6класс татар әдәбиятыннан эш программасы(рус төркеме)

6 нчы сыйныф өчен «Татар әдәбияты» предметыннан

төп гомуми белем бирүнең ФДББС укыту программасы

(рус төркеме)

Аңлатма язуы

Укыту программасы түбәндәге документларга таянып эшкәртелде:

1. «Россия Федерациясендә мәгариф турында» Россия федераль Законы 29.12.2012нче ел, 233-ФЗ номерлы карар.

2. «Мәгариф турында» Татарстан Республикасы Законы, 22.07.2013нче ел, 68-ЗРТ номерлы карар.

3. «Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында» Татарстан Республикасы Законы, 01.07.2004 нче ел.

4. «2014-2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы Дәүләт программасы», 25.10.2013 нче ел, 794 нче карар.

5. ТР Мәгариф һәм фән министрлыгының «Федераль дәүләт белем стандартлары нигезендә мәктәпләрдә татар телен һәм әдәбиятын укыту турында» 12138/13нче номерлы хаты, 7.09.2013нче ел.

6. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының якынча эш программасын раслау турындагы 29.04.2010нчы елдан 1763/10нчы номерлы хаты.

7. «Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар. 1-11 нче сыйныфлар», Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2011нче ел.

8. «Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен комуникатив технология нигезендә укыту программасы. 1-11 нче сыйныфлар», төзүче-авторлар: Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева, Казан, 2014нче ел.

8.МБГБУ “Кызыл Тау гомуми урта белем мәктәбе”нең 2016-2017 нче уку елына укыту планы (31.08.2016 , 111 нче № лы “Кызыл тау гомуми урта белем” мәктәбе приказы);

9.МБГБУ “Кызыл Тау гомуми урта белем мәктәбе”нең 2016-2017 нче уку елына уку фәннәре буенча эш программасы төзү нигезләмәсе (31.08.2016, 119 нчы № лы мәктәп приказы

10 Мотыйгуллина Ә.Р., Ханнанов Р.Г., Гыйззәтуллина Э.Х. Татар әдәбияты: рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 6 нчы сыйныфы өчен дәреслек( рус телендә сөйләшүче балалар өчен.(1-2 кисәкләр) Казан. “Мәгариф” нәшрияты. 2014

11 «Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар. 1-11 нче сыйныфлар», Казан: Татарстан китап нәшрияты, 2011нче ел.

12Хәйдәрова Р.З., Р.Л. Малафеева,«Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен комуникатив технология нигезендә укыту программасы. 1-11 нче сыйныфлар», Казан, 2014нче ел .

Рус мәктәпләрендә укучы рус телле балаларга татар әдәбияты укытуның төп максатлары:

Билгеле булганча, укытуның максаты җәмгыять тарафыннан куелган социаль заказ белән билгеләнә. Татарстан Республикасының белем бирү системасына куйган төп бурычы - иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле һәм ике дәүләт һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы билингваль (полилингваль) шәхес тәрбияләү.

Рус телле балаларга татар теле укыту максаты киңкырлы һәм ул берничә аспекттан тора: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.

1. Танып белү максатының эчтәлеге:

Татарстан Республикасында яшәүче һәр милләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга-кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият-сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннән файдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” (И.Л.Бим) булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайланды.

Татар исемнәрен, Татарстанның табигатен, җирлеген, топонимикасын дөрес әйтә белергә өйрәтү, аларның семантикасы белән кызыксындыру, балалар фольклоры, татар халкы авыз иҗаты, әдәбият-сәнгать вәкилләре белән беренчел таныштыру - башлангыч этапта танып белү максатының төп эчтәлеген тәшкил итә. Татарстанда яшәүче милләтләр, Татарстан символикасы, башкалабыз Казанның тарихы, бүгенге йөзе, Татарстанның территориясе, географик урыны, экономик бәйләнешләре, татар сәнгатенең төрле тармаклары буенча билгеле булган шәхесләр, Бөек Җиңүгә Татарстанның өлеше турында укучыларның татарча сөйли алулары төп максат итеп куелды.

2. Үстерү максатының эчтәлеге:

Белем бирү максаты методика фәнендә бик озак еллар буе беренчел дәрәҗәдәге максат итеп саналды. Ләкин дидактик максатларның башкаларын икенчел дәрәҗәдә дип карау, киресенчә, белем бирү максатының тиешле дәрәҗәдә тормышка ашырылмавына китерде. Шәхеснең белемле булуы, тәрбиялелек һәм аның фикерләү сәләте үсеше дәрәҗәсеннән дә тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү - укытуның практик ягы уңышлылыгының алшарты (Л.С.Выготский). Бу хакыйкатьне балаларның белем алу эшчәнлегенеңбарлык этапларында да истә тоту зарур.

Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар таләп ителә:

- фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйлә-

нешләрен табу, индуктив, дидуктив фикерләү;

- хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү;

- аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);

- ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне устерү.

Программага сайланган эчтәлек нигезендә сөйләм эшчәнлегенең барлык

төрләре буенча да эш оештырганда бу максатлар беренче планга куела.

3. Тәрбияви максатның эчтәлеге:

Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Әлбәттә, укытучының шәхси сыйфатлары, укучы белән махсус оештырылган мөгамәләсе укыту-тәрбия процессында зур роль уйный. Ләкин, тәрбия процессы, беренче чиратта, укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Шуңа күрә программа эчтәлеген сайлаганда, материалның тәрбияви мөмкинлекләрен исәпкә алу - авторларның беренчел бурычы булды. Балаларның яшь үзенчәлекләренә туры килгән, аларны кызыксындырган мораль проблемаларны үз эченә алган эчтәлек, беренчедән, укыту процессында тәрбияви функция башкарса, икенчедән, турыдан-туры коммуникатив мотивация туу белән бәйле.

Уку эшчәнлеген мотивлаштыру юнәлешендә эшләүче галим А.К.Маркова фикеренчә, эчтәлегендә әхлакый проблемалар булган текстлар үзләре үк коммуникатив мотивациягә ия, шунлыктан аралашу ситуациясе булдыру әллә ни кыенлык тудырмый. Башка милләт вәкилләренең күңелен яулардай, аларда гомумкешелек әхлакый сыйфатларны тәрбияләрдәй татар әдәбияты өлгеләре белән таныштыру да шушы ук максатка буйсындырылды һәм сөйләшү-аралашуга алып чыгуга кулайрак булган әдәби әсәрләрнең авторлары тәкъдим ителде. Программаның ачык характерда булырга тиешлеген исәпкә алып, әдәби әсәрләр үзләре күрсәтелмәде, ә авторларны санап чыгу белән чикләнде.

Укучыларның кабул итү мөмкинлекләрен исәпкә алып, аралашу-сөйләшү проблемаларына туры килгән әдәби әсәрләрдән төрле өзекләр сайлауны дәреслек авторларына калдыру - методика фәнендә программага эчтәлек сайлауда монополиялектән котылуның бер юлы дип күрсәтелә.

4. Белем бирү максатының эчтәлеге:

Укучыларның татар теле буенча лексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматик категорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатында мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.

Билгеле булганча, укытуның максаты җәмгыять тарафыннан куелган социаль заказ белән билгеләнә. Татарстан Республикасының белем бирү системасына куйган төп бурычы - иҗади фикерләүче, инициативалы, иҗтимагый тормышта актив катнашучы, белемле һәм ике дәүләт һәм чит телләрдә дә иркен сөйләшеп аралашучы билингваль (полилингваль) шәхес тәрбияләү.

