Рабочая программа по башкирскому государственному языку для 5-9 классов

Филиал

Муниципальное общеобразовательное бюджетное учреждение

лицей с. Верхние Киги муниципального района

Кигинский район Республики Башкортостан

Основная общеобразовательная школа д. Юкаликулево

на заседании кафедры

протокол № -- от ----. 2016 г.

Руководитель ШМО

_____________/Гирфанова Ю.А/.

УТВЕРЖДАЮ

директор МОБУ лицей с. Верхние Киги

_____________/ Р. И. Ахмадуллин

Приказ № . 2016 г.

РАБОЧАЯ ПРОГРАММА

курса «Башкирский язык»

для уровня основного общего образования

на 2015- 2020 годы

Составитель:Хадыева Зиля Кинжабаевна

учитель башкирского языка и литературы,

первая квалификационная категория

д.Юкаликулево

Эш программаһының йөкмәткеһе:

Бүлектәр

Биттәр

Аңлатма яҙыу.

2

Уҡыу предметына дөйөм характеристика.

3-4

Башҡорт теленең уҡыу (белем биреү) планында урыны.

4

Уҡыу предметын үҙләштереүҙең шәхсән, метапредмет, предмет һөҙөмтәләре.

5-6

Уҡыу предметының программа йөкмәткеһе.

7-21

Һәр уҡыу йылына календарь – тематик план.

22-34

Уҡыу-уҡытыу методик комплекты һәм материал – техник саралар

34-35

1. Аңлатма яҙыу.

1995 йылда үткәрелгән Беренсе Бөтә донъя башҡорттары Ҡоролтайы, башҡорт халҡын тергеҙеү, туған телде, тарих менән йолаларҙы, әҙәбиәт менән мәҙәниәтте өйрәнеү кәрәклеген билдәләп, тейешле ҡарарҙар ҡабул итте.

Башҡортостан Республикаһы Президентының Указы менән 1999 йылдың 15 февралендә башҡорт теле, рус теле менән бер рәттән, республикала дәүләт теле тип ҡабул ителде.

Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан бөтөн мәктәптәрҙә лә башҡорт телен дәүләт теле булараҡ уҡытыу индерелде.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла:

• Төп дөйөм белем биреү федераль дәүләт стандарттары ( 17.12.2010 й. №1897).

• «Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы.

• Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы (29.12.2012 й. N 273-ФЗ).

• «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы.

• Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы ( 01.07.2013 й. № 696)

• Башҡортостан Республикаһында Милли мәғарифты үҫтереү концепсияһы.

• Муниципаль бюджет дөйөм белем биреү учрежденияһы Башкортостан Республикаһы муниципаль район Қыйғы районы Үрге Қыйғы лицейы филиалының уҡыу планы.

• Тикеев Д.С., Толомбаев Х.А., Вилданов Ә.Х., Дәүләтшина М.С., Хөснөтдинова Ф.Ә., Хажин В.И. Башҡорт теле һәм әҙәбиәте программаһы. Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 1-11 кластары өсөн. // Ижевск: “КнигоГрад”, 2008й.

• Ғәбитова З.М. Төп дөйөм биреү буйынса өлгө программалар. Башҡорт теле 5-9 клаксс (Яңы быуын стандарттары).- Өфө: Китап, 2012й.

Был программаның нигеҙенә психологик, педагогик һәм дидактик принциптар һалынған.

Программала ҡуйылған маҡсаттар һәм бурыстар

1. Башҡорт теленә ҡарата һөйөү, мәҙәниәт күренеше булараҡ, телгә ҡарата аңлы ҡараш тәрбиәләү; туған телдең төп аралашыу, кеше эшмәкәрлегенең төрлө сфераһынан белем алыу ҡоралы булыуын, йәмғиәттә ҡабул ителгән әхлаҡ-этик нормаларҙы үҙләштереү сараһы булыуын аңлау; башҡорт теленең эстетик ҡиммәттәрен үҙләштереү;

2. көндәлек тормошта һәм уҡыу эшмәкәрлегендә башҡорт телен аралашыу сараһы булараҡ үҙләштереү; үҙ-ара аңлашыу һәм үҙ-ара фекер алышыуға һәләтлелекте үҫтереү; үҙ телмәреңде камиллаштырыу; мөһим төп уҡыу белемен һәм универсаль уҡыу хәрәкәттәрен (эшмәкәрлек маҡсаттарын аныҡ итеп әйтә белеү, уны планлаштырыу, библиографик эҙләнеү үткәреү, төрлө типтағы лингвистик һүҙлектәрҙән, сығанаҡтарҙан, Интернеттан тейешле мәғлүмәтте алыу һәм эшкәртеү һ. б.) үҙләштереү;

3. тел системаһы төҙөлөшөн һәм уның хәрәкәттә булыу законлығын үҙләштереү; стилистик ресурстарҙы һәм төп әҙәби тел нормаларын күҙәтергә өйрәнеү; анализлау, сағыштырыу, классификациялау һәм тел факттарын баһалау һәләттәрен үҫтереү; яҙма һәм һөйләү телмәрен, телмәр эшмәкәрлеге төрҙәрен, аралашыуҙың төрлө ситуацияларында телде ҡулланыу ҡағиҙәләрен, телмәр этикет нормаларын үҙләштереү; актив һәм потенциаль һүҙлек запасын байытыу; телмәрҙә грамматик сараларҙы ҡулланыу күләмен киңәйтеү; алынған белемде, күнекмәне аралашыу процесында, уҡыу эшмәкәрлегендә һәм көндәлек тормошта ҡулланыу һәләтлеген камиллаштырыу.

2. Уҡыу предметына дөйөм характеристика

Төп дөйөм белем биреү мәктәптәрендә башҡорт теле курсы­ның йөкмәткеһе белем биреү процесында метапредмет һәм предмет маҡсаттарына өлгәшеүгә йүнәлдерелгән. Был үҙ йәһәтендә коммуникатив, тел, лингвистик һәм мәҙәни компетенцияны формалаштырыуҙы һәм үҫтереүҙе күҙ уңында тота.

Коммуникатив компетенция телмәр эшмәкәрлегенең төрҙәре, аралашыуҙы, һөйләү һәм яҙма телмәр төрҙәрен үҙләштереүҙе иҫәптә тота, тел материалын һәм күнекмәләрҙе кәрәкле ситуа­цияларҙа ҡуллана алыуҙы талап итә. Коммуникатив компетен­ция аралашыуҙың маҡсатын билдәләй, телмәр ситуацияһын баһалай белеүҙе, аралашыусының коммуникация ысулдарын һәм ниәттәрен иҫәпкә алыуҙы, адекват стратегик аралашыуҙы һайлауҙы һәм үҙ телмәреңде аңлы рәүештә үҙгәртеүгә әҙер булыуҙы күҙ уңында тота.

Тел һәм лингвистик компетенция йәмғиәт күренеше булараҡ, тел тураһында тейешле белемде үҙләштереү нигеҙендә уның төҙөлөшөн, үҫешен, хәрәкәттә булыуын формалаштырыуҙы аңлата; башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын үҙләштереү; һүҙлек запасын һәм уҡыусы телмәренең грамматик төҙөлөшөн байытыу; фән булараҡ, лингвистика тураһында тейешле белем, уның төп бүлектәренә кәрәкле булған тел күренеше факттарын анализлау һәм баһалау мөмкинлеген формалаштырыу; төрлө төрҙәге лингвистик һүҙлектәр менән ҡуллана белеү.

Мәҙәни компетенция туған телдең мәҙәниәтен сағылдырыусы форма булараҡ аңлауҙы күҙ уңында тота, тел һәм халыҡ тарихы­ның бәйләнештә булыуын, башҡорт теленең милли-мәҙәни үҙенсәлеген, башҡорт телмәр этикет нормаларын үҙләштереүҙе, милли-мәҙәни компонентлы һүҙҙәр мәғәнәһен аңлатыуҙы белдерә.

Өлгө программала материал коммуникатив-эшмәкәрлек йүнә­лештә бирелгән. Тәҡдим ителгән материал белем биреүҙе генә иҫәпкә алмай, ә эшмәкәрлек формаһын тормошҡа ашыра.

Беренсе (1 цифры аҫтында) тел һәм телмәр күренеше һәм уларҙың хәрәкәттә булыуын аңлатыусы лингвистик аңлатмаларҙың исемлеге бирелә. Икенсе (2 цифры аҫтында) тейешле аңлатмаларҙы өйрәнеү процесында эшкәртелеүсе төп уҡыу-уҡытыу эшмәкәрлек төрҙәре һанап кителә.

Башҡорт теле курсының коммуникатив-эшмәкәрлек йүнә­лешен көсәйтеү, уны белем алыуҙа метапредмет һөҙөмтәләргә йүнәлтеү, кешенең тышҡы мөхиткә тиҙ яраҡлашыу һәм унда әүҙем эшмәкәрлекте дауам итеүгә һәләтле булараҡ, функцио­наль грамоталылыҡты формалаштырыуҙың мөһим шарттары булып тора.

Функциональ грамоталылыҡтың мөһим индикаторы — предмет-ара статус: коммуникатив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге (телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәре менән эш итеү, тиңдәштәре һәм оло кешеләр менән аралашыуҙы ҡороу; телдән һәм яҙма телмәрҙе адекват ҡабул итеү, ҡуйылған проблема буйынса үҙ ҡарашыңды теүәл, дөрөҫ, логик яҡтан төҙөк һәм тасуири әйтеп биреү, аралашыу процесында яҙма һәм һөйләү телмәре нормаларын һәм башҡорт телмәр этикетын һаҡлау); танып белеү универсаль у~кыу эшмәкәрлеге (проблеманы аныҡлау, дөрөҫ аргументлай белеү, логик яҡтан төҙөк фекер йөрөтөү, иҫбатлай белеү, раҫлаусы йә кире ҡағыусы тезис килтереү, библиографик эҙләнеүҙе тормошҡа ашырыу, төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мәғлүмәт алыу, төп һәм өҫтәмә мәғлүмәтте билдәләү, уҡыу маҡсатын асыҡлау, аралашыу маҡсатынан сығып уҡыу төрөн һайлау, мәғлүмәти-компьютер сараларын ҡулланыу; мәғлүмәтте системаға килтереү һәм киренән эшкәртеү, уны төрлө ысулдар менән күрһәтеү һ. б.); регулятив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге (эшмәкәрлек маҡсатын ҡуя һәм аныҡ итеп әйтә белеү, эшмәкәрлекте эҙмә-эҙлекле планлаштыра һәм кәрәк саҡта үҙгәртә белеү; үҙ контроль, үҙ баһалау, үҙ коррекциялау һ. б. тормошҡа ашырыу). Функциональ грамоталылыҡтың мөһим компоненты телмәр эшмәкәрлеге төрҙәренә нигеҙләнә һәм мәктәптә туған телде өйрәнеү аша уҡыусыларҙың фекерләү һәләтен маҡсатлы йүнәлештә үҫтереүҙе күҙ уңында тота.

