Хуттургаш йоцу чолхе предложени

Автор публикации:

Дата публикации:

Краткое описание: ...

НОХЧИЙН МЕТТАН 5 –ЧУ КЛАССЕХЬ ЙИЛЛИНА УРОК




[pic]


[pic]





Хуттургашца йолу чолхе предложенеш [pic]



[pic]


[pic]

Нохчийн меттан, литературан хьехархо:

Заруева Залина Хусейновна


[pic]


Урокийн ц1е.

Хуттургашца йолу чолхе предложенеш (шайгахь подлежащи а, сказуеми а долуш, цхьалхечарех лаьтташ). Чолхечу предложенех йолчу цхьалхечу предложенешна юккъехь а хуттургана т1ехьа а, амма, ткъа бохучу хуттургашна хьалха а запятой йиллар. [pic]



Урок д1аяхьар.


  1. Ц1ахь бина болх таллар.

Дешархошка 19-гla а, 20-г1а а §§ юьйцуьй-туш, ц1ахь кхочушдинчу шардар т1ера масалш а дала дойтуш.

II. Керла коьчал йовзийтар.

  1. Комментированни яздар.

Иза х1окху ламанан районан центр ю. Кхузахь бехаш нохчий бац, амма дийнахь ган тарло схьаоьху нохчийн зударий, божарий, бераш. [pic]

Х1окху юьрта х1инца шозлаг1а веара Муса. Амма цунна атта карийра кхузахь больница. Щийнан тхевн-на т1етоьхначу эчигана т1едеттара дог1а. ТТадийна шелвелла Муса хорша еача санна вегавора, амма цунна шело ца хаалора. (А. Айдамиров)


2. - Д1аеша повестан т1ера кийсак. Аларан
1алашоне хьаьжжина, муьлха предложенеш ю уьш?


- Церан чаккхенгахь муьлха сацаран хьаьркаш ехкина аша? [pic]

- Юй кхузахь цхьалхе предложенеш? Маса ю уып? Даладе масалш.


[pic]

Жоп даларан кеп: Х1окху юьрта х1инца шозлаг1а

веара Муса.



  • XIapa предложени цхьалхе ю, х1унда аьлча, цхьана предложении бух бу кхузахь: веара Муса, цхьа хаам бо цо.


  • Чолхе предложенеш юй? Хуттургашца я уып йоцуш? Маса чолхе предложени ю х1окху кийсак т1ехь. Даладе масалш.

[pic]

  • Д1аязъе предложени:


Стигал ч1ог1а къекъара, амма бераш ца кхоьрура- XIapa предложени чолхе ю, х1унда аьлча, кхузахь предложении ши бух бу:


1) стигал къекъара [pic]


2) бераш ца кхоьрура. Цара ши хаам бо. Цу шина предложении уьйр хуьлуьйту амма бохучу хуттурго, ткъа уып вовшех къастайо запятой-ца.


Оцу предложенина х1оттор вай схема: [pic]




амма





- Оцу кепара толлу комментировани яздар т1ера цхьалхе а, чолхе а предложенеш.



III. Iамийнарг т1еч1аг1дар.

  1. Кхочушде 96-г1а шардар, чолхечу предложенийн схемаш х1иттае. [pic]

  2. Х1окху схемашка хьажжий х1иттае чолхе предложенеш:



1.

, ткъа

2.





1.

а

2.


  • Xlopa предложенехь билгалбаккха цуьнан грамматически бух.

  • Дийца, муха къастайо вовшех цхьалхе а, чолхе а предложенеш.


  1. Чолхе предложени синтаксически талларан кеп xIotto хьовса деза вай х1окху предложенина: Бетар-солта д1авижира, амма г1овг1анаша самаваьккхира иза.


  • Муха ю xlapa предложени? (чолхе).


  • Маса цхьалхечу предложенех лаьтта иза? [pic]


  • Xlopa цхьалхечу предложенера грамматически бух карабе, билгалбаккха.