6 нчы сыйныф укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

– әдәби әсәрләрне, сүзләрен дөрес әйтеп, йөгерек уку;

– авторның әйтергә теләгән фикерен аңлау, үз мөнәсәбәтен белдерү, өлешләргә бүлә һәм планын төзи белү;

– әдәби − теоретик төшенчәләрне рус әдәбият белеме белән тәңгәлләштерү;

– татар әдәбиятының дөнья культурасында тоткан урынын аңлау;

– авторларның тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача күзаллау;

– 6 нчы сыйныф өчен минимумга кергән әсәрләрнең кыскача эчтәлеген, төп геройларын, күтәрелгән проблеманы белү;

– 10 −12 татар, рус, чит ил язучысы, шагыйрьләре исемнәрен һәм алар язган әсәрләрне белү;

– 3 − 4 сәнгать әһеленең тормышы, иҗаты турында мәгълүматлы булу;

– Казан һәм Татарстан төбәгендәге мәдәният учаклары (музей, театр, концерт залы, һ. б.), балалар матбугаты турында белү;

– төрле халыкларның фольклор үрнәкләрен татар халык авыз иҗаты белән чагыштыру;

– төрле халыкларның киң таралган мифларыннан хәбәрдар булу, берничә мисал китерә белү;

– 5 мәкаль, 5 әйтемне русча эквивалентлары белән истә калдыру;

– мәкаль белән әйтем, миф белән әкият, халык җыры белән автор җыры арасындагы аерманы белү;

– төрле авторларның 2 − 3 шигырен яттан сөйли белү;

– сүзлекләр, энциклопедияләр, Интернет-ресурслардан файдаланып, үзенә кирәкле материалны табу;

– төрле темаларга проект эше яклау;

– әдәби әсәрне тормыш белән бәйләп, үз гамәлләренә бәя бирү.

Укытуның планлаштырыла торган нәтиҗәләре:

- өйрәнгән әдәби әсәрнең эчтәлеген аңлау;

- классик әдипләрнең биографик белешмәләре белән танышу;

- өйрәнгән әдәби –теоретик төшенчәләрне истә калдыру;

- әдәби текстны кабул итү һәм анализлау;

- әдәби текстның мәгънәви өлешләрен аерып чыгару, укыган буенча тезислар һәм план төзү;

- әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклау;

- укыган әсәрнең темасын,проблемасын билгеләү;

- геройларга характеристика бирү;

- әдәби әсәрдәге эпизодларны һәм геройларны чагыштыру;

- укыганга үзенңнең мөнәсәбәтеңне белдерү;

- әсәрне сәнгатьле итеп уку;

- кабатлап сөйләүнең төрләреннән файдалану;

- өйрәнелгән әсәрләргә бәйле рәвештә телдән һәм язмача фикер белдерү;

- укыган әсәр буенча фикер алышуда катнашу, фикереңне дәлилли белү;

- аерым автор , аның әсәре,гомумән әдәбият турында кирәкле мәгълүматны белешмә әдәбият, вакытлы матбугат,интернет чаралары һ.б. аша эзләү.

Шәхескә кагылышлы нәтиҗәләр:

- туган илгә мәхәббәт,ватанпәрвәрлек хисләре,туган телгә сакчыл караш тәрбияләү;

• милли үзаң формалаштыру;

• укуга карата теләк- омтылыш, җаваплылык булдыру;

• әйләнә- тирә табигатькә дөрес караш булдыру;

• кешеләр белән аралаша белү культурасы тәрбияләү;

• гаделлек, дөреслек,яхшылык,мәрхәмәтлелек һәм аларның киресе булган сыйфатларны тану,

бәяләү;

• алган белем һәм осталыкны тормышта максатчан кулланырга өйрәнү.

Метапредмет нәтиҗәләр :

Танып-белү гамәлләрен формалаштыру:

• әдәби әсәрне дөрес аңлап укый һәм анализлый белү;

• дөрес нәтиҗәләр чыгара,гомумиләштерә алу;

• сәбәп-нәтиҗә бәйләнеше булдыру;

• Үз фикереңне исбатлый һәм яклый алырга күнектерү;

• әсәр хакында дөрес фикер йөртә алу.

Коммуникатив гамәлләрне формалаштыру:

• иптәшеңне тыңлый , ишетә белү,ишеткәнен үз фикере белән чагыштыру;

• нәтиҗәгә килгәнче,төрле карашларны өйрәнү һәм дөрес юлны сайлау;

• үз фикереңне телдән һәм язма формада башкаларга җиткерә белү;

• килеп чыккан проблемаларны уртага салып хәл итү;

• төркемнәргә берләшү,бер фикергә килә белү;

• өлкәннәр һәм яшьтәшләрең белән продуктив уртак гамәл оештыру;

• текст буенча сораулар бирә белү.

Регулятив гамәлләрне формалаштыру:

• дәреснең темасын,проблемасын,максатын мөстәкыйль таба белү;

• укыту проблемасын чишү;

• план буенча эшли белү;

• үз фикерләреңне мөстәкыйль дәлилләү;

• үзанализ һәм үзбәя булдыру.

Предмет нәтиҗәләр:

• төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне аңлап һәм иҗади уку;

• әдәби әсәрләрне анализлау,

аларның билгеле бер жанрга каравын, теманы аңлау һәм формалаштыру,идеясен аңлау;

• геройларга характеристика бирү,төрле әсәрдәге бер яки берничә герой белән чагыштыра белү;

• татар әдәбияты һәм мәдәниятенең әхлакый һәм рухи кыйммәтләрен узара якынайту,

башка халыкларныкы белән чагыштыру;

-төрле жанрдагы әдәби әсәрләрне ишетеп кабул итү, аңлаешлы уку,эчтәлекне дөрес аңлау.

6 нчы сыйныф укучыларының әзерлек дәрәҗәсенә таләпләр:

– әдәби әсәрләрне, сүзләрен дөрес әйтеп, йөгерек уку;

– авторның әйтергә теләгән фикерен аңлау, үз мөнәсәбәтен белдерү, өлешләргә бүлә һәм планын төзи белү;

– әдәби − теоретик төшенчәләрне рус әдәбият белеме белән тәңгәлләштерү;

– татар әдәбиятының дөнья культурасында тоткан урынын аңлау;

– авторларның тормыш юлы һәм иҗаты турында кыскача күзаллау;

– 6 нчы сыйныф өчен минимумга кергән әсәрләрнең кыскача эчтәлеген, төп геройларын, күтәрелгән проблеманы белү;

– 10 −12 татар, рус, чит ил язучысы, шагыйрьләре исемнәрен һәм алар язган әсәрләрне белү;

– 3 − 4 сәнгать әһеленең тормышы, иҗаты турында мәгълүматлы булу;

– Казан һәм Татарстан төбәгендәге мәдәният учаклары (музей, театр, концерт залы, һ. б.), балалар матбугаты турында белү;

– төрле халыкларның фольклор үрнәкләрен татар халык авыз иҗаты белән чагыштыру;

– төрле халыкларның киң таралган мифларыннан хәбәрдар булу, берничә мисал китерә белү;

– 5 мәкаль, 5 әйтемне русча эквивалентлары белән истә калдыру;

– мәкаль белән әйтем, миф белән әкият, халык җыры белән автор җыры арасындагы аерманы белү;

– төрле авторларның 2 − 3 шигырен яттан сөйли белү;

– сүзлекләр, энциклопедияләр, Интернет-ресурслардан файдаланып, үзенә кирәкле материалны табу;

– төрле темаларга проект эше яклау;

– әдәби әсәрне тормыш белән бәйләп, үз гамәлләренә бәя бирү.

Курсның эчтәлеге

Әдәби әсәр өйрәнү: 54 сәгать

Бәйләнешле сөйләм үстерү дәресе: 10 сәгать (монда кабатлау, проект дәресләре)

Сыйныфтан тыш уку дәресе: 4 сәгать (өстәмә уку өчен бирелгән әсәрләрне алган дәресләр)

Кабатлау: 2 сәгать (иң соңгы ике дәрес).

Курс темаларының эчтәлеге

I бүлек. Мифлардан чынбарлыкка.

Халык авыз иҗаты.

