Сары алтындай Сары куз!
1) Алтын күз мерекесін өткізу.
Көрнекілігі: «Алтын күз» жазуы бар қағаз, әр түрлі суреттер,баян аспабы, үнтаспа т.б.
Барысы:
«Саржайлау» әні ақырын орындалады.
І) Әнұранмен бастау. Балалар орындарынан тұрып бәрі бірге әнұранды айтып шығады.
Тәрбиеші: Қарсы алайық бәріміз,
Жасымыз бен кәріміз.
Қырдан кепті қыдырып,
Алтын күзге нұр төгіп.
Тілегім аман болсын ел іргесі,
Алтын күз қайта келді берекесі.
Молшылықтың жаршысы бола білді,
Алтын күз-ырыс,береке,бірлік ала келді.
ІІ) Балалар біз сендермен жеміс-жидектерді, көкөністерді қай мезгілде жинап аламыз? «Алтын күз» ханшасын ортаға шақырайық, балалар!
-Амансыңдар ма,балалар! «Мен сендерге қонаққа келдім,сыйлық әкелдім.»Төрге шығып отырады.
-Ал енді сендер өздерің жаттаған тақпақтарыңды айтып беріңдер.
Амандасу
Амансың ба, алтын күн,
Амансың ба, жер ана!
Амансың ба, достарым,
Сендерді көрсем қуанам.
Айкерім
Күзде жауын,бұлт,тұман,
Сары жапырақ жауады!
Сары құйын ұйытқан,
Сапырады ауаны.
Айназ
Тапталады табанға,
Судыр-судыр жапырақ.
Өрттей сары бояуға,
Малынғандай атырап.
Назерке
Қайтқан құсты көрдің бе,
Қаптай ұшқан әуелеп.
Күткен күзім келдің бе,
Сыңсып бағың мәуелеп.
Малика
Қамба толды астыққа,
Алғыс саған,алтын күз!
Бір уыс дән шаштық та,
Қап-қап қауын алдық біз.
Батырхан
Сәбіз
Кім бар сәбіз шырынын
Жастайынан ішпеген?
Мені жеген адамдар,
Кем болмайды күшке де!
Зухраб
Жүзім
Мен жүзіммін, жүзіммін,
Моншақ болып тізілдім.
Аружан
Өрік
Мен өрікпін,өрікпін,
Бау-бақшаға көрікпін.
Алишер
Шие
Мен шиемін,шиемін,
Күннің көзін сүйемін.
Қышқыл шырын менде бар,
Төмен басты иемін.
Рахат
Қарбыз
Теңбіл-теңбіл қарбызды,
Тентек Серік жарғызды.
Мөлдір
Қызанақ
Піскен кезде қызанақ,
Көз тартар қызыл түсімен.
Бар ма адам сүйсінбей,
Томат шырынын ішпеген?
Зарина
Алмұрт
Мен алмұртпын,алмұртпын,
Аузындамын бар жұрттың.
Айша.С
Алма
Мен алмамын,алмамын,
Таңдай жұлар бар дәмім.
Бейбарыс
Шалқан
Кім білмейді шалқанды,
Талайлар маған таң қалды.
Әбілмансұр
Пияз
Боламын мен дәмдеуіш,
Барлық-барлық тағамға.
Көкөністер ішінен,
Мен пайдалы адамға.
Мадина
Бұршақ
Кішкене түймедеймін мен,
Ұнаймын мен бәріне!
Дәмді тағамдарыммен,
Сый жасаймын бәріңе!
Дильназ
Қияр
Дәмім тілді үйірген,
Мен тұздалған күйімде.
Жаңа піскен кезімде,
Жейді бәрі сүйсіне.
Чингизхан
Жапырақ
Жазда тұрып жоғары,
Күзде жерге қонады.
Нұрбол
Күнбағыс
Күннен көзін алмайды,
Өзгемен ісі болмайды.
Айжан
Сәбіз
Жер бетінде шашы бар,
Жер астында басы бар.
Нұргүл
Күн
Таңмен көзін ашады,
Әлемге нұрын шашады.
- «Қара жорға» биі
-Ойын ойнайық балалар: «Картоп жинау» ойыны
- «Жапырақтар» биі қыздардың орындауында.
ІІІ) «Шалқан» орыс халық ертегісі.
Кейіпкерлер:
Олжас - Шалқан
Чингизхан - Ата
Айжан- Апа
Назерке - Қыз
Әбілмансұр – Күшік
Зарина – Мысық
Мөлдір – Тышқан
- «Күрең күз» вальс биі
ІҮ) «Балақан» әні –бәрі бірге хормен айтады.
Сергіту сәті:
«Ағаштар»
Тербеледі ағаштар,
Алдымнан жел соғады.
Кіп-кішкене ағаштар,
Үлкен болып өседі.
«Ормандағы аю»
Ормандағы аюдың,
Теріп-теріп алайық,
Құлпынайы көп екен.
Ү) Хормен ән
«Біз өмірдің гүліміз»
Зеңгір көктен, нұрын төккен,
Ортақ біздің күніміз.