  • Стенан г1оьнца уьйр хилла цу шина предложении?

  • Муьлхачу сацаран хьаьркаца къастийна вовшех цу чолхечу предложенина чуйог1у цхьалхе предложенеш?


  • Чолхе предложени талларан кеп:

  • XIapa предложени чолхе ю. Цунна чуйог1у шиъ цхьалхе предложени. Хьалхарчу предложении грамматически бух: Бетарсрлта д1авижира. Шолг1ачу предложении грамматически бух: иза самаваьккхира. Цу шина предложении вовшашца уьйр епГхуттург амма ю, ткъа уып вовшех къастайо запятойн г1оьнца. [pic]

  • [pic]

[pic]

Синтаксически къастам бе х1окху предложенешна:


1.1уьйранна сихха новкъабевлира дешархой, ткъа

санатори dla ца кхечцра уъш буъйсанна бен.


2. Чекхъелира керлачу шеран буьйса, амма хъе-

  • ший dla ца бахийтира х1усамдас.


IV. Дозуш долу къамел кхиор.

1. Учебникан 56-чу аг1он т1ехь ду сурт. Оцу суьр-
та т1е а хьожуш, дешархоша жоп ло х1окху хаттарш-
на:


  1. Мичахь ду бераш?


  1. Стенах хаало иза школан стадион хилар?



  1. Муьлха хан ю х1окху суьрта т1ехь [pic]


гайтинарг? Стенах хаьа иза?


  1. Х1ун деш ду бераш?


  1. Цхьа а веаний церан ловзаре хьажа?

  2. Х1ун деш ву суьрта т1ера цхьа к1ант?

Буьрка юй цуьнгахь?


  1. Цунна дуьхьало ян г1ерташ маса ловзархо ву?


  1. Мила ву оцу дерригенна тидам беш? [pic]


  1. Стенах хаьа шуна иза суьдхо хилар?


  1. Муьлха ц1ераш тохкур яра аша берашна?


  1. Самукъадолий церан буьрканах ловзуш?



  1. Буй техьа царна юкъахь хинболу говза

футболисташ?


  1. Шу ловзий мукъачу хенахь футболах?



2. Хьехархочо rlo а деш, дешархоша уьна а, тетра-
даш т1е а д1а а язъеш, х1оттайо цхьалхе план:


План.

  1. Урокаш чекхъяьлла хан;

  2. школан хазачу стадионехь;

  3. берийн футболах ловзар;

  4. буьрка схьаяккха г1ерташ луьра къийсам; [pic]

  5. нийсо еш волу суьдхо;

  6. берийн а, цаьрга хьоьжучеран а самукъадалар.


  1. берийн а, цаьрга хьоьжучеран а самукъадалар.

3. Лакхахь яздинчу хаттаршна цкъа хьалха жоп
ло. Оьшуш долу дешнаш а, дешнийн цхьаьнакхетарш
а, предложенеш а д1аязъе.

4. Оцу лакхахь язйинчу плане а хьожуш, х1оттаде

дийцар. Цунна ц1е тилла. («Школан стадионехь», «Къона («футболисташ», «Мукъачу хенахь»).

  1. Цхьана кехат т1ехь Язъе шаьш хаьржинчу ц1арна сочинени. Цу т1ехь а, амма, ткъа боху хуттургаш билгалъяха.


V. ЦIахь бан болх. [pic]


  1. Карлаяха 19-20-г1ий §§.

  2. Кхочушде 97-г1а шардар.


  1. Урокехь суьрта т1ехь (56-rIa arlo) язъян кечло сочинени шаьш тиллинчу ц1арна. Иза язъян мегар ду цхьана кехат т1ехь, масех хуттургашца йолу чолхе предложени юкъа а ялош. План шаьш xIotto а мегар ду, классехь х1оттийнарг 1адда а йитина.

  2. Цхьана чолхечу предложенина бе синтаксически къастам.

[pic]

[pic]

Читать полностью »