Фольклор – халыкның коллектив иҗат җимеше. Анда халыкның теләк-омтылышының чагылышы. Фольклорның вариантлы булуы. Фольклор әсәрләренең жанрларын гомуми күзаллау. Балалар фольклоры (бишек җырлары, табышмаклар, тизәйткечләр, мәкальләр һ.б.). Башка халык авыз иҗаты белән чагыштыру.

Әдәбият теориясе. Фольклор. Халык авыз иҗаты.(1 сәгать)

Мифлар. Татар халык мифлары.

Мифлар – кешеләрнең дөньяны фантастик аңлавы. Мифик геройлар турында төшенчә. Миф белән әкиятнең аермасы. Рус, грек мифлары белән чагыштыру. «Шүрәле», «Шүрәлене ничек алдарга?» «Су иясе», «Өй иясе», «Дедал белән Икар» мифлары. Мифларны өйрәнгән галимнәр. Язучылар иҗатында мифик геройлар. Рабит Батулланың “Албасты” пьесасы.

Әдәбият теориясе. Миф.Мифик геройлар.(3 сәгать)

Мәкальләр һәм әйтемнәр.

Мәкальнең акыл бирү, сөйләмне матурлау өчен кулланылуы. Мәкальләрнең тематикасы. Әйтемнең күчерелмә мәгънәдә кулланылган, сөйләмнең эмоциональ көчен арттыра торган жанр булуы. Мәкаль белән әйтемнең аермасы. Татар мәкальләре һәм әйтемнәренең русча эквивалентлары.

Әдәбият теориясе. Мәкаль, әйтем.(1 сәгать)

II. Халык моңнары: җырлата да, елата да...

Халык җырлары.

Халык җырларының авторы халык булуы. Аларның вариантлылыгы. Халык җырларының жанрлары. Йола җырлары, аларның килеп чыгу үзенчәлеге. Йола бәйрәмнәреннән Сөмбелә бәйрәме. Чуваш халык бәйрәме Чуклеме. Тарихи җырлар. “Көзге ачы җилләрдә” җыры. Уен җырлары. “Кәрия-Зәкәрия” җыры.

Әдәбият теориясе. Халык җырлары. Халык җыры жанрлары. Йолалар, йола җырлары. Тарихи җырлар. Уен җырлары.(3 сәгать)

Шигърияттә халык көе.

Шагыйрьләрнең кайбер шигырьләре халык тарафыннан көйгә салынуы. Г.Тукайның “Туган тел” шигыре. Аның төрле телләргә тәрҗемә ителүе.

Г.Тукайның “Туган авыл” шигыре. Аның дә халык җыры кебек яратып җырлануы, киң таралган булуы. Композитор А.Монасыйпов турында кыскача белешмә. Кешенең балачагы үткән туган якның кадере.

Әдәбият теориясе. Автор җырлары.(1 сәгать)

Татарстан Республикасы гимны.

Гимнның дәүләт символы булуы. Гимн уйнала торган очраклар. Гимнны тыңлау тәртибе. Татарстан Республикасының Дәүләт гимны авторлары Р.Байтимеров, Р.Яхин. Гимн текстының эчтәлеге, көе.

Әдәбият теориясе. Гимн.(1 сәгать)

Җырны башкаручы – җырчы.

Җырның яшәвендә башкаручының роле. Җырчы Р. Ваһапов – милли профессиональ эстрадага нигез салучы.

Әдәбият теориясе. Профессиональ җырчы.(1 сәгать)

III. Кадерле син, кеше-туганым!

Нәкый Исәнбәт. Язучы турында кыскача белешмә.

“Өч матур сүз” шигыре. Әти-әни, туган илнең кадере. Шигырьдәге лирик герой. Шигырьнең диалог формасында язылуы. Шигырьнең Г.Тукайның “Туган тел” шигыре белән аваздашлыгы.

Әдәбият теориясе. Лирик герой. Сынландыру.

Мәҗит Гафури. Әдип турында кыскача белешмә. Рус мәсәлчеләре белән чагыштырып өйрәнү.

«Әтәч белән Сандугач» мәсәле. Мәсәлдә туган җир кадере темасының дәвам итүе. Ирек, кеше өчен ирек кадере турында белешмә. Мәсәлдә сынландыру алымы. Мәсәлнең морале.

“Ана” шигыре. Шигырьдә ана өчен бала, бала өчен ана кадере. Н.Исәнбәт шигырьләре белән аваздашлыгы. Бишек җырларының әһәмияте турында мәгълүмат.

Әдәбият теориясе. Мәсәл. (2 сәгать)

Габдулла Тукай. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты турында мәгълүмат.

“Шүрәле” әкият-поэмасы. Әкият-поэмада кеше һәм табигать мөнәсәбәтләре, туган авыл табигатенең матурлыгы. Шүрәле мифик образы. Әсәрдә егет һәм Шүрәле образларының бирелеше, аларга салынган мәгънә. Г.Тукай әкиятләренә иллюстрацияләр авторы – Байназар Әлменов. (3 сәгать)

Фәрит Яруллин. Композитор турында белешмә.“Шүрәле” балеты. Г.Тукайның «Шүрәле» әкият-поэмасына балет язылу. Балет авторлары Ф.Яруллин, Ә.Фәйзи, Л.Якобсон турында мәгълүмат. Былтыр, Шүрәле образларының бирелеше. Сөембикә образы, аңа салынган мәгънә.

Әдәбият теориясе. Балет. (1 сәгать)

Муса Җәлил. Шагыйрьнең тормыш юлы, сугыш чоры иҗаты, “Моабит дәфтәрләре” турында мәгълүмат. М.Җәлилнең музей-квартирасы.

“Чәчәкләр” шигыре. Шигырьнең язылу урыны, вакыты. Шигырьдәге символлар. Ччәкләрнең матурлык һәм үлемсезлек символы буларак бирелүе. Туган илне ярату, туган илне саклау идеясе.

Әдәбият теориясе. Символ, строфа. (2 сәгать)

Әмирхан Еники. Әдип турында кыскача белешмә.

“Туган туфрак” хикәясе. Әсәрнең төп идеясе. “Нигез”, “туган туфрак” төшенчәләре. Авыл табигатенең, авыл халкының бирелеше. Хикәядәге символлар. Клараның эчке кичерешләре. Авыл проблемалары. (4 сәгать)

IV. Энҗе карлар явып үткән...

Галимҗан Ибраһимов. Әдип турында кыскача белешмә.

“Кар ява” хикәясе. Кышкы табигать, кар яву күренешенең тасвирлануы. Хикәядә чагыштырулар. (1сәгать)

Кави Нәҗми. Шагыйрь турында кыскача белешмә.

“Кызыклы хәл” шигыре. Шигырьдә Вилдан белән булган хәлнең бирелеше. Строфа, рифмалар. Эчтәлекне ике өлешкә бүлеп карау мөмкинлеге. Шигырьдәге юмор. (1сәгать)

Мәрзия Фәйзуллина. Тормыш юлы, иҗаты турында кыскача белешмә.

“Чыршының күлмәкләре” шигыре. Шигырьнең эчтәлеге, поэтик яңгырашы. Чагыштырулар, сынландыру. Шигырьдә күтәрелгән экология проблемасы. (1сәгать)

Резеда Вәлиева. Шагыйрә турында кыскача мәгълүмат.

“Нәни чыршы” шигыре. Шигырьнең эчтәлеге, кулланылган троплар. Шигырьдә күтәрелгән проблема. (1сәгать)

Туфан Миңнуллин. Тормыш юлы турында мәгълүмат (5 сыйныфта үткәннәргә өстәмә).

“Акбай һәм Кыш бабай” пьесасы. Пьесада Яңа ел бәйрәменә әзерлекнең бирелеше. Кыш бабай белән Кар кызы теләкләре. Яңа ел белән котлау сүзләре. (1 сәгать)

V. Акыл — тузмас кием, белем — кипмәс кое.

Каюм Насыйри. Әдип турында кыскача белешмә. Аның энциклопедист галим булуы. Казандагы һәм Яшел Үзән районындагы музейлары.