Жайнап өскен,жайнап өскен,
Біз өмірдің гүліміз.
ҮІ) Би «Шоқ қыздар» ұлдар билейді.
- «Құстар» әнін бәріміз бірге қосылып айтамыз.
- «Алтын үз» ханшасы балаларға сыйлығын таратып береді, рахметін айтып
қоштасады.
"Алтын күз" ертеңгілігі
Әдемі сазды әуен ойналып тұрады. Бүлдіршіндер сахна жақтан кішкене орындықтарға жайғасады.
Тәрбиеші: Құрметті, ата-аналар, әріптестер, қонақтар! «Алтын күз» атты мерекелік ертеңгілігімізге хош келдіңіздер!
Қазақстан Республикасының мемлекеттік әнұраны орындалады.
-Балалар мен сендерге бір жүмбақ жасырайын:
Қызыл, сары кемелер,
Су бетінде қалқиды.
Соқса егер салқын жел,
Ырғалады, толқиды.
(Жапырақ)
-Дұрыс айтасыңдар! Қазір бізде жылдың қай мезгілі?
-Күз!
Олай болса сендердің күз туралы тақпақтарыңды тыңдайық.
Алтын, алтын, сары алтын,
Алтын күзде нұр жатыр.
Біз мектепке баратын,
Алақай-ау, күн жақын. (Алина)
Алтын сары, қызыл, көк...
Алуан-алуан жапырақ
Күзгі бақта күлімдеп,
Көз тартады атырап. (Азамат)
Алтын нұрдай тамшылап,
Жапырақтар төгіледі.
Біздің өмір таң шуақ,
Біздің өмір көңілді. (Аяулым)
Біреу астық түсіріп,
Біреу бидай ұшырып.
Жатқан мезгіл күз екен,
Алдым соны түсініп. (Ильяс)
Қыстың жақын қалғанын,
Жапырақтар білгендей
Желмен ұшып барады,
Жерге қонып үлгермей.(Асанали)
Жапырақтар жамырап,
Сайға барып бекінді.
Анасынан ажырап,
Қалған бала секілді.(Алтынай)
Диқан бабаң екті де,
Еңбектен еш қашпады.
Алдыңа әкеліп төкті де.
Ақ нанды үйіп тастады.(Жанель)
-Балалар менің сендерге жасырар тағы да жұмбақтарым бар, кәне шешіп көреміз бе?!
Жаздай інге тығылып,
Жатқан қызыл түлкіні,
Құйрығынан суырып,
Әкелді әжем бір күні.
(Сәбіз)
Үстіне тігіп көк шатыр,
Асытында қызыл дәу жатыр.
(Қызылша)
Жайлы, жұмсақ төсегім,
Домаланып өсемін,
Қабат-қабат тоным бар,
Қалай оны шешмін?
(Қырыққыбат)
Көмдің тағы түйірлеп,
Қазып алдың «үйірлеп».
(Картоп)
«Күз жомарт»әні орындалады.
«Шалқан» ертегісі».
«Көкөністер» тобын қарсы алып, өнерлерін тамашалайық.
Асханадан шықпаймын,
Атым - пияз, бұқпаймын.
Көзден жасты шығарып,
Тұмаудан бірақ сақтаймын. (Нұрдәулет)
Өсіретін бойыңды,
Дамытатын ойыңды,
Қоянға да азықпыз –
Сәбіздерміз жазықсыз. (Аружан)
Ақ түсім бар қант алар,
Қызыл түсім бар қанға - нәр.
Зияным жоқ біліп қой -
Қызылшамын, пайдам бар. (Фариза)
Тал шыбығым бұралып,
Бақшаларда қызарып,
Тұрған ол мен – қызанақ,
Күнге қарап ұялып. (Толғанай)
Көптеп ерте шырмалып,
Өсемін мен бүр жарып. (Мансур)
Атым – қияр, теріп ал,
Жиі-жиі суғарып. (Аңсар)
Бақшаларда тізіліп,
Қаперсіз мен жатамын.
Қабат-қабат киініп,
Қырыққабат атандым. (Сертай)
Картоп – біздің атамыз,
Жер астында жатырмыз.
Бір тамырдан тараған
Ағайынбыз бәріміз. (Жәнібек)
Иісім жұпар аңқыған,
Бақшадағы шырынмын.
Жеп көргендер тамсанған -
Балдай тәтті қауынмын. (Арнұр)
Ойын «Қай жемістің дәмі?»
Берекесін сыйлауға,
Өлкемізге күз келді.
Жемістерін жинауға,
Шақырады біздерді. (Ермек)
Олай болса жемістердің өнерлерін тамашалайық.
Іші толған шәрбәт,
Дәмі сондай әйбат.
Үзесің бірден жүзін,
Оның аты - ЖҮЗІМ. (Еркежан)
Сырты қандай қатты,
Дәні сондай тәтті.
Шағып қара таңдап,
Оның аты - ЖАҢҒАҚ. (Дильшат)
Дөп-дөңгелек сары,
Ішінже бар дәні.
