8 нче сыйныфның рус телендә сөйләшүче балалар өчен татар әдәбияты буенча эш программасы.
(сәгатьләр күләме атнага 2 сәг., елга 70 сәг.)
Аңлатма язуы
Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде:
Россия Федерациясенең “Мәгариф турында” законы (Федеральный закон “ Об образовании в Российской Федерации”, приказ №273/ФЗ от 29.12.12 г.);
Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” законы.22.06.2013 №68 – РТ;
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының (Белем бирүнең вакытлы дәүләт стандартларын раслау турында боерыгы – 4.03.09 ел №499/09);
”Татар теле һәм әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты”, 2008 ел;
Татарстан Республикасының “Дәүләт телләре һәм Татарстан республикасында башка телләр” турындагы законы; ( 8.07.1992 N 1560-XII(ред.3.03.2012));
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының “Татарстан Республикасының гомуми белем бирү оешмаларында татар телен дәүләт теле буларак укыту турында методик хаты ( 13.08.12 ел №1291520/1);
“Рус телендә (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар”, Казан: Татар китап нәшрияты,2011;
11 нче мәктәпнең гомуми белем бирү программасы (ООП МБОУ “СОШ №11” на 2012-2017 уч.год, приказ №171 от 01.09.12г.);
11 нче мәктәпнең 2015 – 2016 уку елына укыту планы;
“Укыту фәне, электив курслар, түгәрәкләрнең эш программасы тәртибе һәм структурасы” турында локаль акт (локальный акт «О структуре, порядке разработки и утверждения рабочих программ учебных предметов, элективных курсов, кружков», приказ №164 от 01.09.11г.);
11 нче мәктәпнең 2015 – 2016 уку елына еллык календарь укыту графигы;
11 нче мәктәпнең 2015-2016 уку елына дәресләр расписаниесе;
“Татар теле һәм әдәбиятыннан региональ исемлеккә кертелгән дәреслекләр һәм уку кулланмалары турында” (Приказ МО и Н РФ «О предварительном заказе на региональные и этнокультурные учебные издания на 2014/2015 учебный год» № 283 от 29.01.2014 г.).
Эш программасы структурасы
Татар әдәбиятының эш программасы өч өлештән тора: аңлатма язуыннан, төп бүлекләрне, белем һәм күнекмәләрне үз эченә алган программаның эчтәлегеннән, укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләреннән.
Эш программасының эчтәлеге
Рус телендә сөйләшүче балаларга татар әдәбияты укытуның төп максаты һәм бурычлары.
-Татар халык авыз иҗаты үрнәкләре белән таныштыру;
-әдипләрнең тормыш юлы, иҗаты турында кыскача белешмә бирү;
-матур әдәбият әсәрләрен аңлап кабул итү, иҗади фикерләүне, укучыларның телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү;
-әдәби – тарихи мәгълүматларны һәм әдәби – теоретик төшенчәләрне белү, аларны анализ эшендә файдалану;
-әдәби әсәрне уку һәм анализлау, әсәр геройларына характеристика бирү;
-татар халкының күренекле шәхесләре, милли бәйрәмнәре, гореф-гадәтләре белән таныштыру;
-татар халкының мәдәни һәм рухи кыйммәтләренә хөрмәт хисе булдыру, әхлаклы шәхес тәрбияләү.
-гуманлык карашлары,гражданлык тойгысы,патриотизм хисләре,татар әдәбиятына,татар халкының рухи һәм мәдәни кыйммәтләренә ихтирам тәрбияләү;
-телдән һәм язма сөйләм аша әдәби зәвык үстерү;
-татар классик әдәбияты,балалар әдәбияты,хәзерге татар әдәбиятының күренекле вәкилләрен атый белү,аларның әсәрләреннән өзекләрнең эчтәлеген аңлау һәм фикер алыша белү;
-татар халкының әдәбияты,тарихы,мәдәнияте буенча мәгълүматлы булу;
-татар сәнгатенең күренекле вәкилләре турында хәбәрдар булу.
Әдәбият укытуның төп эчтәлеге
Халык авыз иҗаты үрнәкләре
Язучыларның тормышы,иҗаты турында белешмә
Сүз сәнгатенең барлык жанрларына да кагылган күренекле татар әдипләренең әсәрләреннән ( хикәя, шигыр,поэма, повесть,роман ) өзекләр:
Уку һәм сөйләшү өчен тәкъдим ителгән әсәрләрнең авторлары: К.Насыйри, В.Нуриев,Л,Лерон, Н.Гыйматдинова, Ф.Шәфигуллин, Р.Миңнуллин, Ш.Галиев,Р.Вәлиева,Ф.Яруллин,К.Даян, М.Галиев,А.Алиш, Н.Дәүли,Дәрдемәнд, Р.Фәйзуллин,Р.Фәхретдинов,Г.Тукай,Ә.Фәйзи,С.Алиш,Г.Ибраһимов.
Татар халкының сәнгате,тарихы,мәгърифәт үсешен чагылдырган мәгълүмати материаллар.
Вакытлы матбугат язмалары.
