“Каралды” “Килешенгән” “Раслыйм”
МБ җитәкчесе Милли белем бирү буенча МБГБУ ”171нче УГББМ”
___ Кәримова З.И.. директор урынбасары директоры
Беркетмә №____ _____ Әхәтова Г.Ш. ______ Галиәкбәрова Р.Н.
“ ” ______ 2016 ел “ ” _______ 2016ел Боерык№ _____
“ ” _______ 2016ел
Казан шәһәре Совет районы
“171 нче гомуми урта белем бирү һәм
аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнү мәктәбе”
МБГБ учреждениесенең
башлангыч сыйныф укытучысы
Хабибуллина Голфия Гыйззат кызының
2 нче В сыйныфы өчен
әдәби укудан эш программасы
эш программасы
Педагогик совет
утырышындакаралды.
Беркетмә №____
“ ” __________ 2016ел
2016– 2017укуел
АҢЛАТМА ЯЗУЫ
2 нче сыйныф өчен татар теле фәненнән эш программасы түбәндәге документларга нигезләнеп төзелде:
I. Россия Федерациясендәге һәм Татарстан Республикасындагы мәгарифкә кагылышлы норматив-хокукый документлар, федераль дәүләт стандартлары:
1. Россия Федерациясенең “Мәгарифтурында”гы Законы (Федеральный закон от 29.12.2012 273-ФЗ “Об образовании в Российской Федерации”).
2. Татарстан Республикасының “Мәгарифтурында”гы Законы ((Закон Республики Татарстан “Об образовании” № 68-ЗРТ от 22 июля 2013 года, статья 8).
3. Россия Федерациясенең “Россия Федерациясехалыктелләретурында”гы 126-ФЗ нчыномерлы Законы (24.07.1998).
4. РФ Мәгарифһәмфәнминистрлыгы приказы, 30 нчы август, 2013 нче ел №115 (“Об утверждении Порядка организации и осуществления образовательной деятельности по основным общеобразовательным программам – начального общего, основного общего и среднего общего образования”).
5. “Татарстан Республикасыныңхалыктелләретурында” Законы (Закон Республики Татарстан от 08.07.1992 № 1560-XII (ред. от 03.03.2012г.) “О государственных языках Республики Татарстан и других языках в Республике Татарстан”).
6. “Татарстан Республикасыдәүләттелләреһәм Татарстан Республикасында башка телләртурында” Татарстан Республикасы Законы, 2004нче ел, 1нче июль.
7. “2014-2020 нчеелларга Татарстан Республикасыдәүләттелләренһәм Татарстан Республикасында башка телләрнесаклау, өйрәнүһәмүстерүбуенча Татарстан Республикасыдәүләтпрограммасы”, 2013 нче ел, 25 нче октябрь, 794 нчекарар.
8. ТөпгомумибелембирүнеңФедеральдәүләтбелембирү стандарты (Россия МәгарифһәмФәнминистрлыгында 2010 нчыелның 17 нче декабрь боерыгы 1897 нче номер беләнрасланган, РФ Юстиция Министрлыгында 19644 нчерегистрационномерыбелән 2011нче елның 1 нчефевралендәтеркәлгән).
9. Татарстан Республикасында 2012-2020 нчееллардафәнһәммәгарифүсешетурында “Дәүләтпрограммасы”.
II. Мәктәпнең локаль документлары.
1. Казан шәһәре Совет районының «Аерым предметлар тирәнтен өйрәтүче №171 нче гомуми урта белем мәктәбе» муниципаль гомуми урта белем бирү бюджет учреждениесенеңукыту планы.
2. Казан шәһәре Совет районының «Аерым предметлар тирәнтен өйрәтүче №171 нче гомуми урта белем мәктәбе» муниципаль гомуми урта белем бирү бюджет учреждениесенең “Эш программасы турында нигезләмә”се.
III. ТР мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән үрнәк программа:
Рус мәктәпләрендә укучы татар балаларына ана теле һәм әдәбияты укыту программалары. 1- 11 нче сыйныфлар. – Казан: Мәгариф, 2011
IV. Татарстанның Мәгариф һәм Фән министрлыгы тарафыннан тәкъдим ителгән дәреслек:
Дәреслек: Сафиуллина Г. М., Гарифуллина М. Я, Мөхәммәтҗанова Ә. Г., Хәсәнова Ф. Ф. Әдәби уку. 2 сыйныф. К, Мәгариф/Вакыт, 2012
Программа, Федераль дәүләт стандартларына туры китерелеп, үстерешле укыту принциплары белән традицион ныклы белем үзләштерү принциплары үзара тыгыз бәйләнештә торган “Перспектив башлангыч мәктәп” укытуганигезләнеп эшләнде. “Перспектив башлангыч мәктәп” системасының иң мөһим үзенчәлеге мондый: мәктәпне тәмамлаганда, «укучы үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә күтәрелергә тиеш». Бу – яңа стандартта эшлекле белем дип атала. Эшлекле белем – стандарт керткән яңалыкның әһәмиятле эчтәлеген ачып бирүче иң гомуми төшенчә. Белем алу гамәлләренең структурасын һәм принцибын стандарт үзе аңлата.