Қызығасың көріп,
Оның аты - ӨРІК. (Арайлым)
Пісетін кезі дәл күзде,
Мезгілсіз оны үзбе.
Аузыңнан кетпес бал дәмі
Оның аты - ШАБДАЛЫ. (Жансая)
Бір сабақта көп түйме,
Жей алмайсың көк күйде.
Санап қара қанша,
Оның аты - ШИЕ. (Айым С.)
Жапырақты тасалап,
Өсетін жері бақша-бақ.
Күрең қызыл шіркін-ай,
Оның аты - ҚҰЛПЫНАЙ. (Айым А.)
Пісіп тұрған алмамын,
Тамсандырар бал дәмім.
Жерге сілкіп түсірме –
Ісіп кетер маңдайым. (Марал)
Тіл үйірген алмұрпын,
Таңсығымын бар жұрттың,
Жақсы өсіре алмайды,
Қараса егер салғырт кім. (Нарина)
«Күз келгенде» әні.
Ата-аналарға метограмма:
Қ-дан мені бастасаң,
Шөлің басар асыңмын.
Ж-ға айырбастасаң,
Тамшы болып тасындым.
(Қауын-жауын)
Бір бауыңда кәріңмін,
Екінші де нәріңмін.
Қосылғанда екеуі,
Көкөніс боп табылдым.
(Шал-қан)
Би «Қара жорға». Балалар ата-аналарына дайындаған ашық хаттарын табыстап, биге шақырады.
Берекелі бақ дәулет,
Арта түссін тойланып.
Сау болыңдар балалар,
Келгенше жыл айналып.
Тәрбиешінің ата-аналарға, қонақтарға деген алғысы.
Алтын куз!
Балалардың күз мезгілі туралы алған білімдерін тиянақтау, күз ерекшеліктерін, күз сыйын ұғындыра отырып, балаларға мерекелік көңіл-күй сыйлау.
Көрнекіліктер: Залдың іші күз мерекесіне сай безендірілген. Мысалы: шиырма - құстың, ағаштың, жапырақтың суреттері, күз жәрмеңкесі, яғни - жемістер мен көкөністер салынған себеттер.
Жүргізуші:
Қуандырып біздерді,
Мерекелі күз келді.
Кел жемісті алтын күз
Кемелденсін халқымыз.
Құрметті ата-аналар, балалар, тәрбиешілер «күз сыйы» атты ертеңгілігімізге қош келдіңіздер!
Хор: «Алтын күз».
Жүргізуші: Шоғы толған гүлдей жайнап,
Шақырады жарқын жүз.
Сайрандаған күліп-ойнап,
Келді міне алтын күз.
Бүгінгі мерекеге орай №2 мектепалды даярлық топ бүлдіршіндері өздерінің жылы лебіздерін жолдайды.
Абунасыр: Көк майсалы көрікті,
Алқаптағы көп егін.
Бұл күндері киіпті
Сары жібек көйлегін.
Бибінұр: Жел тынымсыз гуілдеп
Болып кетті тым бұзық
Шуылдайды тал терек
Жапырағын жұлғызып
Қуаныш: Күншуаққа маужырап
Жатыр еді атырап.
Ағаштардан жамырап,
Ұшты кенет жапырақ.
Бекет: Әй алақай тамаша,
Шашу шашты жапырақ
Бақтың іші алаша
Аунар ма еді жатып ап.
Жанарыс: Алтын-сары, қызыл-көк
Алуан-алуан жапырақ.
Күзгі бақта күлімдеп
Көз тартады жапырлап.
Нұрдәулет: Үркіп-үйрек қаздары,
Шулайды көл қоғалы,
Дәурен өтіп жаздағы
Күздің желі соғады.
Мұхамбет: Ұшты талдан жапырақ
Сары көбелек секілді
Аспанда жай шатырлап
Тамшы жерде секірді
Бекзат: Дамылдап жатқан балғындай
Тоқтатты сулар тасуын
Ағаштар алтын жамбыдай
Шашады жерге шашуын
Жүрексіз қоян безеді
Жөңкілсе қаңбақ күздегі.
Қызықтыру сәті: залға «күз ханшайымы» кіреді.
Күз ханшайымы: Сәлеметсіңдер ме балалар!
- Мені таныдыңдар ма?
- Не тойлап жатсыңдар?
- Күз туралы және оның ерекшеліктері туралы кім біледі?
Балалардың жауабы: Күзде табиғат ерекше күйге енеді. Жапырақтар сары, қызыл болса, алқаптағы шөптер қоңыр, сарғыш түске боялады, құстар жылы жаққа ұшып кетеді. Күн біртіндеп қысқарады, жауын –шашын көбейіп, күн суытады. Күзде жеміс-жидектер, көкөністер, бақша дақылдары, егістіктегі астық пісіп, қамбаларға жиналады. Күз мезгілінде 3 ай бар, олар: қыркүйек, қазан, қараша.Күз - жылдың берекелі мезгілі.
Күз ханшайымы: - Ой жарайсыңдар балалар ал енді күз айларын және күз ерекшеліктерін кім маған жырға қосып айта алады?
