Сұлу, әдемі музыка 7 - сынып

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, әсемдікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй жұмысын сұрау

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді айтып шығу

3. Тапсырма тексеру

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Тапсырмалармен жұмыс.

1-тапсырма. Музыкаға байланысты мақал-мәтелдерді оқып, мағынасын түсіндіріңдер.

1. Ақын мен әнші – адамзаттың бұлбұлы.-

Поэт и певец – соловьи человечества

2. Жігітке өлең де, өнер де – өнер-

Для джигита и песня искусство и ремесло – искусство

3. Өлең – алтын, сөз – күміс.-

Слово – серебро, песня – золото

4. Өлең өмірді ұзартады.

Песня лета жизни прибавляет.

5. Өлең – сөздің патшасы.-

Песня – царица слова.

6. Ән – көңілдің ажары.-

Песня раскрывает красоту души.

2-тапсырма. Кестедегі мәліметтермен танысу.

2. Дәптермен жұмыс.

3-тапсырма. Сөздер мен сөз тіркестері арасынан өздік етісті табыңдар.

1. Көрді, таранды, сағындырды, айтысты, киінді.

2. Өлең айтылды.

Ән салынды.

Сурет ілінді.

Әдемі киім киінді.

5-тапсырма. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларға мысал келтіріңдер.

1. – паз: әсемпаз, өнерпаз, дауылпаз.

2. – мен, - бен, - пен: айтыспен, киномен, оқушымен

3. – дікі, - тікі, - нікі: композитордікі, адамдікі, оқушынікі.

ІV. Сабақты бекіту.

4- тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңдер.

1. Етіс нені білдіреді?

2. Өздік етіс деген не?

3. Өздік етіс жұрнақтары

4. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар.

5. Кірме сөздерге мысал келтіріңдер.

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

6-тапсрыма. 124-бет. Мәтін бойынша деңгейлік тапсырмалар орындау. Мақал-мәтелдерді жаттау.

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, әсемдікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй жұмысын сұрау

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді айтып шығу

3. Тапсырма тексеру

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Тапсырмалармен жұмыс.

1-тапсырма. Мәтінді түсініп, мазмұнын айтып беру.

Халықтың музыкалық аспаптары белгілі бір халыққа тән әрі өзіндік ерекшелігі болады.

Қазақтың музыкалық аспаптары – ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа ауысып келе жатқан мәдени мұра. Ертеде аспаптарды ағаштан ойып, түрлі өсімдіктерден, малдың терісі мен сүйегінен, мүйізі мен қылынан жасаған. Музыка аспаптарын халыққа хабар бергенде, аңды үркіткенде, ән-күйлер орындағанда пайдаланып отырды. Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін ұсынған профессор А.Жұбанов болды.

Сөздік

Ерекшелік-особенность

Мұра-наследие

Үркіту-спугнуть

Орындау-исполнять

2. Дәптермен жұмыс. Диалог негізінде сөйлемдерді аяқтаңдар.

1. Домбыра – қазақ халқының ұлттық аспаптарының бірі.

2. Ол – қос ішекті музыкалық аспап.

3. Оның ерекшелігі – ішекті аспаптарға жатады.

4. Домбыраның дауысы қоңыр, құлаққа өте жағымды.

3-тапсырма. Тірек сызбалар көмегімен деңгейлік тапсырмалар орындау.

ІV. Сабақты бекіту.

• Халықтық музыкалық аспаптар қандай болады?

• Ертеде аспаптарды неден жасаған?

• Ертеде музыкалық аспаптарды не үшін пайдаланған?

• Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін кім ұсынған?

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Не үйрендік?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

4-тапсрыма. 127-бет, «Дауылпаз» мәтіні бойынша түсінік айту, 5- тапсырма. 128-бет. Сөйлемдердің жалғасын тауып жазу.

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, әсемдікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй жұмысын сұрау

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді айтып шығу

3. Тапсырма тексеру

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Тапсырмалармен жұмыс.