Әдәби уку – башлангыч мәктәптә төп предметларның берсе. Бу фән аша кече яшьтәге мәктәп баласына һәрьяклы белем бирелә. Укучының аңы дөньяны дөрес кузаллый алырлык сизгер була (әдәби әсәрләрне генә түгел, безне чолгап алган тирәлекне - кешеләр һәм табигать дөньясын да) Бары тик югары аң тәрбияләп кенә әйләнә-тирәлекне дөрес күзалларга мөмкин.
Федераль дәүләт белем стандарты информацион җәмгыятьтә аралашырлык шәхеснең күпьяклы үсешен күздә тота.
Төп идеяләр берничә, һәм бу идеяләрне тормышка ашырмыйча максатка ирешергә мөмкин түгел.
Беренче идея. Уйдырмалар(мифлар), халык авыз иҗаты, авторлар әсәрләренең бәйләнеше турында дөрес кузаллау булдырырга кирәк. Халык авыз иҗаты белән танышу язучылар әсәрләре белән таныштыруның алшарты булып тора. Аларны өйрәнү автор әсәрләрен уку белән параллель алып барыла.
Икенче идея. Әдәбият дәресләрендә ашыкмыйча гына әдәби образ төшенчәсе кертә барырга кирәк, (әдәби образ термины,билгеле, кулланылмый) Кече яшьтәге мәктәп баласын үзе аңларлык әдәби алымнар: чагыштыру,капма-каршы кую һ.б. таныштырырга кирәк.
Өченче идея. Кече яшьтәге мәктәп баласын башта халык авыз иҗаты жанрларын,ә соңыннан әдәби жанрларны аера белергә өйрәтергә кирәк. Шулай ук һәр жанрның шартлы чикләрен билгели белергә өйрәтү дә таләп ителә.
Дүртенче идея. Кече яшьтәге мәктәп баласын шигъри әсәрләрне яратырга һәм аларны укып ләззәтләнә белергә өйрәтергә кирәк. Ә башлангыч сыйныфларда боларны өйрәтә алмасак, сәнгатьнең бер төре буларак поэзия күп кенә укучылар өчен аңлаешсыз булып калачак.
“Әдәби уку” укыту-методик комплектыны үзенчәлекле яклары:
Укыту-методик комплектының төп үзенчәлекләренең берсе булып, әдәби әсәрләрнең әхлакый-эмоциональ мәгънәләрен ачыклау максатыннан чыгып, сюжет элементларын төрле төсләр белән билгеләү, аерым өлешләрен күрсәтү санала.(Мәсәлән, Г. Тукайның «Кәҗә белән Сарык әкияте»ндә чылбыр буенча уку мәгънәви кисәкләргә бүлеп бирелә: текст кырыенда сары һәм зәңгәр төсләр.)
Ә текст үзе кызыл сызыклар белән бүлекләргә аерылды.Балаларда рольләргә бүлеп уку күнекмәсе камилләштерү максатыннан, туры сөйләм сары һәм зәңгәр сызыклар белән әйләндереп алынды, текст эчендә бала игътибар итәргә тиешле сүзләр кара хәрефләр белән күрсәтелде. Аерым әсәрләрдә(мәсәлән: «Ник соң әле итек җитмәде?») кабатлаулар зәңгәр төс белән бирелде.
Бер үк текст өстендә төсләр белән дә, төрле тамгалар белән дә эш оештыру планлаштырылды.
Әдәби уку дәресләренең төп максаты - уку елы дәвамында балада дөрес һәм йөгерек уку күнекмәләре булдыру, халык авыз иҗаты, язучы һәм шагыйрьләр әсәрләре белән якыннан таныштыру, чәчмә һәм шигъри әсәрләрне укып эстетик ләззәт алырга өйрәтү.
Бурычлары:
Әдәби уку-укыту методик комплекты «Перспектив башлангыч мәктәп» укыту- методик комплексына нигезләнә һәм түбәндә күрсәтелгән гомум дидактик бурычларны чишүгә юнәлтелә:укучы үзенә кирәкле информацияне «Эчтәлек» битенә карап таба белергә; исеме буенча текстның эчтәлеген күзалларга;күзәтү эшчәнлеген формалаштырырга; әдәби һәм сәнгать әсәрләреннән аерым детальләрне табып, барлык ваклыклары
белән сөйләп бирергә; аерым детальләргә нигезләнеп, таралган төрле мәгълүматларны берләштереп, бербөтен картина тудырырып гомумиләштерергә; «акыллы өлкәннәр» белән хат аша аралашу ихтыяҗы формалаштырырга өйрәнергә тиеш була.
