Кичǝлин тɵр: Тоолгч нерн.
Кичǝлин күцл: Дассан давтлһн. Тоолгч нернǝ ǝңгүд давтх, тоолгч нерд келлһндǝн орулҗ, чикǝр олзлҗ чадлһн.
Кичǝлин дɵңцлмүд: интерактивн самбр, зург «Тоолгч нернǝ орн – нутг», Баатрлг дуулвр «Җаңһр», Дегтр «Тǝǝлвртǝ туульс болн үлгүрмүд».
Кичǝлин йовдл:
Орг.момент.
Мендллһн.
Мендвт, күүкд! Би хальмг келнǝ багш Ирина Юрьевна. Эндр мана кичǝлин цаг хамдан давулхмн. Эн кичǝлǝн би уул хальмгин авъясар эклх зɵвтǝв. Кезǝнǝ мана ɵвкнр ямаран чигн керг эклхин ɵмн, йɵрǝл тǝвдг билǝ. Мини йɵрǝл эн.
Эңкр күүкд,
Эндр мана кичǝлд
Медсǝн, чадсан сǝн гидгǝр үзүлǝд,
Эк – эцкиннь, багшин, школын
Нерн дуудулад,
Кезǝ чигн сǝн – сǝǝхн, ни –негн
Амулң менд бǝǝхиг,
Олн деедс ɵршǝх болтха!
Күүндлһн.
Не, күүкд невчк күүндий?
- Ода ямаран җилин цаг?
- Хальмг литǝр ямаран җил орҗ?
- Җилин сармудын нерд келтн.
- Долан хонгин нерд келтн.
- Эндрк ɵдрин то ямаран?
Не, сǝн. Ода девтрмүдǝн секǝд эндрк ɵдрин то бичтн. (Лу сарин хɵрн зурһан. Басң ɵдр.)
Дуудулһна девсң (стадия вызова).
Эн слайд бǝǝсн сурврмудт хǝрү ɵгтн:
- Тана школ кедү давхр?
- Кедүдгч давхртнь тана класс бǝǝнǝ?
- Кедүдгч партд чи суунач?
- Тана класст кедү сурһульчнр сурна?
- Кедү кɵвүд, кедү күүкд?
- Тана класс кедү терзтǝ?
- Зерглǝн болһнд кедү партс зогсчана?
-Тана класст кедү самбр, сандлмуд, ширǝс, цецгүд бǝǝнǝ? Цуг эн юмиг тоолтн.
Күүкд, эн сурврмудын хǝрүд ямаран үгмүд олар харһна? (То).
То гисн юмб? (Келлһнǝ хүв).
Тиигǝд күүкд, тоог чикǝр келхин, олзлхин кергт маднд ямаран келлһнǝ хүв кергтǝ? (Тоолгч нерн).
Та, ода эндрк мана кичǝлин тɵриг келҗ чадхийт? Чадсн болхла, келҗ ɵгтн. (Тоолгч нерн).
Эндрк кичǝлдǝн мадн хамдан ю кехүвидн? ( Дассан давтхмн, тоолгч нернǝ медрл сергǝхмн).
Тиинилһн (Разминка).
Эв – арһ «Үлү үг».
Хавр, миңһн, цаһан, дуулна, зурһадгч, мана.
Моһа, йовна, дɵрвүлн, хоома, җиңннǝ, хɵрн долата.
Альмн, кɵк, бǝǝршлнǝ, дɵрвǝд, тер, арвна негн.
Эн үгмүдин чинринь келтн. Ямаран үгмүд үлү келтн. Юңгад эн үгмүд үлү болҗахмб, цǝǝлһҗ ɵгтн.
Эв – арһ «Чик эс гиҗ буру».
Тана ширǝ деер таблицс бǝǝнǝ. Тенд батллһн ( утверждение) бичǝтǝ. «Эн үнн болхла…» гидг үгмүдǝс эклнǝ. Тадн энүнлǝ зɵвтǝ болхла, немх темдг (плюс) тǝвтн. Эс гиҗ буру санхла, хасх темдг (минус) тǝвтн.