“Әбүгалисина” кыйссасы. Әбүгалисина һәм Әбелхарис образлары. Аларның белемгә омтылышлары, белем өйрәнүдәге тырышлыклары. Белемнең файдасы. Әбүгалисинаның ярлы егеткә, Әбелхарисның патшага булышуы. Туганлык һәм көнчелек хисләре. Әбүгалисинаның галим булып танылуы.

Әдәбият теориясе. Кыйсса. (3 сәгать)

Габделхәй Сабитов. Язучы турында кыскача белешмә.

“Чүкеч” хикәясе. Язучының әйтергә теләгән фикере. Хикәядә малай һәм ата образлары. Әсәрдә искә алынган эш кораллары.

Әдәбият теориясе. Хикәяләү. (1 сәгать)

Абдулла Алиш. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Әни ялга киткәч” хикәясе. Хикәянең төп идеясе. Малайның яңага омтылышы, эшчәнлеге. Малайның өйдә башкарган эшләре. Малайның эшкә өйрәнүе турындагы мәкальләр.

Әдәбият теориясе. Хикәяләүче. (2 сәгать)

Фәнис Яруллин. Әдип турында кыскача белешмә.

“Кояштагы тап” хикәясе. Әсәрнең төп идеясе. Малай һәм ана образлары. Хикәядә ялганның, ялкаулыкның фаш ителүе. Яманлыкның эзе калуы.

Әдәбият теориясе. Притча. (2 сәгать)

Гөлшат Зәйнашева. Шагыйрә турында кыскача мәгълүмат.

“Кем булырга?” шигыре. Шагыйрәнең әйтергә теләгән фикере. Шигырьдә әйтелгән һөнәрләр. Һөнәр сайлауның мөһимлеге.

Мәгъсүм Латыйфуллин. Язучы турында кыскача белешмә.

“Сәйдәшнең юл башы” хикәясе. Салих Сәйдәшевның һөнәр сайлавында зур роль уйнаган вакыйга. Танылган кешеләрнең төрле һөнәрләр турында уйланулары. С.Сәйдәшевның тормышына йогынты ясаган шәхесләр.

Әдәбият теориясе. Биографик әсәр. (1 сәгать)

Салих Сәйдәшев. Композиторның тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. С.Сәйдәшев исемендәге Зур концерт залы, музее, һәйкәле. (1 сәгать)

Равил Фәйзуллин. Шагыйрь турында кыскача мәгълүмат.

“Бердәнбер” шигыре. Шигырьнең төп идеясе. Бердәнбер сүзенең мәгънәсе. Шигырьнең төзелеше. (1 сәгать)

VI. Ил өстендә илле дустың булсын.

Дәрдемәнд. Әдип турында кыскача белешмә.

“Ике туган” хикәясе. Хикәянең эчтәлеге. Туганлык мөнәсәбәтләренең бирелеше. Әтәч белән тавыкның кешеләштереп (персонификация) бирелүе. Сәламәт булуның, куркынычсызлыкның элементар кагыйдәләре. (2 сәгать)

Һади Такташ. Шагыйрь, аның балачагы турында мәгълүмат.

“Мокамай” поэмасы. Поэманың эчтәлеге. Мокамай образының прототибы. Поэмада кулланылган сурәтләү чаралары. Тормыштагы ялгыш адымның һәлакәткә илтүе. Шагыйрьнең дуслык хисләренә тугрылыгы. Поэмадагы символлар.

Әдәбият теориясе. Поэма. (3 сәгать)

Ренат Харис. Әдип турында кыскача белешмә. Аның төрле яклы иҗаты.

“Серле алан” пьесасы. Пьесаның эчтәлеге. Малайлар, карт образлары. Пьесадагы символик образлар. Ваемсызлык нәтиҗәләре. Бәхет, тынычлык өчен һәр кешенең җавалылыгы.

Әдәбият теориясе. Символик образ. Диалог. Монолог. (2 сәгать)

Эльмира Шәрифуллина. Шагыйрә турында кыскача мәгълүмат.

“Дуслык, чын дуслык!” шигыре. Шигырьнең эчтәлеге, төзелеше. Дуслыкның көче турында уйлану. (1 сәгать)

Шәүкәт Галиев. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Дуслык балы” шигыре. Шигырьнең эчтәлеге. Шигырьдә күтәрелгән милләтара дуслык, толерантлык проблемалары.

Шигырьнең строфалары, рифмалары, троплар. (1 сәгать)

VII. Көлке көлә килә...

Шәүкәт Галиев. “Курыкма, тимим”, “Атлап чыктым Иделне” шигырьләре. Шигырьләрнең эчтәлекләре. Һәр шигырьдәге юмор. (1 сәгать)

Фаил Шәфигуллин. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Ике тиен акча” хикәясе. Хикәянең эчтәлеге. Марат образы. Хикәядәге юмор. Язучының юмор аша әйтергә теләгән фикере. (1 сәгать)

VIII. Һәр фасылың гүзәл, табигать!

Роберт Әхмәтҗанов. Шагыйрь турында кыскача мәгълүмат.

“Иртә әле...” шигыре. Шигырьдә табигать тасвиры. Кулланылган әдәби алымнар. Туган ил кадере.

Әдәбият теориясе. Пейзаж. (1 сәгать)

Гәрәй Рәхим. Шагыйрь турында кыскача мәгълүмат.

“Апрель” хикәясе. Әсәрнең эчтәлеге. Төп идеясе. Хикәядәге чагыштырулар. Автор игътибарны юнәлткән табигать кануны.

Әдәбият теориясе. Портрет. (1 сәгать)

Гомәр Бәширов. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Туган ягым – яшел бишек” повестеннән өзек. Сабантуй турындагы өзекнең эчтәлеге. Сабантуй бәйрәменең тасвирлап бирелеше. Көрәшче егетләр, Хәкимҗан образлары. Сурәтләү чаралары. Сабантуй бәйрәме тарихы. (3 сәгать)

Лотфулла Фәттахов.

Рәссамның тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат. “Сабантуй” картинасында сурәтләнгән табигать, авыл кешеләре. (1 сәгать)

Балалар өчен чыга торган газета-журналлар.

“Сабантуй” журналы. Журнал басылып чыгу тарихы. Журнал рубрикалары. Мәкаләләрнең эчтәлеге. ( 2 сәгать)

Календарь – тематик план.

буенча

фактик

1

Халык авыз иҗаты.Әкият, табышмак, мәкаль.

1

02.09

«Халык авыз иҗаты» схемасы белән эш, дәреслек, эш дәфтәрендә биремнәр, рус халык авыз иҗаты белән чагыштырып, мисаллар китерү.

2

Шүрәле. Шүрәлене ничек алдарга? Мифлар.

1

07.09

«Халык авыз иҗаты» схемасы белән эш, дәреслек, эш дәфтәрендә биремнәр, чылбыр буенча уку, чылбыр буенча сөйләү, җөмләләр төзү.

3

Су иясе (Су анасы). Өй иясе. Дедал белән Икар турындагы миф.

1

09.09

Парлап, төркемләп сөйләшү, ишетеп аңлау, рольләргә бүлеп уку, сәнгатьле уку, җөмләләр төзү, башка халыкларның мифлары белән чагыштыру.

4

Албасты. Рабит Батулладан

1

14.09

Сорауларга җавап эзләү, ишетеп аңлау, рольләргә бүлеп уку, әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне табу, әдәби әсәр турында фикер алышу, проект эшенә әзерлек.

5

Мәкальләр .Әйтемнәр

1

16.09

Төркемнәрнең чыгыш ясавы, теоретик материал белән танышу, дәреслек, дәфтәр белән эш, фронталь эш.

6

Мифлар. Мәкальләр. Әйтемнәр

1

21.09

Монологик сөйләм, мәкаль-әйтемнәрнең башка телдәге эквивалентларын табу, төркемнәрдә сораулар, биремнәр төзү, мөстәкыйль эш.

