Биология 7 сынып
Аптасына 2 сағат
Зоология ғылымының қысқаша даму тарихы. Зоологияның Қазақстан Республикасында ғылым ретінде дамуы.Алғашқы бақылау үзігі.
4
Кәдімгі амеба организм екендігі. Сыртқы және ішкі құрылысы (цитоплазма, ядро, вакуольдер). Біржасушалы организмдердің тіршілік әрекеттері: қозғалуы, қоректенуі, тыныс алуы, зәр шығаруы, осмореттелуі, көбейуі, циста түзуі.
5
Жасыл евглена — жануарлар мен өсімдіктерге тән белгілердің қатарынан екеуін де біріктірген қарапайым жәндік. Колониялыталшықтылар.
6
Кірпікшелі кебісше — күрделі құрылысты қарапайым жәндік. Жыныстық процесс. Жорғалап қозғалатын және отырықшы инфузориялар. Ірі қара малдармен селбесіп тіршілік ететін ифузориялар.
№ 1 зертханалық жұмыс.
Ашық су қоймасынан немесе аквариумнан алынған
су тамшысындағы қарапайым организмдерді қарау.
7
Ауру қоздырғыш қарапайымдар: дизентериялық амеба, безгек паразиті. Дизентериялық амебаны жұқтырудың алдын алу. Безгек ауруы таралған аймақтар. Безгекпен күресу. Қарапайымдардыңтабиғаттағыжәнеадамөміріндегімаңызы.
8
Ішекқуыстылар типінің жалпы сипаттамасы. Тұщы су гидрасы. Сыртқы көрінісі және мінез-құлқы. Гидраның қоректенуі. Тынысалуы. Тітіркенгіштігі.
9
Гидраның Ішкі құрылысы. Денесінің қосқабаттылығы. Эктодерма және энтодерма. Жасушаларының әртүрлілігі.
10
Гидраның көбеюі, регенерациясы. Табиғаттағы маңызы.
11
Олардың көптүрлілігі және маңызы. Маржан полиптері және медузалар. Ішекқуыстылардыңтабиғаттағыжәнеадамөміріндегімаңызы.
12
Ақ сұлама — емін-еркін тіршілік ететін жалпақ құрттардың өкілі. Сыртқы құрылысы. Екі жақты симметриялығы. Дене жамылғысы. Бұлшық еттері. Жүйке жүйесі мен сезім мүшелері. Қозғалуы. Қоректенуі. Тынысалуы. Көбейуі.
13
Сиыр цепені — жалпақ таспа құрттардың өкілі. Оның құрылыс ерекшелігі және паразиттік тіршілікке бейімділігі. Даму циклы мен иелеріналмастыруы.
14
Сорғыш құрттар. Даму циклы және иелерін алмастыруы.
15
Жұмыр құрттардың жалпы сипаттамасы. Ішексорғы, үшкір құрт , олардың құрылысы, тіршілік әрекеттері және адам мен жануарлар үшін маңызы. «Паразитизм» түсінігі және оның биологиялық мәні. Паразит пен иесінің өзара қарым-қатынасы.
16
Адамның және ауыл шаруашылығы жануарларының паразиттік құрттарын жұқтырудан сақтану.
17
Паразиттік құрттардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.
18
Буылтық құрттардың көптүрлілігі. Шұбалшаң. Тіршілік ортасы. Сыртқы және ішкі құрылысы. Ұлпалар және мүшелер туралы түсінік. Қозғалуы.
№ 2 зертханалық жұмыс.
Шұбалшаңның мінез – құлығын:оның қозғалуын, тітіркендіргіштерге жауап қайтару реакциясын бақылау. Шұбалшаңның сыртқы құрылысын зерттеу. Даяр ылғал препараттағы құрттың ішкі құрылысын қарап зерттеу.
2-тоқсан
1
Шұбалшаңның асқорытуы, қан айналымы, зәр шығаруы, тыныс алуы, оның көбейуі және дамуы.
2
Шұбалшаңның биогеоценоздағы, табиғаттағы және жануарлар дүниесінің даму тарихындағы орны мен маңызы.
3
Типтің жалпы сипаттамасы. Олардың алуантүрлілігі.
Бауыраяқтылар класы. Үлкен тоспаұлуы және жалаңаш шырыш, олардың тіршілік орталары. Құрылысы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі және дамуы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.
№ 3 зертханалық жұмыс.
