Жасушалардың көбеюі (митоз) (9 сынып)

Пәні: Биология

Сыныбы: 9«А»

С/тақырыбы: Жасушалардың көбеюі (митоз)

С/мақсаты: а) Білімділік: оқушыларды митоздық көбеюдің сатыларымен,

ерекшеліктерімен, маңызымен таныстыру, білімін арттыру,

түсінігін кеңейту.

ә) Дамытушылық: оқушыларды сабаққа белсенділігін арттыру,

ойлау, саралау, жүйелеуге бейімділіктерін дағдыландыру.

б) Тәрбиелік: оқушыларды ізденімпаздыққа, өз бетінше

еңбектенуге тәрбиелеу, дүниетанымын, қоршаған ортаға

көзқарасын қалыптастыру.

С/ түрі:аралас

С/әдісі: сұрақ-жауап

С/көрнекілігі: кесте,интерактивті тақта, суреттер

С/технологиясы: СКТ. СТО элементтері

Пән аралық байланыс: экология

С/ құрылымы: I. Ұйымдастыру

(Оқушыларды түгендеу, сабаққа дайындығын тексеру)

II. Үй тапсырмасын тексеру

1. Жедел сұрақтар

1.Нәруыздардың бірінші реттік құрылымы туралы ақпарат тасымалдайтын а-РНҚ қайда синтезделеді? (жасуша ядросында)

2. Нәруыздардың синтезделуіне қажетті аминқышқылдары рибосомаға қалай жеткізіледі? (т-РНҚ)

3. т-РНҚ аминқышқылын беріп, рибосоманы тастайды да, ненің көмегімен дәл сондай аминқышқылымен байланысады? (кодаза)

4. 70-90 нуклеотидтерден тұратын құрылым түзетін кішігірім молекулалардың пішіні қандай? (жоңышқа жапырағына ұқсайды)

5.Аминқышқылдары т-РНҚ көмегімен қайда тасымалданады? (рибосомаға)

6.ДНҚ-ның ерекше үлескісі қалай аталады? (оператор)

7.Эукариоттарда нәруыз синтезі қайда жүреді? (цитоплазмадағы рибосомаларда)

2. Терминдерді сәйкестендіріңіз

1. Трансляция - құрылымдық гендер мен РНҚ-полимераза

үшін қону алаңы.

2. Антикодон - жасушаның ішкі ортасының тұрақтылығын

қамтамасыз етуі.

3. Промотор - рибосомада нәруыз синтезделу процесі.

4. Гомеостаз - т-РНҚ-дағы үш нуклеотидтен тұратын жүйе.

3. Суретпен жұмыс

1. Бактерия жасушасындағы нәруыз биосинтезін реттеу механизмін іс жүзінде кімдер анықтады? (Франсуа Жакоб, Андре Мишель Львов, Жак Люсьен Моно)

2. 1961 жылы француз ғалымдары классикалық еңбектері үшін қандай сыйлыққа ие болды? (Нобель сыйлығы)

III. Жаңа сабақ

1. Ой қозғау

1. Тірі организмдердің ең кіші құрылымдық бірлігі қалай аталады? (Жасуша)

2. Жасушаның бөлінуін не дейміз? (митоз)

Олай болса бүгінгі өтетін сабағымыздың тақырыбы қалай аталады деп ойлайсыздар?

Организмдердің көбеюі

Жыныссыз Жынысты

Неміс цитологы В. Флеминг 1882 ж. жасуша бөліну кезіндегі ядрода болатын әрқилы құбылыстарды байқап және оларды сипаттай келе, оған митоз, яғни ядроның күрделі бөлінуі деген ат берді.

Жасушаның бөлінуі

Интерфаза Митоз профаза

(бөліну арасындағы кезең.)

Синтез алды кезең (G1) прометафаза

Синтездік кезең (S) метафаза

Синтезден кейінгі кезең (G2) анафаза

телофаза

Митоздың биологиялық мәні:

• Эукариоттардың вегетативті көбеюі мен өсуінің негізі болып табылады;

• Хромосома саны тұрақты сақталады;

• Жас жасушалар генетикалық ақпаратты алады.

Митоздың бұзылуы

Радиация Химиялық қосылыстар

Радияцияға қарсы қолданатын препараттарды радиопротекторлар деп атайды. Олар радиоактивті элементтердің бөлшектерін ағзалардан шығару үшін неше түрлі химиялық препараттарды пайдаланады. Олар ағзаларды радияциядан сақтап қалады. Иондалған сәулеленуді ем-дом ретінде пайдалануға болады. Дерттерге диагностика қою үшін де таңбаланған атомды пайдаланады. Сәуле тератиясы мен қан ауруларын емдеуге болады.

IV. Бекіту (тест тапсырмасы)

1. Жасушаның бөлінуін немесе көбеюін қалай атайды?

А) мейоз

Ә) митоз

Б) амитоз

2. Организмнің көбеюі неше кезеңнен тұрады?

А) 2

Ә) 3

Б) 4

3. Интерфаза деп .....

А) бөлінуден кейінгі кезең

Ә) бөлінуге дейінгі және бөлінуден кейігі кезең

Б) бөліну арасындағы кезең

4. Митоздың қай фазасында хромосомалар ширатылып, ядро қабықшасы жойылады?

А) профаза

Ә) телофаза

Б) прометафаза

5. Митоз фазасындағы анафазада қандай өзгерістер жүреді?

А) хроматидалар қарама – қарсы полюстерге ажырайды

Ә) Бөліну ұршығы жойылады

Б) Хромосомалар цитоплазмада бос оналасады.

6. Митоздың биологиялық мәні неде?

А) хромосомалар санының тұрақты сақталмауы

Ә) митоздың бұзылуы

Б) хромосомалар санының тұрақты сақталуы

7. Митоздың бұзылуы неше кезеңнен тұрады?

А) 3

Ә) 5

Б) 2

8. Ядроның бөлінуі қалай аталады?

А) цитокинез

Ә) кариокинез

Б) митоз

9. Интерфаза неше кезеңге бөлінеді?

А) 3

Ә)2

Б) 7

10. Интерфазаны басқаша қалай атайды?

А) дайындық кезең

Ә) синтездік

Б) барлық жауап дұрыс

Жауаптары: 1.Ә 2. А 3. Б 4. А 5. А 6. Б 7. Б 8. Ә 9. А 10. А

V. Кері байланыс:

оқушылардың бүгінгі тақырып бойынша не меңгергенін анықтау.

[pic]

VI. Үйге тапсырма беру

§32 оқу, «радияцияның пайдасы мен зияны» тақырыбында реферат жазу

«Жасушалық цикл» және «митоз» деген түсініктердің айырмашылығы неде?

VII. Бағалау