| У этой книги необычная судьба. Ее автор, Казыбек бек Тауасарулы, государственный деятель, полководец и дипломат, ученый и поэт, жил в XVIII веке. На сегодняшний день сохранились две его книги. Первая - "От истоков до меня" - была издана в 1992 году и стала своеобразным бестселлером на казахском языке. Казыбек бек был разносторонней личностью, о его способностях современники слагали легенды. Он изучал литературу, историю, астрологию, музыку у ученых Бухары, Самарканда, Шама, Багдада, Стамбула и Рима. В годы войны с калмыками ученый бек прославился как батыр, а во время известной Аныракайской битвы, закончившейся полной победой казахов, встал во главе войска Старшего жуза. Здесь он проявил себя не только как бесстрашный воин, но и как искусный полководец, выстроивший стратегию и тактику битвы. В своей первой книге Казыбек бек Тауасарулы рассказал о годах джунгарского нашествия и о доблести сынов казахского народа, ценой своей жизни отстоявших родную землю. И вот, через десять лет, издательством "Елорда" издана вторая книга бека, в которую вошли его поэмы и стихи. Символично, что сборник, который дошел до своих потомков через несколько столетий, называется "И дойдет мой глас через века" ("Арткыга, калдыра алсан, созiн жетер").
О том, что Казыбек бек был яркой и неординарной творческой личностью, свидетельствует его поэтическое наследие, которое можно разделить на две части. В первую вошли его стихи. Во вторую - большая поэма "Уйсiн-угылан" и размышления "Сарытосек болганда". В поэзии бека нашли отражение его раздумья о судьбе своего народа, сокровенные мысли о будущем казахов и настроения тех, кто жил в то великое и неспокойное время. Внимательно вчитавшись в его строки, можно понять, что поэт, описывая известные события, будоражившие степную общественность, пропускал и оценивал их сквозь призму личностного восприятия. С этой точки зрения творения Казыбек бека, написанные как размышления очевидца, представляют большой интерес для историков и имеют огромное познавательное значение для всех, кто интересуется судьбой многострадального казахского народа, в борьбе за независимость и свободу родных просторов прошедшего через жернова нескончаемых битв и сражений. К примеру, в стихотворении, посвященном знаменитому степному певцу-импровизатору Бухар жырау, Казыбек бек рассказывает о десятилетиях, отданных борьбе за независимость своей земли. Из этих строк прослеживается, что бек не раз слушал песни Бухар жырау вживую и даже записывал его бессмертные творения на бумагу. В своем поэтическом размышлении "Бiр адаммен жамандаспай кеттiм мен" ("Я ни разу ни с кем не повздорил") Казыбек бек раскрывает свой богатый внутренний мир и широту своей натуры. Не поссориться со своим современником, не схлестнуться в словесной баталии, наградив нечаянно соперника обидным словом, не держать обиду на сородичей, уважать старших по возрасту, не делать смыслом своей жизни богатство и почет, - так поступить мог только неординарный человек, прирожденный дипломат, ценящий гармонию во всем окружающем.
Презентация книги Казыбека Тауасарулы поразила необычной организацией и продуманностью. Идейными вдохновителями и главными организаторами ее выступили прямые потомки бека. Среди них - известный композитор, пятый потомок Казыбек бека Балнур Кыдырбек, шестой - директор Астанинского филиала "Астанинский почтамт" ОАО "Казпочта" Сакен Кикимов и другие. Среди потомков Казыбек бека Тауасарулы и известная в республике династия Джандосовых.
На музыкально-поэтическом вечере были исполнены отрывки из презентуемой книги, прозвучали произведения композиторов Жетiсу и потомков бека, к примеру, известного семиреченского композитора Даурен сал Кудабайулы, внука Казыбека Тауасарулы.
"Наследие великого прадеда дошло до нас в рукописном виде, - говорит Балнур Кыдырбек. - Редактировать их начал еще мой отец Балгабек Кыдырбекулы, а я лишь дополнила и завершила начатое им. Донести до потомков историческую правду о жизни и деятельности наших пращуров, я считаю, долг каждого из нас. Поэтому мы решили выстроить презентацию книги в виде музыкально-поэтического вечера, на котором звучат стихи самого автора, Казыбек бека Тауасарулы". |
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic]
[pic]
[pic]
Тақырыбы: «Бөлме гүлдері»
Мақсаты:Бөлме өсімдіктері туралы түсінік беру.Гүлдің атауларын,сырт келбетін,жеке бөлшек атауларын дұрыс айтуын,оларды баптап күту ережелерімен таныстыру. Өсінді отырғызу жолын көрсетіп,табиғатты аялауға,сүюге тәрбиелеу.
Көрнекіліктері: Бөлме гүлдері, тамырланған гүл, ыдыс, тағы басқа қажетті заттар.