Функциональ грамоталылыҡты формалаштырыу, уҡыусы­ларҙың телмәр эшмәкәрлеген камиллаштырыу, төрлө аралашыу шарттарында башҡорт теленең уны ҡулланыу үҙенсәлектәрен белеү нигеҙендә төҙөлә. Уҡыу процесы телде анализлау күнекмә­ләрен формалаштырыуға ғына йүнәлдерелгән булырға тейеш түгел, ә шулай уҡ телмәр мәҙәниәтен тәрбиәләү, тормошта мөһим күнекмәләрҙе формалаштырыу, төрлө уҡыу төрҙәрен ҡулланыу, тексты мәғлүмәти эшкәртеү, мәғлүмәтте төрлө формала эҙләү, телмәр ситуацияһына, әҙәби тел нормаларына һәм аралашыуҙың этик нормаларына яраҡлы төрлө ысулдарын файҙаланыу. Шулай итеп, төп дөйөм белем биреү мәктәптә­рендә башҡорт телен уҡытыу баланың дөйөм мәҙәни кимәлен үҫтереүгә, артабан уҡыуын төрлө белем биреү учреждениеларында дауам итә алырлыҡ кимәлдә булы

3. «Башҡорт теле» уҡыу предметының уҡыу планында урыны

Төп дөйөм белем биреү федераль дәүләт стандарттарына ярашлы «Башҡорт теле» предметы 5-9 –сы кластарҙа өйрәнелә.

Аҙнаһына сәғәттәр һаны

Уҡыу аҙналарының һаны

Уҡыу йылына сәғәттәр һаны

15/16 уҡыу йылы (5-се класс)

2

34

68

16/17 уҡыу йылы (6 –сы класс)

1

34

34

17/18 уҡыу йылы( 7 –се класс)

2

34

68

18/19 уҡыу йылы ( 8-се класс)

2

34

68

19/20 уҡыу йылы (9-сы класс)

2

34

68

Барлығы:

9

170

306

4.Уҡыу предметын үҙләштереүҙең шәхсән, метапредмет, предмет һөҙөмтәләре.

Төп дөйөм белем биреү мәктәбенең сығарылыш уҡыусылары­ның башҡорт теле программаһын үҙләштереүҙә шәхси һөҙөмтәләре булып түбәндәгеләр тора:

1. башҡорт телен башҡорт халҡының төп милли-мәҙәни ҡиммәте булараҡ аңлау, интеллектуаль, ижади һәләтлектәрен һәм шәхестең мораль-этик сифаттарын үҫтереүҙә башҡорт теленең ролен, уның мәктәптә белем алыу процесындағы әһәмиәтен билдәләү;

2. башҡорт теленең эстетик ҡиммәтен аңлау; башҡорт теленә ҡарата ихтирам, һөйөү тәрбиәләү; милли-мәҙәни сағылыш булараҡ, башҡорт теленең таҙалығын һаҡлау тураһында хәстәрлек күреү; үҙ телмәреңде камиллаштырыуға ынтылыу;

3. аралашыу процесында кәрәкле һүҙлек запасына эйә булыу һәм үҙ фекереңде иркен еткереү өсөн тейешле грамматик сараларҙы үҙләштереү; үҙ телмәреңде күҙәтеү һәм уны баһалау күнекмәһен булдырыу.

Башҡорт теле программаһын үҙләштереүҙең мета­предмет һөҙөмтәләре:

1) телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәрен үҙләштереү: аудирование һәм уҡыу:

• телдән һәм яҙма бирелгән мәғлүмәтте (коммуникатив йүнә­леш, текст темаһы, төп фекер; төп һәм өҫтәмә мәғлүмәт) адекват ҡабул итеү;

• төрлөсә уҡыу күнекмәләрен булдырыу (эҙләнеү, ҡарап сығыу, танышыу, өйрәнеү); төрлө стилдәге, жанрҙағы текстарҙы үҙләштереү;

• төрлө стилдәге һәм жанрҙағы тексты ишетеп, адекват ҡабул итеү; аудирование менән эш итеү (һайлап алыу, танышыу);

• төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәтте һайлап алыу һәләтлелеге (матбуғат саралары, уҡыу өсөн тәғәйенләнгән компакт-дискы-лар, Интернет ресурстары); төрлө типтағы һүҙлектәр менән иркен ҡулланыу; белешмә өсөн әҙәбиәт, шулай уҡ электрон ҡулланмаларҙан һайлап алыу күнекмәһен булдырыу;

• һайлап алыу алымдары менән эш итә белеү һәм тәғәйен темаға материалды системаға килтереү; уҡыу йә аудирование һөҙөмтә­һендә алынған мәғлүмәтте үҙ аллы эҙләй алыу күнекмәләренә эйә булыу; мәғлүмәтте ҡайтанан эшләй алыу, еткерә белеү;

• стилистик үҙенсәлектәрҙе иҫәпкә алып, йөкмәткенән һәм ҡулланылған тел сараларынан сығып, фекерҙе сағыштыра алыу; һөйләу һәм яҙыу:

• алдағы уҡыу эшмәкәрлегенең (индивидуаль һәм коллек-тив) маҡсатын билдәләү һәләтлелеге, эштең эҙмә-эҙлелеге, өлгәшелгән һөҙөмтәләрҙе баһалау, уларҙы телдән һәм яҙма формала адекват аныҡ итеп әйтеү;

• тыңланған йә уҡылған тексты тәҡдим ителгән кимәлдә (план, һөйләү, конспект, аннотация) һөйләй алыу;

• төрлө телмәр стилендә һәм төрлө жанрҙарҙа аралашыу ситуацияһына ҡарап телдән һәм яҙма текст төҙөй алыу;

• телдән һәм яҙма формала үҙ фекереңде иркен еткерә белеү, тексты логик яҡтан эҙмә-эҙлекле төҙөү талаптарын һаҡлау;

• төрлө төрҙәге монологты (хикәйәләү, һүрәтләү, фекер йөрө­төү; төрлө төрҙәге монологтарҙың берләшеүе) һәм диалогты (этикетты үҙ эсенә алған, диалог-һорашыу, диалог-аралашыуға өндәү, диалог-фекер алышыу һ. б.; төрлө төрҙәге диалогтың берләшеүе) үҙләштереү;

• ғәмәлдә төрлө телмәрҙәге аралашыуҙың орфоэпик, лексик, грамматик, хәҙерге башҡорт әҙәби теленең стилистик нормаларын һәм яҙма телдә төп орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе һаҡлау;

• телмәр этикет нормаларын һаҡлап, аралаша алыу, телмәр аралашыу процесында ым-ишара, мимиканы урынлы ҡулланыу;

• уҡыу процесында һәм көндәлек аралашыуҙа үҙ телмәреңде контролдә тота алыу; йөкмәткенән, һүҙҙәрҙе урынлы ҡулланыуҙан сығып, үҙ телмәреңде баһалай белеү; грамматик һәм телмәр хаталарын таба, уларҙы төҙәтә алыу; үҙ тексыңды мөхәррирләү һәм камиллаштыра белеү;

• үҙ тиңдәштәрең аудиторияһында ҙур булмаған доклад, рефе­рат менән сығыш яһау; бәхәстә, төрлө аргументтар ҡулланып, көнүҙәк проблемалар буйынса сығыштарҙа ҡатнашыу;

2) алынған белем һәм күнекмәләрҙе көндәлек тормошта ҡуллана белеү; туған телде башҡа төрлө фәндәрҙән белем алыу сығанағы булараҡ файҙаланыу; тел күренештәрен анализлау буйынса алған белем һәм күнекмәләрҙе предмет-ара (сит тел, әҙәбиәт һ. б. дәрестәрҙә) ҡулланыу;

3) аралашыу процесында тирә-яҡтағы кешеләр менән комму­никатив маҡсатлы бәйләнештә, ниндәйҙер эш төрөн бергә эшләү, бәхәстә, күтәрелгән көнүҙәк темаларҙа фекер алышыуҙа ҡатнашыу; формаль һәм формаль булмаған шәхестәр менән мәҙәни аралашыу барышындағы төрлө ситуацияларҙа телмәр этикетының милли-мәҙәни нормаларын үҙләштереү.

Предмет һөҙөмтәләре:

1) телдең төп функциялары тураһында, башҡорт теленең башҡорт халҡының милли теле, Башҡортостан Республикаһының дәүләт теле булыуы тураһында, тел һәм халыҡ мәҙәниәтенең
бәйләнештәре тураһында, туған телдең кеше һәм йәмғиәт тормошондағы роле тураһында ҡараш булдырыу;

2. гуманитар фәндәр системаһында туған телдең урынын һәм мәғарифта тулыһынса уның ролен аңлау;

3. Башҡорт теле тураһында төп фәнни нигеҙҙе үҙләштереү; уның кимәл һәм берәмектәр бәйләнешен аңлау;

4. тел ғилеменең төп аңлатмалары: лингвистика (тел ғилеме) һәм уның төп бүлектәре; тел һәм телмәр, телмәр аралашыуы, һөйләү һәм яҙма телмәр, монолог, диалог һәм уларҙың төрҙәре; аралашыу ситуациялары, фәнни, публицистик, рәсми-эшлекле стилдәр, матур әҙәбиәт теле; функциональ-мәғәнәүи телмәр төрҙәре (хикәйәләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү); текст, текст төрҙәре; телдең төп берәмектәре, уларҙың билдәләре һәм телмәрҙә ҡулланыу үҙенсәлектәрен үҙләштереү;

5. башҡорт теленең лексикаһы һәм фразеологияһының төп стилистик ресурстарын, башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын, һөйләү этикет нормаларын үҙләштереү;

6. телдең төп берәмектәрен, грамматик категорияларын анализ­лау һәм таныу, тел берәмектәрен аралашыу шарттарына ярашлы ҡулланыу;

7) һүҙгә төрлө анализ төрҙәрен (фонетик, морфемагик, һүҙьяһалыш, лексик, морфологик), һөйләм һәм һүҙбәйләнешкә синтаксик анализ, төп билдә һәм структура күҙлегенән сығып, күп аспектлы анализ яһау;

8. тел-һүрәтләү саралары һәм уларҙы уҡыусы телмәрендә ҡулланыу;

9. туған телдең эстетик функцияһын таныу, матур әҙәбиәт текстарын анализлағанда телмәрҙең эстетик кимәлен баһалау.

