Рабочая программа учебного предмета по предмету башкирский язык (5-9 кл.)

Приложение к организационному

разделу основной общеобразовательной

программой основного общего образования

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

Средняя общеобразовательная школа с. Алкино – 2 муниципального района Чишминский район

Республики Башкортостан

РАССМОТРЕНО и ПРИНЯТО СОГЛАСОВАНО УТВЕРЖДАЮ

на заседании ШМО Зам. директора по УВР Директор СОШ с. Алкино - 2

протокол № 1 /Карачурина З.М./ _____/Батршина М.Т./

от « 29» августа 2016г. Приказ № 312

Руководитель ШМО от «1» сентября 2016г.

/Валеева З.З./

Рабочая программа учебного предмета

«Башкирский язык»

(5-9 кл)

основного общего образования

Срок реализации программы - 5лет

Разработана на основе Основной образовательной программы основного общего образования СОШ с. Алкино-2 и примерной авторской программы Толомбаев Х.А., Давлетшина М.С, Габитова З.М., Усманова М. Г. «Программа по башкирскому языку» Ижевск: издательство “КнигоГрад”, 2008

Составители: Ибрагимова ЗульфияМавлетовна, учитель башкирского языка и литературы, высшей категории СОШ с.Алкино-2

Валеева Закия Закиевна, учитель башкирского языка и литературы, первой категории СОШ с.Алкино-2

Загидуллина Гульфия Мустафиевна,учитель башкирского языка и литературы, первой категории СОШ с.Алкино-2

2016 год

Башҡортостан Республикаһы Шишмә районымуниципаль районының Алкин –2 ауылы Урта

дөйөм белем биреү мәктәбе Муниципаль бюджет дөйөм

белем биреү учреждениеһы

ҠАРАЛҒАН һәм ҠАБУЛ ИТЕЛГӘН КИЛЕШЕЛГӘН РАҪЛАЙЫМ

МБ ултырышында УМБ етәксеһе Алкин –2 мәктәбе директоры

протокол №1 ______/Карачурина З.В./ _____/Батршина М.Т./

«29» август 2016 й. Бойороҡ № 312

/ВәлиеваЗ.М./ «1» сентябрь 2016 й.

Дөйөм белем биреү

“Башҡорт теле”(5-9 кл) уҡыу предметының

эш программаһы

Программаны ҡулланыу ваҡыты - 5 йыл.

Алкин-2 урта дөйөм белем биреү мәктәбенең урта кластарының төп белем биреү программаһына нигеҙләнеп

Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ тарафынан төҙөлгән “Башҡорт теле” программаһына таянып эшләнгән. Ижевск. “КиноГрад” нәшриәте, 2008

Төҙөүселәре: Ибраһимова Зөлфиә Мәүлит ҡыҙы,Алкин -2 муниципаль бюджет дөйөм белем биреү мәктәбенең юғары категориялы башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы,

Вәлиева Зәкиә Зәки ҡыҙы, Алкин -2 муниципаль бюджет дөйөм белем биреү мәктәбенең беренсе категориялы башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

Зәһиҙуллина Гөлфиә Мостафа ҡыҙы,Алкин -2 муниципаль бюджет дөйөм белем биреү мәктәбенең беренсе категориялы башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы.

2016 йыл

1.Аңлатма яҙыу

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙә”Башҡорт теле” (5-9 кл.) предметынан эш программаһы түбәндәге норматив - хоҡуҡ документтарына нигеҙләнеп төҙөлгән:

1. Рәсәй Федерацияһы Мәғариф һәм Фән министрлығының №1089 бойороғо менән 5.03.2004 йыл раҫланған Дәүләт белем биреү стандартының Федераль компоненты, Рәсәй Федерацияһы Мәғариф һәм Фән министрлығының 10.11.2011йыл №2643;31.01.2012 йыл №69 бойороғо менән үҙгәртелгән.

2.”Рәсәй Федерацияһының мәғариф тураһында” Федераль законы 29.12.2012 йыл №273-ФЗ

3.“Башҡортостан Республикаһының мәғариф тураһында” законы 01.07.2013 йыл №696-3

4. «Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы 25 октябрь 1991 йыл N 1807-I ( 24 июль 1998 й, 11 декабрь 2002 й. үҙгәртелгән) 5. «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы 15.02.1999 йыл № 216-3 (05.01.,02.03.2001й.,01.03.2002й.,17.03.2003й.,05.04.2004й.,03.11.2006й. үҙгәртелгән)

6. Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепцияһы 31.12.2009 йыл №УП-730

7. Концепции духовно-нравственного развития и воспитания личности гражданина России/ А.Я. Данилюк, А.М.Кондаков, В.А. Тишков. - М.: Просвещение, 2011г.

8.Рәсәй Мәғариф һәм Фән министрлығы тарафынан Дөйөм белем биреү учрежденияларына тәҡдим ителгән федераль дәреслектәр теҙмәһе.31 март 2014 г. N 253

9.Башҡортостан республикаһының Муниципаль районы Шишмә районы Алкин – 2 муниципаль бюджет дөйөм белем биреү мәктәбенең 2016-2017 уҡыу йылына Уҡыу планы.10.“Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн башҡорт теле программаһы .Төҙөүселәре: Ғәбитова З.М.,

Усманова М.Ғ.- Ижевск , “КнигоГрад” нәшриәте,2008 йыл

11. Дәреслектәр:

5-се класс “Башҡорт теле”Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ. – Өфө : Китап, 2014.,

6-сы класс “Башҡорт теле” Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ – Өфө : Китап, 2015,

7-се класс “ Башҡорт теле” Ғәбитова З.М. Усманова М.Ғ – Өфө : Китап 2015,

8-се класс “ Башҡорт теле” Ғәбитова З.М. Усманова М.Ғ – Өфө : Китап 2008,

9-сы класс “Башҡорт теле” Ғәбитова З.М.,Усманова М.Ғ – Өфө: Китап 2005.

Башҡортостан Республикаһының рус телендә уҡытылған дөйөм белем биреүсе мәктәптәр өсөн йыллыҡ өлгө уҡыу планы башҡорт дәүләт телен 5-се класс – 70, 6-сы класс – 35 сәғәт, 7-се сәғәт – 70 сәғәт, 8- се класс-70 сәғәт, 9-сы класс -66 сәғәт уҡытыуҙы күҙ уңында тота.

2.Уҡыу предметын үҙләштереүҙең предмет һөҙөмтәләре. “Башҡорт тел” предметының өйрәнеү һөҙөмтәләре.

Башҡорт теле программаһын үҙләштереүҙең предмет һөҙөмтәләре булып:

Телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәрен үҙләштереү:

аудирование һәм уҡыу;

Телдән һәм яҙма хәбәр иткән мәғлүмәтте ( коммуникатив йүнәлеш, текст темаһы, төп фекер; төп һәм өҫтәмә мәғлүмәт) адекват ҡабул итеү;
төрлөсә уҡыу күнекмәләрен булдырыу ( эҙләнеү, ҡарап сығыу, танышыу, өйрәнеү) төрлө стилдәге жанрҙарҙы үҙләштереү;
төрлө стилдәге жанрҙағы тексты ишетеп, адекват ҡабул итеү; төрлө төрҙәге аудирование менән эш итеү ( алыу танышыу);
төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәтте һайлап алыу һәләтлеге ( матбуғат саралары, уҡыу өсөн тәғәйенләнгән компакт-дискылар, Интернет ресурстары); төрлө типтағы һүҙлектәр менән иркен ҡулланыу, белешмә өсөн әҙәбиәт, шулай уҡ электрон ҡулланмалар һайлап алыу күнекмәләрен булдырыу;
һайлап алыу алымдары менән эш итә белеү һәм тәғәйен темаға материалды системаға килтереү; уҡыу йә аудирование һөҙөмтәһендә алынған мәғлүмәтте ҡайтанан эшләй алыу, еткерә белеү;
стилистик үҙенсәлектәрҙе иҫәпкә алып, йөкмәткеһенән һәм ҡулланылған тел сараларынан сығып фекерҙе сағыштыра алыу;

