ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА 2 стр.
1 Общая характеристика учебного предмета 2 стр.
2 Ценностные ориентиры содержания предмета 2 стр.
3 Место предмета «Башкирского языка » в учебном плане ОУ 3 стр.
4 Результаты изучения предмета « Башкирский язык» 4 стр.
ОСНОВНОЕ СОДЕРЖАНИЕ УЧЕБНОГО ПРЕДМЕТА 5 стр.
ПЯТЫЙ КЛАСС 10 стр.
ШЕСТОЙ КЛАСС 11 стр.
СЕДЬМОЙ КЛАСС 12 стр.
ВОСЬМОЙ КЛАСС 13 стр.
ДЕВЯТЫЙ КЛАСС 14 стр.
ТРЕБОВАНИЯ К УРОВНЮ ПОДГОТОВКИ ВЫПУСКНИКОВ В ДОСТИЖЕНИИ ПРЕДМЕТНЫХ РЕЗУЛЬТАТОВ
15 стр.
ОЦЕНКА ДОСТИЖЕНИЯ ПЛАНИРУЕМЫХ РЕЗУЛЬТАТОВ ОСВОЕНИЕ УЧЕБНОЙ
ПРОГРАММЫ 15 стр.
Особенности оценки предметных результатов 15 стр
Аңлатма яҙыу
Программа1а д5й5м характеристика
Д5й5м белем бире7 ойошмаларында баш3орт телен д97л9т теле булара3 5йр9не7 буйынса программалар федераль д97л9т стандарттарында 3уйылған талаптар 89м 85ҙ5мт9л9р нигеҙенд9 т525лд5. Унда 76еш программа8ыны4 положения8ы 89м т5п идеялары, т5п белем бире7 5с5н универсаль у3ыу эшмәкәрлеге и69пк9 алынды, шулай у3 дөйөм белем биреүҙең башлан1ыс белем биреү программалары мен9н к7с9гилешлелек принциптары 8а3ланылды.
Программаларҙа уҡыусыларҙың төп эшмәкәрлеге төрҙәрен үҫтереү ҡаралған, уларҙың психологик һәм йәш үҙенсәлектәре иҫәпкә алынған.
Программа д7рт б7лект9н тора.
Т5п д5й5м белем бире7ҙең маҡсатына өлгәшеүҙә «Баш3орт теле» предметыны4 5л5ш5
Баш3орт теле – баш3орт хал3ыны4 ту1ан теле 89м Баш3ортостан Республика8ыны4 д97л9т теле булып 8анала.
Рус телле м9кт9пт9р29 «Баш3орт теле» предмет булара3 айырым урын бил9й. “Башҡорт теле” дәүләт теле булараҡ уҡытыу “Баш3орт теле” 89м “(29би9т” предметтарын берләштереп өйрәнеүҙе талап итә.
Баш3орт теле баланы4 фекер 76ешен9 булышлы3 ит9: у3ыусылар2ы4 интеллектуаль 89м ижади 89л9тен 76терерг9 яр2ам ит9; белем 89м к7некм9л9р2е 72аллы 72л9штере7 89л9тен 76тер9, шулай у3 у3ыусылар2ы4 972ем у3ыу эшм9к9рлеген ойоштора. Баш3орт теле баш3орт м929ни9тен 5йр9не7г9 ниге2 булып тора 89м баш3орт 929би9тене4 рухи тел байлы1ын 75тере7г9 булышлы3 ит9; у3ыусылар2ы кешелекте4 м929ни-тарихи т9жриб98ен9 ылы3тыра. Аралаша беле7, шул 8525мт9л9 у4ыштар1а 5лг9ше7, ю1ары профессиональ 89м социаль 972емлек ш9хес тормошоно4 т5рл5 5лк9л9ренд9 5лг9шелг9н у4ыштарын билд9л97се характеристика8ы булып тора.
Баш3орт телен 5йр9не7 у3ыусы ш9хесен социаллаштырыу2ы4 м58им й7н9лешт9рене4 бере8е -гражданлы3 89м толерантлы3 тәрбиәләүҙән 1иб9р9т.
К5нд9лек тормошта 89м у3ыу эшм9к9рлегенд9 башҡорт телен аралашыу сара8ы булара3 72л9штере7; 72-ара а4лашыу 89м 72-ара фекер алышыу1а 89л9тлекте 76тере7; 872лек байлы1ын арттырыу. 72 телм9ре4де камиллаштырыу; м58им т5п у3ыу белемен 89м универсаль у3ыу эшмәкәрлеген (эшм9к9рлекте4 ма3саттарын аны3 итеп 9йт9 беле7, уны планлаштырыу, библиографик э2л9не7 7тк9ре7, т5рл5 типта1ы лингвистик 872лект9р29н 89м сы1ана3тар2ан ки4 м91л7м9т саралары 89м Интернеттан тейешле м91л7м9тте алыу 89м эшк9рте7; тексты м91л7м9ти эшк9рте72е 8.б.) 72л9штере7.
Баш3орт теле дәрестәрендә уҡыусының һүҙ сәнғәте әҫәре менән танышыуы – ул ысын художество ҡиммәттәре менән генә танышыу факты түгел, ә аралашыу тәжрибәһе лә ул. Илебеҙ халыҡтарының һүҙ сәнғәте әҫәрҙәре менән таныштырыу уҡыусыларҙың аңында художестволы мәҙәниәттең байлығы һәм күп төрлөлөгө, күп милләтле Рәсәйҙең рухи һәм әхләҡ потенциалы тураһында ҡараштарын киңәйтә.
Башҡорт һәм башҡа яҙыусыларҙың әҫәрҙәре аша уҡыусылар Тыуған ергә, күп милләтле республика халҡына ҡарата һөйөү, уның менән һоҡланыу һәм ғорурланыу тойғоһо, тыуған йортоң, урамың, ауылың һәм республикаңа, уның үткәндәре һәм бөгөнгөһөнә ҡарата ихтирам тәрбиәләнә. Ул башҡорт һәм үҙ халҡының үткәне һәм бөгөнгөһөнә, традицияларына, йыр-моңона, әҙәп-әхләҡ ҡағиҙәләренә, этик-эстетик ҡараштарына ихтирам, ата-бабаларынан ҡалған аманатҡа ҡарата тоғролоҡ һәм дуҫлыҡ, берҙәмлек, изгелек кеүек һыҙаттар үҫтерелә.
У3ыу предметына д5й5м характеристика
Уҡытыу рус теленд9 алып барылған м9кт9пт9р29 баш3орт телен у3ытыу2ы4 й5км9тке 72енс9лект9ре шунан 1иб9р9т: был 72 й989тенд9 коммуникатив, тел, лингвистик, м929ни компетенцияны формалаштырыу 89м 76тере72е к72 у4ында тота.
Коммуникатив компетенция телм9р эшм9к9рлегене4 т5р29ре, аралашыуҙы, 85йл97 89м я2ма телм9р т5р29рен 72л9штере72е и69пт9 тота, тел материалын 89м к7некм9л9р2е к9р9кле ситуациялар2а 3уллана алыуҙы талап итә.
Коммуникатив компетенция аралашыуҙың ма3сатын билд9л9й, телм9р ситуация8ын ба8алай беле7ҙе, аралашыусыны4 коммуникатив ысулдарын 89м ни9тт9рен и69пк9 алыуҙы, адекват стратегик аралашыу2ы 8айлау2ы 89м 72 телм9ре4де а4лы р97ешт9 72г9рте7г9 92ер булыу2ы к72 у4ында тота.
Тел 89м лингвистик компетенция й9м1и9т к7ренеше булара3, тел тура8ында тейешле белемде 72л9штере7 ниге2енд9 уны4 т525л5ш5н, 76ешен, х9р9к9тт9 булыуын формалаштырыуҙы а4лата; баш3орт 929би телене4 т5п нормаларын 72л9штере7; 872лек запасын 89м у3ыусы телм9рене4 грамматик т525л5ш5н байытыу; ф9н булара3 лингвистика тура8ында тейешле белем, уны4 т5п бүлектәренә к9р9кле бул1ан тел к7ренешен 89м факттарын анализлау 89м ба8алау м5мкинлеген формалаштырыу; т5рл5 т5р29ге лингвистик 872лект9р мен9н 3уллана беле7.
М929ни компетенция ту1ан телде4 м929ниәтен са1ылдырыусы форма булара3 а4лау2ы к72 у4ында тота, тел 89м халы3 тарихыны4 б9йл9нешт9 булыуын, баш3орт телене4 милли-м929ни 72енс9леген, баш3орт телм9р этикет нормаларын 72л9штере7ҙе, халы3-ара аралашыу м929ни9тен 72л9штере7; милли м929ни компонентлы 87229р м919н98ен а4латыуҙы белдерә.