Қыркүйек
Бір-біріне жер аспан
Мейіріммен қарасқан
Ұстаз-шәкірт жүздескен
Қош келіпсіз күз дескен.
Қазан
Қазан айы болыпты,
Қамбаға астық толыпты
Сары даланы сәндетіп
Думандатып әндетіп
Қараша
Күн суытып барады
Малдар қолға қарады
Қараша ауыл даламыз
Қысқа дайын боламыз
Алтынай
Жатыр дала жалтылдап
Жаз шуағы мол құйды
Күн астында алтын дән
Тербеледі толқиды
Көктемде егін егетін
Күзде жиып беретін
Біздің дала бай дала
Астық толы айнала
Нұрхан
Қоңыр күз келдің бе?
Қабағың түйіліп,
Қауындар, жемістер
Қалыпты жиылып.
Жанна Қ.
Қызды қайнап ел ісі
Қызыл қырмен жер үсті
Елдің тоймен жүрген
Еңбегінің жемісі.
Жүргізуші: Күз ханшайымы біздің балаларымыздың өнерлері бұнымен шектелмек емес балаларымыз өте талантты қане төрлетіңіз біздің өнерімізді тамашалаңыз.
«Жапырақтар биі»
Хор: «Сары күз»
Жүргізуші: Күз ханшайымы сізде құр алақан келмеген шығарсыз бізге арнап бір тосын сый жасап келген шығарсыз солайма?
Күз ханшайымы: Ия дұрыс айтасың бұндай өнерлі балалардың ортасына келіп ойнамай кеткенім жөн болмас сондықтанда «Жемістер мен көкөністерді жина» деген ойынды ойнағым келіп тұр. Ойынның шарты бойынша балаларды 2 топқа бөлемін сендер «Алтын күз» ал сендер «Жомарт күз» боласыңдар келістік пе? Ал ендеше ойынды бастаймыз.
Қимылды ойын: «Жемістер мен көкөністерді жина»
Ән: «Жау-жау жаңбыр» Орындайтындар: Мектепалды даярлық топ бүлдіршіндері
Жүргізуші: балалар бізді күз мерекесімен құттықтауға өздеріңнің сүйікті достарың «Буратино» келіп отыр. Ал ол өзімен бірге достарында ала келіпті. Соған қарағанда құр қол келмеген шығар. Қане Буратиноны ортаға шақырайық.
Би: «Буратино»
Жүргізуші:
Жатыр дала жалтылдап,
Жаз шуағы мол құйды.
Күн астында алтын дән
Тербеледі толқиды
№1 мектепалды даярлық топ балалары жырдан шашу шашады.
Айкөркем
Таудан салқын жел соқса,
Сыбдырлайды қалтырап
Жақын қалды желтоқсан
Жабырқайды жапырақ
Аягөз
Қиқулап көкте жүзеді
Құстардың керуен тізбегі
Күйекте күйлі мал қанша
Қырманда толы дән қанша
Алтын күз әсем айналам
Қараймын көзім талғанша
Гүлжайна
Кейде құйын кетеді
Доп қылып-ап қаңбақты
Бейне тентек баладай
Ойран асыр салады
Алма бағын жағалай
Алмаларын қағады
Серікболсын
Барын беріп халыққа
Жұмыстан соң қалтырап
Дала ұқсайды алыпқа
Дамыл алған маужырап
Саят
Ой балалар балалар
Қоңырқай күз болыпты
Қурап жапырақ салыпты
Ел егінін алыпты
Жүргізуші:
Жемістер жүр қадамын аңдап басып
Келеді міне ортаға толқып тасып
Бөбектерін өбектеген халқым менің
Көңілді қошеметпен қол соғалық
Ортаға жемістерді «Жемістер биімен» қарсы алайық «Жемістер биі»
Жүргізуші: Балалар мен жұмбақ жасырғым кеп тұр бәріміз мұқият тыңдайық:
Іші толған шәрбат
Дәмі қандай әйбат
Үзесің бірден жүзін
Оның аты-...(жүзім)
Дөп-дөңгелек сары
Ішінде бар дәні
Қызығасың көріп
Оның аты-...(өрік)
Жапырақты тасалап
Өсетін жері бақша-бақ
Күрең қызыл шіркін ай
Оның аты-...(құлпынай)
Бір сабақта көп түйме
Жей алмайсың көк күйде
Санап қара қанша
Оның аты-...(шие)
Пісетін кезі дәл күзде
Мезгілсіз оны үзбе.
