6-сы класс өсөн дәрес план-конспекты (Юлдашбаева Алина Хәбир ҡыҙы)
Тема: Беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар.Үткән замандың юҡлыҡ формаһы.
Маҡсат: -үткән замандың юҡлыҡ формаһы менән танышыу,һөйләмдәрҙән дөрөҫ табырға өйрәнеү;
-беҙҙә ҡышлаусы ҡоштарға нисек ярҙам итеү хаҡында һөйләшеү;
Йыһазландырыу: дәреслек,карточкалар,һүҙлектәр,интерактив таҡта, “Ҡыҙыл китап”
Дәрес барышы
1.Ойоштороу моменты
-Хәйерле көн, уҡыусылар! Бер-беребеҙгә ихлас йылмайыу бүләк итеп,уңышлы эш көнө теләп,дәресебеҙҙе башлайыҡ.
Артикуляцион күнегеү:
-Әйҙәгеҙ, дәрестә башҡортса дөрөҫ итеп һөйләшер өсөн телде шымартып алайыҡ.
1-се слайд
-Афарин,уҡыусылар!
- Ә хәҙер, таҡталағы фонетик күнегеүгә күҙ һалайыҡ.
2-се слайд
Ҡара ҡарға ҡарҙан бара, Ҡанаттарын ҡаға-ҡаға
(хор менән уҡыла,шунан балалар рәтләп уҡый).
-Афарин,уҡыусылар!
-Шулай итеп, башҡорт теленең өн һәм хәрефтәрен иҫкә төшөрҙөк, дәресте дауам итәйек.
2.Өйгә эште тикшереү.
-Әйҙәгеҙ, хәтер һандыҡтарығыҙҙы асып, үтелгән теманы ҡабатлап алайыҡ.
(таҡтала яҙылған ҡылымдарҙы, үткән заман 1-се зат,берлектә ҡуйып яҙырға кәрәк.)
3-сө слайд (уҡыусылар,берәмләп сығып яҙалар)
Уҡырға – (уҡыным) Яҙырға – (яҙҙым)
Һөйләргә - (һөйләнем)
Йырларға – (йырланым)
Уйнарға – (уйнаным)
-Ошонан сығып, шуны әйтергә була, балалар, һеҙ ҡылымдың үткән заман темаһын яҡшы үҙләштергәнһегеҙ, афарин.
-Бөгөн дәрестә үткән замандың юҡлыҡ формаһы, уның яһалышы менән танышырбыҙ.
3.Тема өҫтөндә эш.
-Ә хәҙер, дәфтәрҙәрҙе асып, числоны һәм теманы яҙып ҡуяйыҡ.
Тема:Беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар.Үткән замандың юҡлыҡ формаһы.
-Дәрестә бөгөн беҙ һеҙҙең менән, үткән замандың юҡлыҡ формаһы менән танышасаҡбыҙ, һөйләмдәрҙән дөрөҫ табырға өйрәнәсәкбеҙ һәм тәбиғәтте йәмләүсе ҡанатлы дуҫтарыбыҙ-беҙҙә ҡышлаусы ҡоштар, уларға ҡыш көнөндә нисек ярҙам итеү хаҡында һөйләшербеҙ.
-Башҡорт телендә ҡылымдарҙың үткән заман формаһы –МА, -МӘ ялғауы менән яһала.
4-се слайд
Килдең-кил-мә-нең Уҡының-уҡы-ма-ның
-Әйтегеҙ әле, ни өсөн был һүҙҙә -мә ялғауы, икенсе һүҙҙә -ма ялғауы яҙылған?
(Яуап:Әгәр ҙә, тамыр һүҙҙә нәҙек һуҙынҡылар бар икән,тимәк –мә ялғауы,ҡалын һуҙынҡы икән –ма яҙыла).
-Эйе, дөрөҫ.Хәҙер һүҙҙәрҙе тәржемә итеп ҡарайыҡ.
5-се слайд
Килдең(пришел)- кил+ мә+ нең(не пришел) Уҡының(читал)- уҡы+ма+ның(не читал)
- Иғтибар итәйек әле, башҡорт телендәге –МА,-МӘ ялғауы ҡылымдың тамырынан һуң килһә, урыҫ телендә НЕ киҫәксәһенә әйләнә һәм ҡылымдан алда килә.
-МА,-МӘ ялғауы эштең башҡарылмауын аңлата.
-Дәреслектә күрһәтелгән миҫалға күҙ һалайыҡ.
1-се уҡыусы: берлектә яҙылған ҡылымдарҙы уҡый.
Мин яҙманым, һин яҙманың,ул яҙманы.
2-се уҡыусы: күплектә яҙылғанды.
Беҙ яҙманыҡ,һеҙ яҙманығыҙ,улар яҙманылар.
-Афарин,уҡыусылар! Ә хәҙер, үҙегеҙ миҫалдар килтереп ҡарағыҙ.(миҫалдар уйлайҙар)
4.Нығытыу.