Баш3орт теле курсыны4 коммуникатив – эшм9к9рлек й7н9лешен к5с9йте7, уны белем алыу2а метапредмет 8525мт9л9рг9 й7н9лте7 кешене4 тыш3ы м5хитк9 ти2 яра3лашыу 89л9тле 89м унда әүҙем эшм9к9рлекте дауам ите7гә һәләтле булараҡ, функциональ грамоталылыҡты формалаштырыуҙың мөһим шарттары булып тора.
Функциональ грамоталы3ты4 м58им индикаторы – предмет-ара статус: коммуникатив универсаль у3ыу эшм9к9рлеге (телм9р эшм9к9рлегене4 б5т9 т5р29ре мен9н эш ите7, ти4д9шт9ре 89м оло кешел9р мен9н аралашыу2ы 3ороу; телд9н 89м я2ма телм9р2е адекват 3абул ите7; 3уйыл1ан проблема буйынса 72 3арашы4ды те79л, д5р56, логик я3тан т525к 89м тасуири 9йтеп бире7, аралашыу процесында я2ма 89м һөйләү телм9ре нормаларын 89м баш3орт телм9р этикетын 8а3лау); танып беле7 универсаль у3ыу эшм9к9рлеге (проблеманы аны3лау, дөрөҫ аргументлай беле7, логик я3тан т525к фекер й5р5т57, и6батлай табыу, ра6лаусы й9 кире 3а1ыусы тезис килтереү; библиорафик э2л9не72е тормош3а ашырыу, т5рл5 сы1ана3тар2ан к9р9кле м91л7м9тте алыу, т5п 89м 56т9м9 м91л7м9тте билд9л97, у3ыу ма3сатын асы3лау, аралашыу ма3сатынан сы1ып у3ыу т5р5н 8айлау; м91л7м9ти- компьютер сараларын 3улланыу; м91л7м9тте система1а килтере7 89м кирен9н эшк9рте7 89м уны т5рл5 ысулдар мен9н к7р89те7 8.б.); регулятив универсаль у3ыу х9р9к9те (эшм9к9рлек ма3сатын 3уя 89м аны3 итеп 9йт9 беле7, эшм9к9рлекте э2м9-э2лекле планлаштыра 89м к9р9к са3та 72г9рт9 беле7; 72 контроль, 72 ба8алау, 72 коррекциялау 8.б. тормош3а ашырыу.) Функциональ грамоталы3ты4 м58им компоненты телм9р эшм9к9рлеге т5р29рен9 ниге2л9н9 89м мәктәптә туған телде өйрәнеү аша у3ыусылар2ы4 фекерл97 89л9тен ма3сатлы й7н9лештә үҫтереүҙе к72 у4ында тота.
Функциональ грамоталы3ты формалаштырыу, у3ыусылар2ы4 телм9р эшм9к9рлеген камиллаштырыу баш3орт телене4 т525л5ш5 89м аралашыу2ы4 т5рл5 шарттарында уны 3улланыу 72енс9лект9рен9н беле7 ниге2енд9 т525л9. У3ыу процесы телде анализлау к7некм9л9рен формалаштырыу1а 1ына й7н9лдерелг9н булыр1а тейеш т7гел, ә шулай у3 телм9р м929ни9тен т9рби9л97, тормошта м58им к7некм9л9р2е формалаштырыу, т5рл5 у3ыу т5р29рен 3улланыу, тексты м91л7м9ти эшк9рте7, м91л7м9тте т5рл5 формала э2л97, телм9р ситуация8ына, 929би тел нормаларына 89м аралашыу2ы4 этик нормаларына яра3лы т5рл5 ысулдарын файҙаланыу. Шулай итеп, т5п д5й5м белем бире7 м9кт9пт9ренд9 баш3орт телен у3ытыу баланың д5й5м м929ни ким9лен үҫтерергә, артабан у3ыуын т5рл5 белем бире7 учрежденияларында дауам ит9 алырлы3 кимәлдә булыр1а тейеш.
3. Баш3орт (ту1ан) телене4 базислы у3ыу
(белем бире7) планында1ы урыны
Баш3ортостан Республика8ында рус телле м9кт9пт9р 5с5н йыллы3 5лг5 у3ыу планы баш3орт телен д97л9т теле булара3, аҙнаға 2 сәғәт к7л9менд9 у3ытыу2ы к72 у4ында тота: 5-се класс – 68, 6-сы класс – 68, 7-се класс – 68, 8-се класс – 68, 9-сы класс – 66 с919т.
“Башҡорт теле” предметын өйрәнеү һөҙөмтәләре.
Шәхси үҫеш кимәле. Баланы шәхес итеп үҫтереү кешелек сифаттарын тәрбәләү. Уны үҙ аллы үҫешкә камиллашыу оҫталығына өйрәтеү. Һөҙөмтәлә уҡымышлы, үҙ еренең иленең, халҡының ҡиммәттәренә төшөнгән уны һанлаған һәм һаҡлаған, яҡлаған социум итеп формалаштырыуға башланғыс нигеҙ һалыу. Был йүнәлештә уҡыуҙың һәм белем алыуҙың мөһимлеген үҫеш өсөн кәрәклеген аңлатырға әҙәби әҫәрҙәрҙе тулыһынса һәм эмоциональ ҡабул итеү фекереңде булдырырға һәм әңгәмәсенекен хөрмәт итеү талаптарына яуап бирә.
Метапредмет кимәле. Универсаль эш төрҙәренә өйрәтеү: танып белеү, регулятив һәм коммуникатив эшмәкәрлек, йәғни баланы үҙ аллы уҡыуға белем алырға өйрәтеү.
Предмет- ара һөҙөмтәләр түбәндәге талаптарҙан тора:
әҙәбиәттән, фәнни-популяр мәҡәләләрҙән, белемде арттырырҙай материлдарҙы, кәрәкле мәғлүмәтте таба алыу;
-әҙәби әҫәрҙәрҙе анализлау(тексты өлөштәргә бүлеү, план төҙөү, тасуирлау сараларын таба белеү) һәм текстың төп фекерен асыҡлау;
үҙеңдең фекереңде, уйыңды әңгәмәсеңә еткерә алыу;
тирә-йүн, тәбиғәт менән гармонияла йәшәү ҡағиҙәләрен, ысулдарын үҙләштереү;
йәмғиәттәге тәртип һәм әхләҡ ҡағиҙәләрен белеү;
аңлы анализлау эшмәкәрлеген булдырыу,
төркөмдәрҙә эшләүҙең әһәмиәтен аңлау һәм уларҙа эшләү тәртибен үҙләштереү.
Предмет кимәле.
Уҡыу предметын өйрәнеүҙә яңы белем үҙләштереү, уны анализлау һәм ҡуланыу өлкәһендә тейешле тәжрибә туплау.
Предметты өйрәнеүҙең һөҙөмтәләре түбәндәгеләр:
-компетентлы уҡыуҙы формалаштырыу;
-уҡыу техникаһын үҙләштереү;
- уҡылған йәки тыңланған әҙәби әҫәрҙәрҙе аңлау алымдарына эйә булыу;
- интерпретацияның төп элементтарын үҙләштереү;
- әҙәби әҫәрҙәрҙе, фәнни-популяр уҡыу текстарын анализлау һәм үҙгәртеү күнекмәләренә эйә булыу,
- үҙеңде ҡыҙыҡһындырған әҙәбиәтте үҙ аллы һайлай алыу;
- һүҙлектәр, белешмәләр менән эш итә белеү;
- үҙеңде ижади эшмәкәрлеккә һәләтле, белемле китап уҡыусы итеп тойоу;
- монологтар төҙөү, текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү;
- һүрәтләү, хикәйәләү, хөкөмләү элементтарын индереп, бәләкәй текстар төҙөү;
- шиғырҙарҙы яттан һөйләү һәм сығыш яһау күнекмәләренә эйә булыу. .
Т5п й5км9тке
Белем к5н5
Текст
Грамматика буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Телм9р 969ре булара3 текст. Тексты4 атама8ы, тексты4 т5п билд9л9ре (5л5шт9рг9 айырылыуы, м919н97и бер29млек, б9йл9нешлек). Тема, коммуникатив к7р89тм9, тексты4 т5п м919н98е. Тексты4 микротема8ы.