-укучыларның гомуми белем мәктәбендә үзләштергән белемнәрен һәм сөйләм күнекмәләрен камилләштерү һәм тирәнәйтү;
-тел күренешләрен танып белергә, чагыштырырга, гомумиләштерергә күнектерү;
-татар телен халыкның рухи, әхлакый, мәдәни хәзинәсе буларак аңларга ирешү;
-татар әдәбиятыннан алган белемне сөйләм телендә куллана белү;
-алган белемнәрне җанлы аралашу шартларында кулланырга өйрәтү;
Белем бирү эчтәлегенең мәҗбүри минимумы.
Тыңлап аңлау
Төрле төрдәге тыңлап аңлау күнегүләрен үти белү;
сүзләрне, җөмләләрне аңлап тәрҗемә итә белү;
тәкъдим ителгән текстны тыңлап, эчтәлеге буенча сорау бирә, сорауларга җавап бирә белү;
зур булмаган аутентив яки адаптацияләнгән әдәби әсәрләрдән өзекләрне, информацион характердагы текстларны, газета-журналлардан мәкаләләрне тыңлап аңлап, эчтәлеге буенча фикереңне әйтә, аралашуга чыга белү;
Сыйныфташларыңның сөйләмен тыңлап аңлау һәм аларга үз фикереңне аңлата белү, алар белән әңгәмә кору, әңгәмәдә катнаша белү.
Диалогик сөйләм
Диалогларны тиешле темпта уку, эчтәлеген аңлау һәм сөйли алу;шигырьләрне сәнгатьле итеп уку һәм яттан өйрәнү күнекмәләренә ия булу.
Сорау, җавап, килеш(мә)ү, шикләнү һәм башка репликаларны дөрес кулланып, әңгәмә кору, сөйләшә белү;
аралашуда катнаша, аны туктата һәм яңадан башлый белү;
парда, төркемдә сөйләшү барышында үз фикереңне аңлата, раслый, дәлилли белү, ситуация аңлашылмаганда, сорау биреп, сөйләм барышын ачыклый белү;
терәк схемалар кулланып, ситуация буенча әңгәмә кора белү;
татар сөйләм этикеты үрнәкләреннән урынлы файдаланып әңгәмә кору, сөйләшә белү.
Монологик сөйләм
Программада тәкъдим ителгән темалар буенча тиешле эзлеклелектә текст төзи һәм аның эчтәлеген сөйли белү;
конкрет ситуациягә үз карашыңны, төрле вакыйгалар, яңалыкларны хәбәр итә белү;
монологик сөйләмдә кереш, эндәш сүзләрне кулланып, орфоэпик һәм грамматик нормаларны саклап, үз фикереңне төгәл җиткерә белү;
өйрәнгән текстны үз сүзләрең белән сөйләп бирә белү;
өйрәнгән шигырьләрне яттан сәнгатьле сөйли белү.
Уку
Программада тәкъдим ителгән текстларны, татар теленең әйтелеш нормаларын саклап, сәнгатьле һәм аңлап уку;
текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү;
таныш булмаган текстны эчтән укып, аның төп фикерен таба белү;
таныш булмаган сүзләрнең, төзелмәләрнең тәрҗемәсен сүзлектән таба белү.
Язу
Өйрәнелгән темалар буенча актив куллануда булган сүзләрне дөрес яза белү;
конкрет бер тема буенча хикәя төзи белү;
прагматик текстлар (рецептлар, белдерүләр, афиша һ.б.), эпистоляр жанр текстлары (шәхси һәм официаль хатлар, котлаулар һ.б.) яза белү;
үзеңне борчыган проблемага карата үз фикерләреңне язмача җиткерә белү;
тәкъдим ителгән текстның эчтәлегенә нигезләнеп, аны үзгәртеп яки дәвам итеп яза белү.
8 нче сыйныфны тәмамлаган рус телендә сөйләшүче балалар үзләштерергә тиешле белем –күнекмәләр.
Белемнәр:
-өйрәнгән әдәби әсәрнең эчтәлеге;
-классик әдипләрнең тормыш һәм иҗат юлларының төп фактлары;
-өйрәнгән әдәби - теоретик төшенчәләр;
Күнекмәләр:
-әсәрне сәнгатьле һәм дөрес итеп уку;
-укылган әсәрләрнең эчтәлеген өлешчә яки тулы аңлау һәм сөйләү, укыганда сүзлекләр куллана белү;
-әдәби әсәрне кабул итү һәм анализлау;
-текст буенча план төзү;
-әдәби әсәрнең төрен һәм жанрын ачыклау;
-образларга характеристика бирү;
-өйрәнелгән әсәргә һәм темага бәйле телдән һәм язмача үз фикереңне белдерү;
-ятлаган әсәрне аңлап һәм сәнгатьле итеп сөйләү;
-татар халкының милли бәйрәмнәрен, гореф-гадәтләрен, күренекле шәхесләрен белү;
-төрле төрдәге сочинениеләр яза белү.
Укыту – методик комплекты
1. Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11нче с-лар._Казан:Татар.кит.нәшр.,2011.
2. Дәреслек: Татар теле:Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәк.8нче с-фы өчен д-лек(рус телендә сөйләшүче балалар өчен)/Хәйдәрова Р.З.,Малафеева Р.Л. .-Казан:Мәгариф,2008.
3.Хәйдәрова Р.З., Малафеева Р.Л., Сәлимҗанова К.Г. Рус телендә сөйләшүче балаларга татар теле,уку дәресләре оештыру. 8нче сыйныф.Укытучылар өчен методик кулланма.-Чаллы.-2008.