7

Халык җырлары. Йола җырлары, Сөмбелә җыры, Чуклеме

1

23.09

«Халык авыз иҗаты» схемасы белән эш, ишетеп аңлау, дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, сүзлек белән эш, җыр тыңлау, өйрәнү.

8

Тарихи җырлар

Көзге ачы җилләрдә

1

28.09

Җырлар тыңлау, ишетеп аңлау, яңа сүзләр белән эш, фронталь әңгәмә, дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү —
үз фикереңне әйтү, Интернеттан тарихи җырлар турында мәгълүмат табу.

9

Уен җырлары.Кәрия-Зәкәрия ,Әпипә .

1

30.09

Сәнгатьле уку, чылбыр буенча уку, халык җырына яңа куплет уйлау, җырлы уен өйрәнү, видеоязмада татар биюе карау, милли киемгә орнаментлар ясау.

10

Габдулла Тукай. Туган тел

Родной язык. Р. Бохараее тәрҗемәсе. Габдулла Тукай.Туган авыл

1

05.10

Бер уен җырын яттан сөйләү, тыңлап аңлау, сәнгатьле уку, фронталь эш, төркемнәрдә эш, аудиоязма тыңлау, дәреслек белән эшләү, дәфтәрдә эш, презентация карау.

11

Татарстан Респуб-ликасы гимны

1

07.10

Фронталь әңгәмә, яңа сүзләр белән танышу, җыр тыңлау,

җыр сүзләрен тәрҗемә итү, истә калдыру.

12

Көе халыкныкы булган җырлар, автор җырлары.

1

12.10

Телдән журнал әзерләү, төркемнәрнең чыгыш ясавы, диалогик сөйләм, чылбыр буенча сорау — җавап.

13

Нәкый Исәнбәт. Өч матур сүз

1

14.10

Фронталь әңгәмә, язучы турында презентация ясау, карау, шигырьне тыңлап аңлау, сәнгатьле уку, рольләргә бүлеп уку, дәреслек, дәфтәр белән эш.

14

Мәҗит Гафури. Әтәч белән Сандугач

1

19.10

Биографияне мөстәкыйль укып, сорауларга җавап эзләү, сәнгатьле уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, мәсәлнең морален табу, рәсемнәр белән эш, дәреслек, дәфтәр белән эш.

15

Мәҗит Гафури. Ана

1

21.10

Рольләргә бүлеп уку, шигырьне тыңлау, сүзлекчә белән эшләү, сәнгатьле эшләү, парларда яки төркемнәрдә эшләү, яңа материалның таныш әсәрләр белән бәйләнешен табу.

16

Габдулла Тукай.“Шүрәле” әкият-поэмасы.

1

26.10

Фронталь әңгәмә, язучы турында презентация ясау, карау, шигырьне тыңлап аңлау, сәнгатьле уку, рольләргә бүлеп уку, дәреслек, дәфтәр белән эш.

17

Габдулла Тукай.“Шүрәле” әкият-поэмасында мифик образ.

1

28.10

Биографияне мөстәкыйль укып, сорауларга җавап эзләү, сәнгатьле уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, мәсәлнең морален табу, рәсемнәр белән эш, дәреслек, дәфтәр белән эш.

18

Габдулла Тукай.“Шүрәле” әкият-поэмасы.

1

09.11

Биографияне мөстәкыйль укып, сорауларга җавап эзләү, сәнгатьле уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, мәсәлнең морален табу, рәсемнәр белән эш, дәреслек, дәфтәр белән эш.

19

Фәрит Яруллин. «Шүрәле» балеты турында

1

11.11

Теоретик төшенчәләр белән танышу, видеоязма карау, композитор биографиясе белән танышу, аның буенча хронологик таблица тутыру, фикер алышу.

20

Муса Җәлил.” Чәчәкләр”

1

16.11

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, шигырьне тыңлап аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, шигырьгә анализ ясау.

21

Муса Җәлил.Тик булса иде ирек.

1

18.11

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, шигырьне тыңлап аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, шигырьгә анализ ясау.

22

Туган туфрак. Әмирхан Еникидән

1

23.11

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, шигырьне тыңлап аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, әсәргә анализ ясау.

23

Әмирхан Еники. “Туган туфрак” хикәясе.

1

25.11

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, шигырьне тыңлап аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, әсәргә анализ ясау.

24

Символик образлар.

1

30.11

Яңа сүзләрне уку, язу, эчтәлек буенча төркемнәрдә фикер алышу, әсәргә җиңелчә әдәби анализ ясау, сораулар һәм биремнәргә җавап табу, әсәрне өлешләргә бүлү, план төзү.

25

Сөйләм үстерү. Туган туфрак.

1

02.12

Яңа сүзләрне уку, язу, эчтәлек буенча төркемнәрдә фикер алышу, әсәргә җиңелчә әдәби анализ ясау, сораулар һәм биремнәргә җавап табу, әсәрне өлешләргә бүлү, план төзү.

26

Бүлекне кабатлау. Йомгаклау.

1

07.12

Укылган әсәрләр турында фикер әйтү, кыскача эчтәлеген сөйләү, викторина сорауларына җавап бирү, мөстәкыйль эш

27

Галимҗан Ибраһимов. Кар ява

1

09.12

Портретлары буенча язучыларны тану, яңа сүзләрне истә калдыру, язучы биографиясен уку, сораулар төзү, җавап бирү, презентация карау, караган буенча фикер алышу, һава торышы турында сөйләү.

28

Кави Нәҗми. Кызыклы хәл.

1

14.12

Язучы тормышы белән танышу, презентация карау, кош исемнәрен истә калдыру, дәреслек, дәфтәр белән эш, парларда сөйләшү.

29

Мәрзия Фәйзуллина. Чыршының күлмәкләре ..

1

16.12

Шагыйрәнең тормыш юлы белән танышып, хронологик таблица тутыру, шигырьне тыңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, парлап сөйләшү, проект эшенә әзерлек.

30

Резеда Вәлиева. Нәни чыршы

1

21.12

Проект эшен яклап, төркемнәрнең чыгыш ясавы, яңа әсәр белән танышу, сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу.

31

Акбай һәм Кыш бабай. Туфан Миңнуллиннан

1

23.12

Сорауларга җавап эзләү, ишетеп аңлау, рольләргә бүлеп уку, әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне табу, әдәби әсәр турында фикер алышу.

32

Бүлекне кабатлау. Проект эше.Йом-гаклау.

1

11.01

Проект эшен яклап, төркемнәрнең чыгыш ясавы.

33

Әбүгалисина. Каюм Насыйридан

1

13.01

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, таблица тутыру.

34

Әбүгалисина. Каюм Насыйри.Яшел Үзән районы Олы Ачасыр авылындаКаюм Насыйри музее

1

18.01

Сорауларга җавап эзләү, ишетеп аңлау, рольләргә бүлеп уку, әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне табу, әдәби әсәр турында фикер алышу.

35

Казанда Каюм Насыйри музее

1

20.01

Сүзлек белән эш, парлап сөйләшү, мөстәкыйль укып, төп мәгълүматны аңлау, дәреслек, дәфтәр белән эш, презентация карау, фикер алышу.

36

Чүкеч. Габделхәй Сабитовтан

1

25.01

Язучы тормышы белән танышу, презентация карау, инструмент исемнәрен истә калдыру, дәреслек, дәфтәр белән эш, парларда сөйләшү.

37

Абдулла Алиш иҗаты.

1

27.01

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, яңа сүзләрне төрле фигыль формаларына кую, җөмләләр төзү, план төзү, укыганны гади җөмләләр белән кыскача сөйли белү.

38

Әни ялга киткәч. Абдулла Алиштан

1

01.02

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, хронологик таблица тутыру, план төзү.

39

Фәнис Яруллин иҗаты.

1

03.02

Шагыйрәнең тормыш юлы белән танышып, хронологик таблица тутыру, шигырьне тыңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, парлап сөйләшү, бер һөнәр турында сөйләү.