Әдіс - тәсілі: ойын, көрсету, әңгімелесу.
Ұйымдастыру бөлімі: Шаттық шеңбері:
«Сендер білмейсіңдер» әр оқушы басқа оқушылар білмейтін мағлұмат айтады.
Сәлеметсіздер ме!
Балалар мен сендерге жұмбақ жасырамын соны шешуге тырысыңдар, шешсеңдер біздің бүгінгі сабағымыз сол туралы болмақ.
Жұмбақ :Адамдардың бәрі қызығады,
Су құймасаң сәні бұзылады. ( Гүл )
-Дұрыс .Жарайсыңдар,ендеше біз бөлме өсімдіктерімен танысамыз.
Топқа бөлу: барлық оқушылар гүлдердің суреті арқылы топқа бөлінеді.
1 топ Раушангүл
2 топ Қызғалдақ
3 топ Қоңырау гүл
- Өсімдіктердің өзі дала және бөлме өсімдігі болып екіге бөлінеді. Біздің бүгінгі сабағымыз бөлме өсімдіктері жайлы болмақ.Өсімдік өмір сәні,табиғат көркі,дәрі-дәрмек.Олар біздің бөлмемізді тек әдемі етіп қоймайды оған көрік беріп,үйдің ауасын тазартады.Бізге қуаныш сыйлайды,көңіліміз көтеріңкі болады екен. Барлық өсімдіктер күнді және жарықты жақсы көреді, сондықтан да оларды терезенің алдына қоямыз.
Бөлме гүлдерінің басқа өсімдіктер сияқты тамыры, сабағы, жапырағы және гүлдері бар.
І. Дидактикалық ойын: «Гүл құрастыру».
Әр топ қиындыларды құрастырады. Шапшаңдығын анықтау.
ІІ. Мақал-мәтелдер сайысы Шарты: әр топ мақалдарды құрастыру қажет
«Гүлді гүлдеме, егер сабағы болмаса».
«Гүл – өмір қызығы».
«Гүл ашылмай, бұлбұл сайрамас».
«Гүлші бір гүл егем дегенше, жүз тіккеннің уын жұтады».
«Гүлдің тоны қырық жамау. Бірақ иісі бар».
Қыз өссе – елдің көркі.
Гүл өссе – жердің көркі.
ІІІ. Бөлме гүлдері туралы түсінік
Алоэ –өсімдігі.Жапырақтары тікенді болып келеді ,бірақ тікені қолымызға кірмейді. Алоэнің емдік қасиеті бар одан дәрі-дәрмек жасайды. Алоэ - үйге аурудың бактерияларының енуіне төтеп береді. Бөлменің энергетикалық қалпын жақсартады.Егерде бір жеріңізді жарақаттап алсаңыз сол жерге осы алоэні кесіп шырынын жақсаңыз тез жазылып кетеді.
Фикус – шаңсорғыш сияқты жұмыс жасайды. Ауадағы шаңды, бөлмедегі адамның қобалжуын, ашуын, көңілсіздігінен арылтады. Сырттан келетін кері әсерлерге кедергі жасайды. Сондай-ақ, бөлме ішін ылғалдандырып, уытты заттардан тазартады. Жапырақтары арқылы бөлме ішін шаң-тозаңнан сақтайды. Оттегіні күндіз бөліп, түнде жұтатын қабілетке ие фикусты жатын және балалар бөлмесіне қоймағаныңыз абзал. Мамандар фикусты ас бөлмеге немесе терезесі тас жолға қарайтын бөлмелерге қоюға кеңес береді
Лимон – цитрустар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш. Биіктігі 3-7 метрге жетеді. Бұтақтары тікенекті. Лимон С дәрумені және темір, эфир майы, кальций, калиге бай. Лимонның жемісін шырын және лимон қышқылын алуға пайдаланады. Мамандардың айтуынша, лимон жапырағының 85 емдік қасиеті бар екен. Лимон өсетін бөлмеде түрлі бактериалар мен ауру туғызатын таяқшалар болмайды екен. Сондай-ақ, мамандар қан қысымы жоғары адамдарға үйінде лимон өсіруге кеңес береді.
Міне өсімдіктердің осындай адамға деген пайдасы бар екен. Өсімдіктер тек әдемілік сыйлап қана қоймай, адамның денсаулығына да жағымды әсер тигізеді. Гүл өскен ортада, тазалық, татулық пен бірліктің, жақсылық пен жомарттықтың болары сөзсіз. Гүлді тек бөлмеде ғана емес, жұмыс орнында, аулаға, демалыс орындарында, адам көп шоғырланатын жерлердің барлығына өсіру керек.
Енді осы гүлдердің сырт келбетімен танысайық. Бөлме гүлдерінің басқа өсімдіктер сияқты тамыры, сабағы, жапырағы және гүлдері бар.