һөйләү һәм яҙыу

алдағы уҡыу эшмәкәрлегенең ( индивидуаль һәм коллектив) маҡсатын билдәләү һәләтлеге, хәрәкәттең эҙмә-эҙлелеге, өлгәшелгән һөҙөмтәләрҙе баһалау һәм уларҙы телдән һәм яҙма формала адекват аныҡ итеп әйтеү;
тыңланған йә уҡылған тексты тәҡдим ителгән кимәлдә ( план, һөйләү, конспект, аннотация) һөйләй алыу;
төрлө стилдә һәм жанрҙа, адресланыуына ҡарап һәм аралашыу ситуацияһына ҡарап телдән һәм яҙма текст төҙөй алыу;
телдән һәм яҙма формала үҙ фекереңде еткерә белеү, тексты логик яҡтан эҙмә-эҙлекле төҙөү талаптарын һаҡлау;
төрлө төрҙәге монологты ( хәбәрләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү; төрлө төрҙәге монологтарҙың берләшеүе) һәм диолог ( этикеты һүҙ эсенә алған, диолог-һорашыу, диолог-аралашыуға өндәү, диолог-фекр алышыу һ.б.;төрлө төрҙәге диологты берләәштереүен) үҙләштереү;
ғәмәлдә төрлө төрҙәге аралашыуҙың орфоэпик, лексик, грамматик, хәҙерге башҡорт теленең стилистик нормаларын һәм яҙма телдә төп орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе һаҡлау;
телмәр этикет нормаларын һаҡлап, аралаша алыу, телмәр аралашыу процессын да ым-ишара, мимиканы урынлы ҡулланыу;
уҡыу процессында һәм көндәлек аралашыуҙа үҙ телмәреңде контролдә тотаталыу; йөкмәткенән , һүҙҙәрҙе урынлы ҡулланыуҙан сығып, үҙ телмәреңде баһалай белеү; грамматик һәм телмәр хаталарын таба һәм уларҙы төҙәтә алыу; үҙ тексыңды мөхәррирләү һәм камиллаштыра белеү;
үҙ тиңдәштәрең аудиторияһында ҙур булмаған доклад, реферат менән сығыш яһау; бәхәстә төрлө аргументтар ҡулланып, көнүҙәк проблемалар буйынса сығыштарҙа ҡатнашыу;

алынған белем һәм күнекмәләрҙе көндәлек тормошта ҡуллана белеү; туған телде башҡа фәндәрҙә белем алыу сығанағы булараҡ файҙаланыу; тел күренештәрен анализлау буйынса алған белем һәм күнекмәләрҙе предмет-ара (сит тел, әҙәбиәт һ.б. дәрестәрҙә) ҡулланыу;
аралашыу процессында тирә-яҡтағы кешеләр менән коммуникатив маҡсатлы бәйләнештә, ниндәйҙер эш төрөн бергә эшләү, бәхәстә, күтәрелгән көнүҙәк темаларҙа фекер алышыуҙа ҡатнашыу; шәхестәр менән мәҙәни аралашыу барышындағы төрлө ситуацияларҙа телмәр этикетының милли-мәҙәни нормаларын үҙләштереү.

Предмет һөҙөмтәләре:

телдең төп функциялары тураһында, башҡорт теленең башҡорт халҡының милли теле, Башҡортостан Республикаһының дәүләт теле булыуы тураһында, тел менән халыҡ мәҙәниәттең бәйләнештәре тураһында, кеше һәм йәмғиәт тормошондағы роле тураһында ҡараш булдырыу;
гуманитар фәндәр системаһында туған телдең урынын һәм мәғарифта уның тулыһынса ролен аңлау;
туған тел тураһында төп фәнни нигеҙҙе үҙләштереү; уның кимәл һәм берәмектәр бәйләнешен аңлау;
тел ғилеменең төп аңлатмалары: лингвистика һәм уның төп бүлектәре; тел һәм телмәр, телмәр аралашыуы, һөйләү һәм яҙма телмәр, монолог, диолог һәм уларҙың төрҙәре; аралашыу ситуациялары, фәнни, публицистик, рәсми-эшлекле стилдәр, матур әҙәбиәт теле; функциональ-мәғәнәүи телмәр төрҙәре ( хикәйәләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү); текст, текст төрҙәре; телдең төп берәмектәре, уларҙың билдәләре һәм телмәрҙә ҡулланыу үҙенсәлектәрен үҙләштереү;
башҡорт теленең лексикаһы һәм фразеологияһының төп стили тик ресурстарын, башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын, һөйләү этикет нормаларын үҙләштереү;
телдең төп берәмектәрен, грамматик категорияларын анализлау һәм таныу, тел берәмектәрен аралашыу шарттарында ярашлы ҡулланыу;
Һүҙгә төрлө анализ төрҙәрен ( фонетик, морфематик, һүҙьяһалыш, лексик, морфологик), төп билдә һәм структура күҙлегенән сығып, күп аспектлы анализ яһау;
тел-һүрәтләү саралары һәм уларҙы үҙ телмәреңдә ҡулланыу;
Туған телдең эстетик функцияһын таныу, матур әҙәбиәт текстарын анализлағанда телмәрҙең эстетик кимәлен баһалау.

3.Уҡыу предметының ( курс) йөкмәткеһе

5-се класс

Һаумы, мәктәп! (4 сәғәт)

Был тема (1 сентябрь – Белем көнө.Мәктәп, уҡыу, белем алыу, тел өйрәнеү) башлыса “Көҙ” темаһы менән бергә үрелеп бара. Бер үк ваҡытта, уҡыусыларҙың йәйге каникулды нисек үткәреүе тураһында әңгәмә үткәреү, фекер алышыуҙар ойошторола. Был темаларға ҡағылышлы һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, һөйләмдәр иҫкә төшөрөлә, һүҙлек запасын байытыу йәһәтенән яңылары үҙләштерелә.Башҡорт теленең өн-хәрефтәре, ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар. Исем. Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Һөйләмдә һүҙ тәртибе. Сифат.

Үҙем тураһында (4 сәғәт)

Был теманы үҙләштереү барышында уҡыусы үҙе тураһында,үҙенең ғаилә ағзалары, яҡындары тураһында һөйләргә өйрәнергә тейеш. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Алмаш. Зат алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше. к-г,ҡ-ғ тартынҡыларының сиратлашыуы.

Йыл миҙгелдәре (7 сәғәт)

Йыл миҙгелдәре, һәр йыл миҙгеленә хас үҙенсәлектәр менән танышыу. Йыл миҙгелдәрен, һәр миҙгелгә ҡараған ай исемдәрен дөрөҫ әйтә һәм телмәрҙә ҡуллана белеү. Һорау алмаштары.Күрһәтеү алмаштары. Күрһәтеү алмаштарының килеш менән үҙгәреше. Билдәһеҙлек алмаштары. Билдәләү алмаштары.

Башҡортостанды беләһеңме? (3 сәғәт)

Уҡыусыларҙы үҙҙәре йәшәгән республиканың үткәне, бөгөнгөһө, киләсәге менән таныштырыу. Уҡыусы аңына үҙе йәшәгән ерҙең – Башҡортостандың тарихы, уның байлығы, күренекле шәхестәре һ.б. хаҡында бер бөтөн тыуҙырыу һәм ул турала һөйләй белеүҙәренә өлгәшеү. Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр. Юҡлыҡ алмаштары.

Кеше. Тән ағзалары.шәхси гигиена. (4 сәғәт)

Был тема кешенең тән ағзалары, эске органдарының атамаларын белеү менән бергә шәхси гигиена, көн тәртибе, һаулығы менән берлектә алып барыла. Кешегә һау-сәләмәт булыу өсөн нимә эшләргә кәрәклеге тураһында әңгәмәләр үткәреү, әҫәрҙәр уҡыу. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Ҡылым.

Яңы йыл менән. (4 сәғәт)

Яңы йыл темаһы ҡыш темаһы менән берлектә алып барыла. Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү, Яңы йыл менән туғандарҙы, яҡын кешеләрҙе ҡотларға өйрәтеү, һәр байрамдың үҙенә генә хас күренештәре тураһында һөйләтеү. Ҡылымдың зат һәм һан менән үҙгәреше.

Аҙыҡ-түлек.Кейем-һалым. Өй . Магазин. (5 сәғәт)

Аҙыҡ-түлек, кейем-һалым атамаларын өйрәнеү, һатып алыу этикеты менән таныштырыу, һөйләшергә, аралашырға өйрәтеү. Синоним.

8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө. (4 сәғәт)

Әсәй тураһында шиғыр, хикәйәләр уҡыу. Әсәйҙең донъяла иң ҡаҙерле кеше икәнен, уны ихтирам итергә, яратырға, ҡаҙерләргә кәрәклекте аңлатыу. Был тема ғаилә темаһы менән берлектә бара, шуның өсөн алдағы кластарҙа үтелгән ғаилә темаһы ҡабатлана. Ҡотлау открыткалары яҙырға, ҡотлау һүҙҙәрен әйтә белергә өйрәтеү. Антоним.