Бала яшенә туры килә торган теоретик бурычлар:
Хайваннар турындагы әкият үзенчәлекләре белән таныштыру: татар халык әкиятләренең, бер яктан, башка халыкларныңхайваннар турындагы әкиятләренә охшаш булуы (төп геройлары — хайваннар, еш кына бер үк төрле мөнәсәбәтләргәкерәләр); икенче яктан, бер-берсеннән аерылалар (төп геройларбашка төрле хайваннар, бер-берсе белән мөнәсәбәтләре бөтенләй башка төрле); хайваннар турындагы автор әкиятләренеңеш кына халык әкиятләренә нигезләнүе (башлангыч сыйныфларда әле автор әкиятләренә нигезләнүе термин буларакәйтелми); халык әкиятләрендә аерым хайваннарның патшалык итүе (башбулуы); хайваннар турындагы әкият героеныңһәрвакыт көчсезләрне яклаучы гына түгел, еш кына хәйләкәр, тиктормас, көлкегә калучы икәнлеге турында төшенчә бирү.Тылсымлы әкиятләрнең кайбер үзенчәлекләре белән таныштыру (маҗаралы хәлләрнең, тылсымлы предметлар яки ярдәмчеләрнең булуы, әкияттәкабатлауларның булуы).
Әхлакый бурычлар:
Күзәтүчәнлек, хыяллана белүчәнлек, дуслар белән аралашу, ярата һәм яратыла белүнең байлык һәм рухи кыйммәтикәнлеге турында күзаллау булдыру.
Эстетик бурычлар:
Матурлык — ул сине чолгап алган тирәлек, бары тик аны күрә белергә генә кирәклеге турында төшенчә бирү.
Сөйләм телен үстерү бурычлары:
Текстта ориентлаша белергә өйрәтү: бүлекләрне өлешләргә бүлү, кирәкле урынны табып укып күрсәтү, хисләр белән белдерелгән өзекнең эчтәлеген ачыклау; әдәби әсәрләргә бәя биргәндә һәм сәнгать әсәрләрен караганда, предметка «синең карашың һәм бәяң — синең әсәрне аңлау идеяң» икәнлеген җайлап төшендерү.
Дәреслек һәм дәреслек-хрестоматия структурасы һәм идея эчтәлеге буенча бер-берсенә бәйләнеп килә. Мәсәлән,дәреслекнең «Белдекле Керпедә кунакта», «Белмәмештә кунакта», «Укымышлы Ябалак янында», «Аю өнендә», «Күрү ноктасы», «Шагыйрь өчен табигать — серле һәм җанлы дөнья», «Кызык һәм көлкеле хәлләр» бүлекләренә дәреслек-хрестоматиянең «Хайваннар турындагы һәм тылсымлы әкиятләр»,«Фантазия һәм ялган», «Чын һәм ялган байлык турында», «Күрү ноктасы», «Табигатьтә һәрнәрсә матур», «Көлкеле хәлләр сере» бүлекләре туры килә.
Әдәби уку курсының төп этик бурычлары:
Әхлак, экология, ватанпәрвәрлык мәсьәләләре дәреслектә турыдан-туры үгет – нәсихәт бирү, махсус кертү юлы белән хәл ителми, ә бәлки баланың табигать, тормыш-көнкүреш һәм яшәү тәҗрибәсенә нигезләнеп хәл ителә. Әдәби уку курсында яхшы булырга, комсызланмаска, көйсезләнмәскә, ялкауланмаска, әләкләшмәскә, өлкәннәргә һәрвакыт булышырга, яхшы укырга дигән төшенчәләр турыдан-туры бирелми, ә бәлки әдәби әсәрләр укып, кирәклене эзләп табып,чагыштырып тормыш тәҗрибәсеннән чыгып, бала үзе нәтиҗә ясый. Укучы беренчел билгеләргә генә карап ашыгыч нәтиҗә ясамаска, дөньяның бик катлаулы икәнлеген аңларга өйрәнә. Туган илгә мәхәббәт, Ватан алдында җаваплылык хисләре коры сүзләр аша гына бирелми. Туган як табигатенә соклану, халыкның үткән тарихы белән горурлану, Ватанның тарихи һәйкәлләренә хөрмәт,туган телнең бихисап мөмкинлекләренә гаҗәпләнү, тарихи шәхесләргә тиңләшергә теләү хисләре аша күрсәтү.
