Сыныбы: 11 «А», «Б» Пәні: қазақ тілі
Сабақтың тақырыбы:
Қазақ шешендік өнерінің ІІ кезеңі
Жалпы мақсат:
1.Танымдық: оқушылардың қазақ шешендік өнерінің ІІ кезеңі туралы іздене отырып білім алуына, қабілеттерін жетілдіруге мүмкіндік жасау;
2.Эмоциялық: Бір-бірінің пікірін тыңдау, құрметтеу негізінде психологиялық жағымды орта қалыптастыру;
3.Әлеуметтік: Әрекеттестік жағдаятта болуларына, қолдау көрсету
Сілтеме:
МАН. Оқулық. қазақ тілі
Күтілетін нәтижесі:
Білу: қазақ шешендік өнерінің ІІ кезеңі және сол кезеңді қамтитын Асан қайғы, Жиренше шешендер туралы біледі. Оқушылардың тіл байлығы дамиды, ойлау белсенділігі артады, ізденіс қабілеті кеңиді.
Түсіну: шешендік тауып айтылған тапқыр сөз, ақылға қозғау салып ой түсіретін даналық сөз екенін түсінеді;
Қолдану: сабақта алған білімдерін өмірмен байланыстыра алады. (Басым көпшілігі)
Талдау: Асан қайғы, Жиренше шешен, Едіге данышпан-шешендер айтқан шешендік толғаулар мен шешендік арнау сөздердің мағынасын түсініп, пікір айта алады. (кейбіреулері)
Жинақтау: Өмірмен ғана емес тарихпен де байланыстыра алады. (кейбіреулері)
Бағалау: Шешендердің тауып айтқан тапқыр сөздерінің адам, қоғам өміріндегі маңызын салмақтай алады. (кейбіреулері)
Түйінді идеялар:
Адамзаттың ең абзал қасиеттерінің бірі - сөз, сөйлей білу, сондықтан сөз өнерін меңгеру, қазақ тарихында өзіндік орны бар билерімізді қастерлей білу, асыл сөздерін бойға сіңіре жүріп терең де мағыналы сөйлей білуге үйрену.
Сабақта қолданылатын материалдар:
маркерлер, ақ қағаздар, оқулық.
Оқыту әдістері:
Сұрақ қою, ой шақыру стратегиялары.
Топтық, жұптық, жеке жұмыс
Дерек көздері:
Шешендік шиырлары
Сабақ бойынша мұғалім мен оқушының іс- әрекеті
Уақыты
Мұғалімнің іс- әрекеті
Оқушының іс- әрекеті
Ресурстар
3 минут
Оқушылардың сабаққа дайындықтарын бағдарлау (сыныпты түгелдеу, көңіл күйлерін білу). Топқа бөлу. Қағаз қиындыларын ұсыну.(«Ше-шен-дер», «Кө-сем-дер», «Ба-тыр-лар» деп буынға бөлу арқылы )
Оқушылар сабаққа керекті құралдарын (дәптерлерін, қаламсаптарын т.б.)дайындайды.
Қағаз қиындыларында жасырылған сөздердің буындарының сәйкесін тауып, сол арқылы топтарына жайғасады.
Дәптер, қалам, маркер
3 минут
Үй тапсырмасын сұрау.
Сабақ барысында оқушыларға сабақ кезеңдеріндегі тапсырмалар арқылы топтар бір-бірін бағалайтынын ескертіп критериалды бағалау парағын ұсыну.
Қазақ шешендік өнерінің І кезеңі
8-жаттығу.
Оқушылар үй тапсырмасына берілген жаттығуды оқиды.
Мәтіндегі әңгіме нысанына айналған жалқы есімдердер мен синоним сөздерді табады.
Дәптер, қалам
Қызығушылықты ояту кезеңі
2 минут
Жаңа сабақтың тақырыбын анықтау үшін бір оқушыны ортаға шығарып, оның маңдайына тақырыпты ашатын бір сөзді жабыстырып қоямыз. Сол арқылы жаңа сабақтың тақырыбы анықталады
Қатысушының топқа 10 сұрақ қоюына мүмкіндігі бар. Оған жауап тек» иә» немесе «жоқ» деп беріледі. Жабыстырылған қағазда қазақ шешендік өнерінің ІІ кезеңіне жататын Асан Қайғы, Жиренше шешендердің аттары жасырылған.(оқушыға ол сөздің шешендік өнерге, шешендерге қатысты екені ескертіледі)
Асан қайғы, Жиренше шешен аттары жазылған қағаз,
Слайд
Мағынаны тану кезеңі
20минут
Шешендік өнердің ІІ кезеңііне кіретін Асан қайғы туралы видио ролик көрсетіп және ұялы телефон, басқа да қолда бар материалдарды пайдалана отырып Жиренше шешен, Ер Едіге туралы ақпарат жинақтауға тапсырма беріледі.
1. Постер қорғау
Ітоп. Асанқайғы
ІІтоп. Жиренше шешен
ІІІтоп. Едіге шешен
2. Топтық жұмыс
10-жаттығу.
І топ.
Мәтін мазмұнын тақырыпта берілген ғылыми түсінікпен байланыстыра әңгімелеу
ІІ топ.
Әз Жәнібек жайындағы білімдерін саралап, диалогқа түсіру
ІІІ топ.
Мәтіннен жай сөйлем алып, сатылы кешенді синтаксистік талдау жасау.
3. Сергіту сәті
Өнер алды - ...
Тіл тас жарады,
Тас жармаса, ...
Шебердің қолы ортақ, ...
Сөз тапқанға ...