Яҙ етте. ( 10 сәғәт)

Яҙ билдәләрен күрә һәм яҙ миҙгеленең үҙенсәлектәрен әйтә белергә өйрәтеү. 1 май, 9 май байрамдары, дуҫлыҡ тураһында һөйләшеү. Омоним.Яҙғы эштәр, яҙғы баҡса эштәре,баҫыу эштәре тураһында һөйләшеү. Һан. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Башҡорт халҡының, Башҡортостанда йәшәүсе башҡа халыҡтарҙың яҙғы тәбиәғәт менән бәйле ғөрөф-ғәҙәттәре һәм матур йолалары тураһында һүҙ алып барыла. Уҡыусыларға уларҙың кеше тормошондағы әһәмиәте, мәғәнәләрен, уларҙы тергеҙеү кәрәклеген еткереү. Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

5-се класс уҡыусыларының белем кимәленә талаптар.

-уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән, үҙең уҡыған тексты аңлай алыу; 3-6 һөйләмдән торған диалогты аңлау, уны дауам итә белеү;

-уҡыған әҫәр, картина, экскурсия, ҡараған диафильм буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу;

- хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙе, поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән һөйләү;

- 5 – 7 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү;

- тиҙәйткестәрҙе, һынамыштарҙы шыма итеп әйтә белеү.

-тексты шыма, аңлы, тасуири уҡыу;

-текстың өлөштәренә, иллюстрацияларына исем биреү;

-текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, мәғәнәләрен аңлатыу, һүҙлектәр менән эш итеү;

-хикәйә, әкиәт, мәҡәл, йомаҡ жанрҙарын айыра белеү.

6-сы класс

Беҙҙе мәктәп ҡаршылай – 4 сәғәт

1 сентябрь- Белем көнө. Уҡыусыларҙың хеҙмәт көндәре башланыуы. Белем, тел тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Грамматика буйынса 1-5-се кластарҙа үткәндәрҙе ҡабатлау.

Башҡортостан ере буйлап- 2 сәғәт

Башҡортостан Республикаһы, уның тарихы, күренекле шәхестәре, байлыҡтары менән танышыу. Тема буйынса һөйләү телмәрен үҫтереү, ижади эштәр башҡарыу. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Сифат. Сифат дәрәжәләре. Синоним. Антоним. Омоним.

Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм билдәләре- 4 сәғәт

Хәүефһеҙлек, юл йөрөү ҡағиҙәләре,транспорт төрҙәре тураһында һөйләргә,өйрәтеү,уҡыу материалын тасуири,аңлы уҡыу. Рәүеш.

Рәүеш дәрәжәләре.

Почта.Телефон.Телеграф-2 сәғәт

Почтала үҙеңде тота,телефондан дөрөҫ һөйләшә белеү,хат яҙыу ҡағиҙәләренә өйрәтеү.Ҡылым.Ҡылым һөйкәлештәре.Хәбәр һөй-кәлеше.Хәҙерге заман.

Ҡыш дауам итә– 5 сәғәт

Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәре.Текстар уҡыу ,шиғырҙар,һынамыштар ятлау,һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү,һүҙ байлығын арттырыу.Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше.Үткән заман. Киләсәк заман.

Дуҫ ҡәҙерен бел– 4 сәғәт

Ысын дуҫлыҡтың ҙур мәғәнәгә эйә булыуы,уны һаҡлай белеү.Дуҫлыҡ хаҡында әҫәрҙәр уҡыу,мәҡәлдәр табыу. Ҡылымдың шарт һөйкәлеше.

Башҡортостан йылғалары,күлдәре.Экология мәсьәләһе- 5 сәғәт.

Башҡортостандың тәбиғәте,уның байлыҡтары тураһындағы мәғлүмәт менән таныштырыу.Республикалағы йылға, күлдәр тураһында текстар уҡыу.Уларҙың атамаларының мәғәнәһе,килеп сығышы тураһында һөйләшеү.Экология мәсьәләһе.Ҡылымдың теләк һөйкәлеше.

Бына тағы яҙ килде-1 сәғәт

Яҙ миҙгеленең үҙенсәлектәре. Яҙғы тәбиғәтте күҙәтеү.Осоп килеүсе ҡоштар тураһында һөйләшеү.1 май,9май байрамдары.Грамматика буйынса 6-сы класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Тиҙҙән йәй етә-1 сәғәт

Йәйге тәбиғәт, уҡыусыларҙың йәйге ялы тураһында әңгәмә. Тема буйынса текстар уҡыу,шиғырҙар ятлау. Тәбиғәткә экскурсия ойоштороу. Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау, нығытыу.

Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

- Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул ите.

-Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогтыдауамитеү.

-Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү.

-Ҡысҡырып шыма һәм тасури уҡыу.

-Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу.

-Дәрестәөйрәнелгән грамматикматериалдыпрактик ҡулланабелеү.

-Ижадидиктанттар, өйрәтеүизложениелары һәминшаларыяҙыу.

7- се класс

Яңынан мәктәпкә (6 сәғәт)

5-6-сы кластарҙа алған белемдәрҙе тулыландырыу. Был тема буйынса яҙыусылар, шағирҙар ижады менән таныштырыу, яңы текстар уҡыу. Диалог һәм монолог ярҙамында бәйләнешле һөйләм төҙөү дауам итә. Туған тел, белем, уҡытыусы, мәктәп һәм көҙгө байлыҡ тураһында һөйләшеү күберәк урын ала. Бәйләнешле текст төҙөү, бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү күнегеүҙәре башҡарыла. Көҙ, көҙгө эштәр, уңыш йыйыу темаһы төп урындарҙың береһен алып тора.Мәктәп, уҡыу, китап, икмәк, уңыш, емеш-еләк тураһында мәҡәлдәр, әйтемдәр, йомаҡтар менән танышыу.6-сы класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Ауыл тормошо (7 сәғәт)

Ауыл тормошо, ауыл кешеләренең көнкүреше, хеҙмәт, игенсе хеҙмәте тураһында әңгәмәләр үткәреү. Игенсе эшенең нескәлектәрен һөйләү. Ауыл тормошоноң ҡала тормошонан айырмалы яҡтары тураһында аңлатыу. Ауыл еренән сыҡҡан күренекле шәхестәрҙең тормош юлы менән таныштырыу, осрашыуҙар ойоштороу. Был тема буйынса яҙылған әҫәрҙәр уҡыу.Ҡылым.һүҙбәйләнеш.һөйләм төҙөлөшө.

Башкортостан буйлап сәйәхәт (8 сәғәт)

Башҡортостан тураһында 1-6 кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлап, белгән фактик материалды эҙмә-эҙлекле итеп һөйләргә өйрәнеү. Был тема буйынса уҡыусыларға яңы мәғлүмәт биреү. Тыуған еребеҙҙең сал тарихы барлығын, Башҡортостан тураһында рус яҙыусылары, «Урал» эпосы, һуңғы йылдарҙағытарихиБашҡортостан ерендә үткәрелгән фәнни экспедициялар мәғлүмәттәре менән таныштырып китеү («Арҡайым», «Сынташты», боронғо ҡалалар, алтын әйберҙәр табыу һ.б. тураһында), бының өсөн һуңғы йылдарҙа сыҡҡан матбуғат баҫмаларына мөрәжәғәт итеү. Был тема буйынса тәҡдим ителгән әҫәрҙәр менән танышыу, уҡыусыларҙың яҙыу һәм һөйләү телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш алып барыла.Яңғыҙлыҡ исемдәр.

Спорт. Спорт кәрәк-ярактары (8 сәғәт)

Кешегә сәләмәт булыу өсөн спорт менән шөғөлләнергә кәрәк икәнлеген аңлатыу һәм был турала уҡыусылар менән һөйләшеү, әңгәмә ойоштороу. Уҡыусылар үҙҙәре спорт менән ҡыҙыҡһыныуҙары, күренекле спортсмендар тураһында һөйләргә өйрәтеү. Спорт тураһында теле-радио тапшырыуҙары, газета материалдары буйынса һөйләү.Башкортостанда спорт төрҙәре. Спорт өлкәһендә данлыҡлы кешеләр.Башҡорт теленең үҙенсәлекле хәреф, өндәре, һөйләм төрҙәре.

