4.02.2015ж биология 8 сынып
Тақырыбы: Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелерінің құрылысы және қызметі.
Өкпенің құрылысы мен қызметі
Мақсаты:
Білімділік : Оқушыларды тыныс алудың маңыздылығымен таныстыру.
Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа ,ізденімпаздыққа,тапқырлыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық: Оқушылардың ой-өрісін,дүниетанымын дамыту.
Сабақтың типі: Жаңа сабақты меңгерту.
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта,кеспе қағаздар
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың барысы: Оқушыларды түгендеу.
1. Ұйымдастыру. Психологиялық дайындық.Сабақты бастамас бұрын бір-бірімізбен амандасып алайық.Бұл амандасу күнделікті амандасудан өзгеше.Дене мүшелерімізбен амандасамыз.
1. Қолмен амандасу
2. Көзбен амандасу
3.Иықпен амандасу
4.Иекпен амандасу.
Балалар бәріміз тақтаға зер саламыз, тақтадағы смайлдарға қарай отырып, бүгінгі сабақта кімнің көңіл-күйі қандай екенін білу. Өте жақсы көңіл-күйлерге сәттілік тілеп, сабақты жақсы өтулеріне тілектестік білдіру.
2. Үй тапсырмасын тексеру.
«Ғажайып биология» ойынын ойната отырып ,үй тапсырмасын сұрау.
1.Қан қысымының төмендеуі қалай аталады? (гипотония)
2. Адамның артериялық қысымын немен өлшейді? Тонометр
3. Қан қысымының артуы қалай аталады? Гипертония
4.Қан кеткенде көрсетілетін алғашқы көмек
Жұмбақтар
1. Жанды мотор сынбайды,
Күні-түні тынбайды
Кейде оның жүрісін
Дәрігерлер тыңдайды.
(Жүрек)
2.Тарам-тарам бір ғалам,
Айқыш-ұйқыш шырғалаң.
Толған ағыс тоқтаса,
Жоғалады бірге адам.
(Қантамырлар)
3 .Соғады күні-түні алмай тыным,
Құлайды ол тоқтаса таудай тілің.
(Жүрек)
6.Қолдың алақаны жарақаттанған алқызыл қан ағып жатыр. Қандай тамыр? (Сала тамыр)
7.Қанның тоқтамай атқылау құбылысы қалай аталады? (Гемофилия)
8.Қанның сол жақ қарыншадан басталып, барлық мүшелермен ұлпаларға барып,оң жақ жүрекшеге келуі қалай аталады? (Қан айналымның үлкен шеңбері)
9.Оң жақ қарыншадан өкпеге,одан сол жақ жүрекшеге келуі қалай аталады? (Кіші қан айналым шеңбері)
3. Жаңа сабақты меңгерту.
Тақырыбы: Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелерінің құрылысы және қызметі.
Өкпенің құрылысы мен қызметі.
Тыныс алу
1.Мүшелер мен қоршаған орта арасындағы газ алмасу
2. Адам оттексіз 3минутта өмір сүре алмайды
3. Газ алмасу-оттегі ішке ену, көмірқышқыл газы сыртқа шығу
4. Оттегінің маңызы Орг. заттарды ыдырату. Энергия бөліну
[pic]
Тыныс алу жолы:
Мұрын қуысы аңқа көмекей кеңірдек бронхылар өкпе көпіршіктері
Мұрында ауа зарарсыздандырылады,жылытылады,ылғалданылады
сүйек-шеміршек арқылы екі бөлікке бөлінген. сыйымд.100см 2 Сілемейлі қабықпен қапталған.
Эпителий кірпікшелері бар.Мұрын қуысындағы жасушалар бетіндеі нәзіk өсінділер кірпікшелер
Көмей:
[pic]
Мойын омыртқаның IV-VI деңгейде орналасқан. Ерлерде ұзындығы -44мм, әйелдерде -35 мм.