Тексты4 5л5шт9рен 89м 85йл9мд9рене4 б9йл9неш саралары. Тексты4 коммуникатив-стилистик сара8ы булара3 абзац.
Тексты4 функциональ-м919н97и т5р5: 87р9тл97, х9б9рл97, фекер й5р5т57. Тексты4 структура8ы. Тексты4 планы. Текста теманы 76тере7 ысулдары.
1 сентябрь – Белем к5н5 тема8ы «К52» тема8ы мен9н берг9 7релеп бара. Бер 7к ва3ытта, у3ыусылар2ы4 й9йге каникулды нисек 7тк9ре7е тура8ында 94г9м9 7тк9ре7, фекер алышыу2ар ойошторола. Был темалар1а 3а1ылышлы 87229р, 872б9йл9нешт9р, 85йл9мд9р и6к9 т5ш5р5л9, 872лек запасын байытыу й989тен9н я4ылары 72л9штерел9. Алдағы кластарҙа өйр9нелг9н 89м я4ы 72л9штерелг9н 87229р яр2амында б9л9к9й хик9й9л9р, диалогтар т525рг9 т93дим ител9. Теманы 72л9штере7 барышында у3ыусылар тема1а тап килг9н я2ыусылар2ы4 969р29ре 89м я2ыусыны4 тормош юлы 89м ижады мен9н 3ы63аса таныша башлай2ар. Д9реслекте4 т97ге темаларында грамматиканан 7телг9гд9р2е 3абатлау ойошторола.
Тексты4 м91л7м9ти эшк9рте72е4 т5п т5р29ре: план, конспект, аннотация.
Тема, т5п м919н9, телм9р2е4 фукциональ-м919н97и т5р5н9 3арау к72леген9н тексты анализлау. Тексты4 планын т5257. Тексты4 м919н97и б7лект9рен билд9л97, текста 85йл9мд9р2е4 б9йл9не7 ысулдарын 89м сараларын билд9л97. Текста тел 72енс9лект9рен анализлау. Ма3сат, тема, т5п м919н9, адресат, ситуация 89м аралашыу шартынан сы1ып тел сараларын 8айлау. Т5рл5 типта1ы, стилд9ге, жанр2а1ы текстар2ы т5257. Тексты т5257 норма8ын 8а3лау (логик я3тан т525к, э2м9-э2лекле, б9йл9нешле, тема1а яра3лы 8.б.). Телд9н 89м я2ма телм9р2е ба8алау 89м редакторлау. Тексты м91л7м9ти эшк9рте7.
Тыуған илем – Башҡортостаным
Телмәр һәм аралашыу телмәре.
У3ыусылар2ы 7229ре й9ш9г9н республиканы4 7тк9не, б5г5нг585, кил9с9ге мен9н танышырыу т5п ма3сат булып тора. Республика тура8ында улар тулы м91л7м9тле булыр1а тейеш. Быны4 5с5н "Баш3ортостан" тема8ы буйынса т93дим ителг9н материалды4 тулы 89м тарихи я3тан д5р56 са1ылдырыуына и1тибар итерг9 к9р9к. У3ыусы а4ына 72е й9ш9г9н ер2е4 – Баш3ортостанды4 тарихы, уны4 байлы1ы, к7ренекле ш9хест9ре 8.б. ха3ында бер б5т5н тыу2ырыу 89м ул турала 85йл9й беле729рен9 5лг9ше7. Баш3ортостан тура8ында 85йл9г9нд9 фактик материалдар1а таяныу м58им, шуны4 5с5н д9рест9 бик к7п к7рг92м9лек, тарихи м91л7м9тле китаптар, таблицалар, карталар 3улланыу к9р9к буласа3. Айырым и1тибар у3ыусылар2ы4 72 тыу1ан республика тура8ында, уны4 у4ыштары, 7тк9не, б5г5нг585, кил9с9ге, уны4 байлы3тары, к7ренкле ш9хест9ре, матурлы1ы, т525кл5г5 ха3ында д5р56, тулы, аны3 итеп 85йл9й беле729рен9 5лг9ше7.
Айырым темалар2ы4 бере8е булып, телм9р 89м аралашыу телм9ре булып тора. Айырым темалар2ы 7те7 барышында баш3а грамматик темалар2ы ла 72л9штере7 к72 у4ында тотола.
&2ем тура8ында
Фонетика һәм орфоэпия.
«&2ем тура8ында» теманы 72л9штере7 барышында у3ыусы 72е тура8ында 85йл9рг9 5йр9нерг9 тейеш. У3ыусы1а 72ене4 1аил9 а1залары, я3ын ту1андары тура8ында м91л7м9т бир9 алыуын да к72 у4ында тотор1а к9р9к. Уны 72ене4 б5г5нг5, кил9с9к пландары, уй-хыялдары мен9н урта3лаша белерг9 5йр9те7. Кешене4 т9н а1залары, эске органдарыны4 атамаларын беле7 мен9н берг9 ш9хси гигиена, к5н т9ртибе, 8аулы1ы мен9н берлект9 алып барыла. Кешег9 8ау-с9л9м9т булыу 5с5н ним9 эшл9рг9 к9р9клек тура8ында 94г9м9л9р 7тк9ре7, 969р29р у3ыу2ы ла ойошторор1а к9р9к. Тема буйынса эш туранан-тура бе22е4 к5нд9лек тормошобо2, бе2г9 к9р9к-яра3 9йбер29р мен9н б9йл9нг9н. А2ы3-т7лек, кейем-8алымды 8атып алыу, ысын барлы1ын да магазин, ба2ар мен9н б9йл9неп кил9. Шу1а ла был темалар2ы берлект9 5йр9не72е отошло тип тапты3. У3ыусылар2ы тема буйынса 89р н9м9не4, исемен, атама8ын беле7 ген9 3аралмай, 9 8атып алыу этикеты мен9н таныштырыу, 85йл9ше7г9, аралашыр1а 5йр9те7 ма3саты ла 3уйыла.
Теманы 72л9штере7 барышында у3ыусылар 872лек, белешм9 89м СМС х9б9р29р29н м91л7м9т э2л9729 алфавитты 3улланыу.
Йыл ми2гелд9ре
Морфемика һәм һүҙьяһалыш.
Лексикология һәм фразеология.
Йыл ми2гелд9ре, 89р йыл ми2гелен9 хас 72енс9лект9р мен9н таныштырыу. Т9би19т к7ренешт9рен к729т9 89м ал1ан т9ь6ораттар2ан сы1ып 85йл9й беле7. Йыл ми2гелд9рен, 89р ми2гелг9 3ара1ан ай исемд9рен д5р56 9йт9 89м телм9р29 3уллана беле7.
Я2 етте тема8ын 7те7 барышында у3ыусылар, и4 беренсе сиратта, я2 билд9л9рен к7р9 89м я2 ми2гелене4 72енс9лект9рен 9йт9 белерг9 тейеш. Был тема буйынса к7п кен9 969р29р т93дим ителг9н. (69р29р29 я21ы т9би19т: 3оштар, й9нлект9р, а1астар, с9ск9л9р тура8ында я2ыла. Шулай у3 1Май 89м 9 Май байрамдары, ду6лы3 тура8ында ла ентекле 85йл9ше7 т93дим ител9.
#ыш ми2гелене4 72енс9лект9рен билд9л97. Т9би19тте к729те7, экскурсиялар ойоштороу. Ал1ан т9ь6ораттар мен9н урта3лашыу. У3ыусыны к7рг9нд9ре тура8ында ябай формала иркен 85йл9й беле7ен9 5лг9ше7. Быны4 5с5н т5рл5 ысулдар фай2аланыр к9р9к: у3ы1анды ты4лау, 87р9т картина буйынса 85йл97, диалог т5257, т93дим ителг9н 969р29р2е, ши1ыр2ар у3ыу, уны анализлау, 872лек буйынса эш 8.б.
Й9й ми2гелене4 72енс9лект9рен билд9л97. У3ыусылар2ы4 872 байлы1ын арттырыу, 85йл97 89м я2ыу телм9рен 76тере7. Т9би19тте к729те7, ал1ан т9ь6ораттар буйынса фекер алышыу. Был ай2ар2а у21арыл1ан Милли байрамдар мен9н танштырыу, улар тура8ынды белг9нд9рен 85йл97. Балалар2ы4 й9йге ялы, хе2м9те, ололар1а яр2амы тура8ында 969р29р у3ыу 89м 94г9м9л9р 7тк9ре7.
К52г5 муллы3 тура8ында м939л, 9йтемд9рг9 к7бер9к урын бирел9. Кеше тормошонда хе2м9тте4 роле, ололар2ы4 89м балалар2ы4 хе2м9те тура8ында фекер алышыу.