СӨЙЛӘМ ЭШЧӘНЛЕГЕ ТӨРЛӘРЕНӘ ӨЙРӘТҮГӘ ТАЛӘПЛӘР:
- ТЫҢЛАП АҢЛАУ
ДИАЛОГИК СӨЙЛӘМ
МОНОЛОГИК СӨЙЛӘМ
УКУ
Өч минутлык текстны тыңлап, аның эчтәлеге буенча әңгәмә (полилог) кору;
Диктор сөйләмен тыңлап аңлау күнекмәләренә ия булу.
Укылган (тыңланган) текстның эчтәлеге буенча фикер алышуда катнашу;
Кара-каршы сөйләшү барышында аралашу максатына ирешә һәм үз фикереңнеалу;
Тәкъдим ителгән ситуация буенча сөйләшү үткәрү (һәр укучының репликалар саны уннан ким булмаска тиеш).
Табигать күренешләрен, кешеләрне тасвирлый белү;
Сәяси-иҗтимагый вакыйгалар һәм мәдәният яңалыклары турында хәбәр итү (җөмләләр саны уникедән ким булмаска тиеш);
Укылган (тыңланган) текстның эчтәлеген эзлекле сөйләп бирү.
Фәнни-популяр стильдәге текстларны, диалогларны тиешле темпта уку, эчтәлеген аңлау һәм сөйли алу;
Шигырьләрне сәнгатьле итеп уку һәм яттан өйрәнү күнекмәләренә ия булу.
8 нче сыйныф (рус телендә сөйләшүче балалар өчен)
Сәгать саны:70 сәг.
Барлыгы: 70 сәг.; атнага: 2 сәг.
Планлаштыру : Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк прогрммалар : 1-11нче с-лар. Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы, Казан:Татар.кит.нәшр.,2011. нигезендә төзелде .
Дәреслек: Татар теле китабы .Рус телендә урта гомуми белем бирүче мәктәпнең 8 нче сыйныфы өчен дәреслек(рус телендә сөйләшүче балалар өчен) Р.З.Хәйдарова, Р.Л Малафеева, - Казан : Мәгариф 2008 ел.
Программаның эчтәлеге буенча тематик бүленеш.
№
Тема
Сәг.саны.
1
Күп укыган –күп белер.
13
2
Мин һәм минем яшьтәшләрем.
14
3
Буш вакытымны мин ничек үткәрәм.
11
4
Табигать һәм кеше.
9
5
Без Татарстанда яшибез
9
6
Татарстанның күренекле әдипләре.
14
8 нче сыйныфның рус төркемнәрендә татар әдәбияты дәресләрен укытуның календарь -тематик планы.
№ Дәрес саны
ТЕМА
Сәг.саны
Дәреснең предмет нәтиҗәсе
Үткәрелү вакыты
План буенча
факт
Күп укыган күп белгән.
1
Р Вәлиева. «Мәктәбем»
1
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә оештыра белү
02.09.
2
Каюм Насыйринең биографиясе
1
Монологик сөйләмгә чыгу, язучының биографиясен сөйли белү
07.09.
3
4
5
«Әбүгалисина» әсәренең беренче өлеше.
Д/М сөйләмгә чыгу.
«Әбүгалисина» әсәренең икенче өлеше
3
Текстны өлешләргә, кисәкләргә аеру, төп фикерне билгеләү План төзү күнекмәләрен булдыру
09.09.
14.09.
16.09.
6
7
8
9
ДМС.”Әбүгалисина”тексты буенча.
В. Нуриев “Өлгерәм әле” хикәясенең I өлеше
ДМС чыгу.
В. Нуриев “Өлгерәм әле” хикәясенең II өлеше.
1
3
Укучыларны үз фикерләрен әйтә белергә өйрәтү, әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәнү, ситуатив күнегүләр эшли белү
21.09.
23.09.
28.09.
30.10.
10
11
Татарстанның Милли китапханәсе.
2
Дәреслек һәм өстәмә мате-риал белән эшли белү, Татарстанның китапханәләре турында мәгълүмат туплау
05.10.
07.10.
12
Л. Леронның “Пирамида” әсәре.
1
Әдәби әсәр-ләрне аңлап укыргага өйрәтү
12.10.
13
“Күп укыган күп белгән “бүлеге буенча кабатлау.
1
Өйрәнелгән лексиканы сөйләмдә куллана белү
14.10.
Мин һәм минем яшьтәшләрем.
14
15
Н.Гыйматдинованың тормыш юлы һәм иҗаты турында белешмә.
Н. Гыйматдинова. “Болын патшасы” хикәясе I-II өлешләр
“Болын патшасы” хикәясе III өлеш
2
Текстны өлешләргә, кисәкләргә аеру, төп фикерне билгеләү План төзү План буенча сөйли белү
Әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәтү, үз фикереңне әйтү
19.10.
21.10.
16
17
Н. Гыйматдинова. “Болын патшасы” хикәясенең IV-V бүлекләре
2
Текстны өлешләргә, кисәкләргә аеру, төп фикерне билгеләү
26.10.
28.10.
18
19
Ш. Галиевның биографиясе.