Укыту курсының эчтәлеге
1. Белдекле Керпедә кунакта (21 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Хайваннар турында әкиятләр. Әкиятләр турында гомуми күзаллау булдыру. Татар халык әкиятләрендәге төп герой белән башка халыклар әкиятләрендәге төп герой арасындагы охшаш һәм аермалы яклар. Геройларның характеры. Россия халыклары әкиятләре.
Тылсымлы әкиятләр. Җирдәге һәм тылсымлы дөньяны чагыштыру. Тылсымлы предметлар (эченнән гаскәр чыга торган таяк, төрле ашамлыклар тулы тырыс, хәзинәсе бер дә кимеми торган сумка, кеше күзенә күрсәтми торган бүрек,җилән, зур атлата торган итек, дошманны кырып сала торган кылыч Һ.6.), герой куллана торган тылсымлы әйберләр: тарак,көзге, кайрак, балдак. Тылсымлы булышчылар (җәнлекләр: әтәч, бүре, аю, куян, шулай ук убырлы карчык Һ.6.), тылсымлы төсләр (ак һәм кара). Борынгы дөньяның тылсымлы әкиятләрдә чагылышы (табигать көчләре, кешеләрнең хайваннарга, үсемлекләргә әверелүе).
Тылсымлы әкиятләрнең төзелеше (вакыйгаларның чылбыр рәвешендә баруы, кабатланулар, билгеле бер ритм, әкиятне истә калдыру).
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, эчтәлек сөйләү, төркемдә һәм парларда.
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр:
Дәреслекнең төзелешен белергә,әкиятләрнең автор һәм халык әкиятләренә бүленешен аерырга,эчтәлек битендә ориентлаша алырга, халык һәм автор әкиятләрен аерырга, иллюстрацияләр аша әкиятләрне танырга,әкиятләрне мәгънәви кисәкләргә бүлә белергә,кыен хәлләргә калганда авырлыкларны җиңә белергә, әкиятләрнең үзенчәлекләрен мөст.рәв. күрә белергә ,укыган әкиятләр арасыннан тылсымлыларын аера белергә,җәнлекләр турындагы татар халык әкиятләрен башка халык әкиятләре белән чагыштырып үзенчәлекле якларын таба белергә,автор әкиятләре белән борынгы әкиятләрне аера белергә.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар халык авыз иҗаты белән танышу
2. Белмәмештә кунакта(4 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Шигъри формада язылган әсәрләр(Р. Вәлиева, Ф. Яруллин, Җ. Дәрзаман ,Йолдыз) . Йолдыз “Белмим” Р.Вәлиева “Замана баласы” Ф.Яруллин “Эшнең аның берние юк” Җ.Дәрзаман “Солдат булдым”.
Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып күзаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы —шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет. Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст,җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерү күнегүләре: темп,
тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү,түбәнәйтү).
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, эчтәлек сөйләү, төркемдә һәм парларда.
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр: Әкиятләрнең тәрбия бирү өлкәсендәге мөһим ролен аңларга,кабатлану алымын таба белергә,мәзәк маҗара белән әкиятләрнең охшашлыгын күрә белергә, әкиятләрнең тәрбия бирү өлкәсендәге мөһим ролен аңларга, табигатьнең бербөтен булуын, аны сакларга кирәклеген белергә, үз эшләрен анализлый белергә,күзәтүчән, иг-лы була белергә,татар халкы белән япон халкы арасындагы уртак якларны күрә белергә,рәсем һәм шиг-т арасындагы бердәмлекне күрсәтә белергә, хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә ,үзеңдәге тискәре сыйфатларны бетерергә кирәклеген аңларга.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар язучылары иҗаты белән танышу.
3. Укымышлы Ябалак янында (4 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Г.Тукай ,Н.АхуноваА., Р Вәлиева,Р.Файзуллин, Э. Шәрифуллина әсәрләре; Г.Тукай ”Буран”; кыска шигырьләр;Н.Ахунова “Хоккулар”;Э.Шәрифуллина “Алтын балык”
Җанр үзенчәлекләре: сурәтләнгән вакыйгаларның тормышчанлыгы; әхлакый проблемаларның актуальлеге; уйдырмалар. Хикәянең төп мәгънәсе. Хикәя исеменең эчтәлеккә туры килүе. Хикәя геройлары, аларның портретлары һәм характерларының сөйләмнәре, башкарган гамәлләре аша чагылышы. Авторның үз героена мөнәсәбәте.
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, яттан сөйләү, төркемдә һәм парларда.
