Тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнеше. Карточкалар. 6 сыйныф (татар төркеме)

1. Бу авыл миңа бик ошады. Авыл урта... боргаланып – сыргаланып агымсу үтә. Шунда, шатлана – шатлана, бәбкә... белән казлар, үрдәк... һәм яшь бала... коена. Су бу(й)... алмагач..., чия һәм шомырт агач... тезелгән. Күрше тау... чишмә... ага.

2. Мин мәктәп... укыйм. Мәктәп... дусларым күп.Без өй эш... бергә эшлибез, мисал... бергә чишәбез, контроль эш... әзерләнәбез. Минем дус... төрле түгәрәк... йөриләр. Илнар математика түгәрә(к)..., Костя минем белән футбол секция..., Азат белән Саша баскетбол секция... йөриләр. Без секция... арып кайтабыз, ләкин өй эш... онытмыйбыз.

3. Җир йөз... иң матур сүз - әни. Әни сүз... дөньядагы барлык тел... ягымлы яңгырый. Әни кул... – иң мәрхәмәтле һәм назлы кул.... Әни йөрә(к)... – иң тугрылыклы һәм иң сизгер йөрәк. Әни... синең мәхәббәт... никадәр зур булса, тормыш... шулкадәр шатлыклы һәм якты була. (З.Воскресенскаядан).

4. Урман арт... калды. Юл безне көзге бодай басу... алып керде. Җил булмаса да, бодай... күз.... күренер- күренмәс борынлаган, башаклар.... талгын гына чайкала, әйтерсең лә шулай югарыга тартылып үсәләр. Мондагы юл тузанлы иде инде. Энекәш, сандалие.... салып, элмәкләр.... каптырды да чиләк ба(у)... элде һәм, трико – чалбар балалаклар... сызганып, яланаяк атлап китте. (Ә.Гаффар.)

5. Сарымсак күп кенә авыру... сакланырга ярдәм итә. Борынгы Кытай табиб... кеше яшәртү рецепт... тәкъдим иткәннәр. Моның өчен 350 грамм сарымсак... сыгып, со(к)... алырга һәм шуны 300 грамм чиста спирт белән катнаштырырга, масса...салкын урында 10 көн тотарга кирәк. Аннары 2-3 кат марля аша сөзәләр, тагын 3 көн тоталар.Шуннан соң аны 50 грамм салкын сөт... 25 әр тамчы салып көненә 3 тапкыр эчәргә кирәк. ( “Мәгариф” журнал...).

6. Санкт-Петербургтагы Эрмитаж дөнья күләм.. беренче урында тора торган картиналар галерея... иң зурысы исәпләнә. 3 миллион сәнгать әсәр... һәм борынгы әйберләр куелган 322 галерея... карап чыгу өчен, 24 километр чамасы ара узарга кирәк. (Календарьдан)

7. Әйбәт гаилә бала... нәрсә бирә ала? Барыннан да элек, ул сабыйлык... алтын чор... бүләк итә, ә бу, мөгаен, бөтен гомер... иң бәхетле чор..дыр. Сабый чак – кеше гомер... кабатланмас бер чор..., һәм гаилә сабыйлар үсешендә искиткеч зур роль уйный.

8. Үсемлек... тиешенчә үсү... өчен кояш нур... кирәк булган кебек, балага да әти-әни мәхәббәт... якты... кирәк. Нәкъ менә шул мәхәббәт һәм ата-ана... шәхси тәрбия... – кеше... кеше итә торган төп этәргеч.

9. Кеше гомер... өчтән ике өлеш.. дип әйтерлек өй... уза. Биредә без ашыйбыз-эчәбез, ял итәбез, туган..., дус... белән очрашабыз. Безнең хыяллар белән тулы ел... да шунда уза.

10. Куйган максат... ирешә алырбызмы? Безне тәрбияләп үстерүгә күп көч куйган, безгә зур өметләр баглаган ата-ана... бәхетлеме? Болар барысы да гаиләдәге мөнәсәбәтләрнең нинди булуына бик нык бәйләнгән.

11. Күз гигиена... - күрү орган... рациональ файдаланырга ярдәм итүче кагыйдә... җыелма... . Без күрү орган... иң уңайлы шартлар тудырырга тиешбез. Хезмәт урын... яктыртуга тукталыйк. Яктылык - нормаль күрү өчен төп шарт. Иң әйбәте – көн якты... эшләү һәм күп уку. Көн якты... никадәр күп булса, шулкадәр яхшырак. Җитәр-җитмәс яктылык... вак деталь... текәләп карап утыру күз... киеренкеләндерә, аның нур сындыру сәләт... үзгәртә.

12. Кояшлы ял көн... иде. Без, бертугандай яшәгән өч дус, таң... тордык та Идел бу(й)... балык... киттек. Тулып яткан Идел... җиттек һәм кармак... салдык. Дөресен әйтергә кирәк, балык тоту сылтау гына иде. Күләгә... ятып, зәңгәр күк... һәм Идел... карап, дусларча сөйләшәсе килгән иде. Башта бик шәп чирткән балык та бер-ике сәгать... соң кабудан туктады. Без уха пешереп, сөйләшеп утырдык. Андый кадерле сәгатьләр турында бабайлар: «Бер утыру — бер гомер», — дигәннәр. Нәрсәләр турында гына сөйләшмәдек без! Баштан кичкән хәлләр дисезме, якты киләчәк дисезме, татлы уйлар, хыяллар дисезме — бөтененсе дә булды.

13. Хезмәт тема... фольклор... күптөрле яктыртыла. Халык иҗат... әсәр... эш... яхшы сыйфатлы булуы гаять югары бәяләнә. Ә иң ачы һәм үткен тәнкыйть сүз... эшне аннан-моннан гына башкаручыларга каршы юнәлтелә.

14. Май – яз... соңгы а(й)... . Карлар инде эреп бетте. Көн... кояшлы. Җылы яңгыр... ява. Җир өс... төрле чәчәк... сибелә. Агач... яфрак яралар. Шомырт һәм сирень... чәчәк ата башлый. Кеше... җәйге җылы кием... кияләр. Бакча... язгы эш... башлана. Укучы... мәктәп бакча... яшелчә... һәм җиләк – җимеш утыртырга әзерләнәләр.

15. Песнәк каен агач... оя ясады. Ул оя... күкәйләр салды. Чирәмнәр арасыннан каен агач... таба елан шуышты. Песнәк елан... күрде. Аның йөрә(к)... ярылырга җитеште. Песнәк - акыллы кош. Ул елан... гадәт... белә. Менә хәзер елан аның оя... менәр. Ул күкәй... ватып эчәр.

Керпе еланның каен агач... менәргә җыенуын күрде. Ул кызу – кызу елан... таба тәгәрәде. Керпе елан өс... ташланды. Үткен теш... елан... баш... батырды. (62 сүз).