Ш. Галиев. “Безнең йорт малайлары”
1
1
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә булдыру
11.11
13.11
20
Ш. Галиевның “Ялгыш адым” шигыре белән танышу
1
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә булдыру
18.11
21
22
Ф. Шәфигуллинның биографиясе
Ф. Шәфигуллин. “Әнфисә кемгә елмая?” әсәре белән танышу
2
Парларда эшли белү, монологик сөйләм төзи белү. Әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәнү, үз фикереңне әйтү
20.11
25.11
23
Р. Миңнуллинның “Подъездагы язулар” әсәре белән танышу
1
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә булдыру
27.11
24
25
Ф. Яруллинның биографиясе
Ф. Яруллин. “Җилкәннәр җилдә сынала” әсәре белән танышу
2
Язучының биографиясен сөйли белү. Текстны өлешләргә, кисәкләргә аеру, төп фикерне билгеләү
2.12
4.12
26
Әсәр эчтәлеге буенча сөйләмгә чыгу
1
Парларда эшли белү, иптәшеңә киңәш бирү
9.12
27
“Мин һәм минем яшьтәшләрем” бүлеге буенча кабатлау.
1
Өйрәнелгән лексиканы сөйләмдә куллана белү, ситуатив күнегүләр эшли алу
11.12
Буш вакытымны мин ничек үткәрәм?
28
29
30
К. Даянның “Өзелгән чәчәкләр” әсәренең I IIөлеше белән танышу.Д/М сөйләмгә чыгу.
К. Даянның “Өзелгән чәчәкләр” әсәренең II өлеше белән танышу
1
1
1
Текстны өлешләргә, кисәкләргә аеру, төп фикерне билгеләү
иптәшеңә киңәш бирү
16.12
18.12
23.12
31
32
М. Галиевның “Җиңәсем килде” әсәре белән танышу
Әсәр буенча Д/М сөйләмгә чыгу.
2
Үз фикерне булдыру,монологик сөйли белү
25.12
11.01
33
Буш вакыт.(Бәйләнешле сөйләмгә чыгу).
1
монологик сөйләм төзи белү
13.01.
34
Яраткан музыкам.
1
үз фикереңне әйтү
16.01.
35
БСҮ.Вакытны файдалы үткәрү.
1
Монологик сөйли белү, әңгәмә бул-дыруга өйрәтү
20.01.
36
37
А.Алишның биографиясе.
А.Алиш.”Алдакчы Наил” хикәясе белән танышу
2
Текстны өстендә эшли белү
23.01
27.01
38
“Буш вакытымны мин ничек үткәрәм?” бүлеге буенча кабатлау.
1
Әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәнү, үз фикереңне әйтә белү
30.01.
Табигать һәм кеше.
39
ДМС.Табигать һәм без.
1
Монологик сөйли белү, әңгәмә корырга өйрәнү
03.02.
40
41
Н. Дәүлинең биографиясе белән танышу
Н. Дәүлинең “Бәхет кайда була?” әсәре белән танышу
2
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә оештыра алу План буенча сөйли белү
06.02.
10.02.
42
ДМС.“Кошларга ярдәм” темасына сөйләшү.
1
Өйрәнелгән лексиканы монологик һәм диалогик сөйләмдә куллана белү
13.02.
43
44
Дәрдемәнднең биографиясе.
Дәрдемәнднең “Бер хәзинә” әсәре белән танышу
2
Монологик сөйли белү, әңгәмә оештырырга өйрәтү Язучының биографиясен сөйләргә өйрәнү
17.02.
20.02.
45
46
Н. Дәүлинең “Хезмәткә-хөрмәт” әсәре белән танышу
Н. Дәүлинең “Хезмәткә-хөрмәт” әсәре буенча диалогик сөйләмгә чыгу
2
Парларда эшли белү, иптәшеңә киңәш бирү Әсәр эчтәлеге буенча монологик сөйләү
24.02.
27.02.
47
“Табигать һәм кеше “бүлеге буенча кабатлау.
1
Өйрәнелгән грамматик конструкцияләрне һәм лексиканы сөйләмдә куллана белү
03.03.
Без Татарстанда яшибез.
48
49
Р.Фәйзуллинның тормыш юлы,иҗаты.“Онытма син! “шигыре.
2
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә оештыра алу, ситуатив күнегүләр эшли белү
06.03.
10.03.
50
51
Р. Фәхретдинов. “Идел суы ага торыр” әсәре белән танышу
2
Текстны өлешләргә, кисәкләргә аеру, төп фикерне билгеләү. Әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәнү, үз фикереңне әйтә алу
13.03.
17.03.
52
53
Сөембикә турында текст
“Шәһәр ни өчен Казан дип аталган”риваяте.
2
Парларда эшли белү, иптәшеңә киңәш бирү Татарстанның истәлекле урынгнары турында сөйли белү
20.03.
03.04.
54
55
Туган җирем – Татарстан
Татарстанның Милли музеенда
2
Татарстан турында мәгълүмат туплау, сөйләм оештыра алу
07.04.
10.04.
56
“Без Татарстанда яшибез “бүлеген кабатлау.
1
Парларда эшли белү, иптәшеңә киңәш бирү, өйрәнелгән лексиканы сөйләмдә куллана белү
14.04.
Татарстанның күренекле әдипләре.
57
58
Г. Тукай биографиясе
Г. Тукай. “Исемдә калганнар”
2
Тукайның тормыш юлын һәм иҗатын белү
17.04.