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр: күзәтүчән, игътибарлы була белергә,үзеңдәге тискәре сыйфатларны аңлау һәм бетерү өстендә эшләргә,хезмәтнең кеше тормышындагы ролен ачыкларга,күзәтүләр аша гомумиләштерергә,әсәрләрдән тиешле урыннарны таба белергә, хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә ,хыял белән үзең теләгән дөньяны бәйли белергә.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар язучылары иҗаты белән танышу.
4. Аю өнендә (4 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Л. Лерон,И.Туктар,Р.Миңнуллин әсәрләрен уку.
Л.Лерон “И ямьле дә соң дөнья!”
И.Туктар “Урман букеты”.
Р.Миңнуллин “Чыршы әйләнәсендә”.
Кеше һәм табигать бергәлеге. Дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып күзаллау. Әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы —шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандыру. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитет. Автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлык. Чагыштыру, контраст,җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белү. Җанлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерү күнегүләре: темп,
тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү,түбәнәйтү).
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, яттан сөйләү, төркемдә һәм парларда.
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр:
Кеше һәм табигать бергәлеген, дөньяны шагыйрь күзлегеннән чыгып күзалларга,әйләнә-тирә дөньяның матурлыгы —шагыйрь өчен илһам чишмәсе булуга инандырырга. Шигырьдә чагыштыру, сынландыру, эпитетларны аерырга, автор әсәрләрендә һәм халык авыз иҗатында охшашлыкны,чагыштыру, контраст,җанландыру кебек гади әдәби алымнарны таба белергә, аңлы сөйләмнең мөһим чараларын үзләштерүергә(темп,тавыш көче, тон, сөйләм мелодикасы (тавышны күтәрү,түбәнәйтү).
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар язучылары иҗаты белән танышу.
5. Күрү ноктасы (21 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Р.Харис,Ш.Галиев,Ф.Садриев,Р.Миңнуллин, Р.Сарби,Г.Юнысова,Г.Гыйльманов,Н.Арсланов,
М.Әгъләмов,М.Шабаев,Н.Мадьяров,З.Минһаҗева,Г.Шаһи,Ф.Зыятдинов,Р.Файзуллин, Г.Тукай,Р.Хафизова,Җ.Дәрзаман,Б.Рәхмәт,Р.Корбан,ЛЛерон,Ә.Моталлапов, Г.Афзал,Р.Валиева әсәрләрен уку.
Үзбәя бирә белү,табигатьне җанлы итеп күрә белү ,табигатьнең кабатланмас кыйммәтен аңлый белү,дөньяга шигъри караш белән объектив караш арасындагы аерманы аера белү. гади генә предметлардан да тылсым күрә белү ,бер тамчы суда да дөнья белән танышырга мөмкин икәнлеген аңлау, бинокль аша да дөнья белән танышырга мөмкин икәнлеген белү,матурлыкны “Күңел күзе” белән күрә белү ,күзәтүчән,игътибарлы һәм хыялый була белү,төрле ситуациядән чыгу өчен оптимистик карарлар кабул итү,тема һәм фикер уртаклыгын таба белү ,авторның төп фикерен аңлый белү.
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, яттан сөйләү, төркемдә һәм парларда.
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр:
«Эчтәлек» кә карап кирәкле әсәрне китаптан таба белергә, өй, мәктәп китапханәләреннән файдаланырга, фән буенча сүзлек, белешмә әдәбият, вакытлы матбугат белән эшләргә.
Пейзаж, натюрморт, портрет жанрларын гамәли рәвештә таба белергә. хыялланырга, матурлыкны күрә, аңлый белергә ,хыял белән үзең теләгән дөньяны бәйли белергә. Үзбәя бирә белергә,табигатьне җанлы итеп күрә белергә,табигатьнең кабатланмас кыйммәтен аңлый белергә,дөньяга шигъри караш белән объектив караш арасындагы аерманы аера белергә. гади генә предметлардан да тылсым күрә белергә ,бер тамчы суда да дөнья белән танышырга мөмкин икәнлеген аңларга, бинокль аша да дөнья белән танышырга мөмкин икәнлеген белергә,матурлыкны “Күңел күзе” белән күрә белүергә,күзәтүчән,игътибарлы һәм хыялый була белергә,төрле ситуациядән чыгу өчен оптимистик карарлар кабул итә белергә,тема һәм фикер уртаклыгын таба белергә ,авторның төп фикерен аңлый белергә.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар язучылары иҗаты белән танышу.
6. Балалар газета-журналлары(4 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Газета-журналларның ни өчен вакытлы матбугат дип аталуын,яңалык белән гайбәт арасындагы аерманы аера белү. Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштыру (интонация,тон, темп саклап кычкырып уку). Автор бирергә теләгән картинаны күзаллау. Эчтән укый белергә күнектерү. Чылбыр рәвешендә укыганда, үз урыныңны белеп, чират буенча уку.Укылган әсәргә анализ ясау. Татар телендә чыга торган балалар журналларын белү. журналларда һәм газеталарда ориентлаша белү.