5. «Башҡорт теле» уҡыу предметының йөкмәткеһе

5 КЛАСС ( 68 сәғәт)

Тел буйынса башланғыс синыфтарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Фонетика һәм орфоэпия Өн һәм хәреф. Башҡорт теленең өндәр системаһы. Уларҙы белдергән хәрефтәр. Башҡорт теленең өндәр системаһын рус теленең өндәр системаһы менән сағыштырыу. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре, уларҙы белдергән хәрефтәр.

Һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр. Һуҙынҡы өндәр, уларҙың һаны һәм әйтелеше. Башҡорт телендәге һуҙынҡы өндәрҙең әйтелешен рус телендәге һуҙынҡы өндәрҙең әйтелеше менән сағыштырыу. Фонетик күнегеүҙәр.

Тартынҡы өндәр, уларҙың һаны һәм әйтелеше. Башҡорт телендәге тартынҡыларҙың әйтелешен рус телендәге тартынҡыларҙың әйтелеше менән сағыштырыу. Фонетик күнегеүҙәр.

Башҡорт телендәге к-г, һ-х, н-ң, с-ҫ, з-ҙ тартынҡыларының дөрөҫ әйтелешенә күнекмәләр үткәреү, фонетик күнегеүҙәр эшләү.

Телмәр ағышында өндәрҙең бер-береһенә йоғонтоһо. Тартынҡы өндәрҙең үҙгәреше. Башҡорт теленең ҡанундарына ярашлы һөйләү күнекмәләре үткәреү.

Башҡорт телендә сингармонизм. Башҡорт телендә сингармонизм, уҡыусыларҙы уларҙың төрҙәре менән таныштырыу. Фонетик күнегеүҙәр.

Башҡорт телендә ижектәр. Ижектәрҙең төрҙәре. Башҡорт һәм рус телдәрендәге ижектәрҙе сағыштырыу. Һүҙҙәрҙе юлдан-юлға күсереү ҡағиҙәләре менән танышыу.

Башҡорт телендә баҫым, уның үҙенсәлектәре. Баҫымдың һуңғы ижеккә төшөүе һәм ялғау ҡушҡан һайын күсә барыуы. Башҡорт һүҙҙәрендәге һәм рус теленән һуңғы осорҙа үҙләштерелгән һүҙҙәрҙәге баҫымды сағыштырыу.

Башҡорт телендә һүҙҙәрҙең тамыры, ялғауҙар тураһында төшөнсә биреү. Тамырға ялғау ҡушҡанда һүҙҙәрҙең мәғәнәһе үҙгәреүен күҙәтеү, күнегеүҙәр эшләү.

Башҡорт һәм рус телендә интонация һәм уның төрҙәре, төп өлөштәре: логик баҫым, пауза, фраза баҫымы, телмәр мелодикаһы, тойғо баҫымы.

Башҡорт һәм рус телдәрендә интонацияның үҙенсәлектәрен асыҡлау. Башҡорт телендәге ябай һөйләмдәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡырға өйрәтеү күнекмәләре биреү.

Башҡорт теленең һүҙлек байлығы, уның сығанаҡтары. Төп башҡорт һүҙҙәре һәм үҙләштерелгән һүҙҙәр. Бер мәғәнәле һәм күп мәғәнәле һүҙҙәр. Һүҙҙәрҙең күсмә мәғәнәлә ҡулланылыуы.

Башҡорт телендә нығынған һүҙбәйләнештәр, улар аңлатҡан мәғәнәне асыҡлау. Нығынған һүҙбәйләнештәрҙе һүҙҙәр менән сағыштырыу, алмаштырыу күнегеүҙәре. Нығынған һүҙбәйләнештәрҙең телмәрҙәге ролен билдәләү. Башҡорт һәм рус телендәге һүҙбәйләнештәрҙе сағыштырыу, тәржемә итеү, улар менән һөйләмдәр төҙөү.

Башҡорт телендә һүҙьяһалыш. Һүҙ составы. Башҡорт теленең агглютинатив тел булыуына күнегеүҙәр. Тамыр. Нигеҙ. Ялғауҙар. Ялғауҙарҙың төрҙәре: һүҙ һәм төр яһаусы ялғауҙар, үҙгәртеүсе ялғауҙар. Ялғауҙарҙың варианттары менән практик таныштырыу, ул варианттарҙың барлыҡҡа килеү сәбәптәрен аңлатыу, практик күнегеүҙәр башҡарыу.

Рус теленән үҙләштерелгән бер төркөм һүҙҙәрҙә ялғау ҡушҡанда һүҙ аҙағындағы тартынҡы өндөң төшөп ҡалыуын, йәки һуҙынҡылар өҫтәлеүен практик үҙләштереү.

Ялғауҙар ҡушҡанда ҡайһы бер һүҙҙәрҙә өндәрҙең сиратлашыуы. Практик танышыу.

Башҡорт һәм рус телдәрендәге һүҙьяһалыш юлдарын асыҡлау, уларҙың оҡшашлығы һәм айырмаһын билдәләү: тамыр һүҙ, яһалма һүҙ, ҡушма һүҙ.

Ҡушма һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышын үҙләштереү, иҫтә ҡалдырыу, нығытыу буйынса практик эштәр башҡарыу.

Башҡорт теле буйынса йыл буйына үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Бәйләнешле телмәр үҫтереү. Орфоэпик ҡағиҙәләрҙе дөрөҫ ҡулланыуға, тексты интонация менән уҡыуға күнегеүҙәр.

Эш ҡағыҙҙары төрҙәренән белешмә биреү. Хат яҙырға өйрәтеү.

Әҙәбиәт.

С. Муллабаев. Шатлыҡлы иртә. – 1 сәғәт

Тасуири уҡыу күнекмәләре үткәреү. Уҡыусыларҙың йәйге тәьҫораттары менән уртаҡлашыу, уҡыу, белем, яңы уҡыу йылы тураһында әңгәмә ойоштороу.

Б. Бикбай. Туған тел. Р. Ғарипов. Туған тел. – 1 сәғәт

Шиғырҙарҙа туған телде данлау, хөрмәтләү мотивтарының сағылышы. Тасуири уҡыу күнекмәләре. Туған телдең ҡәҙере, уны белеүҙең мөһимлеге тураһында әңгәмә.

Әминбәк (башҡорт халыҡ әкиәте) – 1 сәғәт

Әкиәттең йөкмәткеһен үҙләштереү, әкиәт стилендә һөйләү күнекмәләре үткәреү. Һүҙлек өҫтөндә эш.

К. Кинйәбулатова. Көҙ еткәс. Ф. Рәхимғолова. Көҙгө Урал. Р. Ғарипов. Торналар. Н. Иҙелбай. Дүрт миҙгел. – 4 сәғәт

Б. Ноғоманов. Йәйбикә менән Көҙбикә - 1 сәғәт

Әҫәрҙәрҙә көҙгө тәбиғәттең тасуирланыуын ҡарау, уны үҙең күргәндәр менән сағыштырыу. Шиғырҙарҙы тасуири

уҡыу, һүрәттәр төшөрөү. Яңы һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе үҙләштереү. Сағыштырыу тураһында төшөнсә биреү.

М. Кәрим. Сыйырсыҡ балаһы. А. Йәғәфәрова. Яҡшылыҡ – 2 сәғәт

Әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү. Үҙ һүҙҙәрең менән һөйләү күнекмәләре үткәреү. Хикәйә менән әкиәтте сағыштырыу.

Н. Әминева. Тыуган ер. Д. Бураҡаев. Урал тауҙары – 2 сәғәт

А. Йәғәфәрова. Дуҫлыҡ менән шаярмайҙар (әкиәт). Ф. Мөхәмәтйәнов. Ҡыҙыҡ һүҙ. Ф.Иҫәнғолов. Хәмит күпере. Йылмайыу. Р. Ғарипов. Алма. – 2 сәғәт

Шиғырҙар өҫтөндә тасуири уҡыу күнекмәләре үткәреү. Әкиәттәрҙең һәм хикәйәнең йөкмәткеһен үҙләштереү, уларҙа дуҫлыҡ, хеҙмәт темаһының сағылышын ҡарау. Образдарға характеристика биреү. Яңы һүҙҙәр үҙләштереү.

С. Әлибаев. Ҡыш. Н. Мусин. Ҡоралайҙар. В. Әхмәҙиев. Ҡышҡы урманда. Ҡ. Даян. Шыршы. М. Кәрим. Ҡыш бабай бәләкәй саҡта – 5 сәғәт

Шиғырҙарҙа ҡышҡы тәбиғәттең матурлығы4ның, шыршы байрамының тасуирланыуы. Тасуири уҡыу күнекмәләре үткәреү. Хикәйәләрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, һөйләргә өйрәнеү. Образдарға характеристика биреү. Яңы һүҙҙәрҙе, һүҙбәйләнештәрҙе үҙләштереү. Шиғри телмәр һәм проза телмәре. Хикәйәләү тураһында төшөнсә.

Башҡорт халҡының ауыҙ-тел ижады. «Аҡъял батыр», «Ҡамыр батыр» әкиәттәре. Мәҡәлдәр. Йомаҡтар. Таҡмаҡтар. Йырҙар – 7 сәғәт

Башҡорт халыҡ ауыҙ-тел ижады тураһында дөйөм белешмә биреү, уның традицион жанрҙарын барлау, һәр жанрға хас үҙенсәлектәрҙе асыҡлау. Әкиәттәрҙең тематик төркөмдәрен ҡарау. Әкиәттәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, әкиәт стилендә һөйләү күнекмәләре үткәреү. Әкиәт геройҙарына характеристика биреү. Мәҡәлдәрҙең, йомаҡтарҙың, таҡмаҡтарҙың, йырҙарҙың жанр үҙенсәлектәренә төшөнөү.