21.04.
.
59
60
Ә. Фәйзи. “Асрарга бала бирәм”
2
Тукайның әсәрләрен аңлап уку, план төзи белү, әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәнү
24.04.
28.04.
61
62
Г. Тукай. “Су анасы”
“Пар ат”,”Туган авыл”
2
Шигырьне сәнгатьле укый белү, эчтәлеге буенча әңгәмә оештыра алу
01.05.
05.05.
63
64
65
С. Алишев. “Нәни батыр”
М.Җәлил биографиясе.”Кызыл ромашка”,”Җырларым”.
1
2
Эчтәлек буенча әңгәмә оештыру, план буенча сөйләү
08.05.
12.05.
15.05.
66
67
Г. Ибраһимовның биографиясе,
“Алмачуар”әсәре.
2
План буенча сөйли белү.
Әдәби әсәрдәге геройларга бәя бирергә өйрәнү, үз фикереңне әйтә алу
19.05.
22.05.
68
Г. Ибраһимовның
“Алмачуар” әсәре буенча сөйләмгә чыгу
Ситуатив күнегүләр эшли белү, әсәргә нигезләнеп хикәя яза алу
26.05
69
Арадаш аттестация
1
Белемнәрне тикшерү. Өйрәнелгән темаларны практикада куллана белү. Мөстәкыйль эшли белү күнекмәләрен камилләштерү
29.05
70
Үткәннәрне кабатлау дәресе.
Йомгаклау.
1
Өйрәнелгән темалар буенча сөйләм оештыра белү
31.05.
Татар әдәбиятыннан эш программасы
8 нче сыйныф (татар төркеме)
(70 сәг)
Аңлатма язуы
Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде:
Россия Федерациясенең “Мәгариф турында” законы (Федеральный закон “ Об образовании в Российской Федерации”, приказ №273/ФЗ от 29.12.12 г.);
Татарстан Республикасының “Мәгариф турында” законы.22.06.2013 №68 – РТ;
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының (Белем бирүнең вакытлы дәүләт стандартларын раслау турында боерыгы – 4.03.09 ел №499/09);
”Татар теле һәм әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты”, 2008 ел;
Татарстан Республикасының “Дәүләт телләре һәм Татарстан республикасында башка телләр” турындагы законы; ( 8.07.1992 N 1560-XII(ред.3.03.2012));
Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының “Татарстан Республикасының гомуми белем бирү оешмаларында татар телен дәүләт теле буларак укыту турында методик хаты ( 13.08.12 ел №1291520/1);
“Рус телендә (тулы) гомуми белем бирү мәктәпләре өчен татар теле һәм әдәбиятыннан үрнәк программалар: 1-11 нче сыйныфлар”, Казан: Татар китап нәшрияты,2011;
11 нче мәктәпнең гомуми белем бирү программасы (ООП МБОУ “СОШ №11” на 2012-2017 уч.год, приказ №171 от 01.09.12г.);
11 нче мәктәпнең 2015 – 2016 уку елына укыту планы;
“Укыту фәне, электив курслар, түгәрәкләрнең эш программасы тәртибе һәм структурасы” турында локаль акт (локальный акт «О структуре, порядке разработки и утверждения рабочих программ учебных предметов, элективных курсов, кружков», приказ №164 от 01.09.11г.);
11 нче мәктәпнең 2015 – 2016 уку елына еллык календарь укыту графигы;
11 нче мәктәпнең 2015-2016 уку елына дәресләр расписаниесе;
“Татар теле һәм әдәбиятыннан региональ исемлеккә кертелгән дәреслекләр һәм уку кулланмалары турында” (Приказ МО и Н РФ «О предварительном заказе на региональные и этнокультурные учебные издания на 2015/2016 учебный год» № 283 от 29.01.2014 г.).
Татар әдәбиятыннан эш программасы өч өлештән тора: аңлатма язуыннан, төп бүлекләрне, белем һәм күнекмәләрне үз эченә алган программаның эчтәлегеннән, укучыларның әзерлек дәрәҗәсенә таләпләреннән.
Бүгенге көндә иң мөһим таләп мондый: мәктәпне тәмамлаганда, «укучы үз алдына максат куярга һәм аны тормышка ашыру юлларын үзе таба алу дәрәҗәсенә күтәрелергә тиеш”.