40

Кояштагы тап. Фәнис Яруллиннан

1

08.02

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү.

41

Гөлшат Зәйнашева.Кем булырга?

1

10.02

Презентация карау, композитор турында музыка дәресендә алган белемнәрне яңа мәгълүмат белән тәңгәлләштерү, дәреслек, дәфтәр белән эш, музыка тыңлау, фикер алышу, парлап сөйләшү.

42

Сәйдәшнең юл башы. Мәгъсүм Латыйфуллиннан

1

15.02

Язучы иҗаты белән танышу, шигырьне тыңлап аңлау, чылбыр буенча сәнгатьле уку, сайлап уку, дәреслек, дәфтәр белән эш, төркемнәрдә фикер алышу.

43

Салих Сәйдәшев иҗаты. Салих Сәйдәшев исемендәге Зур концерт залы

Казанда Салих Сәйдәшев музее

1

17.02

Язучыларның портретлары белән эш, викторина сорауларына төркемләп, парлап җавап эзләү, мөстәкыйль эш.

44

Равил Фәйзуллин. Бердәнбер

1

22.02

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, хронологик таблица тутыру.

45.

Йомгаклау. Кабатлау.Проект эше.

1

24.02

Проект эшен яклап, төркемнәрнең чыгыш ясавы.

46

Ике туган. Дәрдемәндтән

1

01.03

Презентация ярдәмендә язучы тормышы белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, хронологик таблица тутыру.

47

Дәрдемәнд иҗаты.

1

03.03

Хикәяне рольләргә бүлеп уку, рәсемгә карап сайлап уку, өлешләргә бүлү, план төзү, план буенча кыскача эчтәлекне сөйләү.

48

Һади Такташ иҗаты.

1

08.03

Презентация ярдәмендә шагыйрь тормышы, ул яшәгән чор белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, сәнгатьле уку.

49

Һади Такташ. Мокамай.

1

10.03

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, поэманы тыңлау, аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, поэмага анализ ясау.

50

Һади Такташ һәм чор.

1

15.03

Ишетеп аңлау, рольләргә бүлеп уку, әсәрдә автор әйтергә теләгән фикерне табу, әдәби әсәр турында фикер алышу, Р.Харисның рәсемнәре буенча җөмләләр төзү.

51

Серле алан. Ренат Харистан

1

17.03

Шагыйрә турында белешмәне уку, сораулар төзү, сорауларга җавап бирү, шигырьне тыңлау, тәрҗемә итү, сәнгатьле уку, сайлап уку, биремнәр үтәү, ятлау.

52

Ренат Харис — оста рәссам да

1

29.03

Парлап сөйләшү, шигырьне тыңлап аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, шигырьгә анализ ясау, төрле милләт кешеләренең киемнәре, теле, йолалары турында сөйләшү.

53

Эльмира Шәрифуллина. Дуслык, чын дуслык!

1

31.03

Төркемнәрдә эшләү, викторина сораулары, мөстәкыйль эш.

54

Шәүкәт Галиев. Дуслык балы

1

05.04

Парлап сөйләшү, шигырьне тыңлап аңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча сәнгатьле уку, эчтәлек буенча фикер алышу, шигырьгә анализ ясау,

55

Бүлекне кабатлау.

1

07.04

Фронталь әңгәмә, язучы турында презентация ясау, карау, шигырьне тыңлап аңлау, сәнгатьле уку, рольләргә бүлеп уку, дәреслек, дәфтәр белән эш.

56

Шәүкәт Галиев. Курыкма, тимим. Атлап чыктым Иделне

1

12.04

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, яңа сүзләрне төрле фигыль формаларына кую, җөмләләр төзү.

57

Фаил Шәфигуллин. Ике тиен акча

1

14.04

Хикәяне уку, төп эчтәлекне аңлау, фикер алышу, парлап сөйләшү, фигыльләрне, сыйфатларны табу, алар белән җөмләләр төзү, төп геройларны сурәтләү, план төзү, план буенча сөйләү.

58

Акбай белән Карабай. Фаил Шәфигуллиннан

1

19.04

Язучы тормышы белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, ишетеп аңлау, сүзлекчә белән эш, укыганны тәрҗемә итү, сораулар, биремнәр үтәү, эчтәлекне берничә җөмлә белән сөйләү.

59

Василий Радлов.Шаян кеше

1

21.04

Язучыларның портретлары белән эш, викторина сорауларына төркемләп, парлап җавап эзләү, мөстәкыйль эш.

60

Кабатлау һәм йомгаклау дәресе.

1

26.04

Фронталь әңгәмә, шигырьне тыңлап аңлау, сәнгатьле уку, рольләргә бүлеп уку, дәреслек, дәфтәр белән эш.

61

Роберт Әхмәтҗанов.«Иртә әле...»

1

28.04

Шагыйрьнең тормыш юлы белән танышып, хронологик таблица тутыру, шигырьне тыңлау, ярымтавыш белән уку, чылбыр буенча уку, сайлап уку, яңа сүзләрне өйрәнү, парлап сөйләшү.

62

Апрель (портрет). Гәрәй Рәхимнән

1

03.05

Дәреслек, дәфтәр белән эш, парлап сөйләшү, яңа сүзләрне төрле фигыль формаларына кую, җөмләләр төзү, план төзү, укыганны гади җөмләләр белән кыскача сөйли белү.

63

Туган ягым — яшел бишек. Гомәр Бәшировтан

1

05.05

Яңа сүзләрне язу, эчтәлек буенча төркемнәрдә фикер алышу, әсәргә җиңелчә әдәби анализ ясау, сораулар һәм биремнәр, әсәрне өлешләргә бүлү, план төзү, план буенча гади җөмләләр белән сөйләү.

64

Йомгаклау контроль эше. Тест.

1

10.05

Белемнәрне тикшерү.

65

Гомәр Бәширов “Язгы сабан туйлары”

1

12.05

Журнал тарихына, аның Интернеттагы сайтына күзәтү ясау, журнал саннары белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, бер сан белән таныштыру өчен, төркемнәрдә эшне бүлешү, әзерләнү.

66

Сабан туе бәйрәме турында.

1

17.05

фикер алышу, сораулар төзү, сорауларга җавап бирү,парлап сөйләшү.

67

Лотфулла Фәттахов “Сабантуй” картинасы

1

19.05

Рәссам турында уку, презентация карау, картинаны карау, фикер алышу, сораулар төзү, сорауларга җавап бирү, картинаны сурәтләп сөйләү, парлап сөйләшү.

68

Проект эше.Сабантуй» журналы.

1

24.05

Журнал тарихына, аның Интернеттагы сайтына күзәтү ясау, журнал саннары белән танышу, төркемнәрдә фикер алышу, бер сан белән таныштыру өчен, төркемнәрдә эшне бүлешү, әзерләнү.

69

Газинур Морат.Сабан туе

1

26.05

Әзерләгән чыгышларны тыңлау — проект яклау, журналга хат язу.

70

Кабатлау һәм йомгаклау дәресе.

1

31.05

тест, «Тапкырлар, зирәкләр клубы», викториналар, музейларга экскурсияләр, китапханәдән җәйге каникулга китап алу.

Еллык контроль тесты

I вариант

1. Роберт Әхмәтҗанов кем ул?

а) Шагыйрь; ә) язучы;

б) рәссам.

2. Гәрәй Рәхимнең «Апрель» хикәясе нәрсә турында?

а) Яз турында;

ә) апрель ае турында;

б) әнисе турында.

3. Гомәр Бәширов кем ул?

а) Халык язучысы; ә) халык җырчысы;

б) халык шагыйре.

4. «Туган ягым — яшел би¬шек» әсәрен кем язган?

а) Роберт Әхмәтҗанов; ә) Гомәр Бәширов;

б) Гәрәй Рәхим.

5. Сабантуйга охшаган чуваш бәйрәме —

а) Сабан туе; ә) Чуклеме;

б) Агатуй.

