Тіл дамыту.
Сабақтың тақырыбы: 1001 мақал, 101 жұмбақ
Сабақтың мақсаты: 1.Балалардың ұсақ жанрлар туралы түсінік нығайту.
2.сөздік қорын молайту. Ой-өрісін дамыту. Өз ойын еркін жеткізе білуге дағдыландыру.
3.Ізгілікке, мейірімділікке, мәдениетті сөлеуге, көркем етіп жеткізуге дағдыландыру.
Сабақ түрі: аралас, сайыс сабақ.
Сабақтың құралдары: слаайд, сөзжұмбақ, ребус, қима қағаз.
Пәнаралық байланыс: әдебиет, қазақ тілі, математика.
Порблемалық сұрақ: шындығында 1001 мақал, 101 жұмбақ бар ма?
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру.
1.Сәлемдесу.
Оқушылар бүгін бізде ерекше сабақ, сабағымызды көруге қонақтар келіп отыр. «Сәлем сөздің анасы» демекші қонақтарымызбен сәлемдесіп алайық.
Бәрі: Армысыздар мұғалімдер, әз жандар
Білім іздеп инемен құдық қазғандар.
Құшақ жая қарсы аламыз сіздерді
Мақал, жұмбақ, жаңылтпаштық
Бүгін бәрі айтылар!
Оқушылар бүгінгі сабағымызды ұсақ жанырларға арнап отырмыз. Ол ауыз әдебиетінің ең байырғы және ең көне түрі. Ұзақ жанырлар халқымыздың ұқыпты сақтап келген еңбек, тәжірибесінің жиыны, ой пікірінің түйіні, аңсаған асыл арманы, өмір тіршілігінің айнасы.
Көнеден жаңаға, атадан балаға, қалдырып келе жатқан тозбайтын, тот баспайтын өмірлік өшпес мұра.
І.Сонымен оқушылар қазір қай мезгіл:
Қыс.
1– топтың аты табу үшін мына сөзжұмбақты шешеміз.
Қыс туралы айтқан себебім қыстағы спорт ойын түрлері бар:
1.Бұрынғы біздің бас қала?
2.Жұмбақ.
Табаныма байладым,
Қос таяқпен айдадым.
3.Жыл мезгілі.
4.Сенің ұлтың қалай аталады?
5.Спорт ойынында үшінші орынға қандай медал беріледі?
6.Алматыдағы мұз айдыны.
7.Музыка ырғағымен сырғанау.
8.Біздің Республика қалай аталады?
9.Күзде орып алынатын не?
10.Сек-сек атаның төлі не деп аталады?
Мына сөзді тігінен оқығанда торкөзден топтың аты анықталады.
«Мақал – мәтел»
Енді екінші топқа мынадай тапсырма.
Мына ребусты шешкенде топтарының аты шығады.
2.Ребус.
Жұмыртқа ,,,,, балапан,,,,, ,,,,тауық
«Жұмбақ»
Ендігі тапсырма 3-ші топқа: Сендер мына шеңбердің айналасындағы әріптерді орнына қойып шыңыңдар.
3.Адасқан әріптер.
«Жаңылтпаш»
Жақсы, осымен топтарымызды атап алдық.
Енді топ басшыларымыз өз топтарын қорғайды.
1.Мақал-мәтел.
Ия дұрыс айтасың. Мақал-мәтелдер өмірдің сан алуан құбылыстарын кеңінен қамтып, адамгершілік, еркіндік, әділеттілік, денсаулық, өнер, білім туралы ықшамды, көркем тілмен айтылған мағыналы ой қорытындылары мен тұжырымдарының тереңдігін айқындайды.
2.Жұмбақ.
Жұмбақ жанры ана тілінің бейнелі сөздеріне қызықтырып баланы халық поэзиясы әлеміне баурайды. Баланың ойлау қабілетін дамытып ой-өрісін, танымдарын кеңейтеді.
3.Жаңылтпаш.
Жаңылтпаш-баланы, мүдірмей шапшаң сөйлеуге үйретеді, тіл мүкістігі түзетеді, сөйлеу мәнерін жатықтырады. Жаңылтпашты жай ғана айта салмай дауыс интонациясымен дұрыс мәнерлеп айтуды қажет етеді.
І.Айналым.
«Мақал сөздің мәйегі» дегендей 1-ші топқа кезек беріледі.
Әр бір оқушы бір мақалдан айтып шығады.
1.Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнім жоқ.
2.Оқысаң озарсың,
Оқымасаң тозарсың.
3.Жылай-жылай арық қазсаң
Күле-күле су ішерсің.
4.Оқу-білім азығы,
Білім-ырыс қазығы.
5.Кітап-алтын қазына.
6.Салақ бала сасқалақ,
Ұқыпты бала басқарақ.
7.Егілмеген жер жетім
Елінен айырылған ер жетім.
8.Отансыз адам-ормансыз бұлбұл.
2.Жұмбақ тобы.
Ендігі кезек жұмбақ тобына.