Татар әдәбиятын укытуның максатлары:
матур әдәбият текстларын форма һәм эчтәлек берлегендә аңлап кабул итү, төп әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби-теоретик төшенчәләрне белү; әдәби-тарихи процесс турында гомуми караш булдыру;
тиз үзгәрүчән заман шартларында файдалы җитештерүчән хезмәткә яраклы, үз-үзен танып белергә һәм һәрдаим камилләштерергә әзер, рухи дөньясы бай булган шәхес тәрбияләү; гуманлылык карашлары,милли үзаң, гражданлык тойгысы, патриотизм хисләре, әдәбиятка һәм халыкның мәдәни кыйммәтләренә ярату һәм хөрмәт булдыру;
укучыларда әдәбиятның үзенчәлекләре турында карашларны, әдәби текстны кабул итү, образлы һәм аналитик фикерләү культурасын, автор позициясен аңлау, әдәби процессның тарихи һәм эстетик нигезләренә төшенү , эстетик һәм иҗади сәләтне, кызыксынуны үстерү;
телдән һәм язма сөйләмне үстерү;
әдәби-теоретик белемнәр нигезендә әдәби әсәрне тарихи-әдәби җирлеген аңлап һәм сәнгати кыйммәте бөтен тулылыгында гына
ачыкланучы буларак анализлау; төрле типтагы сочинениеләр язу; кирәкле мәгълүматларны (Интернет челтәре аша да) табу, системалаштыру һәм файдалану күнекмәләре булдыру;
8Б сыйныфының татар төркемендә барлыгы 11 бала.Төркемдә татарча үз фикерләрен ачык һәм тулы әйтеп бирүчеләр саны шактый.Шулай да өйдә татар телендә сөйләшмәүче гаиләләрдән килүче балалар бар. Алар җөмлә төзелешендә хата җибәрә, бирелгән сорауга җавапны кыска, ләкин аңлап җавап бирәләр. Андый балалар өчен әдәби әсәрләрне аңлап уку шактый кыен.
Укыту планында 8 нче сыйныфта татар әдәбиятыннан атнага 2 сәгать вакыт бирелә. План “Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар әдәбиятын укыту программасы (татар балалары өчен) ”на (төзүче-авторлар – Ф.Г. Галимуллин, З.Н. Хәбибуллина, Х.Г. Фәрдиева) (Казан, Татарстан китап нәшрияты, 2011) нигезләнеп төзелде. Программада 70 сәгать каралган: әсәрләрне уку һәм өйрәнү – 56 сәгать. Класстан тыш уку –4 сәгать, бәйләнешле сөйләм үстерү – 10 сәгать. Дәреслек: 8 нче сыйныфта татар әдәбияты дәреслеге. (Казан, “Мәгариф”, 2010.)
4
Тормыш юлы, иҗады турында белешмә әсәрләрен уку, фикер алышу.
8
Солтан Габәши.
1
Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә.
9
М.Җәлил. Шагыйрьнең тормышы һәм иҗаты.
4
Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Җырларым”, “Имән” һ.б шигырьләрен уку, анализ, фикер алышу.
10
М. Рахманкулова һәм Галия Кайбицкая.
2
Тормыш юлы, иҗатлары турында белешмә
11
Рәссам Х. Якупов.
1
Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. Рәссамның рәсемнәре, “Хөкем алдыннан” картинасы.
12
Г.Әпсәләмов. “Ак чәчәкләр” романыннан өзек.
4
Язучының тормыш юлы, иҗаты. “Ак чәчәкләр” романыннан өзекләр уку, фикер алышу, анализ.
13
Н.Дәүли. “Яшәү белән үлем арасында”.
4
Әдипнең тормыш юлы. Иҗаты. “Яшәү белән үлем арасында” повестеннән өзекләр уку, фикер алышу.
14
Ш. Рәкыйпов.
4
Язучының тормыш юлы. “Чәчәкләр сөйли белә” повестеннан өзекләр уку, фикер алышу.
15
А.Расих.
2
Әдипнең тормыш юлы. Иҗаты. “Ишан оныгы” романыннан өзекләр уку, анализ.
16
Г.Ахунов.
2
Әдипнең тормыш юлы. Иҗаты. “Идел кызы” романыннан өзекләр уку, фикер алышу,
18
Ш.Галиев.
3
Тормыш юлы, иҗады турында белешмә. “Әткәйгә хат” поэмасы.Лирик геройның кичерешләрен сурәтләү алымнары турында фикер алышу.
19
Р.Мөхәммәдиев. “Беренче умырзая”
3
Тормыш юлы, иҗады турында белешмә. Экологик тәрбия бирү
20
Милли бәйрәмнәребез
1
Халкбызның гореф-гадәтләре һәм йолалары турында сөйләшү һәм фикер алышу.
21
Класстан тыш уку
4
22
Бәйләнешле сөйләм үстерү
10
8 нче сыйныф укучыларының әдәбияттан белем, осталык һәм күнекмәләренә гомуми таләпләр
Татар халык авыз иҗаты жанрларыннан:
әкиятләр, аларның төрләрен, геройларының төп сыйфтларын;
язучылар язган әкиятләрнең үзенчәлекләрен;
дөнья халыклары әкиятләрен аера белү;
мәкальләр, табышмаклар һәм кешенең тапкырлыгын, зирәклеген билгеләүдә аларның ролен аңлау;
җырлар һәм аларның төрләрен аера белү;
бәетләр, аларда сурәтләнгән чынбарлык вакыйгаларын;
Әдәбият теориясеннән:
хикәя, фантастик хикәя, очерк, повесть, нәсерне аера белү;
автобиографик повестьны;
шигырь һәм поэманың үзенчәлеген белү;
комедия жанры хасиятләрен аңлатып бирү;
мәсәл жанрның үзенчәлеген;
әдәби әсәрнең сюжетын тотып ала белү;
уңай герой, тискәре герой, лирик герой төшенчәләрен белү;
әдәби әсәрләрдән сурәтләү чараларын таба белү сорала.
Татар мәдәниятеннән:
татар халкының гаилә-көнкүреш, гореф-гадәт һәм йолаларын аңлата белү;
милли орнаментларны аера белү;
әдәбиятка бәйле рәвештә балет, опера, сынчы кебек терминнарны аңлата белү сорала.