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, яттан сөйләү, төркемдә һәм парларда
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр:
Сәнгатьле уку күнекмәләре формалаштырырга(интонация,тон, темп саклап кычкырып уку),автор бирергә теләгән картинаны күзалларга, эчтән укый белергә күнегергә, чылбыр рәвешендә укыганда, үз урыныңны белеп, чират буенча укырга,укылган әсәргә анализ ясый белергә,татар телендә чыга торган балалар журналларын белергә. журналларда һәм газеталарда ориентлаша белергә.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты:Балалар газета-журналлары белән танышу.
7. Шагыйрь өчен табигать-серле һәм җанлы дөнья(4 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Г.Морат, Г.Хәсәнов, Ә.Еники, Р.Мингалим, Йолдыз, Ф.Сафин, М.Фәйзуллина, Р.Газизов, С.Урайский, Л.Лерон, М.Галиев,М.Шабаев, Э.Шәрифуллина, Г.Мөхәммәтшин,Р.Вәлиева, Р.Корбан әсәрләре.
Әсәрләрне анализлый белү, рәссамнарның матурлыкны буяулар белән бирү үзенчәлекәрен белү,картиналардагы матурлыкны күрә белү, табигатьнең матурлыгын күрә белү.
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, яттан сөйләү, төркемдә һәм парларда
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр:
Әсәрләрне анализлый белергә, рәссамнарның матурлыкны буяулар белән бирү үзенчәлекәрен белергә,картиналардагы матурлыкны күрә белергә, табигатьнең матурлыгын күрә белергә.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар язучылары иҗаты белән танышу.
8.Кызык һәм көлкеле хәлләр(6 сәгать)
Бүлекнең төп эчтәлеге:
Л.Лерон,М.Галиев,М.Шабаев,Э.Шәрифуллина,Г.Мөхәммәтшин,Р.Вәлиева,Р.Корбан,Йолдыз әсәрләре.
Капма-каршылыкның көлке тудыруын аңлау,үзеңнең кимчелекләреңне әсәрләр аша аңлау, бетерү өстендә эшләү,язучыларның кызыклы хәлләрне җиткерү алымнарына төшенү,юмор хисен аеру, мәзәк өлешне таба белергә өйрәнү,чыга алмаслык кыен хәлләрнең булмавын ачыклау.
Эш формалары: практик-уен, иҗади эш, яттан сөйләү, төркемдә һәм парларда
Укучыларның белемнәренә һәм күнекмәләренә таләпләр:
Капма-каршылыкның көлке тудыруын аңларга,үзеңнең кимчелекләреңне әсәрләр аша аңларга, бетерү өстендә эшләргә,язучыларның кызыклы хәлләрне җиткерү алымнарына төшенергә,юмор хисен аерырга, мәзәк өлешне таба белергә өйрәнергә,чыга алмаслык кыен хәлләрнең булмавын ачыкларга.
Контроль төрләре: телдән тест.
Милли төбәк компоненты: Татар язучылары иҗаты белән танышу.
Бирелгән программа буенча укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр
Танып белү универсаль уку гамәлләре:
- дәреслектә ориентлаша белү;
- шартлы билгеләрнең телен белү;
- рәсем һәм схемалар нигезендә биремнәр үтәү;
- төп билгеләрне аерып алу нигезендә кагыйдә формалаштыру;
- материаль объектлар кулланып биремнәр үтәү;
- дәреслек һәм мөстәкыйль эш дәфтәрендәге мәгълүматлар белән эшли белү;
Регулятив универсаль уку гамәлләре:
-кагыйдәләрне, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу;
- гамәлләрне таләп ителгән вакытта башлау һәм тәмамлау;
- үз эшчәнлегеңне контрольгә алу, биремне үтәүнең дөреслеген тикшерү;
- тормыш тәҗрибәсен куллану;
- эшләнгән эшнең сыйфатын һәм дәрәҗәсен билгеләү.
Шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре:
- дәреслек геройларына, күршеңә ярдәм итүдә танып-белү инициативасы күрсәтү;
- үз уңышларың/уңышсызлыкларың турында фикер йөртү;
- үз мөмкинлекләреңне бәяләү;
- үз эшчәнлегенең нәтиҗәләрен яхшыртуга ихтыяҗ формалаштыру;
- мәгънә барлыкка китерү («Минем өчен моның нинди мәгънәсе һәм әһәмияте бар?» - дигән сорау кую)
Коммуникативуниверсальукугамәлләре:
- тормыштәҗрибәсенкуллану;
- күршеңбеләнхезмәттәшлекитү.