Мин һәм беҙҙең ғаилә (9 сәғәт)

Уҡыусы үҙенең ғаиләһе тураһында тулы һәм иркен һөйләй белергә тейеш. Сөнки был тема йылдан-йыл ҡабатлана. Ғаилә ағзаларын дөрөҫ атау, уларға ихтирамлы, иғтибарлы булырға өйрәтеү. Ғаилә, ғаилә ағзалары тураһында яҙылған әҫәрҙәр уҡыу, уларҙы аңлы ҡабул итергә өйрәтеү, һөйләү күнекмәләрен үҫтереү. Уҡылған әҫәрҙәр буйынса план төҙөргә өйрәтеү, план буйынса һөйләү. Телмәр үҫтереүгә айырым иғтибар бирелә. Был бүлектә билдәле рәссамдарҙың әҫәрҙәре күп кенә урын алған. Картинаны ҡарай, аңлай һәм уның йөкмәткеһен һөйләргә өйрәтеү.Ҡылым. Ҡылымдарҙың заман, зат, һан менән үҙгәреше.

Әсәйҙәр байрамы. (З сәғәт)

Әсәй, өләсәйҙәрҙең изгелеге, ҡәҙере хаҡында әҫәрҙәр уҡыу, йөкмәткеһе өҫтөндә эш төрҙәре башҡарыу, һүҙлек байлыҡтарын арттырыу. "Катын-ҡыҙҙар байрамы тураһында әңгәмәләр, иртәлектәр үткәреү, данлыҡлы ҡатын-ҡыҙҙар менән осрашыуҙар ойоштороу.

Теркәүес тураһында төшөнсә. Теҙеү теркәүестәре.

Сәнғәт оҫталары. (7 сәғәт)Республиканың данлыҡлы һәм арҙаҡлы шәхестәре менән танышыуҙы дауам итеү. Сәнғәт оҫталарының тормош юлы һәм ижады менән таныштырыу. Теле-радио тапшырыуҙар, яҙмалар ҡарау. Уларҙың әҫәрҙәрен таныу, данлыҡлы кешеләребеҙ тураһында һөйләй белеү. Йырҙар өйрәтеү, бергәләп йырлау, һәләтле балалар менән йырҙар өйрәнеү. Мәктәп сәхнәһе өсөн концерт номерҙары әҙерләү.

Эйәртеү теркәүестәре. Теркәүестәрҙең дөрөҫ яҙылышы. Теркәүес темаһын нығытыу.

Исемең матур, кемдәр ҡушҡан? Исемдәрҙә - ил тарихы (З сәғәт)

Был тема кеше исемдәренән башҡа тау, ер, һыу атамалары мөнән берлектә алып барыла. Исемдәрҙең мәғәнәһе, уның кеше холоҡ-фиғеленә тәьҫир итеүе. Данлыҡлы кешеләрҙең исемдәренә бәйләп, төрлө тарихи ваҡиғалар һөйләү, әҫәрҙәр уҡыу. Атамалар буйынса легендалар, риүәйәттәр уҡыу ҙа дәрестәрҙе ҡыҙыҡлы, мауыҡтырғыс итеп үткәрергә ярҙам итәсәк.

«Исемдәрҙә – ил тарихы», «Исемең матур, кемдәр ҡушҡан?» темаһына иртәлектәр үткәреү, уҡыусыларҙың һөйләү телмәрен үҫтерергә, кеше алдында сығыш яһау өсөн ярҙам итәсәк.

Бәйләүестәр. Яңғыҙлыҡ исемдәрҙе дөрөҫ яҙыу ҡағиҙәһен ҡабатлау.

Борон-борон заманда... (5 сәғәт)

Башҡорт халыҡ ижады темаһын киңәйтеү, уҡыусыларҙың белгәндәрен тулыландырыу, һүҙ байлығын, һөйләү телмәрен үҫтереү маҡсат булып тора. Күберәк иғтибарҙы тексты аңлы ҡабул итеү һәм йөкмәткеһен һөйләй белеүгә йүнәлтеү. Бында башҡорт халыҡ әкиәттәренән башҡа, Ф.Туғыҙбаеваның «Тайыштабан ниңә уйнарға сыҡманы?» әкиәте лә урын алған. Уларҙың айырмаһын билдәләп үтеү кәрәк.

Киҫәксә тураһында төшөнсә.Киҫәксәләрҙең бүленеше. Киҫәксәләрҙең дөрөҫ яҙылышы.

Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ (7 сәғәт)

Иң төп темаларҙың береһе - берҙәмлек, дуслык, тыныслыҡ. Бында тик кешеләр араһындағы дуҫлыҡ тураһында ғына һөйләшеү бармаясаҡ, ә халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр ҙә иғтибар үҙәгендә торорға тейеш. Был тема буйынса уҡыусыларҙы аңлап фекер йөрөтөргә һәм һөйләй белергә өйрәтеү. Уҡылған әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһе буйынса фекер алышыу, әңгәмә ойоштороу.Мөнәсәбәт һүҙҙәр. Ымлыҡтар. Уларҙың дөрөҫ яҙылышы.

Йәмле йәй (5 сәғәт)

Йәй миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү. Уҡыусыларҙың һүҙ байлығын арттырыу, һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү. Тәбиғәтте күҙәтеү, алған тәьҫораттар буйынса фекер алышыу. Был айҙарҙа уҙғарылған Милли байрамдар менән таныштырыу, улар тураһында белгәндәрен һөйләү. Балаларҙың йәйге ялы, хеҙмәте, ололарға ярҙамы тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм әңгәмәләр үткәреү.7-се класта үткәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү.

Уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

-Өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен белеү;

-Яҙыусы ижад иткән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу;

-Эпик һәм лирик әҫәрҙе айыра белеү;

-Программала ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең тексын ятлау, 8-10 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү.

-Художестволы, фәнни популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып, етеҙ уҡыу;

-Художестволы әҫәрҙәрҙе тасуири уҡыу;

-Ҙур булмаған хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү.

-Йәмғиәт тормошонда телдең роле; туған телдеңәһәмиәте;

-Фонетика, телмәр өндәре, ижек, баҫым, һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр;

-Графика, алфавит; хәрефтәрҙең өндәрҙе сағылдырыуы төшөнсәләре;

-Лексика; һүҙҙең лексик мәғәнәһе; һүҙҙең тура һәм күсмә мәғәнәһе; синоним, антоним, омоним;

-Исемдәрҙең һан, килеш менән үҙгәреше, күплек һәм килеш ялғауҙарының дөрөҫ яҙылышы, яңғыҙлыҡ исемдәрҙең дөрөҫ яҙылышы;

-Ҡылымдарҙың заман, һан, зат менән үҙгәреше;

-Ярҙамсы һүҙ төркөмдәре, уларҙың яҙылышы, һөйләмдәге роле.

-Ижади диктанттар, изложениелар һәм иншалар яҙыу.

8-се класс

Мәктәпкә барабыҙ (7 сәғәт).Ҡабатлау (фонетика, һүҙ төркөмдәре,һүҙбәйләнештәр) -7 сәғәт

Был тема буйынса 5-6 класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау, һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөргә өйрәтеү. Текст өҫтөндә эшләү,план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо һ.б. хаһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап тураһында мәҡәлдәр ҡойоу. 5-6 класта үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе. Өндәрҙе дөрөҫ әйтеү.

Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр ( 6 сәғәт)Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре-5 сәғәт Көҙгө үҙгәрештәрҙе бергәләп күҙәтеү, кешеләрҙең көҙгө хеҙмәтен күҙәтеү. Темаға ҡағылышлы текстар уҡыу. Муллыҡ, хеҙмәт тураһында мәҡәл, әйтемдәр менән танышыу. Һынамыштар уҡыу. Синтаксис. Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре. Логик баҫым. Исем менән ҡылымды ҡабатлау.

Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы ( 7 сәғәт )Ҡылым – 7 сәғәт.Өфө - башҡортостандың баш ҡалаһы. Өфө ҡалаһы, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында әңгәмә үткәреү. Уның иҫтәлекле урындары тураһында һөйләшеү, һүрәттәр ҡарау. Һөйләм телмәрен үҫтереү. Рефераттар яҙҙырыу һәм уны класс алдында ҡыҫҡаса һөйләтеү кеүек эштәр ҡулланырға мөмкин. Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшө. Барлыҡ төшөнсәһе һәм уның бирелеше.