Р. Солтангәрәев. Эшләп ашаһаң. З. Биишева. Йәшәү – хеҙмәт. Ф. туғыҙбаева. Яңы күлдәк. «Ҡәмән менән Сәмән, картуф сәскән Сәлмән» әкиәте – 4 сәғәт

Әҫәрҙәрҙә хеҙмәткә һөйөү тәрбиәләү, һөнәр һайлау. «Минең буласаҡ һөнәрем» темаһына әңгәмә. Төрлө һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр йыйыу, йырҙар тыңлау.

Д. Бүләков. Яралы китап. Ғ. Рамазанов. Ағайым хаты. Ә. Вахитов. Өс бөртөк бойҙай. М. кәрим. Дан кәпәс түгел – 2 сәғә

Ә. Әминев. Әсикмәк. Ф. Мөхәмәтйәнов. Әсәйем ҡулы. Әсә йөрәге (ҡобайыр). Ғ. Аллаяров. Таҫтамал. – 4 сәғәт

К. Кинйәбулатова. Әсә күңеле. – 1 сәғәт

Әҫәрҙәрҙә әсә образының бирелешен асыҡлау. Шиғырҙарҙы тасуири итеп уҡыу күнекмәләре үткәреү. Хикәйәләрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, һөйләргә өйрәнеү.

Р. Назаров. Яҙ килә. З. Хисмәтуллин. Сыйырсыҡ. С. Әлибаев. Яҙҙы кем килтергән? М. Кәрим. Һеңлемдең төшө. – 4 сәғәт

Ҡ. Даян. Торналар. Р. Ғарипов. Һабантурғай йыры.- 1 сәғәт

Әҫәрҙәр өҫтөндә тасуири уҡыу күнекмәләре үткәреү. Шиғырҙарҙа миҙгелдәр алмашыныуы, тәбиғәттең уяныуы, яҙ килеүе, ҡоштарҙың, хайуандарҙың тормошондағы үҙгәрештәрҙе күҙәтеү. Хикәйәләрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, һөйләү, тәржемә күнекмәләре үткәреү. Яҙ тураһында әңгәмә үткәреү, ижади эштәр башҡарыу. Йәнләндереү тураһында төшөнсә.

«Айыу менән бал ҡорттары» башҡорт халыҡ әкиәте. Б. Ноғоманов. Ҡарһылыу менән Яҙһылыу. Ғ. Хисамов. Аҡъяурын сал бөркөт. – 3 сәғәт

Әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, һөйләү, һүҙлек, тәржемә эшен башҡарыу. Әкиәт геройҙарының эштәрен барлау. Ауыҙ-тел ижады һәм әҙәбиәт.

М. Кәрим. «Өс таған» повесынан өҙөктәр. – 2 сәғәт

Өҙөктәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, ҡысҡырып, дөрөҫ интонация менән уҡыу күнекмәләре үткәреү. Әҫәрҙә ысын дуҫлыҡтың сағылышын ҡарау, дуҫлыҡ тураһында әңгәмә ойоштороу. Ғабдулла, Вәзир, Айҙар образдарына характеристика биреү.

А. Игебаев. Еңеү көнө. К. Мәргән. Ҡурайсының үлеме. Р. Ниғмәти. Еңеүселәргә дан. В. Исхаҡов. Миҙал һәм малай. – 2 сәғәт

Еңеү көнөнә арналған шиғырҙарҙы тасуири уҡыу. Шағирҙарҙың был иҫтәлекле тарихи ваҡиғаға, еңеүселәргә мөнәсәбәтен, ватансылыҡ тойғоларының сағылышын күҙәтеү, Еңеү көнө, Бөйөк ватан һуғышы, халҡыбыҙҙың ил азатлығы өсөн һуғышта күрһәткән батырлығы тураһында әңгәмәләр ойоштороу, ижади эштәр башҡарыу. Яңы һүҙҙәрҙе үҙләштереү, тәржемә эштәре башҡарыу. Еңеү тураһында йырҙар өйрәнеү.

Р. Назаров. Тракторсы йыры. З. Хисмәтуллин. Урман ҡунағы. С. Агиш. Турыҡай. М. Ғафури. Һарыҡты кем ашаған? – 3 сәғәт

Шиғырҙы тасуири итеп уҡыу күнекмәләре үткәреү. Үҙ һөнәреңә, хеҙмәткә һөйөү, ил, халыҡ, киләсәк алдында бурыс төшөнсәләре тураһында фекер алышыу. Сәсмә әҫәрҙәрҙе тасуири итеп уҡыу үҙенсәлектәренә төшөнөү. Мәҫәлдәрҙең мәғәнәһенә төшөнөү, йөкмәткеһен үҙ һүҙҙәреү менән һөйләп өйрәнеү. Әҫәрҙе ролдәргә бүлеп уҡыу, образдарға характеристика биреү.

Аллегория һәм мәҫәл тураһында төшөнсә.

С. Муллабаев. Йомарт йәй. Б. Рафиҡов. Йондоҙ һанаусы малай. М. Кәрим. Ап-аҡ мөғжизә. – 2 сәғәт

Шиғырҙа йәйге тәбиғәттең тасуирланыуы. Үҫемлектәрҙең, бөжәктәрҙең тормошон күҙәтеү. Йәй, йәйге каникул, йәйге эштәр тураһында әңгәмәләшеү, ижади эштәр башҡарыу. Тасуири уҡыу күнекмәләре. Хикәйәләрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, образдарға характеристика биреү, яҙма эштәр эшләү. Йәйге тәбиғәткә экскурсия ойоштороу.

Әҙәбиәттән үтелгәндәрҙе ҡабатлауға, дөйөмләштереүҙәргә, яҙма эштәр, контроль дәрестәргә – 13 сәғәт

6 КЛАСС (68 сәғәт)

Йырым минең- Башҡортостан. – 2сәғәт. З. Биишева.” Башҡортостан”. Р. Ғарипов. “Дан һиңә, Дан Башҡортостан”. С. Ярмуллин. “Башҡорт аты”. Башҡорт теле буйынса алдағы кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Башҡорт әҙәби теле, уның нормалары тураһында төшөнсә биреү.

Уҙған ғүмер- ҡалған хәтер. – 2 сәғәт. Ә. Усманов “ Башҡорттарҙың ғәскәри хеҙмәте”(өҙөк). “Ҡолой кантон” (Башҡорт халыҡ йыры). Ғ. Хөсәйенов. “Рудасы Исмәғил Тасим улы“(повестан өҙөктәр). Һүҙ төркөмдәре турһында төшөнсә.Үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәре. Исем.

Ил һаҡлап, азатлыҡ даулап. – 3 cәғәт. Ә. Бейеш. “Башҡорт халҡының тарихы һәм азатлыҡ өсөн көрәше”. Б. Рафиҡов.” Һөйәнтүш фажиғәһе”. Башҡорт халыҡ йыры «Тәфтиләү». Ғ. Хөсәйенов. “Алдар батыр ҡиссаһы”. Степан Злобин. “Салауат Юлаев”. Ғ. Ибраһимов. “Кинйә “(романдан өҙөк).

Төньяҡ амурҙары-2 cәғәт

“Төньяҡ Амурҙары”. “Рус- француз һуғышы бәйете”.Һүрәтләү саралары. Исемдәрҙең һан, эйәлек, килеш һәм хәбәрлек категориялары менән үҙгрешенең үҙенсәлектәрен, ялғауҙарының фонетик варианттарының ҡулланышын практик күҙәтеү күнегеүҙәре. Бәйет тураһында төшөнсә.

Башҡорт Автономияһы өсөн көрәш. – 1 сәғәт. Әхмәтзәки Вәлиди Туған. “Башҡорт ҡоролтайы”. Ш. Бабич. “Башҡорт халҡына көйлө хитап “(өҙөктәр). Р. Солтангәрәев. “Осто бөркөт”. Хитап тураһында төшөнсә. Сифат. Сифат дәрәжәләре. Дәрәжә формаларының яһалышы.

Уралып ятҡан Уралтау. – 2 сәғәт. Башҡорт халыҡ йыры “ Урал”. Б. Бикбай. “Урал”. “Уралтау”. Исем сифат.Исем буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатла, дөйөмләштереү.

Тау башында балҡый бер ҡала. – 1 сәғәт. Р.Янбулатова “Гүзәл Өфөм – баш ҡалам”(йыр). А. Камалов. “Боронғо башҡорт ҡалалары”. Минең тыуған ҡалам.

Башҡорт йолалары. – 1 сәғәт. А. Ҡобағошов. “Ҡарға бутҡаһы тәмлеме”? “Т. Ҡарамышева.” Кәкүк сәйе”. Башҡорт йолалары тураһында белешмә. Һүҙҙәр һәм һүҙбәйләнештәр.

Башҡорт аштары. – 2 сәғәт. Ҡ. Даян. “Башҡорт ҡымыҙы”. М. Өмөтбаев.” Башҡорт ҡорото”. Н. Сафин. “Бишбармаҡ”. Башҡорт халҡының милли аштары тураһында белешмә. Сифаттарҙың үҙгәреше.Башҡорт һәм рус телендәге оҡшаш һәм айырмалы яҡтарҙы билдәләү. Сифат темаһын ҡабатлау.Хат яҙырға өйрәтеү.

Әсәм теле- сәсән теле – 1 сәғәт. Башҡорт теле(белешмә). З. Биишева. “Башҡорт теле”. Башҡорт халыҡ әкиәте «Яҡшы һүҙ- йән аҙығы». Ә. Вахитов.” Һүҙ хаҡында баллада.” Р. Назаров. “Япраҡ”. Алмаш.Төп үҙенсәлектәре. Рус телендәге алмаштар менән сағыштырыу, тәржемә күнекмәләре үткәреү. Килтерелгән текстарҙан алмаштарҙы табыу.

Башҡорттар китте һуғышҡа – 2 сәғәт. . Я. Хамматов.” Башҡорттар китте һуғышҡа…” Ҡ. Даян. “Шайморатов генерал” (йыр). Ж. Кейекбаев. “Зөбәй Үтәғолов”. Ә. Бикчәнтәев. “Бөркөт һауала үлә”(өҙөк). Ә. Бикчәнтәев. “Нисә йәш һиңә комиссар?”. Алмаштарҙың башҡорт телендә мәғәнә үҙенсәлектәрее, төркөмсәлере, телмәрҙә ҡулланыу.