Кеңірдек. Ұзындығы-9-13см шеміршекті жартылай сақиналардан тұрады . Диаметрі 15-18см
ауатамырға(грекше “bronchioli”-кішірею) бөлінеді, өкпе көпіршіктерімен( “alveolus”-ұяшық, көпіршік, қуыс (альвеолалармен)) аяқталады . Диаметрі 0,2-0,3мм
Өкпе-кеуде қуысында орналасқан,плеврамен қапталған,жүлге арқылы 2-ге (оң,сол)бөлінген
Қан тамырларына бай,сондықтан қызыл түсті мүше .Өкпенің тіршілік сыйымдылығы 3500-6500мл, Әр жұтқанда 500мл
Оң және сол өкпеге бағытталған,ұшына қарай жіңішкереді оны бронхила деп атаймыз. Өкпе көпіршіктері
Ауаға толы,700 млн болады.Капилярлармен шырмалған газ алмасу жүреді.
Темекінің кері әсері: Өкпенің қабынуы оттегінің аз келуі тыныс алудың нашарлатады.
Темекі шеккенің, денсаулықтың түбіне жеткенің
Құрамында никотин және 4 мыңға жуық улы зат бар.
Темекінің елі Америка болып табылады
Колумб және достары 1511 жылы
Petrus (Tabaccoc) атымен Испанияға және Португалияға әкелді.
Темекі жапырағында танин, желім,шайыр,крахмал және алколоидтер бар өсімдік.
Өкпе аурулары туралы мәліметтер:
Оқушылардың дайындағаны
Салауатты өкпе
1.Темекі мен басқада зиянды затты қолданбау
2. Гулеме желден сақ болу
3. Киімді, төсекті үйдің ішіне қақпау
4. Таза ауада көп жүру
5.Үйде есік, терезени ашып, үйдің ауасын жаңарту
6.Жұқпалы аурулардан сақтану
Бекіту тапсырмалары: 1. Сәйкестігін анықтау.
1.Мұрын қуысы 2.Көмей
3.Кеңірдек
4.Бронхылар
А) шеміршекті жартылай сақиналардан тұрады;
Ә) ауа жылытылады, зарарсыздандырылады, ылғалданады және шаң-тозаңнан тазартылады;
Б) шеміршек сақиналарынан түзілген;
В) сілемейлі қабықта иіс сезу жасушалары болады
Г) сүйекті шеміршекті қалқа бар;
Ғ) сілемейлі қабық қатпарындағы шеміршектер арасында дыбыс сіңірлері түзілген;
Е) қалқада үш қалқан орналасқан;
Ж) дыбыс түзіледі
2. тапсырма:
3 тапсырма:
1 С 2Д 3А 4Б
4. тапсырма: Биологиялық диктант
5.Кім жылдам?
1.Мұрын қуысы
2.Көмей
3.Кеңірдек
4.Бронхылар
5.Оң және сол жақ өкпе
[pic]
Сіз білесіз бе?
Біз демалғанда немесе ұйықтағанда тек 3-4 секундта бір рет тыныс аламыз;
Дене жүктемесі шамадан тыс болғанда тыныс алу секундына бір етке дейін жиілейді;
Адам біршама уақыт тыныштықта болса және үстіртін ғана тыныс алса, организмге көбірек оттек қажет болғандықтан, есіней бастайды.Есінеу қосымша тыныс алуды тудырады;
Есінеу кезінде миға қан барып,жақ пен бет бұлшық еттері қимылдап,адамды сергітеді;
Демді сыртқа қаншалықты мөлшерде шығарғанына қарамастан,өкпеде жарты литр ауа қалады.
Өкпенің әрқайсында 250 миллион альвиоллалар бар
Үй тапсырмасы: Тыныс алудың маңызы. Тыныс алу мүшелерінің құрылысы және қызметі.
Өкпенің құрылысы мен қызметі. Суретін салу.