Хеҙмәт төбө - хөрмәт ( 8 сәғәт )ябай һөйләм -2 сәғәт .Эйә менән хәбәр - 8сәғәтКеше тормошонда хеҙмәттең роле, тигән темаға әңгәмә ҡороу. Данлыҡлы хеҙмәт ветерандары менән осрашыу ойоштороу. Уҡыусыларға ниндәй һөнәр оҡшауы тураһында һөйләтеү, яңы мәғлүмәттәр биреү. Һөнәрҙәр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр уҡыу. Хеҙмәт , һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәләре.

Ҡыш дауам итә ( 8 сәғәт )Эйә менән хәбәр – 3 сәғәт. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре -3 сәғәтҠыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу кеүек эштәр ентекле алып барыла. Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Уҡытыусы һайлаған текст буйынса изложение яҙыу. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.

Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры ( 6 сәғәт)һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре(аныҡлаусы) -3 сәғәт С.Юлаевтың биографияһы, ижады менән танышыу. Уның шиғырҙарын ятлау, шиғырҙарының һаҡланыу тарихы тураһында әңгәмә ойоштороу. С.Юлаевтың тормошо, батырлығы, ижады тураһында уҡыусыларҙан төрлө ижади эштәр эшләтеү. ( һүрәттәр төшөрөү, инша яҙыу, стенгәзит сығарыу)һ.б. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре тураһында төшөнсә. Аныҡлаусы.

Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! ( 3 сәғәт )һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре(тултырыусы ) -2 сәғәтЯҙ миҙгеле тураһында белемдәрҙе системалаштырыу. Яҙғы байрамдар- 1 Май һәм Еңеү байрамы тураһында һөйләшеү. Яҙғы тәбиғәт күренештәре, ҡоштарҙы ҡаршылау, баҡса эштәре тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тултырыусы.

Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ ( 4 сәғәт )һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре(тултырыусы, хәл) -4 сәғәтБашҡорт халҡының Бөйөк Ватан һуғышындағы ҡаһарманлығы. Ветерандарға, батырҙарға ҡарала ихтирам, ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү. Данлыҡлы кешеләр менәнкисәләр, осрашыуҙар ойоштороу. Хәл. Һүҙлек менән эш күнекмәләре үткәреү

.Ай Уралым, Уралым...( 2 сәғәт ) һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре( хәл) -2 сәғәтБашҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диолог һәм монологтар төҙөү.

8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

-“Мәктәп” темаһы буйынса һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөү. Текст өҫтөндә эшләү,план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо, уҡыу әсбаптары,китапхана, беҙҙең класстураһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китапһ.б.мәҡәлдәрҡойоу.

-Тәҡдим ителгән ситуация буйынса һорауҙар бирә белеү, уҡытыусының (йәки башҡаларҙың) һорауҙарына яуап бирә белеү; яуаптарҙы дөрөҫ интонация менән асыҡ, аңлайышлы итеп әйтеү, һөйләү, бирелгән һорауҙарға тулы итеп яуап биреү, күренекле яҙыусыларҙың биографияһы , ижады өҫтөндә ентекле эш алып барыу.

-Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү.

-Ҡысҡырып, шыма, ролләп, сәхнәләштереп һәм тасури уҡыу.

-Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу.

-Дәрестә өйрәнелгән грамматик материалды практик ҡуллана белеү.

-80- 85 һүҙ күләмендә диктант яҙыу; 55-60 һүҙ изложение һәм 65-70 һүҙ инша яҙа белеү; ҡотлау хаты (открытка) яҙа белеү.

-Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙыңкүренеклеурындарыменәнтаныштырыу. Йәйгетәбиғәттекүҙәтеү, ололарҙыңһәмбалаларҙыңйәйгеэштәретураһындадиологһәммонологтартөҙөү.8- се кластаүтелгәндәрҙеҡабатлау.

-Программала күрһәтелгән шиғырҙарҙы яттан белеү; 3-4 башҡорт йырын башҡара белеү, мәктәптең үҙешмәкәр сараларында ҡатнашыу, сәхнәлә сығыш яһау. Бөтә был эштәр тураһында бәйләнешле һөйләй белеү. Данлыҡлы кешеләр менән кисәләр, осрашыуҙар ойоштороу уларға ҡарата ихтирам, ғорурланыу тойғоһо уятыу, кешелеклелек тәрбиәләү.

9-сы класс

Һаумы, мәктәп! (5 сәғәт)

Эш төрҙәре «Көҙ» темаһы менән берлектә алып барыла. «Көҙ» һәм «Мәктәп» темаһына шиғырҙар, әҫәрҙәр уҡыу; мәҡәл, әйтемдәр, йомаҡтар, һынамыштарҙы иҫкә төшөрөү.Алдағы кластарҙа үтелгәндәрҙе системалаштырыу, яңы мәғлүмәт менән таныштырыу. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш дауам итә.

Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт. 4 сәғәт.

Тыуған Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү, экскурсиялар ойоштороу. Хәл. Урын хәле. Ваҡыт хәле. Рәүеш хәле.

Атамалар ни һөйләй? 5 сәғәт.

Был теманы үтеү уҡыусының бала саҡтан уҡ үҙҙәре йәшәгән ауыл, ҡала, уларҙың янындағы атамаларҙың мәғәнәләрен белергә теләгән ҡыҙыҡһыныуын ҡәнәғәтләндерә, тыуған төйәк менән ғорурланырға мөмкинлек бирә. Сөнки атамаларҙа ил тарихы, ер һәм ошо ерҙә йәшәгән халыҡтың тел үҙенсәлектәре, халаҡ тормошо, ғөрөф-ғәҙәте, йолалары һ.б. сағыла.

Күләм-дәрәжә хәле. Шарт хәле.Сәбәп хәле.Маҡсат хәле.

Беҙ ҡышты ла яратабыҙ. 5 сәғәт. Бәйләнешле телмәрҙең яҙма һәм телдән формаларына берҙәй әһәмиәт бирелә. Ҡыш миҙгеле, уның үҙенсәлектәре тураһында һөйләү күҙ уңында тотола.

Кире хәле. Өндәш һүҙ.

Башҡорт театры. 4 сәғәт. Башҡортостанда театр сәнғәте. Республикалағы театрҙар һәм уларҙың эшмәкәрлеге хаҡында дөйөм мәғлүмәт биреү. М.Ғафури исемендәге Башҡорт Академия драма театрының барлыҡҡа килеүе тарихы (халыҡ артистары З.Бикбулатова, А.Мөбәрәков, Г.Мөбәрәкова). Театорҙың күренеклк артистарының тормошо һәм ижады менән таныштырыу, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.

Театрҙың үткәне һәм киләсәге буйынса фекер алышыу ойоштороу. Өҫтәлмәлек.

Башҡорт халыҡ ижады. 5 сәғәт.

Халыҡ ижады тураһында дөйөм төшөнсә. Фольклорҙың коллектив ижад булыуы. Фольклор һәм яҙма әҙәбиәттең айырмаһын билдәләү, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү. Ябай һөйләм.

Башҡорт аты. 10 сәғәт. Уҡыусылырҙы башҡорт атының килеп сығыуы, тарихи үткәне менән таныштырыу. Аттарҙың кеше тормошондағы мөһим ролен билдәләү. Йәш үһенсәлектәре буйынса бүленеүен билдәләү, уҡыусылырҙан дөрөҫ итеп әйттереү. Аттарға ҡарата ҡыҙыҡһыныусанлыҡ, улар тураһында күберәк белеү теләге тыуҙырыу. Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Тиң киҫәктәр эргәһендә тыныш билдәләре.

Башҡорт халыҡ милли аштары. 4 сәғәт.

Күңелле яҙ килә. 8 сәғәт.

Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре. Ҡала һәм ауылда яҙғы эштәр: ҡоштар, хайуандар һәм үҫемлектәр тормошо, яҙғы байрамдар тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тәбиғәткә экскурсиялар ойоштороу. Дарыу үләндәренән гербарийҙар төҙөү, Еңеү көнөн билдәләү. Һуғыш ветерандары менән осрашыу, иҫтәлектәр яҙып алыу буйынса эш дауам итә. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

-Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү.

-Ҡысҡырып, шыма, ролләп, сәхнәләштереп һәм тасури уҡыу.

-Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу.

-Дәрестә өйрәнелгән грамматик материалды практик ҡуллана белеү.

-80- 85 һүҙ күләмендә диктант яҙыу; 55-60 һүҙ изложение һәм 65-70 һүҙ инша яҙа белеү; ҡотлау хаты (открытка) яҙа белеү.