Ұлулардың сыртқы құрылысын зерттеу және салыстыру. Тоспаұлудың (немесе жүзім ұлуының) мінез-құлығын: оның
қозғалуын, сыртқы тітіркендіргіштерге жауап қайтару реакциясын бақылау. Бақалшағының пішінін, бақалшағының сыртқы және ішкі қабаттарының құрылысын зерттеу. Әртүрлі тұщы су және теңіз ұлуларының бақалшақтарын зерттеу.
4
Айқұлақ (немесе інжуір) және мидиялар. Олардың тіршілік орталары. Құрылысының ерекшеліктері. Қозғалуы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбеюі. Биоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.
5
Сегізаяқтар, кальмар, каракатица. Олардың құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы, Қоректенуі. Мінез-құлығы. Биогеоценоздағы рөлі және практикалық маңызы.
6
Типтің жалпы сипаттамасы. Буынтаяқтылардың буылтық құрттармен ұқсастығы және айырмашылығы. Класстың жалпы сипаттамасы.
7
Өзен шаяны. Тіршілік ортасы және тіршілік ету дағдысы.
8
Құрылысының ерекшеліктері. Қоректенуі. Тыныс алуы. Көбейуі.
9
Басқа шаян тәрізділер. Шаянтәрізділердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.
І жарты-жылдық бақылау жұмысы
10
Өрмекшітәрізділердің жалпы сипаттамасы және көптүрлілігі. Крест өрмекшісі (немесе кезкелген басқа өрмекші). Сыртқы құрылысы. Тіршілік ортасы, тіршілік ету дағдысы және мінез –құлығы.
11
Өрмектің құрылысы және оның рөлі. Өрмекшілердің биогеоценоздағы маңызы.
12
Кенелер. Тіршілік ортасы, паразиттік тіршілік ету дағдысы. Сыртқы құрылысының және мінез-құлығының ерекшеліктері. Кенелердің ауру қоздырғыштарынтасымалдауы. Кенелік энцефалит.
13
Кенелерден қорғану шаралары. Кенелердің табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі.
14
Кластың жалпы сипаттамасы. Бунақденелілердің көптүрлілігі. Бунақденелінің құрылысындағы ерекшеліктер. Қозғалуы. Қоректенуі. Тыныс алуы. Бунақденелілерді қолға үйрету, мысалы тұт және емен жібек көбелектері.
№ 4 зертханалық жұмыс.
Бөлме шыбынының сыртқы құрылысы. Жеміс шыбыны дрозофиланың дернәсілін және ересек дарағын қарау.
15
Бунақденелілердің көбейуі және дамуы. Даму типтері.
Шала түрленіп дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтары: Турақанаттылар, Теңқанаттылар және Қандалалар. Толық түрленіп дамитын бунақденелілердің аса маңызды отрядтары: Қабыршаққанаттылар, Инеліктер, Қатқылқанаттылар (Қоңыздар), Қосқанаттылар, Жарғаққанаттылар.
16
Осы отрядтардың өкілдері ішіндегі орман және ауылшаруашылығы өсімдіктерінің зиянкестері. Бунақденелілер—адам ауруларын тасымалдаушылар. Ауру тасымалдаушылармен күресу.
№ 5 зертханалық жұмыс.
Бау және бақша зиянкестерінің жинақтамасын зерттеп қарау. Зияндыбунақденелілердізерттепбілу.
3-тоқсан
1
Аралар мен құмырсқалар — қоғамдық бунақденелілер. Олардың тіршілігі мен отбасын (семья) құру ерекшеліктері. Мінез-құлықтары. Түйсігі (инстинкт). Аралардың және басқа жарғаққанаттылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы.
2
Бунақденелілердің шөпқоректі, жыртқыш, паразиттік және аса паразиттік өкілдері. Олардың биоценоздық және практикалық маңызы. Зиянкес бунақденелілермен күресудің биологиялық әдісі. Бунақденелілерді қорғау.
3
Желілілер типіне қысқаша сипаттама. Қандауырша — бассүйексіздердің өкілі. Қандауыршаның тіршілік ортасы және құрылысының ерекшеліктері. Табиғаттағы рөлі және практикалық маңызы.
4
Балықтарға жалпы сипаттама. Шеміршекті балықтар класы. Сүйекті балықтар класы. Сүйекті балықтардың сыртқы құрылысындағы ерекшеліктер. Сезім мүшелері. Сүйекті балықтың ішкі құрылысы. Торсылдағы және оның маңызы.
№ 6 зертханалық жұмыс.
Тірі балықтарды бақылау. Олардың сыртқы құрылысын зерттеу. Қабыршақтары бойынша балықтың жасын анықтау. Балықтыңқаңқасынзерттеу. Балықтардыңішкіқұрылысынзерттеу.
