Сабақтың тақырыбы:Қанның құрамы,қан жасушалары.Эритроциттер.
Сабақтың мақсаты:
1.Оқушыларға ағзаның ішкі ортасын,оның тұрақтылығын (гомеостаз),қанның құрамын,қан жасушаларын эритроциттердің олардың қызметтерін түсіндіру.
2.Олардың ойлау,есте сақтау қабілетін дамыту.
3.Оларды саналы мінез-құлыққа,салауатты өмір салтын қалыптастыруға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас
Сабақтың әдісі: Әңгімелеу,интерактивті тақта көмегімен өткізу.
Сабақтың көрнекіліктері: Дискеттер,кеспе қағаздар,интерактивті тақта,электрондық
оқулықтар.
Сабақтың барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі:
1.Оқушылармен сәлемдесу.
2.Оқушыларды түгендеу.
3.Сынып тазалығына көңіл бөлу.
4.Үйге берген тапсырманы пысықтау.
II. Үйге берілген тапсырманы сұрау.
Тақтадағы денені қозғалысқа келтіретін бұлшық еттер,қолдың екі басты және үш басты бұлшық еттеріне (суреттеріне)қарап отырып,үй тапсырмасын сұрау.
1.Бұлшық еттердің негізгі топтары
2.Бас пен мойынның бұлшық еті.
3.Тұлғаның бұлшық еттері.
4.Арқа бұлшық еттері.
5.көкіректің бұлшық еттері.
6.Құрсақтың бұлшық еттері.
7.Қолдың бұлшық еттері.
8.Аяқтың бұлшық еттері
9.Бұлшық еттердің қажуы.
III. Жаңа сабақты түсіндіру.
Ағзаның ішкі ортасын –қан ,лимфа ,ұлпа сұйықтығы құрайды.
Ішкі ортаның тұрақтылығы (гомеостоз)ағза ұлпаларының тіршілігі ,дұрыс қызмет атқары үшін өте маңызды.Гомеостозды жүйке және эндокриндік жүйелер реттейді.
Қан-дәнекер ұлпаға жатады.
--Қан айналым жүйесінде тамырлар бойымен қозғалып жүріп бірнеше қызмет атқарады.
-Оттегі мен көміртегіні тасымалдайды.
-Қоректік заттарды,гормондарды тасымалдайды.
-Зат алмасу барысында түзілген қажетсіз өнімдерді алып кетеді.
-Жасушаларды бір-бірімен байланыстырады.
-Иммундық жауаптарда қызмет етеді.
-Жасушалардың қышқылдық және су деңгейін қалыпта ұста.
-Қанның ұю қасиеті бар.
Ересек адамның орташа қан көлемі 5-6 л.
Қан -плазма (қанның сарғыштау түсті сұйық бөлімі)
-қан жасушалары-эритроцит
-лейкоцит
-тромбоцит
Егер ерітінді қосылған ұйымайтын қанды ыдысқа құйып тұндырса,3 қабат айқын білінеді.Соның ең үстіңгі сарғыш түсті мөлдірлеу қабаты-плазма деп аталады.
Плазма-су-90-92
-глюкоза-0,12%
-Май -0,7-0,8 %
-сүт қышқылы %
-ферменттер,гармондар
-нәруыз-7-8%-альбуминдер(4,5%)
-глобулиндер(1,7-3,5%)
-фибриногендер(0,4%)
Фибриногендер –қанның ұюына қатысады.
-құрамында фибриноген нәруызы болмайтын қан плазмасын –қанның сарысуы (сыворотка)дейді.
Глюкоза-жасушалар үшін негізгі қуат көзі.Плазмада глюкоза мөлшері 0,04%-дан аз болса,ми жасушалары қатты қозып,бұлшықеттер жиырылып ,тырысып қалады.
Қан жасушалары-эритроциттер (қанның қызыл түйіршіктері)
-лейкоциттер(қанның түссіз жасушалары)
-тромбоциттер(қан пластинкалары)
Эритроциттер-ядросы жоқ.Олардың орташа d-7,2-7,5 мкм-құрамында қызыл түсті беретін гемоглабин нәруызы бар.
Гемоглабин құрамында темір (гем)және нәруыздық бөліктер (глобин)кіреді.Қанның 1 мм көлемінде 4,5-5 млн эритроцит бар.
-олардың ортасы қысыңқы тегершік пішінді.Бұл эритроциттердің бетін 1,5 есе үлкейтеді және газдардың мол көлемде алмасуына бейімірек келеді.
-орташа тіршілік ұзақтығы 120 күн.
-сүйектің қызыл кемігінде түзіледі.
-бауыр мен көкбауырда жойылып отырады.
-қызметі:өкпеден ұлпаларға оттегіні,ал ұлпалардан өкпеге көміртегіні тасымалдайды.
Hb+O2=HbO2(оксигемоглобин)
Hb+CO2=HbCO2(карбоминогемоглабин )
Қаназдық (анемия)ауруының пайда болу себептері:
1.Қандағы эритроциттер санының кемуін,гемоглабин мөлшерінің азаюынан.
2.Адамнан көп қан кеткен жағдайда.
3.Интоксикацияда.
4.В12 витаминінің жетіспеуіненде болады.
IV.Қорыту.
Жаңа сабақты жинақтай келе мына сұрақтарға жауап береміз.
1.Қан пластинкалары?
2.Қанның қызыл түйіршіктері?
3 Оттекпен қосылған гемоглабин?
4 Қанның түссіз жасушасы?
5 Қанның қызғылт түсті пргменті?
6 Ағзаның ішкі ортасының тұрақтылығы?
7 Ағзаның қорғаншылық қаблеті?
8 Эритроциттерде қандай оргоноид жоқ?
VI.Оқушылардың білімін бағалау
VI. Үйге тапсырма беру:Қанның құрамы, қан жасушалары. Эритроцитер,
(56-суретті салу )