Аузыңнан кетпес бал дәмі
Оның аты...(Шабдалы)
Көрініс: «Түлкі мен торғай»
Күз ханшайымы: Ой балалар менің көңіл-күйімді көтергендеріңе сендерге көп-көп рахмет. Өнерлерің үстем болсын өте талантты балалар екенсіңдер, келесі күз келгенше білімдеріңді де өнерлеріңді де өрістете беріңдер. Ал мен сендермен қош айтысамын, сау болыңдар. (Күз ханшайымы залдан шығып кетеді)
Хор: «Күз жомарт»
Жүргізуші:
Өңі қашқан бәрінің
Оңып кеткен атырап
Қолдарындай кәрінің
Қалтырайды жапырақ
Соңғы кезде жерге күн
Қырын қарап алыпты
Қара бұлттар жөргегін
Кептіре алмай қалыпты
Демекші міне балалар күзде аяқталып қалды, енді қылышын сүйретіп қыс келмекші. Күзге айтарымыз берер сыйын жылдан-жылға көп болсын елде тыныштық болсын дейміз. Осымен «Күз сыйы» атты ертеңгілігіміз аяқталды көңіл қойып тыңдағандарыңызға көп-көп рахмет.
Алтын күз келді бақшама
Безендіру: Музыка залы екіге бөлінеді. Бір бөлігі мерекеге сай безендірілген,екінші бөлігі орман бейнесінде.
Кейіпкерлер: Орманшы, батпақ қыз, Алтын күз
Керек құрал-жабдықтар:Ағаштар, ағаш қабығы, оралған жіп, сыйқырлы таяқ.
Балалар залға музыкамен кіреді, бірінші бөлімінде жартылай шеңберге тұрады.
Жүр:
Cары жібек көйлегін желбіретіп
Жапырағын ағаштардың селбіретіп
Тойға бөлеп елімізді күзім келді
Нұр тамшысын аспанның мөлдіретіп
Жүрг бала:
Бұлттар төніп
Жерге шөгіп
Дымқыл тұман басады
Өңі тайып
Дала нұры қашады
Айтыңдаршы балалар
Бұл қай кезде болады?
Балалар жауабы:
Жүрг бала: Күз мезгіл туралы қандай ән білесіңдер?
Балалар жауабы:
Ән : «Күз жомарт»
Жүрг: Өлең-тақпақта бар емеспе?! Келіңдер ортаға ....
Тақпақтар:
(Осы кезде дауыл, желдің дыбысы шығады, залға құс ұшып кіріп, хат қалдырып кетеді)
Жүрг:(Таңданып, хатты алады, онда күзгі орман, шақыру билеті бейнеленген) Балалар мынау не? Оны неге әкеліпті. (проблемалық жағдаяттан балаларға шығу амалын тапқызу, суретті талдау)
Балалар жауабы: Шақыру билеті ғой, мүмкін бізді қонаққа шақырған шығар. Жүрг: Кім шақырған екенін. (пролемены шешу- Күзге баратын болатынын) Ендеше бәріміз жолға шығайық
Жүр бала: Жол қысқарсын, ән салып, би билейік.
Жүрг: Олай болса, мың бұралған қыздарға кезек берейік
Би:«Қолшатыр биі»
(Ортағаға, балалардың артында ширманы қою, орманда Орманшы атаға кестеседі).
Орманшы:(Балалардың алдынан шығып) Сәлеметсіңдерме?Жорытқанда жолдарың болсын, қайда беттыңдар?
Жүр:Сәлеметсізбе ата(балалардың жауабы), бізді «Алтын күз» мерекесіне шақырды.
Жүрг бала: Жол көрсетіп жіберіңізші.
Орманшы:(Екі алақанын бір-біріне ысқылап) Жақсы- жақсы екен. Әрине-әрине жол көретемін.(Ішкі қалтасынан ағаштың жоңқасын шығарып жүргізушіге береді де) міне мынау сендерге көмегім. (Балалар таң қалып қарап тұрғанда, білдіртпей шығып кетеді)
Жүрг: Жоңқаны ары-бері айналдырып ондағы тапсырманы табады..........
Ән: «Алтын астық»
Бала жүрг:Балалар, атаның жеміс-көкөністері араласып кетіпті. Келіңдер көмектесейік
Ойын: «Кім көп жинайды»
Жүрг: (Тағыда жоңқадан жіңішке жіпті көреді де, жан-жағына қарап, ағаш түбінен оралған жіпті табады) Балалар, біз орманша атаның тапсырмаларын орындадық, ол бізге мына жіпті берді, енді не істейміз. (проблемалық сұрақ)
Бала жүр: (Қуанып) Ұқтым, бұл жіп бізге жол көрсетеді.
Жүр:.(Басын шалқайтып, қолымен көзін қалқалап) Балалар күн бұлттанып,жаңбыр жауайын деп тұрған сияқты, жаңбыр мен бірге нұр келер.Кәне жаңбыр әнін айтып берейікші.
Ән: «Жаңбыр»
(Әннен кейін залға секіріп бтпақ қыз кіреді)
Батпақ: Тамаша-тамаша, құй жаңбыр-құй.(Балаларды көріп тоқтай қалады да) Мында не қыл деп жүрсіңдер, бар-бар кетіңдер, әйтпесе үстеріңе батпағымды шашамын(қолын көтеріп, шашпақша болады).
Жүр:Балалар мынау кім болды. Бізді көріп ашуланып қалды ғой. (Балалардың жауабы)
Батпақ:(Көзін алайтып, таңдана) Менң танымайсыңдар ма, мен жаңбырдан кейін бүкіл жолжда шалқайып жатамын ғой. Сендердің аяқ киімдеріңе жабысамын.