Предмет нәтиҗәләре:
Укучылар башкара алырга тиешле эшләр:
Әсәрдәге сүзләрне дөрес итеп әйтеп, кычкырып һәм эчтән укый белү.
Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку.
Әсәрнең мәгънәви кисәкләре арасындагы бәйләнешләрнеачыклау, төп фикерне билгеләү һәм аны үз сүзләрең беләнәйтеп бирә белү.
Төрле авторларның б—8 шигырен яттан сөйләү.
Кыска күләмле әсәрләрнең эчтәлеген сөйләү.
Тылсымлы һәм хайваннар турындагы әкиятләрне аера
Әсәрдәге төп геройга үз мөнәсәбәтеңне белдерү.
Укылган әсәрдән чагыштыру, җанландыру, контрасткебек алымнарны таба белү.
Сүзлекләрдән файдалану.
Укучы белергә тиеш:
2—3 татар классигының исемен;
2—3 хәзерге заман язучысы яки шагыйренең исемен,алар язган әсәрләрне һәм әсәрләрнең эчтәлеген;
баланың үзенә иң ошаган авторның берничә әсәрен.Алынган белемнәрне көндәлек тормышта куллану:
китапның төрле элементларына карап, эчтәлеген билгеләү;
мөстәкыйль рәвештә уку өчен китап сайлау;
сүзлекләрдән кирәкле мәгълүматны табу.
әдәби уку КАЛЕНДАРЬ-ТЕМАТИК ПЛАН
Сәгать саны
Үткәрүвакыты
план
фак
1
2
3
4
5
Белдекле Керпедә кунакта
21 сәг
1
Белдекле Керпедә кунакта
1
2
Г.Тукай, “Кәҗә белән Сарык” әкиятенең жанр үзенчәлеге
1
3
Татар халык әкияте “Кәҗә белән Бүре”
1
4
Г.Тукай әсәрләрендә халык авыз иҗатының чагылышы
1
5
Хайваннар турындагы һәм халык әкиятләре
1
6
“Әтәч менгән читәнгә” такмазасы,
“Кем нәрсә ярата” әкияте
1
7
Йорт хайваннары турындагы халык әкиятләре.
“Әтәч патша” әкияте.
1
8
Рәшит Бәшәр
“Әкият сөйлә” шигыре.
1
9
Кыргый җәнлекләр турында әкиятләр
1
10
Абдулла Алиш “Бикбатыр белән Биккуркак” әкияте
1
11
Аз булса дә, үз акылың булсын
1
12
Җәнлекләр турынла гуцул халык әкияте “Хәйләкәр керпе”
1
13
Гөлфия Юнысова “Керпенең кайгысы” шигъри әкияте
1
14
Тылсымлы әкият “Гөлчәчәк”
1
15
Тылсымлы әкият “Өч кыз”
1
16
Автор әкиятләре белән борынгы әкиятләр арасындагы идея уртаклыгы
1
17
Ш.Галиев әсәрләрендә мәзәк мәсьәләләр
1
18
Ш.Галиев “Котбетдин мәргән” (мәзәк маҗара)
1
19
Уйдырма әкиятләр
1
20
Бөҗәкләр турындагы шигъри әсәрләр
1
21
Автор әкиятләре
1
Белмәмештә кунакта
4 сәг
22
Белмәмештә кунакта
1
23
Замана баласы
1
24
Эш эшкә өйрәтә
1
25
Илен сөйгән, ир булган
1
Укымышлы Ябалак янында
4 сәг
26
Укымышлы Ябалак турында.
1
27
Хокуклар
1
28
Кыска шыгырьәр
1
29
Әкият һәм чынбарлык бергәлеге
1
Аю өнендә
4 сәг
30
Аю өнендә
1
31
“Музей йорты”на сәяхәт
1
32
Күзәтә белгән кеше- бәхетле кеше
1
33
“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу
1
Күрү ноктасы
21 сәг.
34
Күзәтү ноктасы
1
35
Дөньяны танып-белүнең яңа ысуллары
1
36
Хыялда тудырган дөнья
1
37
“Музей йорты”на сәяхәт
1
38
Күңел күзе
1
39
Ай нәрсәгә охшаган?
1
40
Дөньяга төрлечә караш
1
41
Дөнья белән танышуны дәвам итү (су өслеге)
1
42
Дөнья белән танышу (боз аша)
1
43
Бер тамчы суга дөнья ничек сыйган?