Ял1ау2ар 89м улар2ы4 д5р56 я2ылышын 19м9л9 д5р56 3улланыу. #ушма 89м парлы 87229р2е4 д5р56 я2ылышын 72л9штере7.
Лексикологияны4 т5п а4латмаларын 72л9шетере7. Фекер2е, хисте, эмоцияны са2ылдырыу2а 89м формалаштырыу2а 8722е4 ролен а4лау. *722е4 лексик, гармматик м919н9 айырмалы3тарын а4латыу. К7п м9199нле 87229р2е айырыу; омоним, синоним, антонимдар2ы таба беле7.
Күңелле байрамдар
Морфология.
Я4ы йыл тема8ы 3ыш тема8ы мен9н берлект9 алып барыла. У3ыусылар2ы4 3ыш ми2геле буйынса белемд9рен артабанда 76тере7 т5п ма3саттар2ы4 бере8е булып тора. #ыш ми2гелене4 72енс9лект9рен билд9л97, Я4ы йыл, ф939т байрамдар мен9н ту1андар2ы, я3ын кешел9р2е 3отлар1а 5йр9те7, 89р байрамды4 72ен9 ген9 хас к7ренешт9ре, 72енс9лект9ре тура8ында 85йл9те7.
8 Март байрамына ҡағылышлы темалар2ы 72л9штере7 барышында 9с9й29р тура8ында ши1ыр, хик9й9л9р у3ыу мен9н берлект9 алып барыла. (с9й2е донъяла и4 392ерле кеше ик9нен, уны ихтирам итерг9, яратыр1а, 392ерл9рг9 к9р9клекте а4латыу алып барыла. Шулай у3 9с9й тема8ы, 8ис шик8е2, 1аил9 тема8ы мен9н брлект9 бара, шуны4 5с5н алда1ы кластар2а 7телг9н 1аил9 тема8ы 3абатлана 89м был т5ш5нс9л9р2е а4латыу 5с5н у3ыусылар2ы4 872лек запасын 76тере7 56т5нд9 даими эш алып барыла. Тема байрам т5ш5нс98енд9 72 эсен9 ал1анлы3тан 3отлау открыткалар я2ыр1а, 3отлау 87229рен 9йт9 белерг9 5йр9те7 29 3арала.
Йола байрамдарын 7тк9нд9 и1тибар2ы баш3орт хал3ыны4, Баш3ортостанда й9ш97се баш3а халы3тар2ы4 я21ы т9би19т мен9н б9йле 15р5ф-1929тт9ре 89м матур йолалары тура8ында 8722е алып барыр1а т93дим ител9. У3ыусылар1а улар2ы4 кеше тормошонда1ы 989ми9те, м919н9л9рен, улар2ы терге2е7 к9р9клеген еткере7.
Т93дим ителг9н темалар буйынса я2ыусы, ша1ир2ар2ы4 ижады, улар2ы4 969р29рен у3ыу, идея-тематик й5км9ткел9рен билд9л97, у3ыусылар2ы4 85йл97, я2ыу телм9рен, б9йл9нешле телм9р 75тере7, 872лек запасын арттырыу, т5п ма3саттар2ы4 бере8е булып тора.
Морфологияны4 т5п а4латмаларын 72л9штере7. *722е4 лексик м919н98ен9н айырмалы р97ешт9 грамматик 72енс9лект9рен а4лау. &2 аллы 872 т5рк5мд9рен 89м уны4 формаларын таныу; яр2амсы 872 т5рк5мдрене4 телм9р29ге 989ми9те 89м уны4 функция8ы мен9н таныштырыу.
Ду6лы3 392ерен бел
Морфология.
Баш3ортостан Република8ында1ы к7п милл9тт9р2е4 ду6 й9ш97е, Халы3тар ду6лы1ы тура8ында текстар у3ыу, 94г9м9 ойоштороу. Кешел9р ара8ында1ы м5н9с9б9т, ысын ду6лы3ты4 2ур м919н9г9 эй9 булыуы, уны 8а3лай беле7. Б5й5к ш9хест9р тормошонан, к5нд9лек тормоштан алын1ан к7ренешт9р мен9н б9йл9п алып барыу. Был тема буйынса баш3орт халы3 ижады жанр2арын, баш3орт 89м баш3а милл9т 969р29рен 3улланыу 3арала.
Исемде4 д5й5м категориаль м919н98ен, морфологик билд9л9рен 89м синтаксик ролен анализлау.
Урта3лы3 89м я41ы2лы3 исемд9р. Баш3орт теленд9 енес т5ш5нс98е, 8ан, килеш, исемд9р2е4 эй9лек 89м х9б9рлек категориялары таныу. Исемд9р2е4 8ан, нинд9й килешт9 киле7ен билд9л97. Бирелг9н морфологик билд9л9р буйынса исемд9р2е т5рк5мл97. Исемд9р2е грамматик нормалар1а, лексик 89м грамматик нормалар1а яра3лы 3улланыу.
Сифатты4 д5й5м категориаль м919н98ен, морфологик билд9л9рен 89м синтаксик ролен анализлау. Сифат д9р9ж9л9рен таныу; сифаттар2ы4 я8алышы, улар2ы4 д5р56 я2ылышын т5ш5н57. Тейешле ми6алдар килтере7.
Телм9р29 синонимик сифаттар2ы, эпитет роленд9 бул1ан сифаттар2ы 3улланыу.
Баш3ортостан йыл1алары, к7лд9ре. Экология м9сь9л98е
Морфология.
Был темала и4 беренсе н97б9тт9 Баш3ортостан Республика8ы т9би19тене4 матурлы1ын, уны4 байлы3тарын у3ыусылар1а еткере7. Республикала1ы йыл1а, к7лд9р тура8ында м91л7м9т бире7. Улар2ы4 кеше тормошонда1ы роле, 989ми9те. Д9рест9 бына ошо т9би19т байлы1ын, Баш3ортостанда 76к9н 76емлект9р донъя8ын (а1ас, 7л9н) асыр1а к9р9к. Бында 76емлек исемд9ре, улар2ы4 3ай8ы бере8ен9 72енс9лект9ре буйынса характеристика бирел9. *ир9к осра1ан, «#ы2ыл китап3а» инг9н 76емлект9р. Дарыу 76емлект9ре 8.б. &6емлект9р2е 5йр9не7, 8а3лау 8.б.
Был теманы 72л9штере729 йыл1алар2ы4 атамалары, улар2ы4 а4лат3ан м919н98е, килеп сы1ышы (этимология8ы) ха3ында 85йл97, экология м9сь9л98ен к7т9ре7 у3ыусыны патриотик планда т9рби9л9729, улар2а 1орурлы3 хисе т9рби9л972е к72 у4ында тотор1а к9р9к.
*анды4 д5й5м категориаль м919н98ен, морфологик билд9л9рен 89м синтаксик ролен анализлау. Т5п, р9т, б7лем, сама, йыйыу, к9сер, 7лс97 8андарын айыра беле7. Нумератив 87229р тура8ында беле7. *андар2ы4 д5р56 я2ылышын 72л9штере7. Морфологик билд9л9рен9 3арап, 8андар2ы т5рк5мл97. *андар2ы телм9р29 д5р56 3улланыу. *анды4 д5й5м категориаль м919н98ен, алмаш т5рк5мс9л9рене4 морфологик билд9л9рен 89м синтаксик ролен анализлау, улар2ы4 синтаксик ролен билд9л97.
Алмаштар2ы баш3а 872 т5рк5мд9ре мен9н са1ыштырыу. Зат, к7р89те7, 8орау, билд9л97, билд98е2лек, ю3лы3, эй9лек алмаштарын таныу. Т5рл5 алмаш т5рк5мс9л9рен килеш мен9н д5р56 7г9рте7. Морфологик билд9л9рен9 3арап, алмаштар2ы т5рк5мл97. Алмаштар2ы 85йл9мд9р2е, текст 5л5шт9рен б9йл9729 3улланыу, телд9ге этик нормалар1а яра3лы телм9р29 алмаштар2ы 3улланыу.
#ылымды4 д5й5м категориаль м919н98ен, морфологик билд9л9рен 89м синтаксик ролен анализлау
Исемдәрҙә – ил тарихы
Морфология.