Жүр бала:(Батпақ қызда айналып жүреді де) түсінбедім, жаңбырдан соң жолда не болушы еді. (Балаларға сауал қою, балалар батпақ екенін шешпесе, жүргізуші көмекке келеді.)
Батпақ қыз:(Екі қолын беліне таянып). Иә-иә, бұл мен Б А Т П А Қ ҚЫ З Б Ы Н. (кір қолымен балаларды ұстағысы келеді).
Жүр:(Оны тоқтатып) Батпақ қыз, қолың неге кір. (балалардан сұрайды) Балалар кір қолмен жүруге болама, неге болмайды? (Балалардың жауабы)
Бала жүрг:Міне біз қандай баламыз.
Ән: «Өнерпаз баламыз»
Тақпақ:
Би: Ұлдар
Батпақ қыз: (Желкесін ұстап) А-а-а, мұнтаздай таза болып жүру үшін не керек.
Жүрг:Қамықпа Батпақ қаз, (балаларға) Балалар, келіңдер «Керек затты тап» деген ойын ойнайық.
Ойын:«Керек затты тап»
Шарты:Балалар үстел үстіндегі заттар арасынан тек тазалыққа керек заттарды таңдап алулары қажет.
Батпақ қыз:(Қуанып) Енді түсіндім, ал өздерің қайда барасыңдар? (Балалардың жауабы)
Жүр бала:Иә, иә. Бізді Алтын күз өз тойына шақырған.
Жүрг: Батпақ қыз бізбен бірге жүр.
Б/Қ:(шапалақтап қуанып) Алақай-алақай менде тойға барамын. (Үлкен сарайдан Ханшаыйым шығады).
Ханшайым:Тақпақ керек.
Қош келдіңдер қадірлі қонақтар, балғын бүлдіршіндер. Менің елімнің құтты қонақтары болыңдар, төрге шығыңдар. (Балалар амандасады)
Кәне, жапырақтар ортаға шығыңдар шыр айналып билейік
Би: Жапырақ
Жүр бала:Бізде өнерлі баламыз, шырқап әнге саламыз.
Ән: «Кел билейік»
Тақпақтар:...
Ханшайым:(Шапалақтап) Тамаша балалар екенсіңдер, Әнді қалай айтыңдар, биді қалай билейсіңдер.
Б/Қ. (Күзің жанына келіп, құлағына сыбырлаған болып) Олар тіпті өте-өте ақылды, иә-иә.
А-күз: (Жан-жағына қарап) Қой рас па. Кәне, көрейін. (Балаларға) Балапандарым мына батпақ қаз сендерді мақтап болмайды. өздері ақылды, өздері күшті, өздері мықты, өздері сұлу, өздері тағыда тағы..
Бала жүрг: Батпақ қыз дұрыс айтады. Біз өнерлі де ақылдымыз.
А-күз: Онда жұмбағымды шешіңдерші
Жұмбақтар білесің бе?
а)Бұл не деген көп киім,
Жетпіс қабат көк киім.
Жаңбыр одан өтеді,
Түймелеуге жетпейді.
(Қырыққабат)
ә)Бақшаның алып жемісі,
Қайнамай піспес келесі.
Қоңыр күзге сақтайды,
Сары майдай ел іші.
(Асқабақ)
Мақал-мәтел білесің бе?
а)Еңбек етсең ерінбей,
Тояды қарның тіленбей.
ә)Еңбектің наны тәтті,
Жалқаудың жаны тәтті.
б)Еңбегің қатты болса,
Татқаның тәтті болар.
Ханшайым:Тамаша,керемет мен сендерге қатты риза болып отырмын. Сендердің байлықтарың- ол білімдерің, жақсы тәрбиелерің мен өнерлерің
Бала жүрг: Балалр келіңдер бәріміз «............» ойынын ойнайық
Ойын:
Жүр: Балалар бізге бақшаға қайтатын уақыт келді (Күзге)Алтынкүз сізге көп рахмет, рұқсат болса біз өзіміздің балабақшамызға қайтайық.
Ханшайым:Әрине балалар, сендердің менің сарайымиа келгендерің қандай жақсы болды.Сендерге де рахмет! Сендердің арқаарыңда көңілім бір көтеріліп қалды. Ал мынау менің сыйым(деп алма таратады)
Батпақ қыз:Ал сендер үйлеріңе қалай жетесіңдер.
Алтын күз:Уайымдамаңдар мен өзім жеткіземін(Сыйқырлайды)
Жүрг:Балалар көзімізді жұмайықшы. (Көздерін ашқанда бақшада болады, Қонақтар білдіртпей шығып кетеді)
Жүрг:Міне біз өз бақшамызға келдік, жүріңдер тойды топта жалғастырайық.
Жүргізуші:
Тоңазып отырып
Көп жеміс піседі
Сарғайып жапырақ
Судырап түседі.
Үстінде егінжай
Салқын жел соғады.
Гүл,жапырақ шөптер де
Қурап солады.