5
Балықтардың көбейуі және дамуы. Мінез-құлығының ерекшеліктері. Балықтардың өрістеуі (миграция). Өсімталдығы және ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Түйсік, және оның балықтардабайқалуы, популяция туралытүсінік.
6
Шеміршектібалықтар: акулаларжәнескаттар. Бекіребалықтар, маңызыжәнеолардықалпынакелтірушаралары. Қостынысты балықтар. Саусаққанатты балықтар, олардың құрылықтық омыртқалыжанауарлардыңшығутегіндегімаңызы.
7
Балықтардың кәсіптік маңызы. Кәсіптік балықтардың негізгі топтары: майшабақтар, сетінектер (трескалар), көзауықтар (камбалалар), тұқы балықтар (карптар) т.б. Балықтар байлығын үнемді пайдалану, оларды қорғау және көбейту.
8
Балық өсіру зауыттары, олардың маңызы. Тоған шаруашылығы. Сазан және оның қолға үйретілген формасы — тұқы балық (карп) және басқа түрлері. Балықтарды жерсіндіру, оныңбиологиялықжәнешаруашылықтықнегіздемесі. Аквариумдық балықшаруашылығы.
9
Кластың жалпы сипаттамасы. Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы. Оның қосмекенді тіршілігі. Жылдық тіршілік циклы. Қоректенуі. Көбейуі және дамуы. Қосмекенділердің түрөзгерістері, дернәсілдерінің балықтарға ұқсастығы.
№ 7 зертханалық жұмыс.
Тірі бақаларды бақылау. Бақаның сыртқы құрылысын зерттеу. Бақаның қаңқасын зерттеу. Даяр ылғал препараттан бақаның ішкі құрылысын зерттеу.
10
Қосмекенділердің көптүрлілігі. Құйрықты (тритон, саламандра) және құйрықсыз (құрбақа, көл бақасы, шұбар бақа, тоған бақасы) қосмекенділер. Қосмекенділердіңтабиғаттағыжәнеадамөміріндегімаңызы. Қосмекенділерді қорғау.
11
Өліп біткен қосмекенділер және олардың ертедегі саусаққанатты балықтардан пайда болуы.
12
Кластың жалпы сипаттамасы. Жорғалаушылардың сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері. Құрлық-ауа тіршілік ортасына бейімділігі, жылдық тіршілік циклы. Қоректенуі және мінез-құлығы. Көбеюі және дамуы.
№ 8 зертханалық жұмыс.
Тірі кесірткені (улы емес жыланды және тасбақаны) бақылау. Олардың сыртқы құрылысын зерттеу. Кесіртке мен бақаның қаңқаларын салыстыру.
Топсеруен.
1. Өлкетану мұражайына немесе хайуанаттар бағына бару: «Туған өлке жануарларының әртүрлілігі».
13
Жыландар, сарыбасжылан, сұржылан. Жыландар мен кесірткелердіңұқсастығы және айырмашылығы. Жыланныңулы аппараты, уыныңәсері. Жыланның шағуынанқорғанужәнеулыжыланшаққанжағдайда көрсетілетін алғашқы көмек. Жыландардыңтабиғаттағыжәнеадамөміріндегімаңызы.
14
Жорғалаушылардың басқа отрядтары: тасбақалар, қолтырауындар. Жорғалаушылардың табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. Жорғалаушыларды қорғау.
15
Ертедегі жорғалаушылардың алуантүрлілігі. Олардың жойылу себептері. Жорғалаушылардыңертедегіқосмекенділерденпайдаболуы.
16
Класстың жалпы сипаттамасы. Құстардың тіршілік ортасы. Сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері. Ұшуға бейімділігі. Зат алмасу қарқындылығы. Жылықандылығы.
№ 9 зертханалық жұмыс.
Құстардың сыртқы құрылысы. Қауырсынды жамылғысы және қауырсындарының әртүрлі типтері. Құстардың қаңқасыныңқұрылысы, құстардыңішкіқұрылысы (даярылғалдыпрепараттан).
17
Көбейуі мен дамуы. Ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Жылдық тіршілік циклы мен маусымдық құбылыстары. Құстардың қайтуы.
№ 10 зертханалық жұмыс.
Тауықжұмыртқасыныңқұрылысынзерттеу.
18
Құстардың ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы. Археоптерикс.