…тоолгч нерд кедү? кедүдгч? гидг сурврмудт хǝрү ɵгнǝ?
…тоолгч нерн келнд олар биш харһна?
…тоолгч нерд киискврмүдǝр хүврнǝ?
…цуг тоолгч нерд тооһар бичх кергтǝ?
…чинр – утхарн ǝңгүдǝр хувагдна?
… тоолгч нерн юмна то, диг – дараг медүлнǝ?
Тоолврта девсң (стадия осмысления).
Эв – арһ «Кластер».
Тоолгч нернǝ келлһнǝ хүвин медрлиг ашлхин тɵлǝ мадн «Кластер» гидг эв – арһ олзлхвидн. Хǝлǝтн, эн зургт тоолгч нернǝ орн- нутг зурата. Тоолгч нерн энд һол, эн энүнǝ бǝǝршлдг орм. Дассан давтхмн.
Тоолгч нерн гисн эн юмб? Ю медүлнǝ? Һарад, бичтн.
Түрүн болхла ямаран һоллгч ǝңг? Үндсн. Ямаран сурврт хǝрү ɵгнǝ? Үлгүрмүд бичтн.
Дар тоолгч нерн.
Цуглулгч тоолгч нерн.
Нас медүлгч тоолгч нерн.
Хувагч тоолгч нерн.
Хүв – медүлгч тоолгч нерн.
Тиигǝд күүкд, мана кластрин ашлвр ямаран? Зокал келтн.
Күн болһна кɵдлмш (Индивидуальная работа). Текстǝр кɵдллһн.
Эн текстǝс тоолгч нерд булһҗ бичтн. Тооһар биш, үгмүдǝр бичтн. Самбрт чик хǝрү бичǝтǝ. Күүкд бийǝн шүүһǝд, эн – дү бǝǝхлǝ чиклтн.
Текст.
Басан Бадьминович Городовиков 1910 җилд Чиигтǝ Элмрт күүрт угатя ɵрк – бүлд тɵрсмн. 36 җилин туршарт эн цергч болҗ йовсмн. 1941 җилин намрар Басан Городовиковин толһалҗасн мɵрн цергǝ 71 – гч полк 48 – гч дивизин ханьд Крымд хортнла дǝǝлдҗ йовла. 10 ɵдртǝн полк зогслго дǝврҗ, күчр күнд бǝǝдл тогтав. 1942 җилд августын 17 – д ɵрүн 6 часла Городовиковин һардҗасн 184-гч стрелков дивизь хамгин түрүнд Государственн меҗǝ тал һарв. («Хальмг үнн» газетǝс.)
Физимнитк. Күүкд цогц – махмудан тиинилхмн.
Ода күүкд, дɵрвн багд хуватн. (Работа в группах). Баг болһнд эврǝ нер ɵгтн. Эн цааснд баг болһна даалһвр бичǝтǝ.
Наадн «Делгүрт».
Хулд кеһǝч делгүрт ирв. Хулдачла мендлнǝ, ямаран бǝǝхинь сурна. Эврǝннь ɵрк – бүлдǝн хот – хол хулдҗ авхар ирв.
- Үсн бǝǝнǝ? Кедүһǝр?
- 49 рублей
- Тосн кедүтǝ?
- 50 рублей.
- Ɵрм бǝǝнǝ? Бǝǝхлǝ кедүтǝ?
- 60 рублей.
- Сǝн кампать бǝǝнǝ? Хойр килограмм нанд кергтǝ?
- 300 рублей с вас.
- Əмтǝхн шүүсн бǝǝнǝ? Кедүһǝр?
-36 рублей.
- Тиигǝд кедү мɵңгн би таднд ɵɵртǝв?
-…..рублей.