Башҡорт халыҡ ауыҙ - тел ижады - 1 сәғәт Башҡорт халыҡ әкиәттәре (белешмә). «Аҡъял батыр» башҡорт халыҡ әкиәте. «Алдар менән шайтан» башҡорт халыҡ әкиәте. Тормош- көнкүреш әкиәттәре. «Ҡурай» башҡорт халыҡ йыры. «Ҡурай моңо» әкиәте. Йомаҡтар. Алмаш төркөмсәләрен ҡабатлау. Һандар. Ябай һәм ҡушма һандар. Һандардарҙың телмәрҙә ҡулланылышы.

Боронғо әҙәби ҡомартҡыларыбыҙ - 2 сәғәт Башҡорт әҙәбиәте тарихынан(белешмә). Ҡол Ғәли Йософ ҡиссаһы. Архаизмдар,неологизмдар,варваризмдар тураһында төшңөнсә.ҡармасан менән Сәрмәсән. С.Юлаев Бүгәсәүгә ҡушылып, Ир-батырға ҡуш булып. Ҡарабай менән Сарыбай. М.Аҡмулла Нәсихәттәр. Сәсәндәр ижады. Һабрау. Ҡобағош сәсән Ҡобағош сәсән менән Аҡмырҙаның әйтешкәне. Байыҡ сәсән. Байыҡ сәсәндең ҡаҙаҡ аҡыны Бохар менән әйтешкәне. Һандар. Фонетик күнегеүҙәр. Һан төркөмсәләре. Һандарҙың яҙылышы. Цифрҙар менән яҙылған һандарҙы уҡыу һәм яҙыу күнекмәләрен үткәреү.

Башҡортостандың халыҡ шағирҙары, яҙыусылары. – 2 сәғәт.Халыҡ шағирҙарының тормош юлы менән танышыу, ижадтарына ҡыҫҡаса күҙәтеү яһау, уларҙың башҡорт әҙәбиәте тарихында урыны тураһында фекер алышыу. Биография һәм автобиография тураһында төшөнсә биреү. Р. Ниғмәти.” Ҡыҙымдың һорауҙарына яуаптар”. З. Биишева. “Кәмһетелгәндәр “(өҙөк). Р. Ғарипов.” Аманат”. Н. Мусин. “Күҙ йәше”.Р. Бикбаев. “Халҡыма хат”. Ә. Атнабаев.” Салауат менән һөйләшеү”.

Дуҫлыҡ менән көслөбөҙ.- 1 сәғәт. Ҡ. Аралбай. “Дуҫлыҡ һәйкәле”. М. Кәрим. “Беҙҙең өйҙөң йәме”. Ҡунаҡ килде. А. Кузнецов. “Салауаттан һорау алыу”. Картина менән эш. Әҙәбиәт теорияһы буйынса йыл буйына үтелгәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү. Тел буйынса йыл буйына үтелгәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү.

Әҙәбиәттән үтелгәндәрҙе ҡабатлауға, дөйөмләштереүҙәргә, яҙма эштәр, контроль дәрестәргә – 7 сәғәт

7 КЛАСС (68 сәғәт)

1. Теле барҙың-иле бар. – 7 сәғәт

Халыҡ ижады тураһында. Әкиәттәр.

Әкиәттәр тураһында түбән кластарҙа үткәнде иҫкә төшөрөү. Тематик яҡтан әкиәттәрҙең төркөмдәре: тормош-көнкүреш, тылсымлы, батырҙар һәм хайуандар тураһындағы әкиәттәр.

Хайуандар тураһындағы әкиәттәр. «Етем төлкө», «Айыу менән бал ҡорттары». Тылсымлы әкиәттәр. «Алтын алма», «Әбйәлил». Тормош-көнкүреш әкиәттәре «Алтын тамсы», «һаранбай менән Зиннәт ағай».

Әкиәттәрҙе мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү. Исемдәр биреп план төҙөргә өйрәтеү.

Әҙәбиәт теорияһы. Эпитет, гипербола, аллегория төшөнсәләрен ҡабатлау.

Ижади эш. Әкиәттәрҙең оҡшаған бер төркөмөн һайлап һәм эпитет, гипербола, аллегорияларҙы ҡулланып, әкиәт яҙыу.

Фонетика, һүҙьяһалыш һәм морфология буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Риүәйәт һәм легендалар – 3 сәғәт

Риүәйәт һәм легендаларға төшөнсә биреү. Уларҙың тематик бүленеше, оҡшаш һәм айырма яҡтары. Ер-һыу, ырыу-ҡәбилә тарихы: «Етегән йондоҙ», «Ай менән Зөһрә». Ырым-ышаныу: «Сыңрау торна». Тарихи риүәйәттәр: «Бошман ҡыпсаҡ батыр». Тормош-көнкүреш риүәйәте: «Ғилмияза»

Ижади эш. Ер-һыу атамаларына бәйле берәй легенда яҙып килеү.

һүҙ төркөмө булараҡ ҡылым. Уның телмәрҙе ойоштороуҙағы роле. Үҙаллы һәм ярҙамсы ҡылымдар. Кылымдарҙың эште, хәрәкәтте һәм хәлде, торошто белдереүен һорауҙар ҡуйыу юлы менән асыҡлау. Уларҙы рус теленән башҡорт теленә тәржемә итеү күнегеүҙәре эшләтеү.

"Кылымдарҙың затлы һәм затһыҙ, барлыҡ-юҡлыҡ формалары. "Кылымдарҙың күләм һәм йүнәлеш категориялары менән практик таныштырыу күнегеүҙәре. Төп йүнәлештән башҡа ҡылым йүнәлештәренең айырым ялғауҙары булыуын күрһәтеү һәм башҡорт телендә биш йүнәлеш: төп йүнәлеш, ҡайтым йүнәлеше, төшөм йүнәлеше, йөкмәтеү йүнәлеше һәм уртаҡлыҡ йүнәлеше барлығын практик миҫалдарҙа күрһәтеү.

Кылымдарҙың затлы формаларының үҙенсәлектәрен: һан, зат, заман менән үҙгәрешен асыклау, уларҙы рус теленә тәржемә итеү күнегеүҙәрен эшләтеү.

Хәбәр һөйкәлеше ҡылымдары, уларҙың мәғәнәләре, заман формалары, һан, зат менән үҙгәреше, ниндәй һөйләм киҫәге була алыуы.

Хәҙерге заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымдары, уларҙың мәғәнәһе, яһалышы, үҙгәреше.

Йырҙар – 1 сәғәт

Йыр тураһында төшөнсә. Боронғо һәм хәҙерге йырҙар. Оҙон һәм кыҫҡа йырҙар. Йырҙарҙа көй һәм моңдоң әһәмиәте. Тематикаһы һәм йөкмәткеһе яғынан йырҙарҙың төркөмдәргә бүленеше. Халыҡтың рухи тормошонда йырҙың роле. Тарихи һәм лирик йырҙар. Тарихи йырҙар («Эскадрон», «Урал»). Тыуған ил һәм халыҡ берҙәмлеге тураһында («Йәйләүек»). "Каскындар тураһында («Буранбай», «Бейеш»). Кантон башлыҡтары тураһында («Тәфтиләү», «"Колой кантон»). "Катын-ҡыҙҙар яҙмышы тураһында («Зөлхизә», «Ғилмияза»).

Йырҙар тыңлау. Халыҡ йырҙарын башҡарыусы А.Солтанов, С.Абдуллин, Ф.Килдейәрова тураһында йыр-моң кисәһе ойоштороу. Хәбәр һөйкәлеше ҡылымдарының үткән заманы. Таҡмаҡтар. Таҡмаҡтар тураһында төшөнсә. Бейеү таҡмаҡтары. Уйын таҡмаҡтары. Таҡмаҡтарҙың башҡарылыу үҙенсәлектәре, уларҙың йырҙарҙан айырмаһы.

Ижади эш. Өлкәндәрҙән һорашып, төрлө тематикаға таҡмаҡтар яҙыу.

Киләсәк заман хәбәр һөйкәлеше ҡылымдары, уларҙың мәғәнәһе, яһалышы, үҙгәреше.

Алтын көҙ

М.Тажи «Алтын көҙ», Ф.Рәхимғолова «Көҙ» шиғырҙарында көҙгө тәбиғәттең, көҙ билдәләренең һүрәтләнеше. – 1сәғәт

Әҙәбиәт теорияһы: Поэтик телдәге һүрәтләү сараларын ҡабатлау. Метафора тураһында төшөнсә.

М.Ғафури. «"Кыр ҡаҙы» - 1 сәғәт, хикәйәһенең идея-тематик йөкмәткеһе. Малайҙың һәм уның атаһының ҡыр ҡаҙына ҡарата мөнәсәбәте. Хикәйәлә ҡоштарға, хайуандарға һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү һәм ярҙам итеү мотивы. Кеше һәм тәбиғәт темаһына әңгәмә үткәреү.

Бәйләнешле телмәр үҫтереү: «"Коштар-беҙҙең ҡанатлы дуҫтар» темаһына хикәйә яҙыу.

Бойороҡ һөйкәлеше ҡылымдарының эш ҡушыуҙы, бойороуҙы белдереүе, яһалышы, һан, зат менән үҙгәреше, барлыҡта йәки юҡлыҡта килеүе.

Уҡыу - белем шишмәһе – 3 сәғәт

Раил Байбулатов. «Нурлы күҙҙәр». Н.Мусин. «Тайғаҡ баҫма». Әҫәрҙәрҙә дуҫлыҡ, тырышлыҡ, тоғролоҡ, намыҫлылыҡ һәм әхлаҡ проблемаларының сағылышы. Хәмзә һәм уҡытыусы, һуғыш ветераны Уғатар ағай образдары. Рәхмәт менән Әсҡәт дуҫлығы. Рәхмәткә хас сифаттар. Хәмзәнең ҡылығын баһалау. -

Бәйләнешле телмәр үҫтереү: Дуҫлыҡ һәм намыҫ тураһында инша яҙыу.

Теләк һөйкәлеше ҡылымдары, уларҙың яһалышы, мәғәнәһе, үҙгәреше.