6. Сабан туеньтң төп ярышы —

а) ат чабышы; ә) көрәш;

б) капчык киеп йөгерү.

7. «Сабантуй»

картинасының авторы кем?

а) Бакый Урманче; ә) Харис Якупов;

б) Лотфулла Фәттахов.

8. «Әдәби әсәрдәге табигать тасвиры, вакыйгалар сурәтләнгән урындагы реаль шартлар.» Бу — нәрсә?

А) Пейзаж

Ә) портрет

Б) Хикәяләү

9. “Сабантуй” балалар журналы турында языгыз.

II вариант

1. «Язгы сабан туйлары» әсәрендә көрәшче егет:

а) Галимҗан; ә) Хәкимҗан;

б) Әхәт.

2. Җәйге иртә, бал кортлары турындагы шигырьнең авторы

а) Роберт Әхмәтҗанов; ә) Гомәр Бәширов;

б) Гәрәй Рәхим.

3. Лотфулла Фәттахов кем ул?

а) Рәссам; ә) җырчы;

б) композитор.

4. «Геройның тышкы кыяфәтен сурәтләү үзенчәлеге.»

Бу — нәрсә?

а) Пейзаж; ә) портрет;

б) хикәяләү.

5. Хәзер Сабантуй кайчан үткәрелә?

а) Яз җиткәч;

ә) чәчү эшләре беткәч;

б) кар эрегәч.

6. Кайсы ярыш Сабантуйда булмый?

а) Көрәш;

ә) ат чабышы;

б) урындык күтәреп йөгерү.

7. Г.Бәширов кайда туган?

а) Казанда;

ә) Башкортстанда;

б) Арча районында.

8. Кем киносценарийлар язган?

а) Гәрәй Рәхим;

ә) Гомәр Бәширов;

б) Лотфулла Фәттахов.

9. “Сабантуй” балалар журналы турында языгыз.

Укучыларның белем һәм күнекмәләрен тикшерү һәм бәяләү нормалары.

Телдән җавап бирү күнекмәләрен тикшерү эшләренең күләме:

(минутларда)

2

2

Диалогик сөйләм

(репликалар саны)

8

3

Монологик сөйләм

(фразалар саны)

9

Тыңланган текстның эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирүне бәяләү.

КУРСНЫҢ УКЫТУ-МЕТОДИК ТӘЭМИН ИТЕЛЕШЕ ӨЧЕН ӘДӘБИЯТ ИСЕМЛЕГЕ

Укытучы өчен:

1. Аминева В.Р. Типы диалогических отношений между национальными литературами (на материале произведений русских писателей второй пол. ХIХ в. и татарских прозаиков первой трети ХХ в.) / В.Р.Аминева. – Казань: Казан. ун-т, 2010. – 474 с.

2. Амирханов Р.У. Татарский народ и Татарстан в начале ХХ века: Исторические зарисовки / Р.У.Амирханов. – Казань: Татар.кн.изд-во, 2005. – 152 с.

3. Арсланов М.Г. Тылсым. Татар театры: режиссерлар һәм драматурглар / М.Г.Арсланов. – Казан: Мәгариф, 2008. – 287 бит: фот.б-н.

4. Әдәбият белеме: Терминнар һәм төшенчәләр сүзлеге. – Казан: Мәгариф, 2007. – 231 б.

5. Әдипләребез: биобиблиографик белешмәлек: 2 томда / төз. Р.Н.Даутов, Р.Н.Рахмани. – Казан: Татар.кит.н.шр., 2009. – Т.I. – 751 б.; Т.II. – 735 б.

6. Әминев А.Г., Әдһәмова Г.М. Урта мәктәптә әдәбият укыту методикасы / А.Г.Әминев. − Казан: Татар. кит. нәшр., 1977.

7. Әминев А.Г., Сайкин Ш.Р. V – VII классларда әдәбият укыту методикасы /Абдулла Әминев, Шәриф Сайкин. − Казан: Татар. кит. нәшр., 1965

8. Бөек Ватан сугышы чоры поэзиясе: Шигырьләр һәм поэмалар. [Төз. һәм кереш сүз авт.Р.Х.Хәйбрахманов]. – Казан: Татарстан Республикасы “Хәтер” нәшр. (ТаРИХ), 2005. – 416 б.

9. Галимуллин Ф.Г. Укучыларны сәнгатьле укырга өйрәтү / Фоат Галимуллин. − Казан: 1988.

10. Гилязов А.М. Три аршина земли; В пятницу вечером / Аяз Гилязов. – Казань: Магариф, 2008. – 295 с.

11. Еники Ә. Сайланма әсәрләр / [Төз. һәм кереш сүзавт. Ә.Р.Мотыйгуллина]. – Казан: Татарстан Республикасы “Хәтер” нәшр. (ТаРИХ), 2002. – 416 б.

12. Есин А.Б. Принципы и приемы анализа литературного произведения: Учебное пособие. – 8-е изд. /А.Б.Есин. – М.: Флинта: Наука, 2007. – 248 с.

13. Җамалетдинов Л. Әкиятләр // Фольклор жанрларын анализлау. – Казан, 1986. – Б.89-91.

14. Җамалиева Л.Ф. Фольклорда уртаклык мәсьәләләре: Татар, башкорт һәм чуаш халык җырлары мисалында. Уку ярдәмлеге / Л.Ф.Җамалиева. – Казан: Алма-Лит, 2003.

15. Җамалиева Л.Ф. Татар фольклорчылары: методик кулланма / Л.Ф.Җамалиева. – Казан: ТДГПУ, 2009.

16. Закирҗанов Ә.М. Мәктәптә татар әдәбиятын укыту мәсьәләләре: Укытучылар өчен методик кулланма / Әлфәт Закирҗанов. − Казан: Мастер Лайн, 1997.

17. Закирҗанов, Ә.М. Яңарыш юлыннан / Ә.М.Закирҗанов. – Казан: Татар.кит.нәшр., 2008. – 303 бит.

18. Заһидуллина Д.Ф. ХХ гасыр татар әдәбияты тарихы: дәреслек / Д.Ф.Заһидуллина, Н.М.Йосыпова. – Казан: Казан университеты, 2011. – Т.I: ХХ йөзнең беренче яртысында татар әдәбияты.. – 230 б.; Т.II: ХХ йөзнең икенче яртысында татар әдәбияты. – 198 б.

19. Заһидуллина Д.Ф., Әминова В.Р., Ибраһимов М.И. Әдәби әсәр: Өйрәнәбез һәм анализ ясыйбыз: урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма / Д.Ф.Заһидуллина, В.Р.Әминова, М.И.Ибраһимов. – Казан, 2007. − 112 б.

20. Заһидуллина Д.Ф. Урта мәктәптә татар әдәбиятын укыту методикасы: Метод. кулланма / Дания Заһидуллина. − Казан: Мәгариф, 2004.

21. Исламов Ф.Ф. Мәктәптә халык авыз иҗаты әсәрләрен өйрәнү /Фәнис Исламов. − Казан: 1988.

22. Исмәгыйлева С.Г. Мәктәптә драма әсәрләрен өйрәнү / Сания Исмәгыйлова. − Казан: 1983.

23. Исмәгыйлева С.Г. IV – VIII классларда лирик әсәрләрне өйрәнү / Сания Исмәгыйлова. − Казан: 1985.

24. Курбатов Х.Р. Шигырь энҗеләре ничек барлыкка килә?/Хәлиф Курбатов. − Казан: Фикер, 2002.

25. Кутуй А.Н. Неотосланные письма: повести, стихотворение в прозе/ Адель Кутуй; [сост. анал. ст. М.М.Хабутдиновой]. – Казань: Татар. кн. изд-во, − 216 с.

26. Леонов С.А. Речевая деятельность на уроках литературы в старших классах: Методические приемы творческого изучения литературы: Методическое пособие. / С.А.Леонов. − М.: Флинта: Наука, 1999.

