Дарсны юрюшю.
Къурулуш мугьлет.
Муаллим.
- Ана тилибиз бизин хазнабыз. Мен шу дарсны ана тилге багъышлангъан шиъру булан башлама сюемен.
Слайдда.
Ана тилим бай сезден
Охугъанлар таныжакъ
Билмейгенлер тартынмай
Уьйренербиз астаракъ.
Сезлюк иш. «Артыкъ сез».
Яшгъылт, сари, узун, алты, дёгерек.
-Яшлар, къарайыкъ гьали экрангъа. Шунда сизге берилген сезлер бар. Шо сезлени арасында бириси артыкъ. Табыгъыз шо сезню.
-Къайсы сездюр?
-Неге артыкъдыр?
-Нени англата олар?
-Артыкъ сез нени англата?
-Къайсы тил гесим англата санавун?
-Бу тил гесимден къайры сиз къайсы дагъы да тил гесимлени билесиз?
-Бизин артыкъ сезюбюзге сорав салайыкъ.
- Нени англата нече? деген соравгъа жавап береген сезлер?
-Санавун англата буса, нече? деген соравгъа жавап бере буса къайсы тил гесимдир дагъы шу сез?
-Тюз айтасыз санавлукъ.
Слайд.
-Бугюн биз сизин булан санавлукъланы гьакъында дарс юрютежекбиз. Язайыкъ бугюнгю теманы.
3.Айтывлвлар ва чечеген емакълар
- Яшлар, санавлукълар айтывларда ва чечеген ёмакъларда, шиъруларда да ёлугъа. Къарайыкъ гьали слайдгъа.
(слайда шулай чечеген ёмакълар бар)
Беш бутагъы тенг тюгюл
Гьар бутакъда отуз алма.
Алманы бир яны акъ,
Бир яны буса къара?
-Нечик санавлукълар къоллангъан?
-Сизин алдыгъыздагъы «Къарчыгъа» журналда нечик шиърулар, айтывлар яда чечеген ёмакълар тапгъансыз? Охуюкъ гьали.
(Яшлар охуйлар шиъруланы яда чечеген ёмакъланы)
4. Слайддагъы шиъруну уьстюнде ишлев
-Гьали слайдагъы шиъруну охуп къарайыкъ.
(слайдда шулай шиъру бар)
Къаргъа йыгъылды Мурад,
Ону артындан Калимат,
Ону артындан Рагьимат,
Ону артындан Яраш да,
Ону артындан Къураш да,
Сыртындан тюшдю Атав
Чалхасындан Маматав,
Мамаш тюшдю тюбюне
Маматавну уьстюне
Барында гётере къар
Къарда яшлар нече бар?
-Айтыгъыз гьали къарда яшлар нече бар?
-Тюз айтасыз. Сиз санап да бажара экенсиз.
- Гьали мен сизин тергевлюгюгюзге къарама сюемен.
Оюн «УЬЧ БЁЛЮКГЕ БЁЛЮВ»
-Гьали къарагъыз экрангъа. Сизге берилген сезлени уьч белюкге белме герек.
Улан, етти, отуз,
аш, он беш, элли беш.
-Гьали тептерлеге уьч белюкге белюп языгъыз.
-Сиз оланы негер кюрчюленип тапкъырлагъа белгенсиз?
-Тергевлю къарагъыз гьали санавлукъгъа: не башгъалыгъы бар оланы?
(Доскагъа яшлар чыгъып, сезлени уьч тапгъыргъа тизелер.
Гьар тапгъыргъа тергев бердиртемен.)
-Нече сезден этилинген етти деген санавлукъ?
-Он беш нече сезден этилинген?
-Бир сезден этилген санавлукълагъа простой санавлукъ деп айтыла (уьстюне простой деп язаман). Эки яда бирден артыкъ сезлерден этилген санавлукълагъа къошма санавлукълар деп айтыла. (уьстюне къошма деп язаман).
-Эки де белюкню узатайыкъ. (Яшланы бириси доскада узата, къалгъанлары тептерлеринде)
-Къарайыкъ нечик санавлукълар язылгъан доскада.
-Сиз къайсыларын язгъансыз, охуюкъ.
-Неге айтыла биринчи белюкдеги санавлукълагъа простой деп?
-Экинчи белюкдегилеге неге айтыла къошма деп?
6. Санавлукъну бёлюклери.
-Простой ва къошма санавлукълардан къайры санавлукълар дагъыда дерт белюкге белюне. Эсибизге алайыкъ оланы.
(яшлар олны айталар, сонг слайддан тергеп къарайлар )
-Гьали буса биз санавлукъну белюклерини уьстюнде шулай ишлер этебиз.
Слайда шулай иш язылгъан
- Табыгъыз сав санавлукъну
1. Он тогъуз манат.
2. Алтынчылар баражакъ
3. Ярым сагьат.
4. Охума сюе.
- Табыгъыз бёлюм санавлукъну
1.Къыркъ терек.
2.Бирер алма.
3.Сагьат еттиде.
4.Аччы кокан.
- Табыгъыз жыйылыш санавлукъну
1. Уьчер кампет берди.
2. Мен бешге охуйман.
3. Он биринчи класлар.
4. Олар еттев болуп ёлгъа чыкъды.
- Къайсыдыр уьлюш санавлукъ?
1. Биринчи сентябрь.
2. Отуз бешинчи гимназия.
3. Дёртден бир пайы.
4. Бешев гелдилер.
7. Тарихни гьакъында лакъыр этив.
-Къарагъыз гьали шу суратлагъа. Тарихни къайсы заманы суратлангъан?
(Уллу Ватан давну гьакъынла бираз лакъыр этемен)
Карточкалар булан ишлев.
Карточкаларда санавлукълар салынмагъан. Яшлар тийишли ерлеге санавлукъланы салалар. Сонг бирче авуздан тергейбиз.
Карточкаларда шулай текст бар:
2, 22, 1941, 150, 1418.
Примерлени уьстюнде ишлев.
-Сиз математиканы кеп сюесиздир. Карточкаларда берилген примерлени авуздан айтыгъыз.
Масала: 67-49=18 Алтмыш еттиден къыркъ тогъуз тайса къала он сегиз.
Китап булан ишлев.
Тапшурув 214
-Бюртюклени орнуна ярты, ярым деген сезлени къыйышагъанын салып языгъыз.
(тапшурувда шулай текст берилген)
Автобус гелмей къалып, сагьат …. къатма тюшдю. Гьарибиз …. къап ун гетерген эдик. Мен терекге бир челек …. сув текдюм. Ахтарыв ишлер …. йыл юрюлежек. Экспедиция ай …. къайтажакъ.
Яшлар тапшурувну язып битген сонг, авуздан тергейбиз.
Мульфильмге къарав.
-Яшлар, сиз кеп сюесиздир мультфильмлени? Гьали сиз тергевлю къарагъыз, мен сизге соравлар бережекмен.
(къарап битген сонг)
-Нечик санавлукълар эшитдигиз?
-Къайсы белюкге гире шо санавлукъ?
-Къайсы жанланы гердюгюз?
-Жанланы биз сюйме герекбиз. Олар бизин гиччи къурдашларыбыз.
Уьйге иш.
ТАПШУРУВ 196
Дарсны натижасы.
МБОУ «СОШ № 55»
Провела учитель кум. языка
Магомедова Саида Рашидовна
Махачкала 2016г.