Дуҫлыҡта – берҙәмлек – 3 сәғәт

Б.Бикбай. «Рус теле», Р.Сафин. «Дуҫлыҡ», Ш.Бикҡол. «Дуҫлыҡ», М. Кәрим. «Миләш». Был шиғырҙарҙа дуҫлыҡты данлау. Ысын дуҫлыҡты баһалау. Рус һәм башҡорт халҡы араһындағы дуҫлыҡҡа һоҡланыу, ғорурланыу тәрбиәләү.

Р.Байбулатов. «һарыбай» - 2 мәғәт. Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү. Унда дуҫлыҡтың сағылышы. Төп геройҙарҙың характерҙарына хас сифаттар. Шарт һөйкәлеше ҡылымдары, уларҙың яһалышы, мәғәнәһе, үҙгәреше.

Хеҙмәте юҡтың - хөрмәте юҡ – 5 сәғәт

М.Ғафури. «Гөлдәр баҡсаһында» шиғырында эшсәнлек, дуҫлыҡ һәм дошманлыҡтың ҡапма-ҡаршы һүрәтләнеүе.

М.Ямалетдинов «Ураҡ өҫтө» шиғырында ураҡ ваҡытында иген урыусы комбайнерҙың хеҙмәте. Уйылдан образы.

Ж.Кейекбаев. «Оморҙаҡ бабай». Хикәйәнең идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү. Оморҙаҡ бабай образына хас сифаттар.

"Кылымдарҙың затһыҙ формалары: сифат ҡылым, хәл ҡылым, исем ҡылым, уртаҡ ҡылым. Уларҙың зат, һан менән үҙгәрмәүе. Исем ҡылымда ҡылымлыҡ билдәләре: барлыҡ - юҡлыҡ, ҡылым күләмдәре һәм йүнәлештәре ялғауҙарын ҡабул итә алыуы. Исемлек билдәләре: килеш, һан, эйәлек категориялары менән үҙгәреүе. Исем кылымдарҙың исемгә күсеүе. Исем кылымдарҙы рус теленә тәржемә итеү.

Ж.Кейекбаев. «Туғандар һәм таныштар» романынан өҙөк. Өҙөктөң йөкмәткеһен үҙләштереү. Төп образдарға характеристика биреү.

һорауҙарға яуаптар биреү, план төҙөп, уның буйынса һөйләү. Башкорт халкының йылкысылык, солоксолок һәнәрҙәре тураһында әңгәмә ойоштороу, яҙма эштәр башкарыу.

Әҙәбиәт теорияһы: Герой тураһында төшөнсә.

Уртаҡ кылым, уның мәғәнәһе, яһалышы, барлыҡ-юҡлыҡ менән үҙгәреше. Рус телендәге уртаҡ кылымдың башкорт теленә төрлө кылым формалары менән тәржемә ителеү мөмкинлектәрен миҫалдарҙа күҙәтеү. Киреһенсә, башкорт телендәге уртаҡ кылым рус теленә төрлө ҡылымдар менән тәржемә ителә алыуын практик эштәр үтәлешендә асыҡлау.

Башҡорт телендә уртаҡ кылымдарҙың икенсе бер кылымдарҙы асыҡлап килеүе ихтимал: бирешмәҫкә тырыша, и үрергә теләй^;һ.б.

Уртаҡ ҡылымдан һуң ярай, ярамай, тейеш, тейеш түгел, кәрәк, мөмкин модаль һүҙҙәре килеп, төрлө модаль мәғәнәләр белдерә алыуын практик күҙәтеү, уларҙы рус теленә тәржемә итеү.

Башкортостан-ғәзиз ерем – 3 сәғәт

Ә.Үтәбай. «Башкортостан» шиғырында лирик геройҙың кисерештәрендә Башкортостан, Тыуған ил образы. А.Игебаев. «Онотманым һине, ауылым» шиғырында хистәр байлығы, тыуған ерҙең күңелгә яҡын булыуын еткереү.

Сифат кылым, унда бер үк ваҡытта сифатлыҡ һәм ҡылымлыҡ мәғәнәһенең булыуы, йәғни предметтың, заттың билдәһен уның эше, хәрәкәте буйынса белдереүе. Сифат ҡылымдың заман менән үҙгәреүе. Хәҙерге заман сифат ҡылымдың ике төрө, ябай һәм ҡушма формалары, менән практик таныштырыу, уларҙың барлыҡта йәки юҡлыҡта тора алыуы.

Үткән заман сифат кылым, уның яһалышы, барлыҡта, юҡлыҡта килә алыуы. Киләсәк заман сифат ҡылым, уның яһалышы, төрҙәре, мәғәнәләре. Сифат ҡылымдарҙың исемләшеүе, был осраҡта исемдәргә хас категориялар менән үҙгәреүе. Рус теленән айырмалы рәүештә, башҡорт телендә исем алдында килеүсе сифат ҡылымдарҙың һан, эйәлек, килеш ялғауҙарын ҡабул итмәүе. Исем ҡылым, уның эш, хәл һәм хәрәкәттең исемен атауы, яһалышы.

М. Кәрим. «Кайын япрағы тураһында» Шиғырҙа ҡайын һәм япраҡ образы. Башҡортостандың данлы тарихының сағылышы.

Ап-аҡ ҡарҙар яуа – 4 сәғәт

К.Кинйәбулатова, «һаумы, аҡ ҡыш!», Ш.Биҡҡолов. «Урман», Ә.Әхмәт-Хужа. «Эй, "Кыш бабай, "Кыш бабай!», Г.Ғәлиева. «Карһылыу». Шиғырҙарҙа ҡыш миҙгеленең, тәбиғәт күренештәренең һүрәтләнеше.

Хәл ҡылым, уларҙың яһалышы, мәғәнәләре, төрҙәре, үҙенсәлектәре. Хәл ҡылымдар процестың билдәһен белдереүҙәре менән рәүештәргә оҡшай, ә уларҙың барлыҡ-юҡлыҡ, күләм, йүнәлеш ялғауҙары ҡабул итеүе - ҡылымлыҡ билдәләре. Хәл ҡылымдарҙың ҡулланышы һәм дөрөҫ яҙылышы.

Ә.ӘҺлиуллин. «Биҙәкле сана». Әҫәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү. Боронғо сана яһау һәнәренең сағылышы. Имаметдин ҡарттың һәнәре, халыҡ араһындағы абруйы. Әҫәрҙә дуҫлыҡ, татыулыҡ мотивы.

Кылым төркөмсәләренең рус теленә тәржемә ителеү үҙенсәлектәрен практик эштәр башҡарғанда күҙәтеү, уларҙы тәржемә итеү күнекмәләрен үҫтереү. (Уҡытыусы һайлаған материал буйынса)

Кылымдарҙы дөйөмләштереп ҡабатлау.

Ил намыҫы - ир күңелендә – 3 сәғәт

Р,Шәкүр, «һаҡта тора илдең улдары» шиғырында Тыуған илде, тыныслыҡты һаҡлаусы ил улдары образдары.

Ф .Аҡбулатова «Атай икмәге» хикәйәһе. Йөкмәткене үҙләштереү. Әҫәрҙә Бөйөк Ватан һуғышының һүрәтләнеше. Рәүештәр. Уларҙың мәғәнәләре. В.Исхаков «Кеше күңеле - тәрән даръя». Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен үҙләштереү. Исеменең мәғәнәһен асыҡлау, һуғыш осоронда тылда халыҡтың тормошо һәм эшсәнлеге.

Рәүеш төркөмсәләре: төп рәүештәр, ваҡыт рәүештәре, урын рәүештәре, окшатыу-сағыштырыу рәүештәре, күләм-дәрәжә рәүештәре, сәбәп-маҡсат рәүештәре тураһында төшөнсә.

А.Баһуманов. «Кайҙа һин генерал?». Әҫәрҙең идея-тематик йөкмәткәһен үҙләштереү. Проблемаларына, образдарына характеристика биреү. План төҙөп, план буйынса һөйләргә өйрәнеү. Рәүештәрҙең яһалышы: тамыр, яһалма, ҡушма рәүештәр. Дәрәжәләре. Рәүештәрҙең телмәрҙә ҡулланылышы.

Бәйләнешле телмәр үҫтереү: ӘЛотфуллиндың «Оҙатыу» картинаһы буйынса эш.

Ғәзиздәрзән-ғөзиз әсәләр – 3 сәғәт

Г.Юнысова «Әсәйҙәр байрамы», «Йырлайым әсәйҙәр тураһында» (йыр), Ф.Мөхәмәтдинов «Әсәйем кулы» шиғырҙарҙын һәм йырҙы тасуири укыу. Әсәйҙәр изгелегенең, бөйөклөгөнөң сағылышы.

Ф.Иҫәнғолов «Бер казак май». Әҫәрҙә әсә һәм бала араһындағы мөнәсәбәтте баһалау.

Ә.Бикчәнтәөв. «Яраланған бүре күҙҙәре». Әҫәрҙә әсәнең кыҙын үҙаллы тормошка әҙерләүе. Әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү, һорауҙарға яуап биреү, план төҙөп һөйләргә өйрәнеү.

Г.Яҡупова. «Әсәйҙәр ниңә картая?», «Мейес әбей».

Әсә менән бала, ейән менән өләсәй мөнәсәбәттәре тураһында әңгәмә ойоштороу.

Теркәүестәр. Уларҙың һөйләм киҫәктәрен һәм кушма һөйләмдә ябай һөйләмдәрҙе бәйләп йөрөүе. Теркәүестәрҙең төркөмсәләре: теҙеү һәм эйәртеү теркәүестәре, уларҙың телмәрҙәге кулланышын күҙәтеү. Теркәүес һүҙҙәр: парлы һәм яңғыҙ теркәүес һүҙҙәр, уларҙың һөйләмдәрҙе һәм һөйләм киҫәктәрен бәйләүе күрһәтеү алмаштары менән белдерелә, яңғыҙ теркәүес һүҙҙәр: һорау һәм күрһәтеү алмаштары менән белдерелгән парлы теркәүес һүҙҙәр. Теркәүестәрҙең дөрөҫ яҙылышы, уларҙы телмәрҙә дөрөҫ кулланыу күнекмәләрен нығытыу.