19-20
Құстардың көп түрлілігі. Түйеқұстар (қыртөссіз құстар). Пингвиндер. Қыртөсті (ұшатын) құстар. Таралуы. Құрылыс ерекшеліктері мен тіршілік орта жағдайларына бейімделуі.
Құстардың экологиялық топтары.
Топсеруен:
«Орман құстарымен танысу (саябақтың, шағынбақтың, мектеп бағының).Тірі құстарға бақылау жүргізу.
4-тоқсан
1
Бунақденелілермен, жануартектес азықтармен қоректенетін құстардың және жыртқыш құстардың пайдасы. Құстарды қорғау және қолға үйрету. Құстардың биогеоценоздағы және адам өміріндегі маңызы. Кәсіптікқұстаролардытиімдіпайдаланужәне қорғау.
2
Үй құстары. Құстардың шығу тегі және аса маңызды қолтұқымдары, оларды адамның пайдалануы.
3
Кластың жалпы сипаттамасы. Сүтқоректілердің тіршілік ортасы. Сыртқы және ішкі құрылысының ерекшеліктері. Жорғалаушылармен салыстырғанда дене жамылғысының, асқорыту, тыныс алу, қан айналым, зәр шығару, жүйке жүйелерінің, сезім мүшелерінің, мінез-құлығының күрделенуі.
№ 11 зертханалық жұмыс.
Тірі аңдарды бақылау. Сыртқы құрылысы. Сұтқоректілердің қаңқасының құрылысын зерттеу білу. Даяр ылғал препараттардан ішкі құрылысын зерттеп білу.
Ескерту: зертханалық жұмыстарды орындауға қажетті құрал-жабдықтар болмаған жағдайда оларды көрсетілімдермен немесе электрондық нұсқалармен алмастыруға болады.
4
Көбеюі және дамуы. Ұрпақтарына қамқорлық жасауы. Жылдық тіршілік циклы және маусымдық құбылыстары.
5
Сүтқоректілердің ертедегі жорғалаушылардан пайда болуы. Сүтқоректілердің көптүрлілігі.
6
Жұмыртқа салушы ілкіаңдар. Қалталы және ұрықжолдасты сүтқоректілер. Биологиялықерекшеліктері. Таралуаймақтарыжәнеалуантүрлілігі.
7
Ұрық жолдастылардың аса маңызды отрядтары. Олардың биологиялық ерекшеліктері. Бунақденеқоректілер, Қолқанаттылар, Кемірушілер, Қоянтәрізділер.
8
Жыртқыштар (ит, мысық, аю, сусар тұқымдастары). Ескекаяқтылар. Китәрізділер. Жұптұяқтылар. Тақтұяқтылар. Тұмсықтылар. Приматтар.
9
Сүтқоректілердің негізгі экологиялық топтары: ормандардың, ашық кеңістіктердің (даланың), су қоймалары мен олардың жағалауларының сүтқоректілері. Топырақ астында мекендейтін сүтқоректілер.
10
Қолға үйретілген аңдар. Қолтұқымдарының әртүрлілігі және оларды адамның пайдалануы. Жабайыата-тектерденшығуы.
11-12
Сүтқоректілердің маңызы. Олардың табиғаттағы және антропогендік ландшафттардағы сан мөлшерінің реттелуі. Кәсіпшілік және кәсіптік аңдар. Аңдарды жерсіндіру және қайта көшіру. Сүтқоректілерді тиімді пайдалану және қорғау.
Топсеруен:
3. Өлкетану мұражайына немесе хайуанаттар бағына: «Үй және жабайы жануарлар».
13
Жануарлар дүниесінің тарихи дамуы. Жерде жануарлар дүниесі тарихи дамуының дәлелдемелері. Эволюция туралы түсінік. Жануарлар дүниесінің алуантүрлілігі тірі табиғат эволюциясының нәтижесі екендігі.
14
Жылдық бақылау жұмысы.
15
Табиғи және мәдени организмдер. Жануарлардың табиғи бірлестіктердегі орны және рөлі. Биогеоценоздар және экожүйелер туралы түсінік. Табиғи бірлестіктердегі трофикалық байланыстар. Қоректік тізбектер.
Топсеруен:
4. «Табиғи бірлестіктердегі көктемгі тіршілік».
5. «Сулы ортаның табиғи бірлестіктеріндегі көктемгі құбылыстар».
16
Жануарлар дүниесі организмдердің, популяциялар мен түрлердің және бірлестіктердің көптүрлілігінің көрінісі. Тірі табиғаттың құрылым деңгейлері. Жануарларды қорғау және олардың көптүрлілігін сақтауда адам және қоғамның рөлі.