27. Лотфи Г.Ф., Сайкин Ш.Р. Әдәби уку методикасы: V-VII классларда әдәбият укытучылар өчен кулланма. /Галимҗан Лотфи, Шәриф Сайкин. − Казан: Таткнигоиздат, 1956.

28. Методика преподавания литературы: Учебник для студентов пед. вузов / Богданова О.Ю., Леонов С.А., Чертов В.Ф.; Под ред. О.Ю.Богдановой / О.Ю.Богданова., С.А.Леонов, В.Ф.Чертов − М.: Издательский дом «Академия», 1999 – 400 с.

29. Мещеряков В.Н. Жанры школьных сочинений: Теория и практика написания: Учебно-методическое пособие для студентов и учителей-словеников /М.Н.Мещеряков. − М.: Флинта: Наука, 1999.

30. Мещерикова М.И. Литература в таблицах и схемах. – М.: Рольф, 2000. – 224 с.− (Домашний репетитор).

31. Мухаметшина Р.Ф. Изучение литературы в аспекте диалога культур. – Казань: 2006. – 116 с.

32. Мухаметшина Р.Ф. Диалог русской и татарской культур в системе литературного образования: На материале школ Республики Татарстан. – Казань: РИЦ «Школа», 2006. – 248 с.

33. Нигъмәтуллин Ә.З. Урта мәктәптә татар әдәбиятын өйрәнүнең фәнни-методик нигезләре / Әхәт Нигъмәтуллин. − Казан: Татар. кит. нәшр., 1983.

34. Поварисов С. Мәктәптә әдәби әсәрнең телен өйрәнү /Суфиян Поварисов. − Казан: Татар. кит. нәшр., 1978.

35. Поварисов С. Сүз һәм сәнгатьле сөйләм. Укытучылар, укучылар, студентлар, аспирантлар, язучылар һәм журналистлар өчен теоретик-методик кулланма./Суфиян Поварисов. − Уфа: Башкортстан «Китап» нәшр., 1997. – 224 б.

36. Примерные программы по учебным предметам. Литература. 5-9 классы: проект. – М.: Просвещение, 2010. – 176 с. – (Стандарты второго поколения).

37. Пропп В.Я. Историчес кие корни волшебной сказки / В.Я.Пропп. – Л.: 1946.

38. Прыгунова Е.Н., Пазумова И.А. Преподавание фольклора в редней школе. – Санкт-Петербург, “Паритет”, − 2001.

39. Рәми И. Әдәби сүзлек (элекке чор татар әдәбияты һәм мәдәнияте буенча кыскача белешмәлек) / И.Рәми, Р.Даутов. – Казан: Татар.кит.нәшр., 2001. – 399 бит.

40. Романчева Е.С. Введение в методику обучения литературе: учеб. пособие/ Е.С.Романичева, И.В.Сосновская. – М.: ФЛИНТА: наука, 2012. – С.14-34.

41. Рус телендә урта (тулы) белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1− 11 нче с-лар [басма өчен Ч.М.Харисова, К.С.Фәтхуллова, З.Н.Хәбибуллина җаваплы] – Казан: Татар. кит. нәшр., 2011. – 239 б.

42. Сынап карау программалары (авторлары Р.Х.Хәйдәрова, Р.Л..Малафеева; Ә.Р.Мотыйгуллина, И.М.Ибраһимова) – Казан: Мәгариф, 2003.

43. Татар әдәбияты: Теория. Тарих/Д.Ф.Заһидуллина, Ә.М.Закирҗанов, Т.Ш.Гыйләҗев, Н.М.Йосыпова. – Казан: Мәгариф, 2006. – 319 б.

44. Татар театры (1906-1926). – Тулыландырылган 2нче басма. – Казан: Мәгариф, 2003. – 308 бит.

45. Татар халык әкиятләре: Тылсымлы әкиятләр / Төз. Л.Җамалетдинов. – Казан, 1994.

46. Технологии и теория обучения литературе: учеб. пособие/ под.ред В.А.Кохановой. − М: ФЛИНТА: Наука, 2011. – С.11-32.

47. Урманче Ф.И. Татар халык иҗаты. Югары уку йортлары һәм колледжлар өчен дәреслек / Ф.И.Урманче. – Казан: Мәгариф, 2002.

48. Урманче Ф.И. Татар халык иҗаты / Ф.И.Урманче. – Казан: Мәгариф, 2005. – 383 б.

49. Федеральный закон об образовании в Российской Федерации № 273-ФЗ от 29. 12. 2012. – Ростов н/Д.: 2013. – 208 с.

50. Фёдоров А.А. Введение в теорию и историю культуры: Словарь / А.А.Фёдоров. – Уфа: Гилем, 2003. – 320 с.

51. Формирование универсальных учебных действий в основной школе: от действия к мысли. Система заданий: пособие для учителя/ [А.Г.Асмолов, Г.В.Бурменская, И.А.Володарская и др.]; под ред. А.Г.Асмолова. – 2-е изд. – М.: Просвещение, 2011. – 159 с.

52. Хаков В.Х. Мәктәптә язучыларның тел үзенчәлекләрен өйрәнү / В.Х.Хаков. − Казан: Татар.кит.нәшр., 1984.

53. Ханнанов Р.Г. Төрки драматургия контекстында татар сәхнә әдәбияты (ХIХ гасыр ахыры – ХХ йөз башы) / Р.Г.Ханнанов. – Казан: ТДГПУ, 2010. – 193 б.

54. Хатипов Ф.М. Әдәбият теориясе: Югары уку йортлары, педагогия училищелары, колледж студентлары өчен кулланма. – Тулыландырылган икенче басма / Ф.М.Хатипов. – Казан: Раннур, 2002. – 352 бит.

55. Хәсәнова Ф.Ф. Шагыйрь һәм заман / Ф.Ф.Хәсәнова. – Казан: Школа, 2010. – 296 бит.

56. Хисмәтова Л.К. М әдин ә Маликова и җаты / Л.К.Хисм әтова. – Казан: ТДГПУ, 2010. – 215 б.

57. Хөсни Ф. Сайланма әсәрләр / [Төз. һәм кереш сүз авт. Ә.Р.Мотыйгуллина]. – Казан: Татарстан Республикасы “Хәтер” нәшр. (ТаРИХ), 2002. – 447 б.

58. Черкезова М.В. Проблемы преподавания русской литературы в инокультурной среде: методическое пособие / М.В.Черкезова. – М.: Дрофа, 2007.

59. Эскальнек А.Я. Основы литературоведения. Анализ художственного произведения: Практикум / А.Я.Эскальнек. − М.: Флинта: Наука, 2003.

60. Яхин А.Г. Әдәбият дәресләре: Укытучылыр, югары уку йортлары студентлары, укучылар өчен методик кулланма / А.Г.Яхин. − Казан: Мәгариф, 2003.

61. Яхин А.Г. Система татарского фольклора / А.Г.Яхин. – Набережные Челны: НИСПТР, 2012. – 286 с.

Укучы өчен:

1. «Татар әдәбияты», Рус телендә төп белем бирү оешмалары өчен дәреслек. 5 нче с-ф. 2 кисәктә; төзүче–авторлары Ә.Р.Мотыйгуллина,Р.Г.Ханнанов, Л.Х.Хисмәтова. – Казан: «Мәгариф-Вакыт», 2014 ел.

2. «Татар әдәбияты», Рус телендә төп белем бирү оешмалары өчен дәреслек. 6 нчы с-ф. 2 кисәктә; төзүче–авторлары Ә.Р.Мотыйгуллина,Р.Г.Ханнанов, Э.Х.Гыйзәтуллина. – Казан: «Мәгариф-Вакыт», 2014 ел.

3. «Татар әдәбияты», Рус телендә төп белем бирү оешмалары өчен дәреслек. 7 нче с-ф. 2 кисәктә; төзүче–авторлары Ә.Р.Мотыйгуллина,Р.Г.Ханнанов, Г.Г.Мулласалихова. – Казан: «Мәгариф-Вакыт», 2014 ел.