Эх, күңелле яҙ килә! – 3 сәғәт

Р.Ниғмәти. «Яҙ килде, яҙ!» шиғырында яҙ килеү менән тәбиғәттең уяныуының, яҙғы эштәр башланыуының һүрәтләнеше. Р.Ғариповтың «һабантурғай» шиғырында яҙ килтереүсе һабантурғай образы. Шиғырҙарҙы тасуири укыу, төп идеяларын асыу.

«Шаулап, гөрләп яҙ килә!» темаһына инша яҙыу.

Һ .Дәүләтшина. «Айбикә» повесы (өҙөк). Әҫәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү. Унда азатлык өсөн көрәштең, катын-ҡыҙҙың рухи үҫешенең һүрәтләнеше. Ауыл кешеһе йәшәйешенең сағылышы. Образдарға характеристика.

Бәйләнешле телмәр үҫтереү: "К. Дәүләткилдиевтың «Зәңгәр күлдәкле кыҙ» картинаһы буйынса яҙма эш.

Бәйләүестәр. Уларҙың эйәреүсе киҫәк менән эйәртеүсе киҫәкте, эйәрсән һөйләм менән баш һөйләм араһындағы бәйләнеште барлыкка килтереүе. Бәйләүестәрҙең төркөмсәләре, мәғәнәләре.

Уларҙың телмәрҙәге әһәмиәте. Синоним бәйләүестәрҙе ҡулланыу күнекмәләрен нығытыу.

Бәйләүестәрҙең килештәргә мөнәсәбәте: 1) исемдәрҙең төп килештә, ә алмаштарҙың эйәлек килештә килеүен талап итеүсе бәйләүестәр; 2) исемдәрҙең төбәү килешен талап итеүсе бәйләүестәр; 3) исемдәрҙең сығанак килештә тороуын талап итеүсе бәйләүестәр.

Тел - тәре шишмә – 6 сәғәт

К.Аралбай. «Башкорт тел», Ғ. Байбурин. «Тыуған илемә» шиғырҙарында туған телгә, илгә, халыкка ихтирам һәм дан йырланыуы.

М.Кәрим. «Оҙон-оҙак бала сак» повесы (өҙөк). Идея-тематик йөкмәкеһен үҙләштереү. Әҫәрҙә әҙәп-әхлак мәсьәләләре. Оло инәй, Кендек образдарына яҙма характеристика.

Киҫәксәләр. Уларҙың айырым һүҙгә йәки һөйләмгә ниндәй булһа ла мәғәнә төҫмөрләнеше биреүсе ярҙамсы һүҙ булыуы тураһында төшөнсә. Киҫәксәләрҙең төркөмсәләре, уларҙың дөрөҫ яҙылышы, телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу күнекмәләрен нығытыу.

Йәмле йәй – 6 сәғәт

М.Ғафури. «Болон» шиғырында йәйге болон матурлығының тасуирланыуы.

Мөнәсәбәт һүҙҙәр. Уларҙың һөйләмдә хәбәр булып килеүе, шулай уҡ һөйләмгә төрлө модаллек мәғәнәләрен биреүгә лә хеҙмәт итеүе, дөрөҫ яҙылышы.

Х.Назар. «Йәйге йәшен». Әҫәрҙә йәйге тәбиғәт күренештәренең һүрәтләнеше.

Ымлыҡтар. Уларҙың кешеләрҙең хис-тойғоһон, теләк-ынтылыштарын белдереүе. Ымлык төрҙәре, телмәрҙәге әһәмиәте, дөрөҫ яҙылышы. Ымлыҡтарҙың яңы һүҙҙәр яһауҙа нигеҙ булыуы.

С.Әлибай. «Ямғыр теләү» шиғырында ямғыр теләүҙең һүрәтләнеше.

Н.Игеҙйәнова. «Өйөрөлмәк» әҫәренең йөкмәткеһен үҙләштереү. Әҫәрҙә һүрәтләнгән хәл-ваҡиғаларҙы баһалау. Әҫәрҙең төп идеяһын һәм образдарын асыу.

Бәйләнешле телмәр үҫтереү: Ә.Сәитов «Бесәндән ҡайтыу» һүрәте буйынса инша.

Әҙәбиәттән бөтә үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Морфология буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлауға, бәйләнешле телмәр үҫтереү .

Үҙаллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәре араһындағы айырманы аңлата белеү, һүҙҙәргә морфологик анализ күнекмәләрен үҫтереү өҫтөндә эш. Йыл буйына өйрәнелгән морфологик күренештәрҙе текстан таба һәм аңлата белеү.

Изложение, ирекле темаға инша яҙыу, хаталар өҫтөндә эшләү.

Ғариза тураһында төшөнсә, эш ҡағыҙҙарын яҙыу күнекмәләрен үҫтереү.

Ятлау өсөн әҫәрҙәр

«Эскадрон», «Ғилмияза» (халыҡ йырҙары)

М.Тажи. «Алтын көҙ»

Б.Бикбай. «Рус теле»

М.Ғафури. «Гөлдәр баҡсаһында»

Ә.Үтәбай. «Башҡортостан»

К.Кинйәбулатова. «һаумы, аҡ ҡыш!»

Әҙәбиәттән үтелгәндәрҙе ҡабатлауға, дөйөмләштереүҙәргә, яҙма эштәр, контроль дәрестәргә – 10 сәғәт

8 КЛАСС ( 68 сәғәт)

Ә.Моратов – ”Башҡортлоҡ”, Р.Бикбаев”Берләшегеҙ,бөтәдонъя башҡорттары!”шиғырҙары.

Халыҡты йәмғиәтте яңыртыуға, демократик нигеҙҙә үҙгәртеп ҡороуҙағы көрәштә берҙәмлеккә саҡырыу идеяһы. – 1 сәғәт

Морфология буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Ҡобайырҙар – 3 сәғәт. Башҡорт халыҡ ижадының эпик жанры булараҡ-ҡобайыр. “Ай Уралым,Уралым”, “Салауат батыр” ҡобайырҙарында тыуған ерҙе һәм уның азатлығы өсөн көрәшкән батырҙарҙы данлау. “Бейек тауҙың үлгәне” , “Ил тигәндең кеме юҡ” , “Бер тигәс тә ни яман?” ҡобайырҙарында йәш быуынды тәрбиәләү,халыҡтың фантазияһы, тапҡыр аҡылы һәм тормошо тураһындағы философияның сағылышы. Ҡобайырҙарҙың художество үҙенсәлектәре. “Аҡмырҙа сәсән һәм Ҡобағош сәсәндең әйтеше”ндә башҡорт феодаль йәмғиәтендәге синыфтарҙа бүленеш һәм синфи көрәштең сағылышы.

Әҙәбиәт теорияһы. Ҡобайыр, әйтеш тураһында белешмә биреү.

Синтаксис тураһында төшөнсә. Ябай һөйләм синтаксис һәм пунктуация. Һүҙ һәм һөйләм, һүҙбәйләнеш, уларҙың яһалышы һәм төҙөлөшө. Ҡушма һүҙ һәм һүҙбәйләнеш, уларҙың оҡшашлығы һәм айырмаһы.

Шафиҡ Әминев-Тамъяни .“Урал”, “Башҡорт бабаларының тарихы” – 5 сәғәт

Биографик белешмә. Шиғырҙарҙың идея-тиматик йөкмәткеһенүҙләштереү. Авторҙың Тыуған илде һаҡлаған ир-егеттәрҙе данлауы,ер һыуҙы, Уралдың матур тәбиғәтен тасуирлауы.

Һөйләмдә һүҙҙәр бәйләнеше: теҙмә һәм эйәртеүле бәйләнеш, уларҙы барлыҡҡа килтереүсе саралар. Эйәртеүсе бәйләнештең төрҙәре: ярашыу,башҡарылыу ,йәнәшәлек, һөйкәлеү, уларҙың үҙенсәлектәре,рус теле менән оҡшашлығы һәм айырмаһы. Уҡылған әҙәби текстарҙан уларҙы һайлап алып яҙыу. Башҡорт телендә ярашыу бәйләнешенең рус телендәге ярашыу бәйләнешенән айырмаһы:улар килде(они пришли),аҡ ҡар (белый снег), аҡ күлдәк (белая рубашка), аҡ диңгеҙ (Белое море) һ.б. Ярашыу бәйләнешен әҙәби текстарҙа күҙәтеү.

Мөхәмәт пәйғәмбәр. “Ҡөръән” китабы – 3 сәғәт

Хәҙистәр тураһында. Һөйләү маҡсаты яғынан һөйләм төрҙәре:хәбәр, һорау,бойороҡ һәм тойғо һөйләмдәр , уларҙың үҙенсәлектәре.Эйә һәм хәбәр.Эйә менән хәбәрҙең килеү урыны.Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.

Ғ.Ибраһимов. “Кинйә” - 3 сәғәт

Һүҙлек өҫтөндә эш. Өҙөктә һүрәтләнгән осорға характеристика. Брагин образы аша урыҫ колонизаторҙарҙың башҡорттарға булған мөнәсәбәтен асыу. Халыҡ образының бирелеше. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре. Аныҡлаусылар. Тиң һәм тиң булмаған аныҡлаусылар.

Б.Бикбай. “Ер”, “Ҡаһым түрә” – 3 сәғәт

Яҙыусының биографияһы. “Ер” поэмаһынан өҙөктөтасуири уҡыу һәм идея-тематик йөкмәткеһен асыу. Әҫәрҙә күтәрелгән ер, азатлыҡ, көрәш темалары.Ер образы. Әҙәбиәт теорияһы. Композиция тураһында төшөнсә. Әҙәбиәт теорияһы. Драма, хәтирә жанры тураһында төшөнсә.

Сәнғәт. “Башҡорттар Гамбургта” , “Башҡорттар Дрезденда” гравюраларының репродукциялары. Артист Арыҫлан Мөбәрәков(үҙаллы уҡыу өсөн).

Тултырыусылар.Тура һәм ситләтелгән тултырыусылар. Билдәле һәм билдәһеҙ тура тултырыусылар, уларҙың телмәрҙәге ҡулланылыш үҙенсәлектәрен уҡылған әҙәби текстарҙа асыҡлау

Ғ.Сәләм. “Шоңҡар” – 3 сәғәт. Биографик белешмә. Һүҙлек өҫтөндә эш. Поэманың идея-тематик йөкмәткеһен асыу.