Укыту – методик комплекты
Татар әдәбиятыннан гомуми белем бирүнең дәүләт стандарты
“Рус телендә урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә татар әдәбиятын укыту программасы (татар балалары өчен) ”на (төзүче-авторлар – Ф.Г. Галимуллин, З.Н. Хәбибуллина, Х.Г. Фәрдиева) (Казан, Татарстан китап нәшрияты, 2011)
8 нче сыйныфта татар әдәбияты дәреслеге. (Казан, “Мәгариф”, 2011.)
Әдәби әсәргә анализ ясау: Урта гомуми белем бирү мәктәбе укучылары, укытучылар, педагогика колледжлары һәм югары уку йортлары студентлары өчен кулланма/Д.Ф.Заһидуллина,
М.И.Ибраһимов,В.Р.Әминева.-Казан:Мәгариф,2005
Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5-6нчы сыйныфларында эшләүче укытучылар өчен кулланма/Я.Х.Абдрәхимова.-Казан: Мәгариф,2007
Г.Камал. “Беренче театр” комедиясендәге образларга ха- рактеристика бирү. Комедия жанры белән танышу
1
Әсәрне яхшы белү, тормыш мәгънәсе турында уйлану, кеше характерындагы уңай һәм кире якларга бәяләргә өйрәнү
29.09
10
Татар театрының тарихы. Беренче татар театры труппалары һәм артистлары.
1
Татар театры үткән юлны күзаллау
1.10
11.
С.-Гыйззәтуллина Волжская
1
Иҗаты турында белешмә. Аның театр сәнгатен үстерүдәге эшчәнлеген өйрәнү
6.10
12
Габдулла Кариев
1
Иҗаты турында белешмә. Аның театр сәнгатен үстерүдәге эшчәнлеген белү
8.10
13
Сөйләм үстерү. Әлмәт Татар Дәүләт театры турында сөйләшү.
1
Шәһәребездәге театр турында материал туплау, караган спектакльләр турында фикер алыша алу
13.10
14
Г.Исхакыйның тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
15.10
15-16
Г.Исхакый. “Сөннәтче бабай”.
2
Әсәрнең идея-эчтәлегенә төшенү, милли традицияләрнең әһәмиятенә төшенү, аларны ихтирам итү.
20,22.10
17
Сөйләм үстерү.
Әсәрдә милли гореф-гадәтләребезнең чагылышы
1
Халкыбызның гореф-гадәтләре турында белемнәрне тирәнәйтү, аларга карата хөрмәт уяту
27.10
18
Г.Бәшировның тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
29.10
19-20.
Г.Бәширов. “Туган ягым-яшел бишек” әсәре.
2
Әсәрнең идея-эчтәлегенә төшенү; әсәр үзенчәлеген белү.
11.11
13.11
21.
“Туган ягым-яшел бишек” әсәрендә табигать һәм кеше мәсъәләсенең чагылышы.
Әдәбият теориясе. Повесть
1
Әсәрнең идея-эчтәлегенә төшенү; әсәрнең әхлакый кыйммәтен күрсәтә белү; Повесть төшенчәсен белү.
18.11
22
“ Туган ягым- яшел бишек” темасына сөйләшү
1
Туган як табигате турында әңгәмә, әдәби әсәрләрдән, шигырьләрдән өзекләр уку.
20.11
23
Васил Маликов иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
25.11
24
Кави Нәҗми. Биографик белешмә
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
27.11
25-26
К.Нәҗми иҗаты. “Миңлебикә кодагыйның кайгысы”әсәре.
2
Язучы турында хәбәрдар булу, әсәрнең эчтәлегенә төшенү.
2.12
4.12
27
К.Нәҗми. “Хәят апа” поэмасы.
1
Поэма аша сугыш елларында тылдагы халыкның тормышы һәм хезмәте турында белү.
9.12
28
Композитор С.Габәши.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
11.12
29
М.Җәлилнең тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
16.12
30
М.Җәлил. “Бер үгет” шигыре.
1
Шигырьнең идея-эчтәлеген белү.
18.12
31
М.Җәлил. “Имән” шигыре.
1
Шигырьнең идея-эчтәлеген белү, шигырь анализлау күнекмәләрен ныгыту
23.12
32
М.Җәлил. “Җырларым”, “Катыйльгә” шигырьләре.
1
Шигырьнең идея-эчтәлеген белү, шигырь анализлау күнекмәләрен ныгыту
25.12
33
Сөйләм үстерү.
Язма эш. “Гомерем минем моңлы бер җыр иде, Үлемем дә яңгырар җыр булып”.
1
М. Җәлил иҗатын кабатлау, йомгаклау. Эпиграф сайлау, план төзү күнекмәләрен ныгыту
12.01
34-35
Мәръям Рахманкулова, Галия Кайбицкая.
2
Биографиясен һәм иҗатын белү. Татар операсы турында искә төшерү.
14,20.01
36
Рәссам Харис Якуповның “Хөкем алдыннан” картинасы.
1
Картина буенча сочинение яза белү. Инша язу өчен материал туплау.
23.01
37
Г.Әпсәләмовның тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
27.01
38
Г.Әпсәләмов. “Ак чәчәкләр” романы.
1
Әсәрнең эчтәлеген белү. Әбүзәр абый, Гөлшаһидә образлары турында сөйләшү. Аларга характерлы сыйфатларны ачу.