уларға ҡарата ихтирам, ғорурланыу тойғоһо уятыу, кешелеклелек тәрбиәләү.

Һаумы, мәктәп! –

4 сәғәт

Башҡорт теленең өн-хәрефтәре, ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар. Исем. Исемдәрҙең һан менән үҙгәреше. Һөйләмдә һүҙ тәртибе. Сифат.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

- телдең милли мәҙәниәттең сағылышы һәм аралашыу ҡоралы булыуын ҡабул итеү;башҡорт телен дәүләт теле булараҡ аңлатыу.

Үҙем тураһында (4 сәғәт)

Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше. Алмаш. Зат алмаштары. Зат алмаштарының килеш менән үҙгәреше. к-г,ҡ-ғ тартынҡыларының сиратлашыуы

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Йыл миҙгелдәре (7 сәғәт) Һорау алмаштары.Күрһәтеү алмаштары. Күрһәтеү алмаштарының килеш менән үҙгәреше. Билдәһеҙлек алмаштары. Билдәләү алмаштары.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Башҡортостанды беләһеңме? (3 сәғәт)

Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр. Юҡлыҡ алмаштары

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Кеше. Тән ағзалары.шәхси гигиена. (4 сәғәт)

Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Ҡылым.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Яңы йыл менән. (4 сәғәт)

Ҡылымдың зат һәм һан менән үҙгәреше.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Аҙыҡ-түлек.Кейем-һалым. Өй . Магазин. (5 сәғәт)

Синоним.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Аҙыҡ-түлек, кейем-һалым атамаларын өйрәнеү, һатып алыу этикеты менән таныштырыу, һөйләшергә, аралашырға өйрәтеү. Синоним тураһында төшөнсә биреү, рус теле менән сағыштырыу.

8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө. (4 сәғәт)

Антоним.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Яҙ етте. ( 10 сәғәт)

Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

6 класс

Беҙҙе мәктәп ҡаршылай-4 сәғәт.

Ҡабатлау фонетика - 4 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Уҡытыусы уҡығанды тыңлау һәм ҡабул итеү, бирелгән һорауҙарға яуап биреү.

Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү. Башҡорт яҙыусылары тураһында белешмә биреү.Дәрестәөйрәнелгән грамматик материалды практик ҡулланыу. Күплек ялғауҙары ,нығынған һүҙбәйләнештәр тураһында төшөнсә биреү. Тәржемә итеү. Тирә-яҡтағы предметтарҙы атау, рус телендәге атамалар менән сағыштырыу.

Дөрөҫ уҡыу, яҙыу күнекмәләрен үҫтереү.

Башҡортостан ере буйлап – 8 сәғәт. Лексика 4 сәғәт

( антоним, синоним, омоним).

Морфология -2 сәғәт

( исем, ҡылым).

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Ватан хаҡында йөкмәткеле мәғлүмәт биреү. Һорау бирергә, һорауҙарға яуап бирергә, диалог төҙөргә өйрәнеү. Башҡортостан Республикаһы, уның тарихы, күренекле шәхестәре, байлыҡтары менән танышыу.Антоним,синоним, омоним тураһында төшөнсә биреү.Рус теле менән сағыштырыу.Үҙең менән таныштыра белеү. Тәржемә итеү.Хикәйәләр, шиғырҙар, әкиәттәр, мәҡәләләрҙе уҡыу,

Дуҫлыҡ ҡәҙерен бел –4 сәғәт .

морфология 4 сәғәт

( сифат, ҡылым)

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Дуҫлыҡ, халыҡтарҙың дуҫлыҡҡа ынтылышын аңлау. Тыныслыҡ хаҡында әңгәмә. Дуҫлыҡ тураһында мәҡәлдәр яҙыу,рус телендә мәғәнәһе менән тап килгәндәрен сағыштырыу. Белем алыуға ҡыҙыҡһыныу уятыу. Артикуляцион күнекмәләрҙе нығытыу .Сифатҡа миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү, ҡылым замандарын урынлы ҡулланыу. Картина буйынса эш ойоштороу, телмәр үҫтереү. Текст өҫтөндә эшләү . Һүҙлек запасын байытыу. Тәржемә эшен нығытыу. Ҡылымдың һан, зат менән үҙгәреше, барлыҡ һәм юҡлыҡта килеүен аңлатыу. Ҡылымдарҙың заман мәғәнәләрен күнегеүҙәр ярҙамында практик үҙләштереү.

Ҡыш дауам итә –

5 сәғәт.

Рәүеш – 4сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Йыл миҙгелдәрен иҫтә ҡалдырыу; тәбиғәтте һаҡларға кәрәклеген аңлатыу. Ҡышҡы байрамдар тураһында мәҡәләләр, хикәйәләр, шиғырҙар уҡыу һәм һөйләү. Картина буйынса эш ойоштороу, телмәр үҫтереү. Артикуляцион күнекмәләрҙе нығытыу. Текст өҫтөндә эшләү күнекмәләренә өйрәнеү. Һүҙлек запасын байытыу. Тәржемә өҫтөндә эшләү. Рәүеш тураһында төшөнсә биреү.Уны рус теле менән сағыштырып өйрәнеү. Текст өҫтөндә эшләү күнекмәләренә өйрәнеү.Юл йөрөү ҡағиҙәләре, уның билдәләре тураһында төшөнсә биреү.

Яҙ килә,яҙ!-

4 сәғәт.

һан -4 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Һан һәм уның төркөмсәләрен практик үҙләштереү. Цифрҙар менән бирелгән һандарҙы һәм уларҙың ялғауҙарын дөрөҫ яҙыу күнекмәләрен биреү. Башҡорт телен өйрәнеүгә ҡыҙыҡһыныу уятыу, Тыуған илде һөйөргә, халҡыбыҙҙы ихтирам итергә өйрәтеү; Йыл миҙгелдәрен иҫтә ҡалдырыу. Беренсе Май – дуҫлыҡ, хеҙмәттәшлек көнө булыуын, халыҡтарҙың дуҫлыҡҡа ынтылышын аңлатыу. Тыныслыҡ хаҡында әңгәмә. Тәржемә өҫтөндә эшләү. Еүең көнө” исемле альбом төҙөү.

Йәмле йәй килә-

3 сәғәт .

Ҡабатлау һүҙ төркөмдәре.- 3 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

һүҙ төркөмсәләрен практик үҙләштереү һөйләү һәм яҙыу күнекмәләрен формалаштырыу. (ребус, сканворд, эшлекле уйын “Диспетчер”).

Йыл миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү. Уҡыусыларҙың һүҙ байлығын арттырыу,һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү.Тәбиғәтте күҙәтеү,алған тәьҫораттар буйынса фекер алышыу. Был айҙарҙа уҙарылған Милли байрамдар менән таныштырыу, улар тураһында белгәндәрен һөйләү.Балаларҙың йәйге ялы, хеҙмәте , ололарға ярҙамы тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм әңгәмәләрҙә ҡатнашыу.

7 класс

Яңынан мәктәпкә (6 сәғәт)Һүҙ төркөмсәләре.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

“Мәктәп” темаһы буйынса һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөү. Текст өҫтөндә эшләү,план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо, уҡыу әсбаптары,китапхана, беҙҙең класс тураһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап һ.б.мәҡәлдәрҡойоу. һүҙ төркөмсәләрен практик үҙләштереү һөйләү һәм яҙыу күнекмәләрен формалаштырыу.Артикуляцион күнекмәләрҙе нығытыу. Текст өҫтөндә эшләү . Һүҙлек запасын байытыу. Тәржемә итеү.

Ауыл тормошо (7 сәғәт)

Ҡылым.һүҙбәйләнеш.һөйләм төҙөлөшө

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Ҡылым,һүҙбәйләнеш, һөйләм төҙөлөшө тураһында төшөнсә биреү.

Башкортостан буйлап сәйәхәт (8 сәғәт)

Яңғыҙлыҡ исемдәр.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Спорт. Спорт кәрәк-ярактары (8 сәғәт)

Башҡорт теленең үҙенсәлекле хәреф, өндәре, һөйләм төрҙәре.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Кешегә сәләмәт булыу өсөн спорт менән шөғөлләнергә кәрәк икәнлеген аңлатыу һәм был турала уҡыусылар менән һөйләшеү, әңгәмә ойоштороу. Уҡыусылар үҙҙәре спорт менән ҡыҙыҡһыныуҙары, күренекле спортсмендар тураһында һөйләргә өйрәтеү. Спорт тураһында теле-радио тапшырыуҙары, газета материалдары буйынса һөйләү.Башкортостанда спорт төрҙәре. Спорт өлкәһендә данлыҡлы кешеләр. Башҡорт теленең үҙенсәлекле хәреф, өндәре. Һөйләм төрҙәренә миҫалдар яҙыу.