-Теманы нығыраҡ үҙләштереү кимәлен тикшереү өсөн 187-се күнегеүҙә бирелгән ҡылымдарҙы 2-се зат үткән заман юҡлыҡ формаһында үҙгәртеп ҡарайыҡ (телдән, өлгө лә бирелгән таблица буйынса). -Афарин.
-Һеҙҙең алдығыҙҙа карточкалар ята, бында һеҙгә һөйләмдәр бирелгән,үткән заман юҡлыҡ формаһындағы ҡылымдарҙың яҙылышын тикшереп дөрөҫ булған һөйләмдәрҙе күсереп яҙығыҙ.
6-сы слайд
1.Башҡортостанда бөтә ҡоштар ҙа ҡышламәй. 2.Турғайҙар йылы яҡҡа осоп китмәй.
3.Уҡыусылар ҡышын ҡоштарға тағараҡ элергә,уларҙы ашатырға онотмай.
4.Һандуғас ҡышын һайрамәй.
5.Ҡоштар ем ашаманы.
(Һөйләмдәрҙе уҡып,тикшереү).
-Әйтегеҙ әле, был һөйләмдәрҙә һүҙ нимә тураһында бара?
(Яуап:Ҡоштар тураһында).
-Әйҙәгеҙ, моңло ҡоштар һайрауы аҫтында ял минуты ойоштороп алайыҡ.
7-се слайд
-
Ял минуты:
Ҡоштар осто,осто теҙелеп
Остолар ҙа,төштөләр.
Ултырҙылар, ял иттеләр.
Унан тағы остолар.
Остолар,остолар
Парта артына боҫтолар.
Теманы дауам итеү. Дәреслектә бирелгән, 186-сы күнегеүҙәге тексты уҡыйбыҙ, тәржемә итәбеҙ.
Яңы һүҙҙәрҙе һүҙлек дәфтәрҙәренә яҙып ҡуяйыҡ.
8-се слайд
Тағараҡ-кормушка Аслыҡтан- от голода
Ҡышлаусы ҡоштар-зимующие птицы
Ҡалған ҡоштар-оставшиеся птицы
Ярҙамға мохтаж-нуждаются в помощи
-Шулай итеп, донъялағы бик күп ҡоштар араһынан 70-ләп төр ҡош ҡышлай.Уларҙы һеҙ беләһегеҙме? Хәҙер, мин һеҙгә бер-нисәүһен генә күрһәтәм, уларҙың исемдәрен әйтегеҙ.
9-сы слайд (турғай менән күгәрсен һүрәттәре)
-Һеҙ нисек уйлайһығыҙ, ҡоштарға ҡышын ни өсөн ауыр?( яуап:һыуыҡтар башлана, ем табыуы ҡыйынлаша).
-Ҡоштар ни өсөн күпләп үлә? (яуап:аслыҡтан)
-Һеҙ ҡоштарҙы ашатаһығыҙмы?
-Ни өсөн ҡоштар - беҙҙең дуҫтар тип әйтәбеҙ? (яуап:сөнки ҡоштар тәбиғәтте зарарлы бөжәктәрҙән һаҡлай, баҫыуҙарҙан мул уңыш алырға ярҙам итә).
-Балалар,ни өсөн ҡоштарға ярҙам итергә тейешбеҙ?(яуап)
-Эйе,беҙ уларҙы ысынлап та, һаҡларға, яҡларға тейешбеҙ, уларҙың күбеһе «Ҡыҙыл китап” ҡа индерелгән.
-Ҡыҙғанысҡа ҡаршы уларҙың һаны йылдан-йыл кәмей, быға экология һәм кеше тәҫьир итә.
5.Йомғаҡлау.
-Шулай итеп, бөгөнгө дәрестә нимәләр тураһында һөйләштек? Ниндәй һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр иҫегеҙҙә ҡалды?(Яуаптар)
10-сы слайд
-ҡоштар тураһында
Үткән замандың юҡлыҡ формаһы:
-МА
-МӘ ялғауҙары
-Ҡылымдың үткән заман юҡлыҡ формаһы темаһын өйрәнгәндә, үҙебеҙҙең дуҫтарыбыҙ ҡышлаусы ҡоштар тураһында ла иҫкә төшөрөп үттек.
Ҡоштар-беҙҙең ҡанатлы дуҫтар икәнен бер ҡасанда иҫтән сығармайыҡ.Уларҙы һаҡлайыҡ, ҡыш көнө тағараҡтар элеп, көн һайын ем һалырға онотмайыҡ, улар тәбиғәттең бер өлөшө, ә тәбиғәтте яҡлау үҙ-үҙеңде яҡлау ул. Кейектәр донъяһына йыртҡыс булып инмәйек.
Баһалау.
Өйгә эш биреү:
Һүҙлектәргә яҙып ҡуйған һүҙҙәрҙе иҫтә ҡалдырырға, ҡылымдың үткән заман юҡлыҡ формаһын ҡулланып, ҡышлаусы ҡоштар тураһында 3 һөйләм яҙып килергә.