Кеше тормошонда атамалар2ы4 да (кеше исеме, фамилия8ы, ата8ыны4 исеме; ауыл, 3ала, тау, йыл1а 8.б.) роле 2ур. Ун8ы2 тормошто к72 алдына килтереп булмай. Атамалар бик к7п. Тел 1илеменд9 улар2ы 5йр9не7се ф9н бар. Ул – ономастика. Ономастика ф9не 72е бер нис9 тарма3тан тора: антропонимика ш9хес атамаларын, топонимика географик атамалар2ы, этнонимика милл9т, халы3, 39бил9 исемд9рен, зоонимика 3ош-3орт, хайуан 3ушаматтарын, космонимика к7к есемд9ре исемд9рен, теонимика ила8и к5с исемд9рен, прагматонимика т5рл59йбер, тауар исемд9рен, маркаларын 5йр9не7се ф9н.
Р97еште4 д5й5м категориаль м919н98ен, морфологик билд9л9рен анализлау, уны4 синтаксик фукция8ын билд9л97.
IХ. С9н19т о6талары
Морфология.
Республиканы4 данлы3лы 89м ар2а3лы ш9хест9ре мен9н танышыу2ы дауам ите7. С9н19т о6таларыны4 тормош юлы 89м ижады мен9н таныштырыу. Теле-радио тапшырыу2ар, я2малар 3арау. Улар2ы4 969р29рен таныу, данлы3лы кешел9ребе2 тура8ында 85йл9й беле7. Йыр2ар 5йр9те7, берг9л9п йырлау, 89л9тле балалар мен9н йыр2ар 5йр9не7. М9кт9п с9хн98е 5с5н концерт номер2ары 92ерл97.
Яр2амсы 872 т5рк5мд9рен бер-бере8ен9н айырыу. Телм9р29 урынлы 89м д5р56 3улланыу.
Х. Спорт һәм сәләмәт тормош
Синтаксис.
Кешег9 с9л9м9т булыу 5с5н спорт мен9н ш515лл9нерг9 к9р9к ик9нлеген а4латыу 89м был турала у3ыусылар мен9н 85йл9ше7, 94г9м9 ойоштороу. У3ыусылар 7229ре спорт мен9н 3ы2ы38ыныу2ары, к7ренекле спортсмендар тура8ында 85йл9рг9 5йр9те7. Спорт тура8ында теле-радио тапшырыу2ары, газета материалдары буйынса 85йл97.
Баш3ортостанда спорт т5р29ре. Спорт 5лк98енд9 данлы3лы кешел9р.
!абдрахман #адыров мотоцикл ярышында алты тап3ыр донъя чемпионы мен9н таныштырыу.
Грамматиканы4 разделы булара3 синтаксис. Синтаксисты4 бер9меге булара3 85йл9м 89м 872б9йл9неш. *72б9йл9неште4 номинатив фукция8ы 89м 85йл9мде4 коммуникатив фунуция8ы. Синтаксик б9йл9неште4 т5р29ре 89м саралары.
ХI. Баш3орт халы3 ижады
Синтаксис.
Халы3 ижады (9ки9т, йома3, м939л) тура8ында д5й5м т5ш5нс9. Фольклор2ы4 коллектив ижад булыуы. Фольклор 89м я2ма 929би9т. Баш3орт хал3ыны4 89м республикала й9ш9г9н баш3а халы3тар ижадыны4 8а3ланып, быуындан-быуын1а тапшырылып килг9н йолалары, 15р5ф-1929тт9ре, 929п 3а1и29л9ре мен9н таныштырыу. Я2ыусылар ижадында халы3 ижады элементтарын 3улланыу, улар мен9н таныштырыу тема эсенд9 берлект9 алып барыла.
Синтаксисты4 т5п а4латмалырн 72л9штере7.
Фекер2е формалаштырыу2а 89м са1ылдырыу2а синтаксисты4 ролен, 872 мен9н 872б9йл9неште4 айырмалы3тары, 872б9йл9неш 89м 85йл9мде4 баш ки69кт9ре булып килг9н 87229р те2м98е, 872б9йл9нешт9р мен9н фразеологизмдар2ы4 айырмалы3тарын а4лау. *5йл9м, уны4 рус телен9н айырмалы р97ешт9 т525л5ш5н а4латыу.
ХII. Хе2м9те барҙың – х5рм9те бар
Д5р56 я2ыу: орфография 89м пуктуация.
Республикабы2 кешел9рене4 хе2м9те, балалар2ы4 ололар1а яр2амы, 85н9р29ре 89м кешел9р2е4 89йб9т сифаттары са1ыл1ан ши1ыр2ар, хик9й9л9р у3ыу. Хе2м9т, 85н9р тура8ында м939лд9р 5йр9не7. Кеше тормошонда хе2м9тте4 роле, ололар2ы4 89м балалар2ы4 хе2м9те, 85н9р, к9септ9р2е4 к7плеге, 89р кешене4 72ен9 85н9р 8айлай беле7е тура8ында.
Аралашыу2ы4 норма8ына, эффектив 89м этикет3а тап киле7г9 5лг9ше7 5с5н аралашыу2ы4 шартына 89м ситуация8ына, сфера1а яра3лы тел сараларын 8айлау.
Телд9 м929ни9тте4 89м халыҡ тарихыны4 са1ылышы.
Баш3орт телм9р этикеты.
ХIII. Халыҡ йолалары, ғөрөф-ғәҙәттәре, әҙәп ҡағиҙәләре
Тел һәм мәҙәниәт.
Баш3орт хал3ыны4 милли аштары мен9н танышыу. Улар2ы 92ерл97 72енс9лект9ре мен9н таныштырыу
У3ыусылар2ы баш3орт атыны4 килеп сы1ыуы, тарихи 7тк9не мен9н таныштырыу. Й9ш 72енс9лект9ре буйынса б7лене7ен, йыл3ы малына 85й57 той1о8о т9рби9л97.
«#ымы2 – фай2алы эсемлек» тема8ына 92г9м9 7тк9ре7. К7ренекле ш9хест9р2е4 Баш3ортостанда 3ымы2 мен9н дауаланыуы тура8ында 85йл97.
Р.Нурм5х9м9тов. «А.П.Чехов Баш3ортостанда» картина8ы буйынса эш.
Х92ерге ва3ытта Баш3ортостан илд9 3ымы2 мен9н дауалау 729кт9рене4 и4 2уры. «Шафран», «Йоматау», «Алкино», «Глуховская», «Чехов» исеменд9ге 3ымы2 шифаханалары бар.
Баш3орт хал3ыны4 89м баш3а милл9т халы3тарыны4 8а3ланып, быуындан-быуын1а тапшырылып килг9н йолалары, 15р5ф-1929тт9ре, 929п 3а1и29л9ре мен9н таныштырыу.
Телд9 м929ни9т 89м халы3 тарихыны4 са1ылышы. Баш3орт телм9р этикеты.
Баш3орт халы3 ижады 969р29ренд9, матур 929би9тт9 89м тарихи текстар2а милли-м929ни компонент м919н98е мен9н тел бер9меген асыу; Лингвистик 872лект9р (а4латмалы, этимологик 8.б.) улар2ы4 м919н98ен а4латыу. Республиканы4 тарихи 89м м929ни традицияларын са1ылдырыусы 872 89м а4латмалар2ы4 килеп сы1ышы тура8ында белдерм9 92ерл97 5с5н этимологик 872лект9р 89м белешм9л9р 3улланыу. У3ыу эшм9к9рлегенд9 89м к5нд9лек тормошта баш3орт телм9р этикет 3а1и29л9рен урынлы 3улланыу.
Ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәр исемлеге:
V класс
М.Кәрим. Уҡыусыға.
Х.Кәрим. Минең илемдә.
С.Юлаев. Уралым.
С.Муллабаев. Хикмәтле ҡар.
Ф.М5х9м9тй9нов. (с9йем.
Ф.Ғөбәйҙуллина. Башҡортостан флагы.
С.Әлибаев Һаумы, йәй!
VI класс
Г.Яҡупова. Октябрь.
А.Филиппов. Ватан.
Ф.Мәҡсүтова. Ҡар бөртөктәре.
Б. Байым. Светофор.
Ғ.Фәйзи. Йәйҙе яратам.
М.Сиражи. Йәй.
С.Әлибай. Сал Урал.
VII класс
1.М.К9рим. У3ытыусыма.
2. Урал. (Баш3орт халы3 йыры.)
3. Н.И2елбай. «Бе22е4 катокта».
4. Ф.Р9хим1олова. Бе22е4 9с9й.
5. С.Юлаев. Егетк9.
6. М.Ғафури. Болон.
7. К.Кинй9булатова. Ду6тарым к7п.
