Күні:14.05.16ж. 9-сынып
Сабақтың тақырыбыАдамның іс әрекетінен туыдаған Биосферадағы жаһандық өзгерістер
Мақсаты: 1.Білімділік:Оқушыларға тіршілік қабығы биосфера туралы,Вернадский ілімі туралы білімдерін кеңейту.
2.Дамытушылық:Оқушылардың сөйлеу, ойлау ,есте сақтау шеберліктерін қалып тастырып пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.
3.Тәрбиелілік:Оқушыларды қоршаған ортаны қорғауға,ұтымды пайдалануға , отансүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ
Көрнекілігі: Плакат,суреттер.
Пәнаралық байланыс: Экология,География
Сабақтың барысы : I. Ұйымдастыру
II. Үй тапсырмасын сұрау
III. Жаңа сабақ
IV. Бекіту
V Қорытынды
I. Ұйымдастыру
1.Амандасу
2.Түгендеу,белгілеу
3.Оқушылар назарын сабаққа аудару.
II.Үй тапсырмасын сұрау.
I. деңгейлік тапсырма.Ауызша сабақ сұра
II. деңгейлік тапсырма.Семантикалық карта
III. деңгейлік тапсырма. Топтастыру стратегиясын қолдану.
III.Жаңа сабақ
Жоспар
В.Вернадский ілімі.
Биосфера құрылымы және атқаратын қызметі туралы.
Атмосфера .Гидросфера .Литосфера.
Тірі ағзалар.
Жердiң барлық экожүйелерi планетаның бетiн алып жатқан бiр үлкен экожүйенiң құрамдас бөлiгi болып табылады. Бұл әлемдiк экожүйенi биосфера деп атайды. Биосфера туралы iлiмдi орыс геохимигi В.И. Вернадский жасады. Ол алғаш рет тiршiлiктiң физикалық табиғатқа әсер ету масштабын бағалады.
В.И. Вернадскийдiң айтуы бойынша, биосфера — жалпы планеталық қабықша, тiрiшiлiгi бар және оның әсерiне ұшырап отырған Жер бөлiгi. Биосфера құрлықтың, теңiздiң және мұхиттың барлық ауданын алып жатыр, және тiрi организмдер қызметiмен жасалынған жыныстары бар Жер бөлiгi кiредi.
Атмосферада тiршiлiктiң жоғарғы шегi озонды экранмен анықталады — озон газының 16-20 км биiктiгiндегi жұқа қабат. Ол Күннiң қауiптi ультракүлгiн сәулесiн ұстап қалады. Мұхитта тереңдiгi 10-11 км-ге дейiн тiршiлiк бар. Жердiң қатты бөлiгiнiң 3-7 км тереңдiгiне дейiн белсендi тiршiлiк болады (мұнайлы жердегi бактериялар). Организмдердiң қызметiнiң тұнбалы жыныстар түрiндегi нәтижесi одан ары қарай тереңдiкте де болады.
Биосфера – грекше биос - өмір және тіршілік, «Sphaira» (сфера) шар, қоршаған орта деген сөздерінен алынған, яғни жер шарындағы адамзаттың жан-жануарлардың, өсімдіктердің және басқа тірі организмдердің тіршілік ететін ортасы деген мағына береді.
Бұл терминді 1875 жылы бірінші рет Австрияның атақты геологы Э. Зюсс ғылымға енгізді. Бірақ биосфера және оның жер бетінде жүріп жатқан процестері туралы ілімнің негізін салған академик В.И. Вернадский болды. Осы ілім бойынша, биосфера +50 %-дан – 50 % -ға дейін температурасы болатын термодинамикалық қабат болып саналады.
Биосфера -Жер бетіндегі тіршілік кабаты болып саналады. Ол гидросфера қабатын түгелімен, атмосфераның төменгі бөлігін және жер қыртысыньң жоғарғы бөліктерін қамтиды.
Атмосфера жер шарын түгелден орап тұрады. Ол гректің «atmos» - бу, «sphairi» (сфера) сөзінен шыққан. Оның қалыңдығы 100 км-ге дейін жетеді. Атмосфераның негізгі құрамында оттегі (20,95 %), яғни 1,5 * 1015 тонна аргон (1,28 %), азот (75,50 %), яғни 3,8 * 1012 тонна және басқадай газдар кездеседі. Тропосфера – грекше «tropos» (тропос) – бұрылысы, «sphaira» (сфера) – шар. Өзгермелі қабат деген мағына береді. Жер бетіне тікелей жайласқан төменгі тығыз қабаты.
Стротосфера – латынша «stratum» - төсем, тағы сондай сияқты теңіз деңгейінен 9-11 км жоғары жататын атмосфера қабаты. Гидросфера – табиғи су қоймаларынан (мұхиттардан, теңіздерден, көлдерден, өзендерден) құралады. Бұл құрлықтың 70 % алып жатыр.Литосфера – жердің қатты қабатыЖоғарыда айтылғандай минералды қабаттардан басқа, жерді ерекше тағы бір қабат – биосфера қоршап тұрады. Ол тірі органимдер тараған аймақтардың бәрін қамтиды. Биосфераның пайда болуымен бірге, жер бетінде тірі организмдер өсіп-өніп, сыртқы қоршаған ортаның эволюциялық дамуына сәйкес Бактериялар атмосфералардың азон қабатында да өсіп-өнеді. Биосферада мол кездесетін микроорганизмдер жер бетінен 50-70 метрге дейінгі биіктікке ғана тарайды.
IV.Бекіту 1. Кім жылдам?
1.В.И.Вернадский тіршіліктің негізіне қандай “заттарды” жатқызады?
2. “Биожанама заттарға” не жатады?
3. Биогендік миграция дегеніміз не?
4.Тірі организмдердің жинақтау қызметі дегеніміз не?
5. Биосфера тірі организмдердің қандай қызметтері бар?
6. Биохимиялық қызметі дегеніміз не?
7. Биосфера эволюциясында қандай негізгі кезеңдер болады?
8.Ноосфера ұғымы нені білдіреді?
Сергіту сәті
«Сіздің көңіл-күйіңіз қандай?»
Қызыл түс – қуанышты көңіл-күй
Алқызыл – ұнамды көңіл-күй
Сары – жағымды көңілкүй
Көк – суық көңі-күй
Қоңыр – қиналған көңіл-күй
Күлгін – алаңдаушы көңіл-күй
Қара – күш қуаттың төмендеуі
Ақ – анықталмаған көңіл-күй
Ой толғау (шығармашылық жұмыс)
1. Биосфера қабығының маңызы
Сәйкестікті табу
V.Қорытынды.
Сонымен қоршаған ортаны қорғау әрбірімізге парыз.Табиғатқа,
Тартпай қоймас - Адамдар,
Суда балық,
Көк жүзінде қыран бар.
Жеңе алмайды, тірліктегі - бірлікті
Ашылса да алты алауыз - арандар!
VI.Үйге тапсырма: §65