30.01
39
“Ак чәчәкләр” романындагы образлар.
1
Романда ак халатлы кешеләр, медицина хезмәткәрләре, дөньясы һәм аларга өмет, ышаныч , хөрмәт белән караучы авырулар дөньясын ачу.
3.02
40
Сыйныфтан тыш уку.
Г.Әпсәләмов. “Ак чәчәкләр”.
1
Әсәрнең темасын, идеясен, төп проблемаларын ачу, фикер алышу
6.02
41
“Кем булырга, нинди булырга?” темасына сөйләшү.
1
Бирелгән темага диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белү
10.02
42
Н.Дәүлинең тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
13.02
43
Н.Дәүли. “Яшәү белән үлем арасында” повесте.
1
Әсәрнең эчтәлеген белү
17.02
44
Әсәрдә тоткынлыктагы кешеләрнең яшәүгә омтылышы.
1
Әсәрдә тоткыннарның яшәүгә омтылышын чагылдыру, Фашизмның явызлыгын, ерткычлыгын фаш итүгә төшенү.
20.02
45
Сыйныфтан тыш уку.
“Яшәү белән үлем арасында”
1
әсәрнең төп кыйммәтен, кеше язмышының ил сәясәтенә бәйле булуын аңлау.
24.02
46
Ш.Рәкыйпов иҗаты.
1
Тормыш юлын һәм иҗатын белү.
27.02
47
48
Ш.Рәкыйпов. “Чәчәкләр сөйли белә” повесте.
2
Әсәрнең эчтәлеген белү
3.03
6.03
49
Әсәрдә Барый Шәвәлиев образының бирелеше.
1
Образга характеристика бирә белү, Барый Шәвәлиевнең батыр булып формалашуына китергән сәбәпләрне ачыклау.
10.03
50
Ш.Рәкыйповның әсәрләре буенча “Син батырлыкны ничек аңлыйсың?” темасына сөйләшү
1
Татар халкының герой уллары турында мәгълүмат бирү, тыныч тормышта һәм сугыш чорындагы батырлыклар турында сөйләшү
13.03
51
А.Расихның тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
17.03
52
А.Расих. “Ишан оныгы” әсәре.
1
Әсәрнең эчтәлеген белү, Әсәрдә авторның авыр яшьлегенең бирелеше, сәбәпләрен ачыклау
20.03
53
Сыйныфтан тыш уку. А. Расих. “Ишан оныгы”.
1
Илдә барган үзгәрешләрнең кеше язмышында чагылышын аңлау
3.04
54
Сөйләм үстерү. “Йөртә безне язмышлар”
1
Бирелгән темага диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белү Диалогик һәм монологик сөйләм үстерү
7.04
55
Г.Ахуновның тормыш юлы һәм иҗаты.
1
Биографиясен һәм иҗатын белү.
10.04
56
Г.Ахунов. “Идел кызы” романы.
1
Әсәрнең эчтәлеген белү. Габбас мулла образына характеристика бирә белү. План буенча эзлекле эчтәлекле текст төзи белү.
14.04
57
Сөйләм үстерү. “Кеше булу кыен түгел, кешелекле булу кыен”
1
Бирелгән темага диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белү Диалогик һәм монологик сөйләм телен үстерү
17.04
58
Ш.Галиев иҗаты турында белешмә
1
Иҗат үзенчәлекләрен бәяләү
21.04
59
Ш.Галиев. “Әткәйгә хат” поэмасы.
1
Поэманың эчтәлеген белү.
24.04
60
Поэмадагы кичерешләрнең табигыйлеге.
1
Әсәрнең идея-тематикасын, төп проблемалар, аларның әһәмиятен аңлау.
28.04
61
Сөйләм үстерү. Бөек Ватан сугышы чорында балалар язмышы
1
Бирелгән темага диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белү Диалогик һәм монологик сөйләм телен үстерү
1.05
62
Ринат Мөхәммәдиев иҗаты турында белешмә.
1
Тормыш юлын һәм иҗатын күзаллау
5.05
63
64
Р. Мөхәммәдиев. “Беренче умырзая” повесте
2
Әсәрнең эчтәлеген белү, идея-тематикасын, төп проблемалар, аларның әһәмиятен аңлау.
8.05
12.04
65
Сөйләм үстерү. “Табигатьне саклау – изге эш”
1
Бирелгән темага диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белү Диалогик һәм монологик сөйләм телен үстерү
15.05
66
67
Ел фасылларына бәйле милли бәйрәмнәр
1
Милли бәйрәмнәр, йолалар, гореф-гадәтләр –халыкның рухи байлыгы, халыкны милләт итеп берләштерә торган асыл нигезләрнең берсе булуын аңлау.
19.05
68
Сөйләм үстерү. Татар халкының милли бәйрәмнәре
1
Бирелгән темага диалогик һәм монологик сөйләм оештыра белү Диалогик һәм монологик сөйләм телен үстерү
22.05
69
Сыйныфтан тыш уку. Г Бәширов. “Менә сиңа мә!”
1
Матур әдәбият белән кызыксыну, ярату.
26.05
70.
Йомгаклау.Арадаш аттестация
1
Ел буе үткән материалны кабатлау һәм системалаштыру
29.05