8. М.Дилм5х9м9тов. С9ск9 мен9н к7б9л9к.
VIII класс
1. Ф.!5б9й2уллина. К52.
2. А.Игебаев. (с9 к74еле.
3. Н.Н9жми. #ыш.
4. С.Юлаев. Тыу1ан илем.
5. Г.Я3упова. %м5тл5 я2.
6. Р.Ни1м9ти. Ватан.
7. М. Харис. Хат.
8. З.Биишева. Й9ш97 – хе2м9т.
IX класс
1. М.!афури.& 2ем 89м хал3ым.
2. А.Игебаев. Донъябы22ан ни 3ала?
3. Р.!арипов. Кеше.
4. Ш.Бабич. Кем 5с5н?
5. Д.Талхина. &2 телемд9 85йл9ш9м.
6. С.!иба2уллан. Бына та4ы я22ар етте.
7. А.Игебаев. Я2 б7л9ге.
8. Ф.Р9хим1олова. К52г5 Урал.
Яҙма эштәрҙең төрҙәре, күләме һәм уларҙы баһалау нормалары
Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙә башҡорт теленән яҙма эштәрҙең төрлө формалары ҡулланыла. Улар күп осраҡта өйрәтеү характерында була. Шул уҡ ваҡытта яҙма эштәр уҡыусыларҙың белем һәм күнекмәләрен тикшереү маҡсатында ла үткәрелә. Был мәсьәләне уҡытыусы кластәң үҙенсәлектәренән сығып хәл итә.
Яҙма эштәрҙең киң ҡулланыла торған түбәндәге төрҙәрен күрһәтергә була:
Яҙма эштәр ныҡлы әҙерлектән һуң ғына яҙҙырыла. Әҙерлек эштәре төрлөсә булырға мөмкин: һүҙҙәрҙе, һөйләмдәрҙе яҙҙырыр алдынан бер нисә тапҡыр телдән әйттереү, ниндәй хәрефтәр яҙылыуын анализлау, һүҙҙәрҙе т аҡтаға яҙыу, таҡтала яҙылғандарҙы бергәләп тикшереү, хаталарын төҙәтеү һ.б. Фәҡәт ошондай эштәр башҡарылғас ҡына, эштәр яҙма эштәр дәфтәренә яҙыла. Әлбиттә, уҡытыусы әҙерлек эштәрен үҙ уҡыусыларының әҙерлек, белем кимәленә, телде белеү дәрәжәһенә ҡарап, үҙенсә хәл итә ала. Конторль характерҙағы яҙма эштәрҙең күләме уҡыу йылы эсендә түбәндәгесә тәҡдим ителә:
Өйрәтеү характерындағы яҙыу эштәре, һүҙлек диктанттары был таблицалағы һандарға инмәй, улар ғәҙәттәге дәрестәрҙә үткәрелә. Уларҙың күләмен билдәләү уҡытыусы ҡарамағында ҡалдырыла.
Контроль диктанттар текстарының күләме һәм уларҙы баһалау
1 орфографик, 1 пунктуацион хата
“4”
2 орфографик,
2 пунктуацион
“3”
2 орфографик,
3 пунктуацион
“2”
5 орфографик,
4-6 пунктуацион
Һүҙлек диктанты
“5”
хатаһы булмаған эшкә
“4”
1 орфографик
“3”
3 орфографик
“2”
5 орфографик
Контроль диктант
“5”
1 орфографик,
2 пунктуацион хата
“4”
2 орфографик, 1 орфографик,
2 пунктуацион йәки 4 пуктуацион
“3”
4 орфографик, 3 орфографик
4 пуктуацион йәки 6 пуктуацион
“2”
5 орфографик, 5 орфографик
4-6 пунктуацион йәки 8 пунктуацион
изложение
“5”
Эштең темаһы тулыһынса асылған, йөкмәтке һәм стиль берҙәмлеге һаҡланған һәм
2 орфографик, 3 пунктуацион,
2 грамматик хатаһы булыуы мөмкин
“4”
Йөкмәтке дөрөҫ, ләкин ҡайһы бер фактик, һөйләм төҙөлөшөндә хаталар бар, фекерҙе белдереүҙә бер ни тиклем ситкә тайпылыуҙар күҙәтелһә һәм 1-2 фактик хата,
4 орфографик,
2-4 пунктуацион йәки 3 грамматик хатаһы булыуы мөмкин
“3”
Эш теманан байтаҡ ҡына ситкә тайпылған, эштең йөкмәткеһе нигеҙҙә дөрөҫ, ләкин фактик, һөйләм төҙөлөшөндә хаталар байтаҡ. Эҙмә-эҙлелек тулыһынса һаҡланмай, һүҙҙәрҙең ҡулланышында хаталар бар 5-6 орфографик,
5 пунктуацион йәки 4 грамматик хатаһы булыуы мөмкин
“2”
Эш теманы асмай, бик күп фактик, һүҙҙәр ҡулланышында хаталар ебәрелдгән, эштең бөтә өлөштәрендә лә фекер эҙмә-эҙлелеге боҙолған, һөйләмдәр урынлы ҡулланылмаған, бәйләнеш юҡ һәм
8 орфографик, 8 пунктуацион, 8 грамматик хатаһы булыуы мөмкин
инша
“5”
Эштең йөкмәткеһе тулыһынса темаға тап килһә, фактик хаталар булмаһа, йөкмәтке эҙмә-эҙлекле асылһа, эштең һүҙлеге бай, стиль һәм мәғәнәүи яҡтан текст камил һәм
1 фактик хата, 2 орфографик, 2 пунктуацион 2 грамматик хата булыуы мөмкин
“4”
Эштең йөкмәткеһе нигеҙҙә темаға тура килә, йөкмәтке дөрөҫ, ләкин ҡайһы бер фактик, һөйләм төҙөлөшөндә хаталар бар, фекер тебендә бер-ни тиклем эҙмә эҙлелек боҙолған һәм
1-2 фактик, 3 орфографик, 3 пунктуацион, 3 грамматик хата булыуы мөмкин
“3”
Эш теманан байтаҡ ҡына ситкә тайпылған, эштең йөкмәткеһе нигеҙҙә дөрөҫ, ләкин фактик, һөйләм төҙөлөшөндә хаталар байтаҡ. Эҙмә-эҙлелек тулыһынса һаҡланмай, һүҙҙәрҙең ҡулланышында хаталар бар һәм
3 фактик, 5 орфографик, 5 пунктуацион, 5 грамматик хата булыуы мөмкин
“2”
Эш теманы асмай, бик күп фактик, һүҙҙәр ҡулланышында хаталар ебәрелгән, эштең бөтә өлөштәрендә лә фекер эҙмә-эҙлелеге боҙолған, һөйләмдәр урынлы ҡулланылмаған, бәйләнеш юҡ һәм
6 орфографик, 9 пунктуацион, 9 грамматик хата булыуы мөмкин.
У3ытыу2ы4 8525мт9л9рен9 талаптар
Ш9хс9н 8525мт9л9р т5п м9кт9п у3ыусыларыны4 баш3орт телен9н программаны 72л9штере7;
- Баш3ортостан Республика8ында баш3орт телене4 д97л9т теле булыуын а4лау: баш3орт телен у3ыу, эшм9к9рлек 89м профессиональ эшм9к9рлект9 к9р9кле булыуын а4лау;
- баш3орт телен 19м9лд9 3улланыу1а 92ерлек: м929ни - ара аралашыу2а толерантлы3;
- баш3орт телене4 баш3орт м929ни9те мен9н танышыу сара8ы булыуын а4лау.
