Мектеп жасындағы дейінгі балалардың тілін театр арқылы дамыту.
Тіл – ұлт мәдениетінің қайнар көзі. Әр халықтың ұлттық дәстүрінің, сана сезімінің, сөйлеу, ойлау тәсілінің, мінез – құлқының, мәдениеті мен әдебиетінің айрықша белгілері тіл арқылы бейнеленеді, сондықтан баланы дұрыс сөйлеу білуге үйретудің маңызы зор. Балаусада тәрбиелеу, оқыту жұмысында балалардың тілін, сөздік қорларын дамыту, ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті іс - әрекет кезінде тілдік қарым – қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән беріледі. Тіл дамытудың негізгі міндеттерінің бірі – балалармен сөздік жұмысын жүргізу. Біз балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атап білуге, қасиеті мен сапасын, түр – түсін және пішінін ажырата білуге үйретеміз.
Кәзіргі заманда мектепке дейінгі баланың тілін дамыту үшін арналған тәсілдер өте көп. Солардың ішінде театр маңызды орын табады. Театр – ғажайып, сиқырлы әлем. Театр тәрбиешінің баламен, баланың құбылыстарымен өзара әрекетін ұйымдастырудың бір түрі. Театрландыру баланың танымдық белсенділігін көтереді. Бала қуанады, күледі, таңқалады, қайғырады, ойнайды, жаны ашиды, қоршаған ортаны таниды, жан – жақты дамиды, ой - өрісі, сөйлеу қабілеттері өрістейді.
Театрландыру баланың танымдық белсенділігін көтереді. Театр – балабақшада баланы мәдениетке, әдемілікті көруге, әдептілікке, үлкенді сыйлауға, жаманнан жиреніп, жақсыдан үйренуге, адалдыққа, шыншылдыққа, қайырымдылыққа тәрбиелейді. Театр беретін тәрбиесі өте көп. Театр алды қойылымдар баланың қоршаған орта әлемінің барлық құпияларымен образ арқылы, бояулар арқылы, үн, әуен, дыбыстар арқылы танысады. Қойылған сұрақтарға жауап іздейді. Ойланады, қорытынды жасап, талдай біледі. Ақыл – ойының дамуы мен тілдің дамуы тығыз байланыста болады. Кейіпкердің әр сөзі баланың сөздік қорының белсенділігін арттырады. Дыбыстың дұрыс айтылу мәдениетін қалыптастырады. Кейіпкер рөлі, оның сахнадағы дауыс ырғағы баланың сөйлеу түрінің дамуына әсер етеді. Жас бала тез еліктегіш, үлгі тұтатын заттың бейнелі жағына көңіл аударғыш келеді. Кейіпкерлер күлсе, бірге күледі, қайғырса, бірге қайғырады, қызықты кезеңдерді ескертеді, сәтсіз кезеңіне жылайды, көмекке келуге әрқашанда дайын тұрады. Театр көрініс сабақтарында ертегі арқылы жүргізу адамгершілік мінез – құлықты қалыптастыруға ықпал етеді. Сапалы түрде сәлемдесуге баулу, достықа, ұйымшылдыққа тәрбиелеуге бейімдейді. Тетр арқылы өткізілетін сабақтар көмегімен балаларға білім беріп қана қоймай, оларға қалай орындауды үйретеді. Балалар қызығушылықпен және ынтамен атқарады. Театр ойыны бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Театрландырылған ойындар арқылы біз балаларды тәрбиелейміз. Тәрбиелеудің құндылығы да, бір жағынан, әр түрлі театрландырылған әрекеттер арқылы жүзеге асады.
Театрландыру ойындары баланың шаршағанын басып, бар мүмкіндігінше сергітеді, қарым – қатынасын, психикасының түрлі жақтарын түзетеді.
Театрландырылған ойындарды ұйымдастыру үшін қолайлы жағдайлар керек. Осыны ескере отырып, бізде әрбір топта театр бұрыштары жасалады. Бибабо, саусақтар, үстел және саусақты қолқап, тағы да басқа түрлері қолданылып отырады.
Театрландырылған ойындарда балалар сөз ырғағын, мимимкасын, жүрісін, дауысын өзгертіп ойнайды. Мұндай ойындар балабақшада сабақтан тыс уақытттарда өтіліп отырады. Олардың түрлері: қуыршақ театры, көлеңке театры, саусақ театры, қолға кийп ойнайтын театр. Балалар осы әдеби шығармалар мен ертегілердің кейіпкерлерін сахнада ойнап қана қоймай, сол кейіпкерлердің бейнесіне кіріп, шын беріліп, жақсы жағы мен жаман жағын біліп, айыра ойнайды. Мысалы: түлкі әр уақытта қу, аю аңқау, қасқыр сенгіш, қоян қорқақ, Алдар көсе алдағыш, құмырсқа еңбекқор, осындай мінез - құлықтарды бейнелеу арқылы балалардың мінез – құлқы, өмірге көзқарасы қалыптасады. Сондықтан біз балаларға ертегілерді сахнаға қоймас бұрын екі – үш рет оқып, қиын сөздерді жеңіл сөздермен алмастырып, әр кейіпкердің дауысын ырғағымен нақышына келтіре отырып,таныстырамыз. Әдетте балалардың өздері жақсы көретін кейіпкерлеріне еліктеп өсетіні белгілі. Осыған қарап, шапшаң, ширақ балаларға жуас, қарапайым рөлдер, ал мінезі салмақты байыпты балаларға жағымсыз рөлдер тапсырылады. Үлкендердің қатысуымен біз әр түрлі ертегілерді балаларға сахналап қойып ойнаймыз. Мысалы: «Қарлығаштың құйрығы неге айыр», «Құлақ» ертегілері. Күнділікті өмірде, күннің екінші жартсында, балалармен көлеңке театр мен қуыршақ, саусақ театрлау арқылы ойын көрсетеміз. Әр түрлі көрнекі құралдар пайдаланып, дауыс ырғағын келтіре отырып, әңгімелер отырыс бала есінде тез сақталып, қайталап, әңгімелеп беруге де оңай болады деген ойдамын. Өз іс – тәжірибемде, оқыту іс - әрекеті үстінде әр түрлі көрнекті – құралдарды түрлендіре пайдаланғанды жөн санаймын, ойткені олар арқылы түсіндіріп аламын, кейін театр сахналауындағы кейіпкерлеріне қысқаша мінездеме бергіземін.
Мектеп жасына дейінгі баланы тәрбиелеуде театрландырылған ойындардың құндылығы мынада: кез келген тәрбие жұмысын театрландырылған ойындар арқылы жүзеге асырамын. Театр көріністері баланың жан дүниесін тербеп, айналадағы қоршаған дүние әлемімен жақындастырады. Театр көрініс сабақтарында ертегі арқылы жүргізу адамгершілік мінез – құлықты қалыптастыруға ықпал етеді. Театр арқылы өткізілетін сабақтар көмегімен балаларға білім беріп қана қоймай, оларға қалай орындауды үйретеді. Балалар қызығушылықпен және ынтамен атқарады. Театр ойыны бала тілінің дамуына ықпал тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады.
Менің алдағы мақсатым осы театрландырылған ойындарды көбірек қойып, бәріне маскалар жасап, киімдер тігіп, көріністерді көбірек қойып, тәрбиелеу.
Тәрбиеші: Дюсембекова Акбота Акдариевна