1. Тапсырма. Жоспар бойынша өздеріңе ұнайтын бір музыкалық аспапты суреттеңдер.

Жоспар.

1. Музыка аспабының атауы.

2. Аспаптың жасалған материалы туралы мәлімет.

3. Аспаптың құрылысы.

4. Музыка аспабының үні туралы.

2-тапсырма. Диалог оқу.

3-тапсырма. Өздеріңе ұнайтын музыкалық аспапты суреттеу.

4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.

2. Дәптермен жұмыс.

5-тапсырма. Кестеде берілген қатардан мағынасына қарай сөйлем құраңдар.

Оқу-аудару тапсырмалары.

Халық әндері

Қазақ әндерінің қай түрін алсақ та, өнегелі өсиет арқылы мейірбандыққа, татулық пен бірлікке, адамгершілікке, байсалды мінезге, ақылдылыққа насихаттайды. Қазақ халық әндерінің жанрлары да көп. Қазақ халық әндерін А.В.Затаевич, Б.Г.Ерзакович, Т.Бекқожина, З. Қоспақов, т.б. ғалымдар зерттеді.

Қазақ әндерінің басым көпшілігі домбыраның сүйемделуімен орындалады. Қобыз, сырнай, жетіген, үш ішекті домбырамен де айтылатын әндер бар. Қазақ халқында кең тараған халық әндері: «Дударай», «Гүлдерайым», «Арман-ай», «Ақ баян», «Бір бала», «Ақерке», т.б.

(Н.Дүкенбай)

* мәтінді аударуға қажетті сөздер:

мейірбандық – добрата

татулық – дружба

адамгершілік – человечность

ғалымдар – ученые

сүйемелдеу - аккомпанировать

3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.

ІV. Сабақты бекіту.

Қосымша мәлімет беру.

4-тапсырма.

Қазақтың әнші-ақындары

Ақан сері Біржан сал Жаяу Мұса

Қорамсаұлы Қожағұлұлы Байжанұлы

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Не үйрендік?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

2-тапсырма. 130-бет, ІІ деңгей тапсырмасын орындау.

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, сүйіспеншілікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй жұмысын сұрау

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді айтып шығу

3. Тапсырма тексеру

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Өз беттерінше тапсырма түрлерін орындау.

Тест

1. Берілген қатардан буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны табыңдар.

А) күйші

В) өлең

С) сазгер

D) ән

2. Ұлттық аспаптың түрінен үрмелі аспабын табыңдар.

А) домбыра

В) сыбызғы

С) дауылпаз

D) жетіген

3. Жеті ішекті шертпелі музыка аспабын табыңдар.

А) домбыра

В) сыбызғы

С) дауылпаз

D) жетіген

4. Алматыдағы К.Байсейітова атындағы музыка мектеп-интернаты қашан ашылды?

А) 1946 ж

В) 1948 ж

С) 1949 ж

D) 1947 ж

5. Өздік етісті табыңдар.

А) орылды

В) жуынды

С) салынды

D) әкелінді

6. Қазақтың ұлттық аспабына жатпайтын

А) домбыра

В) баян

С) сазсырнай

D) жетіген

7. Берілген сөйлемді толықтыр.

А) тартылады

В) қол соғады

С) ойнаймыз

D) айтамыз

8. Ақан серінің әнін табыңдар.

А) «Ғашығым»

В) «Ақтентек»

С) «Балқадиша»

D) «Жанбота»

9. Сөйлемді аяқта. Ән – көңілдің .....

А) келбеті

В) әлпеті

С) ажары

D) пішіні

10. Орыс тілі арқылы енген кірме сөздер.

А) ән

В) күй

С) музыка

D) өлең

2. Бақылау сұрақтарына жауап беру.

1. Өздік етіс деген не? Жасалу жолы

2. Музыкаға қатысты кірме сөзді жазып, қай тілден енгенін айтыңдар.