-Ханҗанав. Байрта менд харһий!
Эсвин даалһвр. Эн үлгүрмүд кетн.
5-2=… (тавнас хойриг хасхла кедү болх?)
10+55= …( арвнд тǝвн тавиг немхлǝ кедү болх?
355 - 115 = … ( һурвн зун тǝвн тавнас нег зун арвн тавн хасхла кедү болх?)
1920 + 1748 =… ( миңһн йисн зун хɵрнд миңһн долан зун дɵчн нǝǝмн немхлǝ кедү болх?)
Тоолгч нернлǝ үлгүрмүд болн тǝǝлвртǝ туульс олтн, келтн.
«Җаңһр» баатрлг дуулврин тасрхад тоолгч нерд темдглтн. Сурврмудт хǝрү ɵгтн.
Дуута Җаңһрин арвн давхр
Йисн ɵңг алтн торлг бǝǝшң
Дɵрвн талан
Дɵчн йисн җилǝ хортн, дǝǝсиг
Дарн талван дүңгǝһǝд бǝǝв.
Кедү настадан Җаңһр ɵнчрҗ?
Бумбин орн – нутгт ǝмтн кедү насни дүрǝр бǝǝдг бǝǝҗ?
Күңкǝн Алтн Чееҗ иргсн кедү җилǝ юмиг тааҗ меддг билǝ?
Кичǝлин ашлвр. Синквейн.
Күүкд ода медрлǝн сергǝһǝд, тоолгч нернǝ тускар синквейн тогтахмн. Эн схем хǝлǝһǝд.
Схем.
Нерн, тɵр ( название, тема).
Ямаран болна (описание).
Ю кенǝ? Үүлдвр ( действие).
Серл (чувства)
Учр – утхин давтлһн ( Повторение сути).
Ода күүкд, зокал давтхмн эн дууһар. «Ээҗин хаша дотр…» гидг айсар.
Дун.
Тоолгч нерн ǝмтнд
Юмна то медүлнǝ.
Эн келлһнǝ хүв
Долан ǝңгд йилһрнǝ.
Дара тоолгч нерн
Юмна дара медүлнǝ.
Кедүдгч? гидг сурврт
Эн хǝрү ɵгнǝ.
Нас медүлгч то
Мана келнд бǝǝнǝ.
Кедүтǝ? гидг сурвр
Эн то керглнǝ.
Хувагч тоолгч нерн
Кедүһǝд күртсинь медүлнǝ.
Кемр зǝңгд орхларн
Цǝǝлһлт, уршг болна.
Хасгч тоолгч нерн
- хн суффикс авна.
Хойрхн, зурһахн гисн
Тоолгч нерд тогтна.
Бүкл юмна хүвинь
Бас тооһар заана.
Тиим тоолгч неринь
Хүв медүлгч гинǝ.
Цуглулгч тоолгч нерн
Цугтаһинь баглҗ тоолна.
Кедүлн? Гисн сурвр
Керглҗ эн олзлна.
Рефлексия (стадия рефлексии).
Күүкд, эн җил Əрǝсǝд Кинон җил. Тиигǝд самбрт эн кинон тасн бǝǝнǝ. Кичǝлǝн санад, кичǝлин хроник кехм.
«Психорисунок» эв – арһ. Ода кичǝл тɵгсǝҗǝнǝ. Тана ɵмн цаасн бǝǝнǝ. Эн цасн деер тана серл (чувства) ямаран юмнла залһлдата болсинь зуртн. Зургудан самбрт һарад, наалдултн.
Не, күүкд мана харһлт тɵгсв. Би таднд седклǝсн ханлтан ɵргҗǝнǝв. Цугтан сǝн – сǝǝхн бǝǝтн, сурһулян сǝǝнǝр суртн. Эн шар нарн оньдин дɵрвн цагт таднд герлтхǝ! Хальмг келǝн ɵɵдлүлҗ йовтн! Байрта менд харһий!