Бәрі: Ал, балалар ойнайық
Ойнайықта ойлайық
Қандай жұмбақ болса да!
Шешепей оны қоймайық!
Оқушылар жұмбақ айтады, көршісі жауабын тауып, өзі жұмбақ айтады.
Бар ойыңды жиямын
Ақ қағазға құямын. (сия)
Білімнің дәнін тереді
Балаға тәлім береді. (ұстаз)
Тілі жоқ өзінде
Сөзі бар ізінде. (қалам)
Отынсыз, сусыз піскен ас,
Адамның бәрі ішкен ас. (ана сүті)
Үй күзетеді үрмейді,
Аяғы жоқ жүрмейді. (құлып)
Түк білмей барасың,
Тәлімін аласың.
Есейіп кетсең де,
Қарыз боп қаласың. (мектеп)
Аппақ болып гүл тұрар,
Жылына бір құлпырар. (жеміс ағашы)
Шаңғымен зырлап желетін,
Шаңғы коньки тебетін,
Аққала жасап ойнатын,
Қай мезгіл деп ойлайсың. (қыс)
3.Жаңылтпаш тобы.
Қане, кім жаңылмай, жаңылтпаш айтар екен!
Шын еңбекшіл – өрмекші,
Өрмекші – шын өрнекші.
Сексен сегіз сәбізде,
Күнді өгізге жегізде,
Күнде сексен сегіз сәбіз,
Жеді өгіз сәбіз.
Жүз жүзгіш,
Жүз жүзгіште
Жүз сүзгіш.
Шүрегей сүнгігіш пе,
Сүнгуір сүңгігіш пе?
Шеше, шеше
Неше кесе
Сынды кеше?
Сен шешен
Шешең шешен
Бір үйде неше шешен.
Дара бала
Дана бала
Ана бала
Қара бала
Оқиды Канада, да
Сөйлестім жаңа ғана!
ІІ- айналым
1.Мақал-мәтел тобы.
Мына мақалдардың келесі жолын жалғастырады.
Өз елім- өлең төсегім.
Әркімнің өз жері- жұмақ.
Жақсы болсаң- озарсың,
Жаман брлсаң- тозарсың.
Жақсы кісі байқап сөйлер,
Жаман кісі шайқап сөйлер.
2. Жұмбақ тобы:
Экрандағы жұмбақтың шешуін шешеді.
Үш көзі бар қаз-қатар,
Кезек кезек ашады.
Үшеуінен байқасаң,
Үш түрлі нұр шашады. (бағдаршам)
Үш қазық, екі желі, тоғыз ноқта,
Теңселіп тербеледі адам соқса. (домбыра)
Алдымда әр түрінен жібектің,
Аспанға әшекейлеп кесте тіктім. (кемпірқосақ)
3.Жаңылтпаш тобы:
Экрандағы жаңылтпашты жаңылмай айтамыз.
Жаңылсын қауырсынды ауырсынды.
Қауырсынды ауырсынған,
Қалай шыдар ауыр сынға?!
Ақ тайлағымды бұйдалайын десем,
Бұйдалай алмадым.
Шудалайын десем,
Шудалай, алмадым.
Қауын алғыз,
Қарбыз алғыз,
Дәуін жарғыз,
Дәмін алғыз.
Сергіту сәті.
Қазақстан елім менің
Таулары сондай кең
Даласы сондай терең
Ақ бидайы жерден өсіп
Көк аспанмен таласқан.
ІІІ- айналым
Мақал-мәтел.
Сандарды таңдап, тақырып бойынша мақал-мәтел айтамыз.
1. «Білім»
2. «Еңбек» туралы
3. «Отан»
4.«Дос»
Жұмбақ. Сандарды таңдайды. Сол сандарда жауабы жасырынған. Осы жауапқа қатысты жұмбақ айтамыз.
«Кітап»
«Күн»
«Қалам»
«Бор»
Жаңылтпаш. Бұл топта сандарды таңдайды сандардаға сөздерді қатыстырып жаңылтпаш айту.
1.Шеше. Шеше неше кесе, сынды кеше.
2.Құрал. Кім оқу құралсыз.
Тұрар құралсыз құмар құралсыз.
3.Балалар. Омартағабалалар барар,
Балаларды аралар талар.
4.Іскер. Іскер-қышкер
Қышкер-іскер.
Сабақты қрыту.
1.Жұмбақ тобы жасырады. Ал жаңылтпаш тобы жауабын табады. Мақал – мәтел тобы сол сөзге байланысты мақал – мәтел айтады.
Топ басшылары:
1.Шыңдары шырқау.
Көшіп жүр бір тау. (түйе)
2.Көрмес түйені де көрмейді.
1)Жылт – жылт етеді,
Жылғадан өтеді. (су)
2)Судың да сұрауы бар.
1.Өзімен өзгенің бәрін көремін. (көз)
2.Көз қорқақ, қол батыр.
1)Желден желігеді, судан шегінеді. (от)
2)Отан оттан да ыстық.
Үйге:Отбасы туралы мақал – мәтел жаттау.