3.Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарының қолданысына қарай түрлері. Ұнайтын аспапты суреттеңдер.

4. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаларды қатыстырып, тақырыпқа байланысты сөйлем құраңдар.

5. Өздік етісті қатыстырып сөйлем құраңдар.

6. Буын үндестігіне бағынбайтын септікті атаңдар. Бір сөзді толық септеңдер.

7. Күй тақырыбында пікірталас өткізу.

8. Халық әндері туралы айтып беріңдер. Мысал ретінде халық әндерін атаңдар.

ІV. Сабақты бекіту.

• сұрақ-жауап

• ереже қайталау

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Не үйрендік?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

Ережелерді қайталау.

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, әсемдікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Жаңа сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық, кесте

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Өткен сабақты пысықтау

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді айтып шығу

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Тапсырмалармен жұмыс.

1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, деңгейлік тапсырмалар орындау.

Күй аңыздары

Күй аңыздарын үш арнаңа бөліп қарастыруға болады. Біріншісі – халық күйлерінің күй аңызы. Екіншісі – халық композиторлары шығарған күйлердің аңыз-әңгімесі. Үшіншісі – бүгінгі күйші-композиторларымыз шығарған күйлердің аңызы.

• Мәтінді аударуға қажетті сөздер.

Жаңарту-обновить

Сүзгі-сито

Ерекшелік-особенность

Тікелей – напрямую

Елеулі – весомый

2. Деңгейлік тапсырмалар орындау.

3. Диалог оқу.

4. 2-тапсырма. Мәтін бойынша мазмұндама жазу.

Халық күйлері.

Халық күйлері – халықтың тұрмыс-салт көріністерін, адамның тағдырын, жалпы өмірдегі болмысты суреттеп, баяндайтын күй. Халық күйлері әр түрлі тақырыптарды қамтитын тарихи ерекшелігімен құнды. Халық күйлері ұрпақтан ұрпаққа жеткенімен, шығарағн кісілердің аты-жөні ұмыт болуынан халықтың күйі деп аталған.

ІV. Сабақты бекіту.

• Қандай күйлерді білесіңдер?

• Күй аңыздың түрлері

• Күй дегеніміз не?

• Немен ерекшеленеді?

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Не үйрендік?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

4-тапсырма, 135-бет. «Күй аңыздары» мәтінін оқу.

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, әсемдікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық, кесте

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй жұмысын тексеру

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді сұрау

3. тапсырма тексеру.

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Тапсырмалармен жұмыс.

1-тапсырма. Мәтінді оқу, мазмұнын айтып беру.

Құрманғазы Сағырбаев

(1806-1879)

Құрманғазы Сағырбаев – қазақтың күйші композиторы, домбырашы, халық аспаптар музыкасының алыбы әрі классигі. Құрманғазының бүкіл өмірі мен шығармашылығы әлеуметтік әділетсіздік пен озбырлыққа қарсы күрес жолында өтті.

Құрманғазы «Алатау», «Сарыарқа», «Адай», «Ақсақ киік», «Түрмеден қашқан», «Балбырауын» сияқты күйлер шығарған. Бұл күйлерәнде күйші халықтың арманы, қажымас қайрат-жігерін суреттеген.

• Мәтінді аударуға қажетті сөздер

Алып-великий

Әділетсіздік-несправедливость

Озбырлық-угнетатель

Қажымас-неустанный

Қайрат-сила

2-тапсырма. Диалог оқу.

2. Дәптермен жұмыс

3-тапсырма.

4-тапсырма.

ІV. Сабақты бекіту.

Әженің әлдиі

• Мәтінді оқып, аудару

Абайдың кәрі әжесімен, өз шешесімен тұратын үйі осы еді...