Метапредмет 8525мт9л9р рус теле м9кт9пт9р29 баш3орт телен 5йр9не7:
- телд9н 89м я2ма х9б9р ителг9н м91л7м9тте адекват 3абул ите7;
- т5рл5 стилд9ге 89м жанр2а1ы тексты т5рл5 у3ыу т5р29ренд9 3абул ите7;
- ты4лан1ан 89м у3ыл1ан тексты бирелг9н эш т5р29ре (план, й5км9тке8ен 85йл97, 85йл9п сы1ыу, конспект) мен9н я4ынан 85йл9й беле7;
- аралашыу сфера8ы 89м шартына 3арап, телд9н 89м я2ма уйы4ды т525й беле7, 94г9м9, фекер алышыу, дискуссияла 3атнаша алыу;
- 72 аллы белем ала беле7, т5рл5 м91л7м9т сы1ана3тары, Интернет ресурстары, ва3ытлы матбу1ат ба6малары мен9н эшл9й беле7; белешм9 929би9т мен9н 3уллана алыу;
- т919йен тема1а материалды 8айлап ала 89м система1а килтере7 ысулдарын 72л9штере7; 72 3арашы4ды анализлай, са1ыштыра, к7р89т9, 8ы1ымта я8ай, йом1а3лай, ниге2л9й беле7;
- баш3орт телен баш3а предметтар2ан белем алыу сара8ы булара3 3уллана алыу 89л9тлеген 76тере7;
- 72 телм9ре4де ба8алау к7некм9л9рен 72л9штере7;
- предмет-ара ким9лд9 (ту1ан тел, сит тел, 929би9т) тел к7ренешт9рен анализлай беле7;
Предмет 8525мт9л9ре сы1арылыш у3ыусыларыны4 т5п м9кт9п программа8ын 72л9штере7:
- т5п а4латмалар2ы 72л9штере7: тел 89м телм9р, телд9н 89м я2ма телм9р, диалог 89м монолог, телм9р ситуация8ы, телм9р2е4 фукциональ стилд9ре 89м типтары, текст; телде4 система8ы: фонетика, орфоэпия, лексика 89м фразеология, 872 составы 89м 872ья8алыш, морфология, синтаксис, орфография 89м пунктуация;
- баш3орт телене4 телм9р бер9мект9рен беле7, улар2ы4 билд9л9рен, 872, 872б9йл9неш, 85йл9м, улар2ы4 72енс9лект9ре;
- телм9р практика8ында ситуация 89м аралашыу стиленд9 тел бер9меген урынлы 3улланыу;
- фонетик 89м лексик ситеманы4 т5п 72енс9лект9рен 89м ту1ан тел мен9н са1ыштырмаса баш3ортт телене4 грамматик т525л5ш5н беле7;
- баш3орт 929би тел нормаларын 89м телм9р этикетын беле7 89м улар2ы телд9н 89м я2ма 9йтерг9 фекере4де т525г9нд9, й91ни телм9р практика8ында 3улланыу;
- т5рл5 т5р29ге лингвистик шул у3 ва3ытта, ике теле 872лект9р мен9н 3уллана беле7;
- т5рл5 фукциональ стиль 89м жанр2а1ы д5й5м текст й5км9тке8ен у3ыу 89м а4лау: 929би (ши1ыр, йыр, хик9й9, повесть 89м романдар2ан 525кт9р), 1илми 89м популяр (1илми 89м популяр журналдар2ан м939л9л9р), публицистик (хроника, информацион х9б9р29р, комментарий), эшлекле (анкета, белдере7, ышаныс 3а1ы2ы 89м б.);
- 1929ти темпта т93дим ителг9н м91л7м9тте (у3ытыусы телм9ре, радио 89м телевидение дикторы телм9ре 8.б.) а4лау;
- аралашыу сфера 89м ситуацияны и69пк9 алып, т5рл5 жанр 89м стилд9ге текст т5257; к5нк7реш, у3ыу, социаль м929ни тема1а телм9р этикет нормаларын 8а3лап, 72 инициатива8ы мен9н диалогты алып барыу;
- текст мен9н м91л7м9т сы1ана1ы булара3 эш ит9 беле7, текска т5рл5 аспекта анализ, тексты план1а, тезис, конспекта 9йл9ндере72е4 т5рл5 т5п информацион т5р29рен 72л9штере7;
- рус телен9н текст фрагменттарын баш3орт телен9 т9ржем9 ите7
ТЕМАТИК ПЛАН
Дата
Иҫкәрмә
План-ған
Фактик
1
Белем көнө. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Тема буйынса яңы һүҙҙәр менән танышыу, уларҙы ғәмәлдә ҡулланыу текстар уҡыу, анализлау, эш дәфтәрендәге биремдәрҙе башҡарыу.
2
Ғ.Рамазанов “Йәшә, тыуған ерем!”
Башҡорт теленең өн һәм хәрефтәре.
1
Һайлап алыу уҡыу, уҡығанды анализлай белеү, үҙ фекереңде текстан табып иҫбатларға өйрәнеү, белемдәрҙе тикшереү
3
Ф.Ғөбәйҙуллина “Рәйфә мәктәпкә бара”
Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар
1
Шиғырҙы уҡыу, аңлатыу, һорауҙар ҡуйыу, һығымталар яһау, күнегеүҙәр башҡарыу
4
А. Игебаев “Һау булығыҙ, аҡҡоштар!”
Исемдең күплек ялғауы.
1
Бәйләнешле һөйләү телмәрен үҫтереү, һығымталар эшләү, анализ яһау, белемдәрҙе тикшереү
5-6-
Беҙҙең мәктәп. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе
2
Тема буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү, тикшереү. Бәйләнешле текст төҙөү өсөн һөйләмдәрҙе дөрөҫ ҡулланыу. Уҡыусыларҙың белемдәрен тикшереү
7
Экскурсия “Көҙгө тәбиғәт”
1
Уҡыусыларҙа тыуған яҡҡа, тәбиғәткә ҡарата ихтирам тәрбиәләү, һынамыштар әйтеү, уйындар уйнау
8
Т.ү. Изложение
1
Тәҡдим ителгән текст буйынса изложение яҙыу
9
Үҙем тураһында. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше
1
Тема буйынса бирелгән текстар уҡыу, диалогик телмәр үҫтереү, эш дәфтәрендәге биремдәрҙе башҡарыу
10
Минең мәктәбем. Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше
1
Бәйләнешле һөйләү телмәрен үҫтереү, һорауҙарға яуап биреү, һүҙлек эше үткәреү, һүҙлектр менән эшләү
11
Алтын көҙ. Һүҙлек менән эш
1
Уҡыу, әңгәмә, биремдәрҙе башҡарыу, һүрәттәр яһау, һүҙлектәр менән эшләү
12-13
Беҙҙең ғаилә. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Проект эше
2
Дәреслек, эш дәфтәрендәге биремдәрҙе эшләп, текстарҙың йөкмәткеһенә төшөнөү, анализ эшләү, яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемде ғәмәлдә дөрөҫ ҡулланыу
14
Башҡортостан йылғалары. Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр
1
Яңы материал менән танышыу, уҡытыусының инеш һүҙе, фекер алышыу, төп фекерҙа дауам итә белеү
15
Минең көн режимым. Ҡылым
1
Текстар уҡыу, һүҙҙәрҙе аңлатыу, һорауҙар буйынса төп фекерҙе табыу, һығымта эшләү, бәйләнешле текст төҙөй белеү күнекмәләрен үҙләштереү
16
Й.Солтанов. “Башҡортостан флагы”. Сифат
1
Флагтың төҫтәре бирелешен аңлатыу, тема буйынса фекер алышыу, бәйләнешле һөйләм телмәрен үҫтереү
17
Артурҙың бер көнө. Зат алмаштары
1
Тексты уҡыу, йөкмәткеһе буйынса фекер алышыу, әңгәмә үткәреү, һорауҙарға яуап биреү
18
Минең шәжәрәм. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Дәреслектәге текст менән танышыу, тасуири уҡыу, башҡа шәжәрәләр менән таныштырыу
19
Контроль диктант
1
Диктант яҙыу
20
Беҙ тәбиғәт менән бергә. Һорау алмаштары
1
Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен, актуаллеген билдәләү, кеше һәм тәбиғәттең берҙәмлеген аңлатыу, кроссворд сисеү
21
Ҡоштар – беҙҙең дуҫтарыбыҙ. Күрһәтеү алмаштары
1
Тәбиғәт күрке – ҡоштар тормошо, уларҙың файҙаһы тураһында әңгәмә ойоштороу,
үҙ фекерен әйтә белеү
22
Йыл миҙгелдәре. Күрһәтеү алмаштары
Проект эше
1
Тәбиғәттәге үҙгәреште, һәр миҙгелдәге үҙгәреште, матурлыҡты күрә һәм тоя белеү хисе тәрбиәләү.
23
К. Тәңреҡолов “Дүрт ҡыҙ”
Шиғырҙы тасуири уҡыу, тәржемә тиеү, һүҙлектәр менән эшләү
24
К.Ушинский “Дүрт теләк”. Алмаш
1
Тәбиғәттәге үҙгәреште, һәр миҙгелдәге үҙгәреште, матурлыҡты күрә һәм тоя белеү хисе тәрбиәләү
25
Ф. Рәхимғолова “Ҡайҙан белдең”. Билдәһеҙлек алмаштары
1
Тәбиғәттең кеше менән тығыҙ бәйләнешен күрһәтеп, ихтирам, матурлыҡҡа һоҡланыу, уны арттырыу теләге уятыу
26
Йыл миҙгелдәре. Нығынған һүҙбәйләнештәр
1
Текстар уҡыу, өҫтәлмә сығанаҡтар менән эшләү, үҙ белемеңде тикшереү
27
Л.Толстой “Бабай менән һыу инәһе”. Юҡлыҡ алмаштары
1
Әкиәтте уҡып сығыу һәм терәк һорауҙар ярҙамында анализлау, дөйөмләштереү, һығымталар яһау. Өҫтәлмә материалдар ярҙамында грамматик теманы үҙләштереү.