Біз енді өсімдіктерді қалай күтіп баптау керектігін білеміз.
- Тамыры топырақтың астында болады, олар көрінбейді, өсімдіктердің су ішуіне көмектеседі, сондықтан да оларға су құйып тұру қажет. Гүлдердің тамыры дем алып тұру үшін топырағын қопсытамыз. Балалар гүлдердің жақсы жайнап өсуі үшін гүлдерге су, жарық, жылу, топырақ қажет . Гүлге су құйып, жапырағын сүртіп, су бүркегішпен су шашып, топырағын қопсытып, тыңайтқыш сеуіп тұру керек.
ІҮ. Рефлексия.
Практикалық әрекет:
енді балалар біз тамырланған гүлді ыдысқа отырғызайық. Сендер бүгін табиғат бұрышында жұмыс жасайсыңдар.Гүл отырғызу үшін ең әуелі бізге ыдыс қажет.Ыдысты алып түбіне бірінші тастарды саламыз.түбі тесік болады.Содан кейін топырақ саламыз.даладағы топырақ емес құнарлы арнайы гүл отырғызуға арналған топырақы саламыз.Содан соң топырақ ортасынан құдықша жасап,гүл өсіндісін отырғызамыз.Енді бұл гүлімізді табиғат бұрышына қоямыз.Балалар гүл отырғыздық ,енді тек осылай қоямыз ба? Жоқ гүлге су құю керек. Гүлге су құйып, жапырағын сүртіп, су бүркегішпен су шашып, топырағын қопсытып, тыңайтқыш сеуіп тұру керек. Гүлдерді жазда көбірек, ал қыста сирек суарады. Оларды суқұйғышпен суарады.
- Жылына бір рет топырағымен, ыдысын ауыстырып тұру керек.
- Гүлдерді бөлме температурасындай сумен суару керек, өйткені гүлдер ауырып, өліп қалуы мүмкін. Гүлге бірден суық су құюға болмайды. Суды ыдысқа бір күн бұрын құйып қою қажет. Содан соң ғана суаруға болады.
Күтілетін нәтиже:
Нені игерді: Бөлме гүлдерімен және оны күтудің ережелерін игеру.
Нені меңгерді: Гүлдерді күтіп баптауды, аялауды, қорғауды.
Нені біледі: Бөлме гүлдерін күтіп- баптау жолдарын білу.
Алоэ –өсімдігі.Жапырақтары тікенді болып келеді ,бірақ тікені қолымызға кірмейді. Алоэнің емдік қасиеті бар одан дәрі-дәрмек жасайды. Алоэ - үйге аурудың бактерияларының енуіне төтеп береді. Бөлменің энергетикалық қалпын жақсартады.Егерде бір жеріңізді жарақаттап алсаңыз сол жерге осы алоэні кесіп шырынын жақсаңыз тез жазылып кетеді.
Фикус – шаңсорғыш сияқты жұмыс жасайды. Ауадағы шаңды, бөлмедегі адамның қобалжуын, ашуын, көңілсіздігінен арылтады. Сырттан келетін кері әсерлерге кедергі жасайды. Сондай-ақ, бөлме ішін ылғалдандырып, уытты заттардан тазартады. Жапырақтары арқылы бөлме ішін шаң-тозаңнан сақтайды. Оттегіні күндіз бөліп, түнде жұтатын қабілетке ие фикусты жатын және балалар бөлмесіне қоймағаныңыз абзал. Мамандар фикусты ас бөлмеге немесе терезесі тас жолға қарайтын бөлмелерге қоюға кеңес береді
Лимон – цитрустар тұқымдасына жататын мәңгі жасыл ағаш. Биіктігі 3-7 метрге жетеді. Бұтақтары тікенекті. Лимон С дәрумені және темір, эфир майы, кальций, калиге бай. Лимонның жемісін шырын және лимон қышқылын алуға пайдаланады. Мамандардың айтуынша, лимон жапырағының 85 емдік қасиеті бар екен. Лимон өсетін бөлмеде түрлі бактериалар мен ауру туғызатын таяқшалар болмайды екен. Сондай-ақ, мамандар қан қысымы жоғары адамдарға үйінде лимон өсіруге кеңес береді.
[pic] [pic]
[pic] [pic]
[pic] [pic]
[pic]
«Гүлді гүлдеме, егер сабағы болмаса».
«Гүл – өмір қызығы».
«Гүл ашылмай, бұлбұл сайрамас».
«Гүлші бір гүл егем дегенше, жүз тіккеннің уын жұтады».
«Гүлдің тоны қырық жамау. Бірақ иісі бар».
Қыз өссе – елдің көркі.
Гүл өссе – жердің көркі.