1
44
Бинокльдән күзәтү
1
45
Син-миңа, мин сиңа карыйм
1
46
Алар- безгә, без аларга карыйбыз
1
47
Үсемлекләр дә хыяллана
1
48
“Музей йорты”на сәяхәт
1
49
Бер предметка төрлечә караш
1
50
Кечкенә дә төш кенә
1
51
“Музей йорты”на сәяхәт
1
52
“Серле ачкыч”мәктәп клубы утырышы
1
53
Мин һәрвакыт үзем булып калам
1
54
Кем нәрсәгә шатлана?
1
Балалар газета-журналлары
4 сәг
55
Яңалыклар ничек тарала?
1
56
Балалар журналлары
1
57
Балалар газеталары
1
58
“Серле ачкыч”мәктәп клубы утырышы
1
Шагыйрь өчен табигать-серле һәм җанлы дөнья
4 сәг.
59
Шагырь өчен табигать-серле һәм җанлы дөнья
1
60
Якты тәрәзә каршысында.
“Музей йорты”на сәяхәт
1
61
Кышкы урман матурлыгы
1
62
Якты күл сагышы
1
Кызык һәм көлкеле хәлләр
6 сәг.
63
Көлке ничек туа?
1
64
Шаяртуның да бер төп мәгънәсе була
1
65
Гаҗәпнең дә гаҗәбе, мәзәкнең дә мәзәге
1
66
Искитмәле тамашалар
1
67
“Серле ачкыч” мәктәп клубына хат язу
1
68
Уку елын йомгаклау. Җәйге биремнәр.
1
Башлангыч сыйныфлар өчен әдәби уку фәненнән якынча йомгаклау тикшерү эше.
Әдәби уку 2 сыйныф
1 өлеш (А)
А1. “Батыр Әтәч” әкиятендә кайсы герой ярдәмгә мохтаҗ?
а) Кәҗә б) Куян в) Аю г) Төлке
А2. “Аз булса да, үз акылың булсын”,- дигән мәкаль кайсы әсәргә карый?
а) “Батыр Әтәч” б) “Әтәч Патша” в) “Бүдәнә белән Төлке” г) “Тавык белән Үрдәк”
А3. «Кәҗә белән Сарык әкияте» нең авторы:
а) Г.Тукай б) халык в) М.Гафури г) Ш.Галиев
А4. И.Туктарның “Урман букеты”хикәясендә кайсы агач турында сүз бара?
а) каен б) юкә в) тал г) имән
А5. Татар халкының “Өч кыз” әкиятендә игелекле бала ...
а) кече кыз б) уртанчы кыз в) олы кыз г) берсе дә түгел
А6.Урманны күңел күзе белән күрергә өйрәткән язучы
а) Ф.Садриев б) Р.Хафизова в) Ф. Зыятдинов г) Ә.Моталлапов
А7. Р.Вәлиеваның «Шатлык кызы» әсәрендә кыз кошчыкларны нигә иреккә җибәрә?
а) кошчыкларны кызгана
б) читлеге ачылып китә
в) ашату өчен
г) Ниязга үч итә
А8. Балалар өчен чыгарыла торган журнал булмаганын билгелә
а) «Салават күпере» б) «Күчтәнәч» в) «Сөембикә» г) «Ялкын».
А9. Л.Леронның “Тишек хәтер” әсәрендә кем хәтерсез дип уйлыйсың ?
а) әби б)әти в) классташлар г) малай
А10. Әсәрләрдәге вакыйга һәм күренешләрне капма-каршы кую алымы ... дип атала.
а)иллюстрацияб) натюрмортв) пейзажг) контраст
2 өлеш (В)
В 1. Бу малайны кеше әйберсенә тигәне өчен әнисе орыша.
Әкиятнең авторын һәм исемен, малайның алган әйберсен әйтегез.
В.2. Төшеп калган сүзләрне билгеләгез.
Уйнавын уйна, ... уйла.
Яхшы кеше ... беленер.
Эш сөйгәнне ... сөйгән.
Дусның кадерен ... белер.
В 3. Дөрес җавапны “Әйе” яки “Юк” сүзләре белән билгеләгез.
а) Татар халкының “Өч кыз” әкияте тылсымлы әкиятме?
б) Г.Тукайның “Эш беткәч, уйнарга ярый” әсәрендә вакыйгалар 7 тапкыр кабатланамы?
в) Л.Леронның “Камилнең көләсе килә” хикәясендә сынган ручка Ринатныкымы?
Җаваплар
1 өлеш (А)
А1 б
А2
г
А3
а
А4
г
А5
а
А6
б
А7
а
А8
в
А9
г
А10
г
2 өлеш (В)
В1 Г.Тукай “Су анасы”, тарак.
В2
Уйнавын уйна, эшеңне дә уйла.
Яхшы кеше эштә беленер.
Эш сөйгәнне ил сөйгән.
Дусның кадерен дус белер.
В3
а) (Әйе)
б) (Юк)
в) (Юк)