28
С. Әлибаев “Матур көн”. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Яҙыусы ижадына күҙәтеү яһау, әҫәрен уҡыу, өҫтәлмә материалға нигеҙләнеп, үткәндәрҙе ҡабатлау
29
Үтелгәндәр буйынса диктант яҙҙырыу
1
Диктант яҙыу
30
С.Әлибаев “Тыуған ерем”
1
С.Әлибаев “Тыуған ерем”, шиғырын тасуири уҡыу, шиғыр, өҫтәлмә материалдар буйынса фекер алышыу
31
Т.ү. В.Э.Меос. “З.Исмәғилевтың тыуған яҡтары” Инша
1
Бәйләнешле һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү, һығымталар сығарыу, анализ яһау
32
Тыуған ерем - Башҡортостан. Ҡушма исемдәр
1
Уҡыу, һорауҙар, биремдәр яҙамында аңлау һәм тема буйынса фекер алышыу, өҫтәлмә сығанаҡтарҙан мәғлүмәт туплау
33
Г. Ситдикова “Республикабыҙҙың тыуған көнө”. Ҡушма һан
1
Һүҙлек өҫтөндә эш, өҫтәлмә сығанаҡтар ҡулланыу, электрон дәреслектәр менән эшләү, белемдәрҙе тикшереү
34
Ф.Ғөбәйҙуллина “Башҡортостан флагы”. Исем
Проект эше
1
Шиғыр һәм өҫтәлмә материалдар буйынса фекер алышыу, әңгәмә ҡороу, бер-береһенең эшен баһалау
35
С.Юлаев “Уралым”. Яңғыҙлыҡ исемдәр
1
С.Юлаев тураһында өҫтәлмә сығанаҡтарменән эшләү, әңгәмә ҡороу, шиғырҙы анализлау, исем-фамияларҙы, ер-һыу атамаларын дөрөҫ итеп яҙыу
36
Башҡортостандың баш ҡалаһы – Өфө. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Тарихи материалдарҙы уҡыу, һөйләү күнекмәләрен үҫтереү, бәйләнешле һөйләү телмәрен үҫтереү, һығымталар сығарыу, анализ яһау
37
Диктант
1
Диктант яҙыу
38
И.Ғүмәрова “Уңған ҡыҙ”. Сифат
1
Бәйләнешле һөйләү телмәрен үҫтереү, һығымталар сығарыу, тәржемә итеү, һүҙлектәр менән эшләү, анализ яһау, белемдәрҙе тикшереү
39
Шәхси гигиена. Исем
1
Башҡорт халыҡ ижады тураһындаһһөйләшеү, һүҙлектәр менән эш, текст йөкмәткеләре буйынса фекер алышыу
40
Изложение яҙыу
1
Изложение яҙыу
41
Шәхси гигиена. Хаталар өҫтөндә эш
1
Үҙ хатаңды табып төҙәтеү
42
Ф.Иҫәнғолов “Алдаҡсы йондоҙҙар”. Исемдәрҙең күплек ялғауҙары
1
Тексты уҡыу, парҙарҙа эшләү, биремдәр башҡарыу һәм һорауҙарға яуап биреү
43
З.Биишева “Ауырыуҙан ҡотолдо” Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Текст өҫтөндә эшләү, текстың йөкмәткеһенә төшөнөү, эш дәфтәрендәге биремдәрҙе эшләү, геройҙарға характеристика биреү
44
М.Ғәли “Беҙҙең елка”. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Яңы йыл тураһында текстар уҡыу, “Беҙҙең елка” шиғырын тасуири уҡыу, һүҙлек байлығын арттырыу
45-46
Т.ү. Инша Ҡышҡы уйындар. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе
2
“Ҡышҡы уйындар” һүрәте буйынса инша яҙыу
47
Г.Ғәлиева. Икмәк.
Исемдең күплек ялғауҙары
1
Шиғырҙы аңлап уҡыу, йөкмәткеһенә төшөнөү, бер-береңә һорауҙар биреү, яңы һүҙҙәр менән телмәрҙе байытыу
48
Ф.Туғыҙбаева “Яңы күлдәк”. Синонимдар
1
Тексты ролләп уҡыу, текст буйынса һорауҙар төҙөү
49
Р.Шәкүр “Эшһөйәрҙәр иле” Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Шиғырҙы тасуири уҡыу, йөкмәткеһен үҙләштереү, диалогик һөйләү күнекмәләрен үҫтереү
50
Ф.Мөхәмәтйәнов “Әсәйем”. Синонимдар
1
Ф.Мөхәмәтйәновтың “Әсәйем” шиғырын тасуири итеп уҡыу, әңгәмә ойоштороу
51
Ф.Туғыҙбаева “Тыуған көн”. Антонимдар
1
Өҫтәлмә материалдарҙан кәрәклеһен һайлап алып, фекер алышыу, видео, презентациялар ҡарау, эште аудиторияға тәҡдим итеү
52
Конторль диктант
1
Диктант яҙыу
53
Ә.Ихсан. “Әсә рәхмәте” Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Яҙыусы ижады менән танышыу, шиғырҙы уҡып, уҡытыусы етәкселегендә бергәләп анализлау, һығымта яһау
54
Т.ү. Һүрәт буйынса эш
1
Һүрәттәрҙең йөкмәткеһен һөйләү, бер-береңә бирелгән һорауҙар яуап биреү. Һүрәттәр буйынса фекер алышыу
55
Ә.Ихсан ”Яҙ”. Омонимдар
1
Үҙ тәьҫораттары менән уртаҡлашыу, диалогтар төҙөү, уларҙы тасуири, дөрөҫ итеп уҡый белеү
56
Яҙ күренештәре. Проект эше.Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Өҫтәлмә сығанаҡтар, һүҙлектәр менән эшләү, рус телендәге материалдарҙы дөрөҫ итеп башҡорт теленә тәржемә итеү
57
Т.ү. Изложение
1
Изложение яҙыу
58
Ф. Рәхимғолова ” Еңеү көнө”. Хаталар өҫтөндә эш
1
Яҙыусы ижады менән танышыу, шиғырҙы уҡып, уҡытыусы ярҙамында анализлау, әңгәмә ҡороу. Үҙ хатаңды табып төҙәтеү.
59
В.Исхаков “ Миҙал һәм малай”. Алфавит. Ҡабатлау
1
Яҙыусы ижады менән танышыу,эш дәфтәрендәге күнекмәләрҙе башҡарыу
60
К.Ушинский “Баҡсасы һәм уның улдары”.
Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе
1
Тексты тасуири уҡыу, образдарға характеристика биреү, һүҙлек эше, текстың йөкмәткеһен һөйләү. Һөйләмдә һүҙҙәрҙе дөрөҫ ҡулланыу
61
С.Агиш “Суфия”. Исем
1
Тексты аңлап уҡыу, уның йөкмәткеһе буйынса әңгәмә ҡороу,
“Исем” темаһы буйынса алған белемдәрен камиллаштырыу
62-63
Телмәр үҫтереү. Р.Нурмөхәмәтов “Эштән һуң”
картинаһы буйынса инша яҙыу
2
Бәйләнешле һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү, һығымталар сығарыу, анализ яһау
64
С.Әлибаев “Һаумы, йәй!” Сифат
1
Шиғырҙы тасуири уҡыу, йәй миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү, һүҙлек эше
65
Экскурсия “Тәбиғәтте күҙәтеү”
1
Уҡыусыларҙың тәьҫораттары менән уртаҡлашыу, шиғыр, һынамыштарҙы хәтерҙәренә төшөрөү, уйындар уйнау
66
Йәмле йәй айҙары. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау
1
Өҫтәлмә сығанаҡтар менән эшләү, рус телендәге материалдарҙы дөрөҫ итеп башҡорт теленә тәржемә итеү, һүҙлектәр менән эшләү
67
Контроль диктант
1
Диктант яҙыу
68
Хаталар өҫтөндә эш. Йомғаҡлау
1
Белемдәрҙе тикшереү.
21