Мин һәм беҙҙең ғаилә (9 сәғәт)

Ҡылым. Ҡылымдарҙың заман, зат, һан менән үҙгәреше

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Уҡыусы үҙенең ғаиләһе тураһында тулы һәм иркен һөйләй белергә тейеш. Сөнки был тема йылдан-йыл ҡабатлана. Ғаилә ағзаларын дөрөҫ атау, уларға ихтирамлы, иғтибарлы булырға өйрәтеү. Ғаилә, ғаилә ағзалары тураһында яҙылған әҫәрҙәр уҡыу, уларҙы аңлы ҡабул итергә өйрәтеү, һөйләү күнекмәләрен үҫтереү. Уҡылған әҫәрҙәр буйынса план төҙөргә өйрәтеү, план буйынса һөйләү. Телмәр үҫтереүгә айырым иғтибар бирелә. Был бүлектә билдәле рәссамдарҙың әҫәрҙәре күп кенә урын алған. Картинаны ҡарай, аңлай һәм уның йөкмәткеһен һөйләргә өйрәтеү. Ҡылым. Ҡылымдарҙың заман, зат, һан менән үҙгәреше. Төшөнсә биреү миҫалдар менән нығытыу.

Әсәйҙәр байрамы. (З сәғәт) Теркәүес тураһында төшөнсә. Теҙеү теркәүестәре

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Сәнғәт оҫталары. (7 сәғәт)

Эйәртеү теркәүестәре. Теркәүестәрҙең дөрөҫ яҙылышы. Теркәүес темаһын нығытыу

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Республиканың данлыҡлы һәм арҙаҡлы шәхестәре менән танышыуҙы дауам итеү. Сәнғәт оҫталарының тормош юлы һәм ижады менән таныштырыу. Теле-радио тапшырыуҙар, яҙмалар ҡарау. Уларҙың әҫәрҙәрен таныу, данлыҡлы кешеләребеҙ тураһында һөйләй белеү. Йырҙар өйрәтеү, бергәләп йырлау, һәләтле балалар менән йырҙар өйрәнеү. Мәктәп сәхнәһе өсөн концерт номерҙары әҙерләү. Эйәртеү теркәүестәре. Теркәүестәрҙең дөрөҫ яҙылышы. Теркәүес темаһын нығытыу, текста табыу. Артикуляцион күнекмәләрҙе нығытыу. Текст өҫтөндә эшләү Һүҙлек запасын байытыу. Тәржемә итеү

Исемең матур, кемдәр ҡушҡан? Исемдәрҙә - ил тарихы. Бәйләүес (З сәғәт)

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

«Исемдәрҙә – ил тарихы», «Исемең матур, кемдәр ҡушҡан?» темаһына иртәлектәр үткәреү, уҡыусыларҙың һөйләү телмәрен үҫтерергә, кеше алдында сығыш яһау өсөн ярҙам итәсәк. Бәйләүес тураһында төшөнсә биреү. Миҫалдар менән нығытыу.

Борон-борон заманда... (5 сәғәт)

Киҫәксә тураһында төшөнсә.Киҫәксәләрҙең бүленеше. Киҫәксәләрҙең дөрөҫ яҙылышы.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ (7 сәғәт)

Мөнәсәбәт һүҙҙәр. Ымлыҡтар. Уларҙың дөрөҫ яҙылышы.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Иң төп темаларҙың береһе - берҙәмлек, дуслык, тыныслыҡ. Бында тик кешеләр араһындағы дуҫлыҡ тураһында ғына һөйләшеү бармаясаҡ, ә халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр ҙә иғтибар үҙәгендә торорға тейеш. Был тема буйынса уҡыусыларҙы аңлап фекер йөрөтөргә һәм һөйләй белергә өйрәтеү. Уҡылған әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһе буйынса фекер алышыу, әңгәмә ойоштороу. Мөнәсәбәт һүҙҙәр. Ымлыҡтар. Уларҙың дөрөҫ яҙылышы. Миҫалдар менән нығытыу, иҫтә ҡалдырыу.

Йәмле йәй (5 сәғәт)

7-се класта үткәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Йәй миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү. Уҡыусыларҙың һүҙ байлығын арттырыу, һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү. Тәбиғәтте күҙәтеү, алған тәьҫораттар буйынса фекер алышыу. Был айҙарҙа уҙғарылған Милли байрамдар менән таныштырыу, улар тураһында белгәндәрен һөйләү. Балаларҙың йәйге ялы, хеҙмәте, ололарға ярҙамы тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм әңгәмәләр үткәреү. Үткәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү,тестар эшләтеү. Артикуляцион күнекмәләрҙе нығытыу. Текст өҫтөндә эшләү . Һүҙлек запасын байытыу. Тәржемә итеү.

8 класс

Мәктәпкә барабыҙ –

7 сәғәт.Ҡабатлау фонетика, һүҙ төркөмдәре,

һүҙбәйләнештәр –

7 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр – 6сәғәт)Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре-5 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

- телдең милли мәҙәниәттең сағылышы һәм аралашыу ҡоралы булыуын ҡабул итеү;башҡорт телен дәүләт теле булараҡ аңлатыу

Көҙгө үҙгәрештәрҙе бергәләп күҙәтеү, кешеләрҙең көҙгө хеҙмәтен күҙәтеү. Темаға ҡағылышлы текстар уҡыу. Муллыҡ, хеҙмәт тураһында мәҡәл, әйтемдәр менән танышыу. Һынамыштар уҡыу. Синтаксис. Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре. Логик баҫым. Исем менән ҡылымды ҡабатлау. дөрөҫ уҡыу, яҙыу күнекмәләрен үҫтереү. Артикуляцион күнекмәләрҙе нығытыу. Текст өҫтөндә эшләү . Һүҙлек запасын байытыу. Тәржемә итеү.

Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы -8 сәғәт

Ҡылым – 7 сәғәт.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Өфө ҡалаһы, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында әңгәмә үткәреү. Уның иҫтәлекле урындары тураһында һөйләшеү, һүрәттәр ҡарау. Һөйләм телмәрен үҫтереү. Рефераттар яҙҙырыу һәм уны класс алдында ҡыҫҡаса һөйләтеү. Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшөн нығытыу. Барлыҡ төшөнсәһе һәм уның бирелеше.Ҡылымдарҙы төрлө замандарҙа ҡулланып, тексты үҙгәртеп һөйләү. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Хеҙмәт төбө - хөрмәт 8 сәғәт Эйә менән хәбәр - 8сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Кеше тормошонда хеҙмәттең роле әңгәмә ҡороу. Данлыҡлы хеҙмәт ветерандары менән осрашыу ойоштороу. Уҡыусыларға ниндәй һөнәр оҡшауы тураһында һөйләтеү, яңы мәғлүмәттәр биреү. Һөнәрҙәр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр уҡыу. Хеҙмәт , һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәләре. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Ҡыш дауам итә-

8 сәғәт.Эйә менән хәбәр – 3 сәғәт. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре -3 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Ҡыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу . Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу. Яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Уҡытыусы һайлаған текст буйынса изложение яҙыу. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры - 6 сәғәтҺөйләмдең эйәрсән киҫәктәре(аныҡлаусы) -3 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

С.Юлаевтың биографияһы, ижады менән танышыу. Уның шиғырҙарын ятлау, шиғырҙарының һаҡланыу тарихы тураһында әңгәмә ойоштороу. С.Юлаевтың тормошо, батырлығы, ижады тураһында уҡыусыларҙан төрлө ижади эштәр эшләтеү. ( һүрәттәр төшөрөү, инша яҙыу, стенгәзит сығарыу)һ.б. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре тураһында төшөнсә. Аныҡлаусы тураһында төшөнсә биреү Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! - 6 сәғәтһөйләмдең эйәрсән киҫәктәре

(тултырыусы ) -2 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Яҙ миҙгеле тураһында белемдәрҙе системалаштырыу. Яҙғы байрамдар- 1 Май һәм Еңеү байрамы тураһында һөйләшеү. Яҙғы тәбиғәт күренештәре, ҡоштарҙы ҡаршылау, баҡса эштәре тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тултырыусы тураһында төшөнсә биреү. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ - 3 сәғәт

һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре(тултырыусы, хәл) -4 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Башҡорт халҡының Бөйөк Ватан һуғышындағы ҡаһарманлығы тураһында һөйләшеү. Ветерандарға, батырҙарға ҡарата ихтирам, ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү. Данлыҡлы кешеләр менәнкисәләр, осрашыуҙар ойоштороу. Хәл тураһында төшөнсә биреү. Һүҙлек менән эш күнекмәләре үткәреү.Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Ай Уралым, Уралым... - 8 сәғәт

һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре( хәл) –

2 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диолог һәм монологтар төҙөү.Картина буйынса эш ойоштороу, телмәр үҫтереү.