Кәрі әже күндегі машығы бойынша бесік жырын айтты. Өте өзгеше, ескі жыр. Абайдың өз әжесінен басқа ешкімнен естімеген жыры. Бәрақ кәрі әжесінің өзіндей соншалық жақын, ыстық, сүйікті жыры. Кішкентай күнінде Абай өзі де кеш сайын осы жырдың тербеуімен ұйықтайтын. Сол күндерден бір сөзі де өзгермеген, ана жүрегіндегі айнымас жыр...

• Мәтінді аударуға қажетті сөздер

Бесік жыры-колыбельная

Жақын-близкий

Өзгермеу-не измениться

Тербеу-качать

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Не үйрендік?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

5-тапсырма, 138-бет, жаттау.

3-тапсырма, 137-бет, жазбаша

Тәрбиелік: Оқушылардың бір-біріне деген ықыластарын жандандыру, ұқыптылыққа, тәрбиелікке, сүйіспеншілікке үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау қабілетін дамыту. Сөздік қорларын молайту арқылы тілдесім әрекетіне жетелеу.

Сабақтың түрі

Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Оқу, аудару, суретпен жұмыс, ойын, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі

Суреттер, оқулық.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушыларды түгелдеу.

3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру.

4.Сабақтың тақырыбын, мақсатын хабарлау.

ІІ. Үй жұмысын сұрау

1.Сұрақ-жауап

2. Жаңа сөздерді айтып шығу

3. Тапсырма тексеру

ІІІ. Сабақты түсіндіру, талдау жасау

1. Өз беттерінше тапсырма түрлерін орындау.

Тест

1. Күй аңыздарының қатарын жатпайды

А) халық күйлері

В) коспозиторлар күйлері

С) терме

D) күйші күйлері

2. Құрманғазының күйі.

А) «Тойбастар»

В) «Кісен ашқан»

С) «Әсемқоңыр»

D) «Сарыжайлау»

3. Ахмет Жұбанов кім?

А) күйші

В) әнші

С) тарихшы

D) композитор

4. «Құрманғазы» атты поэма жазған кім?

А) М.Төлебаев

В) А.Жұбанов

С) Х.Ерғалиев

D) Ә.Тәжібаев

5. А.Жұбановтың өмір сүрген жылдары.

А) 1906-1967 жж.

В) 1906-1968 жж.

С) 1906-1966 жж.

D) 1906-1969 жж.

6. М.Төлебаев қай жылдары қазақтың халық аспаптары оркестрінің дирижері болды?

А) 1942 - 1944 жж.

В) 1942 - 1943 жж.

С) 1942 - 1945 жж.

D) 1942 – 1946 жж

7. Жошы ханның жалғыз ұлы туралы баян етілген тарихта қалған күй.

А) «Қоңыр қаз»

В) «Алтай батыр»

С) «Кісен ашқан»

D) «Ақсақ құлан»

8. Күй нешінші ғасырдан бастап жанр болып қалыптасты?

А) ХVғ.

В) ХІVғ.

С) ХVІғ.

D) VІІІғ.

9. Құрманғазының шәкірті ретінде жолын жалғастырған кім?

А) Сүгір

В) Тәттімбет

С) Дина

D) Жамбыл

10. Көне музыкалық жанрды табыңдар.

А) күй

В) терме

С) эстрадалық ән

D) айтыс

2. Бақылау сұрақтарына жауап беру.

1.Ең көне музыка жанрының қалыптасуын айтып беріңдер.

2. Қазақ композиторларының шығармалары туралы не білесіңдер?

3. Қандай музыкалық жанрды жақсы көресіңдер?

4. Музыка аспаптары үйірмесіне қатысасыңдар ма?

5. Буын үндестігінің жасалу жолы.

6. Өздерің білетін күйшілерді айтып беріңдер

ІV. Сабақты бекіту.

• сұрақ-жауап

• ереже қайталау

V. Сабақты қорытындылау.

• Бүгін сабақта не өттік?

• Не үйрендік?

• Сабақ қызық болды ма?

• Несімен қызық болды?

• Не үйрендік?

• Сұрақ-жауап

VІ. Үйге тапсырма.

Ережелерді қайталау.