| Сыныбы | Күні |
| Сабақтың тақырыбы
| Энергиялық алмасудың негізгі кезеңдері. Жасушалық тыныс алу процесінің ерекшеліктері |
| Мақсаты
| Оқушыларға энергиялық алмасудың негізгі кезеңдерін, тыныс алу және жану процесін салыстырмалы түрде түсіндіре отырып, олардың айырмашылығына көз жеткізу |
| Күтілетін нәтижелер
| А. Энергиялық алмасудың негізгі кезеңдерін түсіндіреді. В. Жасушалық тыныс алу процесінің ерекшеліктерін сипаттайды. С. Тыныс алу және жану процесін салыстырады. |
| Керекті жабдықтар | Оқулық, интерактвті тақта, |
| Сабақ барысы: |
| Сабақ кезеңдері | Мұғалім әрекеті | Оқушы әрекеті |
| Кіріспе
| - Сәлемдеседі. Оқушыларды түгелдейді. Топқа бөледі. Сабақтың мақсатымен , жоспарымен таныстырады.Үй тапсырмасын сұрайды. Үйге берген тапсырманы пысықтау барысында оқушыларға «Кім жылдам?» сұрақтары 1.Энергияның өзгеруі қандай заңдарға бағынады? (Термодинамика) 2.Митохондриялар көп кездесетін ұлпа.(Бұлшық ет) 3.Өлі табиғаттағы энергия көзі.(күн) 4.АТФ молекуласының толық атауы.(аденозинтрифосфат) 5.Зат алмасу дегеніміз не? 6.Жасушада 1г май ыдырағагда,қанша энергия бөлінеді?(38,9) 7.Глюкоза көмірсулардың қай тобына жатады?(моносахарит) 8.Нәруыз полимерінің манаомерлері қандай? (аминқышқылы) 9.Ферменттер қандай қызмет атқарады?(катализатор) 10.Суда еритін,тәтті көмірсулады атаңыз.(моносахарит) | Амандаса ды. Тоапқа бөлініп отырады. Сабаққа дайындалады.Үй тапсырмасына жауап береді. |
| Тұсау кесер
| XVIII ғасфырдың аяғына таман орыс ғалымы М.В.Ломоносов және француз химигі Лавуазье «Жану дегеніміз-жанатын денелердің ауадағы оттекпен қосылуы»-деген болатын. Сұрақ:Қандай заттар жанады? |
|
| Негізгі бөлім
| Мәтінді оқуға уақыт береді. Химия пәнінен білетініміздей,оттегінің органикалық,бейорганикалық заттармен қосылуы-тотығу,ал ыдырауы-тотықсыздану деп аталады.Тірі организмдерде жүретін мұндай реакциялар биолгиялық тотығу реакциялары деп аталады. 1.Жоғары темпертурада жүреді 2.Энергия бірден бөлініп шығады 3.Сулы ортада жүрмейді | 1.(+36,5,+37 С)жүреді 2.Энргия біртіндеп,өз мөлшерінде бөлінеді 3.Реакцияға су қажет |
Тыныс алу дегеніміз органикалық заттардың О2 қосылуы және энергияның бөлінуі.
Энергетиклық тиімділігі жағынан бірдей болса да,жану мен тыныс алудың арасында айымрмашылық бар.
1.Заттардың жануы табиғатта жүреді 2.Энергия жану түрінде бөлінеді
1.Тек митохондрияда жүреді
2.Энергия организмдердің тіршілк әрекетіне жұмсалады
Тыныс алу кезіндеі гликолиздің ыдырауы биология кітабының 96-беттегі 2-сызбанұсқасымен жұмыс істеу арқылы жүзеге асады.
Сұрақ:Суда еритін,тәтті қандай органикалық заттарды білесіздер?
Эукариоттар және көптеген прокариодтар АТФ молекуасын синтездеуге қажетті энергияны глюкозаның ыдырауынан алады.Бұл процксс үш сатыға бөлінеді:
АТФ
Гликолиз лимон қышқылының синтезі электрон тасымалдаушы
С6 Н12 О6 +6O2 =6CO2 +6H2 O+2881кДж\моль
1Тынс алу 2.Жану 3.Фотосинтез теңднуі
Осы теңдеуге қарай отырып,Ломоносов пен Лавуазье сөйлемін қалай жалғастыруға болады?Жану дегеніміз нәтижесінде беорганикалық заттардың пайда болуы.СО2 мен Н 2О және энергия пайда болады.
Бұл теңдеуден тыныс алу мен жану прцестерінің ұқсастығы және тыныс алудың фотосинтез процесіне қарсы екендігіне көз жеткіземіз.
1.тапсырма.Энергетикалық алмасудың кезеңдері
Кестемен жұмыс:
2 тапсырма. терминдік сөздікпен жұмыс 1.Гликолиз(грекше –тәтті,ыдырау)
2.Аэробты(грекше-ауа)
3.Анаэробты(грекше-ауасыз)
4.Метоболизм(грекше-зат алмасу)
3. тапсырма.Венн диаграммасымен жұмыс.
1.Митохондрияда жүреді
2.Энергия түрінде бөлінеді
3.Энергия жылу түрінде бөлінеді
4.+37 C температурада жүреді
5.Реакция нәтижсінде энергия бөлінеді
6.Өте жоғары температурада жүреді
7.Соңғы өнім СО ,Н О
8.Реакция жүру үшін су қажет
9.Реакция жүру үшін оттек қажет
10.Энергия сатылап аз мөлшерде бөлінеді
11.Сулы ортада жүрмейді
12.Реакция жүру үшін организмдердің тірі болы қажет емес
13.Реакция теңдеуі фотосинтез реакциясына қарама-қарсы
14.Реакция жүру үшін митохондрия қажет еме
15.Организм тірі болса жүреді
Түсінік қалыптасады. Диалог жүргізеді.
Топтық әңгіме
Топта жұмыс істейді.
Бір –бірін мадақтап бағалап отырыды.
Қорытынды
Кері байланыс.
Үйге тапсырма: 23-ші тақырыпты оқып келу.
Бағалау. Топбасшысы бағалайды.