9 класс

Һаумы, мәктәп! -

5 сәғәт

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт. 4 сәғәт.

Хәл. Урын хәле. Ваҡыт хәле. Рәүеш хәле.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Тыуған Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү, экскурсиялар ойоштороу.Урын, ваҡыт, рәүешхәлдәре тураһында төшөнсә биреү. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Атамалар ни һөйләй? 5 сәғәт.

Күләм-дәрәжә хәле. Шарт хәле.Сәбәп хәле.Маҡсат хәле.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Кеше тормошонда атамаларҙың да (кеше исеме, фамилияһы, атаһының исеме; ауыл, ҡала, тау, йылға һ.б.) роле ҙур. Унһыҙ тормошто күҙ алдынала килтереп булмай. Атамалар бик күп. Тел ғилемендә уларҙы өйрәнеүсе фән бар. Ул – ономистика. Онамистика фәне үҙе бер нисә тармаҡтан тора: антропонимика, этнонимика, милли, халыҡ, ҡәбилә исемдәрен, зоонимика ҡош-ҡорт, хайуан ҡушаматтарын, космонимика өйрәнеүсе фән.Был теманы үтеү уҡыусының бала саҡтан уҡ үҙҙәре йәшәгән ауыл, ҡала, уларҙың янындағы атамаларҙың мәғәнәләрен белергә теләгән ҡыҙыҡһыныуын ҡәнәғәтләндерә, тыуған төйәк менән ғорурланырға мөмкинлек бирә. Сөнки атамаларҙа ил тарихы, ер һәм ошо ерҙә йәшәгән халыҡтың тел үҙенсәлектәре, халаҡ тормошо, ғөрөф-ғәҙәте, йолалары һ.б. сағыла.Күләм-дәрәжә, шарт, сәбәп, маҡсат хәлдәре тураһында төшөнсә биреү. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.

Беҙ ҡышты ла яратабыҙ. 5 сәғәт.

Кире хәле. Өндәш һүҙ.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Бәйләнешле телмәрҙең яҙма һәм телдән формаларына берҙәй әһәмиәт бирелә. Ҡыш миҙгеле, уның үҙенсәлектәре тураһында һөйләү күҙ уңында тотола. Кире хәлдәре тураһында төшөнсә биреү. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү. Өндәш һүҙҙә белешмә бирҙертеү.

Башҡорт театры. 4 сәғәт.

Өҫтәлмәлек.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Башҡортостанда театр сәнғәте. Республикалағы театрҙар һәм уларҙың эшмәкәрлеге хаҡында дөйөм мәғлүмәт биреү. М.Ғафури исемендәге Башҡорт Академия драма театрының барлыҡҡа килеүе тарихы (халыҡ артистары З.Бикбулатова, А.Мөбәрәков, Г.Мөбәрәкова). Театорҙың күренеклк артистарының тормошо һәм ижады менән таныштырыу, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.

Театрҙың үткәне һәм киләсәге буйынса фекер алышыу ойоштороу. Өҫтәлмәлек белешмә бирҙертеү, миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырыу.

Башҡорт халыҡ ижады. 5 сәғәт.

Ябай һөйләм.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Халыҡ ижады тураһында дөйөм төшөнсә. Фольклорҙың коллектив ижад булыуы. Фольклор һәм яҙма әҙәбиәттең айырмаһын билдәләү, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү. Ябай һөйләм Ҡушма һөйләм тураһында төшөнсә биреү, рус теле менән сағыштырыу. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш дауам итә. Яңы мәғлүмәт менән таныштырыу. Ябай һөйләм тураһында төшөнсә биреү. Миҫалдар килтертеү, рус теле менән сағыштырып өйрәнеү.Тәржемә өҫтөндә эште дауам итеү.

Башҡорт аты. 10 сәғәт.

Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Тиң киҫәктәр эргәһендә тыныш билдәләре.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Уҡыусылырҙы башҡорт атының килеп сығыуы, тарихи үткәне менән таныштырыу. Аттарҙың кеше тормошондағы мөһим ролен билдәләү. Йәш үһенсәлектәре буйынса бүленеүен билдәләү, уҡыусылырҙан дөрөҫ итеп әйттереү. Аттарға ҡарата ҡыҙыҡһыныусанлыҡ, улар тураһында күберәк белеү теләге тыуҙырыу.

Башҡорт халҡының милли аштары менән таныштырыу. Уларҙы әҙерләү үҙенсәлектәренбилдәләү. Башҡорт милли аштары тураһында текстар менән таныштырыу.Уҡыусылырҙың һөйләү, яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә ентеклк эш дауам итә. Тиң киҫәкле һөйләмдәр төшөнсә бирәбеҙ.Миҫал. Тиң киҫәктәр эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышы менән танышыу.

Башҡорт милли аштары . Ҡушма һөйләм. 4 сәғәт.

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Башҡорт халҡының милли аштары менән таныштырыу. Уларҙы әҙерләү үҙенсәлектәренбилдәләү. Башҡорт милли аштары тураһында текстар менән таныштырыу.Уҡыусылырҙың һөйләү, яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә ентеклк эш дауам итә. Ҡушма һөйләм тураһында төшөнсә биреү, рус теле менән сағыштырыу. Һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш дауам итә.

Күңелле яҙ килә. 8 сәғәт.

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау

- телмәрҙе телдән ҡабул итеү һәм төп йөкмәткене аңлау (дөрөҫ уҡыу, дөрөҫ яҙыу);

-теоретик белешмә биреү;

-практик эш ( парлап, төркөмләп, индивидуаль);

Һәр теманы өйрәнеү өсөн сәғәттәр һаны күрһәтелгән тематик планлаштырыу

Сәғәттәр һаны

5 кл

6 кл.

7 кл.

8 кл.

9 кл

Һаумы, мәктәп! Бүлек

Үҙем тураһында .Беҙҙең ғаилә

Йыл миҙгелдәре

Башҡортостанды беләһеңме?

Кеше. Тән ағзалары.шәхси гигиена.

Яңы йыл менән.

Аҙыҡ-түлек.Кейем-һалым. Өй . Магазин.

8 март – Ҡатын-ҡыҙҙар көнө

Яҙ етте.

Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм билдәләре

Почта.Телефон.Телеграф

Дуҫ ҡәҙерен бел

Тиҙҙән йәй етә

Ауыл тормошо

Спорт. Спорт кәрәк-ярактары

Сәнғәт оҫталары.

Исемең матур, кемдәр ҡушҡан? Исемдәрҙә - ил тарихы

Борон-борон заманда...

Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр

Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы

Хеҙмәт төбө - хөрмәт

Ҡыш дауам итә-

Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры

Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ

Ай Уралым, Уралым...

Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт

Атамалар ни һөйләй?

Башҡорт театры.

Башҡорт аты.

Башҡорт милли аштары .

Бүлек

( башҡорт теле)

Сәғәттәр һаны

5 кл.

6 кл.

7 кл.

8 кл.

9 кл

Фонетика. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өн-хәрефтәре

Исем (кем? нимә?)

Сифат (ниндәй?)

Ҡылым( ни эшләй?)

Рәүеш (нисек?)

Һан (нисә?)

Алмаш

теркәүес

Бәйләүес

Киҫәксә

Мөнәсәбәт һүҙҙәр

Ымлыҡтар

һүҙбәйләнеш

Һөйләм .

Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре

Ябай һөйләм

Ҡушма һөйләм

Һөйләм киҫәктәре. Баш киҫәктәр

Эйәрсән киҫәктәр( тултырыусы, аныҡлаусы, хәл)

Тиң киҫәктәр

өҫтәлмәлек

Текст

антоним

синоним

Ҡушымта