Айтындаршы балалар
Бұл қай кезде болады?
Балалардың жауабы. /Күзде/
Балалар орындарына отырады.
2.Залға сазды әуенімен Күз кіреді.
Амансыңдар ма балалар,
Ерінбестен еңбек етіп келетін.
Еңбекшіге бар жемісін беретін,
Мен –Алтын күз
Ынтымақты еліме
Берекелі ырыс болып енетін.
Балалар мен сендерге құр келген жоқпын,өзіммен бірге піскен жемістерімді ала келдім.
Күзде қандай жемістер піседі білесіңдер ме? /алма,алмұрт т.б/
Балалар мен сендермен бірге «Дәмін ажырат» деген ойын ойнағым келіп тұр.
-Сендер ойын ойнағыларың келе ме?
-Иә,ойын ойнағымыз келеді.
Ойынның шарты: Мен сендердің ауыздарыңа бір жемісті саламын, ал сендер сол жемістің дәмін татып көріп қандай жеміс екенін айтасыңдар.
3. Балалардың тақпақтары
Алтын сары, қызыл көк,
Алуан-алуан жапырақ,
Күзгі бақта күлімдеп,
Көз тартады атырап.
Жемісті мол беретін,
Күз дос екен бізбенен,
Бәрін тауып беретін,
Жомарт екен күз деген.
Сары ала тон жамылған
Күз атамыз секілді,
Қойны толы дәмді нан,
Тәттісі көп не түрлі.
Жайдары күз,жарқын күз
Аяулы күз алтын күз
Дәнге толы ен далам
Дариядай шалқар күз.
4. Балалар енді біз күз ханшайымға арнап өлең айтып берейік /осы кезде топқа кір қуыршақ кіріп келеді.
Ән «Кір басқан қуыршақ»
5. Жүргізуші:
Ал енді күз ханшайымы мен кір қуыршақ сіздерге арнап балалар кішкене балапандар болып би билеп береміз дейді.
Би «Балапан»
6. Жүргізуші: Балалар қане бәріміз тыңдайықшы біздің топқа біреу келе жатқан секілді.
Осы кезде қонаққа қолында үлкен сәбізі бар қоян келеді. Балалар мен амандасады.
Қоян балаларға «Сәбіз жинау» ойынын ойнатады.
Ойынның шарты: Жерде жатқан жемістердің ішінен себетке тек қана сәбіздерді жинап салу керек.
7. Жүргізуші:
Балалар енді біз қоянға арнап білетін әнімізді орындап берейік.
Ән «Сұр қоян»
Ән айтылып болған соң,ханшайыммен қоян балаларға рахметтерін айтып қоштасады.
8. Қортынды:
«Алтын күз»
Осы ма,осы ма күз деген?
Берекесін сыйлайтын кез екен,
Мына күздің сыйын қабыл алыңдар, балалар.
Бүгін сендермен өткізген алтын күз мерекесі осымен аяқталды.
Сау болыңдар.
Кош келдин алтын куз!
Музыкалық әуен ойнап тұрады. Балалар сахнаға шығады.
Жүргізуші: Қош келдіңіздер ата-аналар!
Армысыздар ұлағатты ұстаздар!
Бармысыздар жас достар!
Хормен: Берекелі, мерекелі Алтын күз құтты болсын!
Жүргізуші: Мұнда назар салайық
Мерекесі халықтың
Алтын күзге арналған
Ертеңгілікті бастайық
Хормен: Қуан!Шаттан! Алақай!
Қуанатын күн келді
Күліп шықты күн бүгін
Қайырлы таң!
Қайырлы күн!
Құттықтау сөз Өнерпаз дарында балалармен жұмыс жүргізу жөніндегі облыстық оқу-әдістемелік орталығының директоры Гүлнәр Ахметқызына беріледі.
Хор: Ән «Күз келгенде».
Жүргізуші:Туған табиғаттың тамаша бір көрінісі күз мезгілі.Айнала сұлуланып, түрлі-түстерге боялып құлпыра түседі.Ағаштардың және басқа өсімдіктердің жапырақтары қызыл, қоңыр, сары болып өзгереді.Олдай болса, құрметті қонақтар кішкентай балапандар күз мезгілінің ерекшеліктері туралы не айтар екен:
Дәрия Берекесін сыйлауға
Өлкемізге күз келді
Жемістерін жинауға
Шақырады біздерді
Махамбет Алтын,сары,қызыл, көк
Алуан-алуан жапырақ
Күзгі бақтар күлімдеп
Көз тартады жалтырап
Джумана Еңбек қызып қырларда
Бидай толды қырманға
Алтын таулар секілді
Сап-сары боп тұрғанда
Ален Біреу астық түсіріп
Біреу бидай ұшырып
Жатқан мезгіл күз екен
Алдым соны түсініп
Жасмин Қыстың жақын қалғанын
Жапырақтар білгендей
Желмен ұшып барады
Жерге қонып үлгермей
Жапырақтар жамырап
Сайға барып бекінді
Анасынан ажырап
Қалған бала секілді
Нейля Ой,балалар,балалар
Қоңырқай күз болыпты
Қурап жапырақ солыпты
Ел егінін орыпты
Ой,балалар, балалар
Ойналық та күлелік
Енді оқуға кірелік.