Жақсы байқап сөйлер, ...
Аяғы жаман төрді былғар, ...
Суды шым тоқтатар, сөзді ...
Ине көзінен сынады, шешен ...
4. Кейінгі тапсырмалар
3. Асан атамыздың «Бұл заманда не ғаріп?» тоғауындағы өлең жолдарының реттілігін тауып, көріктеуіш құралдарды табу, сөз мағынасын ашу
І топ
Қайталанып тұрған сөзді табу.
Қайталау дегеніміз не, қайталаудың қандай түрлері бар?
Ақ қалалы боз ғаріп,
Жақсыларға айтпаған,
Асыл шырын сөз ғаріп.
Замандасы болмаса,
Қариялар болар тез ғаріп,
ІІтоп
Эпитеттерді табу.
Эпитет дегеніміз не?
Қадірін жеңге білмесе,
Бойға жеткен қыз ғаріп.
Ел жағалай қонбаса,
Бетегелі бел ғаріп.
Қаз-үйрегі болмаса,
Айдын- шалқар көл ғаріп.
ІІІ топ
Мүрит, ғаріп сөздерінің мағынасын ашу.
Мүритін тауып алмаса.,
Азғын болса пір ғаріп.
Ата жұрты бұқара
Өз қолында болмаса,
Қанша жақсы болса да,
Қайратты туған ер ғаріп
5. Шығармашылық жұмыс (жеке жұмыс)
Ітоп. «Атадан қалған асыл сөз» тақырыбында бүгінгі күнгі шешендікпен байланыстыра отырып ой тарқату)
ІІ топ. Эссе жазу
ІІІ топ.Кестемен жұмыс
Мен таңдаған шешендік сөз
Оның адамға әсері мен қажеттілігі
5. Кімнің сөзі? Тіке жауап
1.Шешеннің парызы-шындықты айту
(Платон)
2.«Шешендік тәлім» атты еңбектің авторы
(Квинтилиан)
3.Шешендіктің Отаны саналатын ел
(Эллада)
4.Ұлттық шешендік өнердің бастау бұлағы
(Алып Ер Тұңға, Анақарыс, Тұмар патшайым, Зарина, Атилла, Мөде, Манас Қорқыт ата жырлары, Орхон-Енисей жазба ескерткіштері, М.Қашқари, Ж.Баласағұн, А. Иасауи, А.Иүгінеки)
5.Ақыл мен білімнің тілмашы тіл
(Ж. Баласағұн)
6.Шешеннің ұлы қасиеті қажет нәрсені ғана айту емес, сонымен бірге қажеті жоқ нәрсені айтпау (Цицерон)
7.Сөзге тапқырлық - жақсы адамгершілік қасиет (Аристотель)
8.Сағынам, кең ақылды билерімді
(С. Торайғыров)
9.«Шешендік өнер» монографиясының авторы (Б. Адамбаев)
Қорытынды.
Тілінің тазалығы
Ойының жүйелілігі
Сөзінің мазмұндылығы
Сөзінің түсініктілігі
Сөзінің анықтығы
Сөзінің әуезділігі
Сөзінің байлығы
Сөзінің дұрысты
Сөзінің дәлдігі
Оқушылар видио роликті көіп,тыңдап, сондай-ақ ұяылы телефондарын, оқулықты пайдалана отырып мәлімет жинап, постерге түсіреді, ортада қорғайды.
Топта бірге жұмыс жасайды, идеялар алмасады.
Оқулықпен жұмыс жасайды. Жаттығуда берілген тапсырмаларды орындайды.
Жиренше шешен
атымен байланысты айтылатын Әз Жәнібек хан, Жиренше шешен туралы мәлімет алмасады
Мәтіннен екі жай сөйлем алып синтаксистік сатылы кешенді талдау жасап, қазақ тілінен алған білімдерін жан-жақты көрсетеді.
Мақал-мәтелдердің екінші сыңарын тауып айтады.
Сөз құдіретін түсінеді, ой сергіту арқылы бой сергітеді
Өлең жолдарын мағынасына қарай түсініп, сәйкестігін тауып оқиды, соңында толғаудың тұтас мазмұны оқылады,
Толғауда кездескен көріктеуіш құралдарды қайталау,эпитеттерді,табады, түсінік береді,сөз мағынасын ашады
Түсіндірме сөздікті пайдаланып берілген сөздердің мағынасын ашады
Шығармашылық жұмыстарын топ алдында оқиды. Оқушылар ата-бабамыздан қалған асыл сөз өнері шешендік сөз бен шешендерді бүгінгі күнгі шешендікпен байланыстыра ой тарқатып, ой толғайды, кестемен жұмыс жасап, өзі таңдаған шешендік сөздің мағынасын ашады.
«Kahoot» ойыны арқылы ұялы телефондарымен тест сұрақтарына жауап береді.
Интер. тақта
Оқулық, ақ қағаз
«Сатылы кешенді талдау» сызбасы
Интер. тақта
Интер. тақта
Бес ғасыр жырлайды
Әдебиет теориясы,
Түсіндірме сөздік
Оқушы дәптері, кесте
Интер тақта, ұялы телефон
Үйге тапсырма
1 минут
Асан қайғының жерге айтқан сындарын тауып, сын айтқан жерлерді картаға түсіріп, берген бағасын тұсына жазып қою;
12-жаттығу
Ер Едіге туралы баяндама жасау
Күнделікке жазып алады
Күнделік, қалам
Бағалау
2 минут
Критериалды бағалау
Рефлекция
Тапсырмалар бойынша топты бағалап отырады