Әлихан Күз келді,сары күз келді
Тау ызғарлы түз желді
Тыраулатып аспанда
Тырналарын тізді енді
Махаббат Қуандырып біздерді,
Мерекелі күз келді.
Кел жемісті алтын күз,
Кемелденсін халқымыз.
Хор:Ән «Күз -жомарт».
Сабина Қызыл қырман басында
Ақ бидайды сапырған
Диқандардың қасында
Күз есепші отырған
Әлинұр Ашылып күз құшағы
Жүрді еріп бізбенен
Жапырақтар ұшады
Жез алқадай жүздеген
Амина Жайдар күз,алтын күз
Аяулы күз,алтын күз
Дәнге толып ен далам
Дариядай шалқыған
Жанқали Бұлттанып заңғар аспаным
Толтырды жасқа жанарын
Құстар да қайта бастады
Суықтың сезіп хабарын
Гүлназ Қамба толды астыққа
Алғыс саған Алтын күз!
Бір уыс дән шаштық та
Қап-қап бидай алдық біз
Әлібек Алақай, алақай
Шаттанды балақай
Күз түсті, дән пісті
Айтамыз алғысты
Іңкәр Бүгін мейрам,бүгін той
Қуаныш күн біліп қой
Күзгі бақтай сыңғырлап
Алақанды соғып қой
Жүргізуші: Алқаптан бидайды
Қоймаға жинайды
Тырнасы тізілген
Ұнатам күзді мен!-дегендей бәріміз де күз мезгілін жақсы көреміз.Ендеше қошеметпен қол соғып «Күз» ханшайымын ортаға шақырайық.
Музыкалық әуен ойнап тұрады. Ортаға «Күз» ханшайымы келеді.
Күзде табиғат көрінісі жиі өзгереді, аспанды бұлт торлап, ағаш жапырақтары жерге түседі,жаңбыра жауады. Құстар жылы жаққа қайтады, астық жинаймыз, жемістер мен көкөністер піседі. Ал маған кім жемістер мен көкөністер туралы тақпақтар айтып береді.
Нұрсұлтан Күзді күтіп жатамын
Жиып нәрді бойыма
Асқабақпын,жараймын
Қыстай сақтап қоюға.
Айдана Мен өрікпін, өрікпін
Бау-бақшаға көрікпін
Арман Бақшаларда тізіліп
Қаперсіз мен жатамын
Қабат-қабат киініп
Қырыққабат атандым
Аружан Мен алмамын,алмамын
Аузындамын бар жұрттың
Аягөз Шиемін мен шиемін
Піскенше тон киемін
Бала келсе қасыма
Басымды мен иемін
Тахмина Тіл үйірген алмұртпын
Таңсығымын бар жұрттың
Жақсы өсіре алмайды
Қараса егер салғырт кім
Айша Өзім шебер жүзіммін
Толып-пісіп үзілдім
Бақшасында бағбанның
Моншақ болып тізілдім
Нұрислам Көк сүңгідей өскенде
Жайқалам жел ескенде
Ұрмай-соқпай жылатам
Турағанда кескенде
«Күз» ханшайымы:-Керемет балалар, осы тақпақтарың үшін сендерге ____________________________________________________________ ән орындап береді қабыл алыңыздар.
«Күз» ханшайымы: Қазір біз сендермен «Күз белгісі неде?» деген ойын ойнаймыз.Мен күз мезгіліне байланысты сөздер айтамын, сендер аяқтайсыңдар
-Күзде жапырақтар ………….(сарғаяды).
-Күзде күн …………………(суып, жаңбыр жауады).
-Күзде құстар …………….(жылы жаққа ұшып кетеді).
-Күзде жемістер мен көкөністер………….(піседі).
Ата-аналармен ойын…………………………
Балалармен ойын……………………………..
«Күз» ханшайымы:- Балалар күз мезгілінің айларын атап беріңдерші?
-Қыркүйек,қазан, қараша.
-Осы айлар туралы не білесіңдер?
Ален Қыркүйек
Шоғы толған гүлдей жайнап
Жарқырады Алтын күз
Сайраңдап күліп ойнап
Келіп кетті қыркүйек
Джумана Қазан
Қазан айы молшылық
Дәулет қорын қалады
Заңғар көкке қол созып
Құстар ұшып барады
Әлихан Құстар қайтты қыс болды
Сұр бұлт жапты аспанды
Жапырақ түсіп, гүл солды
Қараша ызғары басталды
Жұмбақтар шешу
Бойын жерге жасырған
Бұрымы бар жасылдан
(сәбіз)
Ұзын мұртты сарылар
Қойнында дәні бар
(бидай)
Бақшадан келген ала доп
(қарбыз)
Қалың киім ұнатады
Шешіндірсең жылатады
(пияз)
Ата-аналарға сөз беру
Күзбен қоштасу
Хор: «Алтын күз» әні
36