З.Биишева. “Һөнәрсе менән Өйрәнсек” - 4 сәғәт. Яҙыусының биографияһы. Һөнәрсе менән Өйрәнсек образдары. Хикәйәт төшөнсәһен аңлатыу. Рәүеш хәле. Күләм-дәрәжә хәле. Шарт хәле. Кире хәл.

М.Кәрим. “Үлмәҫбай” поэмаһы, “Алыҫ юлға эйәрләйҙәр”, “ Йәшәйһе бар” , “Айһылыуҙың күҙ йәштәре”, “Ҡоролтайға ҡотлау” шиғырҙары – 2 сәғәт. Яҙыусының биографияһы.Поэманың идея-тематик йөкмәткеһе . Үлмәҫбай һәм Теребай совет һалдаттарының дөйөмләштерелгән образы.Әҫәрҙең художество үҙенсәлектәре. “Алыҫ юлға эйәрләйҙәр”, “Йәшәйһе бар” шиғырҙарын тасуири уҡыу. Хеҙмәт, кеше ғүмере, йәшәү мәғәнәһе кеүек проблемаларҙы асыу.

Башҡорт телендәге хәлдәрҙе рус телендәге хәлдәр менән сағыштырыу.

Н.Мусин. “Йыртҡыс тирәһе” повесынан өҙөк. –2 сәғәт

Әҫәрҙең темаһын, идеяһын, төп проблемаһын асыу.Һолтанбайҙың фажиғәле яҙмышын тасуирлау.

Тиң киҫәкле һөйләмдәр. Тиң киҫәктәр тураһында төшөнсә.Тиң киҫәктәр эргәһендәге тыныш билдәләре. Тиң киҫәктәр эргәһендә дөйөмләштереүсе һүҙҙәр. Ике һәм бер составлы һөйләмдәр. Бер составлы һөйләмдәрҙең төрҙәре: билдәле эйәле һөйләмдәр, билдәһеҙ эйәле һөйләмдәр, дөйөм эйәле һөйләмдәр, эйәһеҙ һөйләмдәр, атама һөйләмдәр.Тулы һәм кәм һөйләмдәр. – 5 сәғәт

Р.Ғарипов. “Урал йөрәге” , “Аманат”, “Уйҙарым”, “Кеше ғүмере” – 1 сәғәт

Биографик белешмә. “Урал йөрәге” шиғырында Башҡортостан образының образлы сағылышы. Башҡорт халҡының азатлыҡ өсөн көрәше. Шиғырҙа халыҡтар дуҫлығы темаһы. Һөйләмдең айырымланған эйәрсән киҫәктәре.Айырымланыу тураһында төшөнсә.Башҡорт телендә аныҡлаусыларҙың айырымланыуы. Хәлдәрҙең айырымланыуы. Хәл әйтемдәренең, айырымланыуы. – 2 сәғәт

Ғ.Хөсәйенов. “Һуңғы тарпан” - 1 сәғәт

Хикәйәттең төп проблемаһын асыу.Кейек-хайуандарға ,аттарға, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү. Өҫтәлмәлектәрҙең айырымланыуы. Айырымланған эйәрсән киҫәктәр эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышына әҙәби әҫәрҙәрҙән миҫалдар килтереү. – 1 сәғәт

Р.Бикбай. “Башҡортостан бында башлана”, “Йүкәләрҙән һығылып бал тамғанда”, “Дауыл”, “Барып етһен ине хаттарым”, “Йәншишмәбеҙ ошо тупраҡта” - 1 сәғәт. Тыуған ергә мөхәббәт тәрбиәләү, уның именлеген, тәбиғәтен һаҡлауға өндәү. Өндәш һүҙҙәр, инеш һүҙҙәр, инеш һөйләмдәр.Өндәш һүҙҙәр һәм улар эргәһендә тыныш билдәләре. – 1 сәғәт

Т.Ғиниәтуллин. “Мәтрүшкә еҫе” , “Әсә һәм бала” әҫәрҙәре - 2 сәғәт

“Әсә һәм бала” хикәйәһендә әсә һәм бала образдары, уларҙың үҙ-ара мөнәсәбәттәренең сағылышы

. Инеш һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр.- 1 сәғәт

Н.Нәжми. “Башҡортостан”, “Аҡ шишмә” – 1 сәғәт. Уларҙа Башҡортостан, Тыуған ергә оло һөйөүҙең тасуирланыуы. Шиғырҙарҙа лирик герой образы. Инеш һөйләмдәр.

Ҡ.Аралбай. “Беҙ-кеше” (поэманан өҙөк) - 1 сәғәт. Идея-тематик йөкмәткеһен асыу.

Тура һәм ситләтелгән телмәр тураһында төшөнсә.Тура телмәрҙе ситләтелгән телмәргә әйләндереү.- 1 сәғәт

Ф.Туғыҙбаева.”Аҡмулла”,”Ҡыңғырау”. – 1 сәғәт. Шиғырҙарҙың проблемалары,жанрҙары.

Тура телмәр эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышы. – 1 сәғәт

Ә.Әминев.”Ҡытай-город”. – 2 сәғәт. Идея-тематик йөкмәткеһен асыу.Төп образдары.

Диалог.Тура телмәрҙең диалог,монолог,цитата тигән төрҙәре менән бирелеше.Тыныш билдәләре. – 1 сәғәт

Р.Камал.”Таня-Таңһылыу”.Әҫәрҙән өҙөк – 2 сәғәт. Идея-тематик йөкмәткеһен асыу, проблемаларын асыу. Таня-Таңһылыу, Петрик образдары.

Башҡорт теленән йыл буйына үтелгәндәрҙе ҡабатлау.Әҫәрҙәрҙән миҫалдар табып нығытыу.

Х.Назар.”Башҡортостан –минең баш йортом”,”Аҡҡа табыныу”.”Дауа”. – 2 сәғәт

Шиғырҙарҙа Башҡортостандың поэтик образы,уның ҙурлығын,матурлығын,байлығын ,тәбиғәтенең гүзәллеген,халҡының изге күңеллеген,ҡунаҡсыл булыуын данлау мотивтары.Поэмала тыуған тел һәм экологик проблемаларҙың сағылышы.

Әҙәбиәттән үтелгәндәрҙе ҡабатлауға, дөйөмләштереүҙәргә, яҙма эштәр, контроль дәрестәргә – 15 сәғәт

Ятлау өсөн әҫәрҙәр. “Ай Уралым,Уралым”,”Аҡмырҙа сәсән менән Ҡобағош сәсәндең әйтешкәне”.

Б.Бикбай”Ер” поэмаһынан өҙөк. Ғ.Сәләм”Шоңҡар “поэмаһынан өҙөк. М.Кәрим”Йәшәйһе бар”

Р.Назаров”Йәшен”,”Йөрәк”,”Ғүмер”. З.Биишева”Һөнәрсе менән Өйрәнсек”әҫәренән өҙөк.

Р.Ғарипов”Урал йөрәге”,”Аманат”,”Уйҙарым” әҫәренән өҙөк. Р.Бикбаев “Башҡортостан бында башлана”,”Бөтә донъя башҡорттары,берләшегеҙ!”

Кластан тыш уҡыу өсөн әҫәрҙәр: С.Юлаев шиғырҙары.Салауат Юлаев хаҡында башҡорт халыҡ йырҙары һәм художестволы әҫәрҙәрҙән өҙөктәр. Р.Ниғмәти.”Ағиҙел ярында” С.Кулибай.”Күңелле хикәйәләр”,”Яҙһылыу”. Б.Бикбай.”Тере шишмәләр”. М.Кәрим “Оҙон-оҙаҡ бала саҡ” З.Биишева””Уйҙар,уйҙар...Мөхәббәт һәм нәфрәт” Ж.Кейекбаев.”Туғандар һәм таныштар”.

Я.Хамматов.”Башҡорттар китте һуғышҡа” Ә.Атнабаев.”Тыуған тупраҡ”,”Мөхәббәт юлы”

Р.Сафин.”Яҙҙар көтәм”. Ф.Рәхимғолова .”Тамсылар йырлай” Ә.Хәкимов .”Ҡош юлы”.

С.Айытматов.”Беренсе уҡытыусы”,”Аҡ пароход”.

9 КЛАСС ( 68 сәғәт)

Башҡорт халыҡ ижады - 1 сәғәт

Халыҡ ижады тураһында түбән кластарҙа алған белемдәрҙе иҫкә төшөрөү. Әкиәт, мәҡәл, таҡмаҡ, көләмәс, йыр, легенда, ҡобайыр, сеңләү, бәйет жанрҙарын ҡабатлау. Халыҡ ижады һәм яҙма әҙәбиәт, улар араһындағы уртаҡлыҡ һәм айырма. Ауыҙ-тел әҙәбиәтенең яҙма әҙәбиәт үҫешендәге роле.

Ябай һөйләм синтаксисы буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау. – 2 сәғәт

Башкорт халыҡ эпосы йәки ҡобайырҙар – 3 сәғәт

«Урал батыр» эпосы һүҙлек өҫтөндә эш. Эпоста күтәрелгән философик, педагогик һәм әхлаҡ-этик проблемалар. Ғаилә һәм тәрбиә мәсьәләләре. Кешенең бөйөклөгө, тәбиғәт менән халыҡтың үлемһеҙлеге темаһының хәл ителеше. Самрау батша иле һәм халыҡтың ижтимағи идеалы. Әҫәрҙә фантастика һәм реаллек. Йәнбикә менән Йәнбирҙе, Урал һәм Шүлгән образдары. Урал-изгелек, Шүлгән-яуызлыҡ символы. Аталар һәм балалар, йәшәү һәм үлем проблемалары. Изгелек менән яуызлыҡтың көрәше. Әҫәрҙә фантастик элементтар. "Кобайырҙың художестволы үҙенсәлектәре.”Иҙеүкәй менән Моразым” эпосы.

«Урал батыр» эпосы хаҡында матбуғаттағы яңы фекерҙәр, мәғлүмәттәр.

Ҡушма һөйләм синтаксисы һәм пунктуация. Ҡушма һөйләм тураһында төшөнсә.Ҡушма һөйләм һәм уның төрҙәре. Теҙмә һәм эйәртеүле ҡушма һөйләмдәр. Теҙмә ҡушма һөйләмдәр тураһында. Улар составындағы ябай һөйләмдәрҙең үҙ-ара теҙеү юлы менән бәйләнеүе, теркәүесле һәм теркәүесһеҙ бәйләнеш. Теркәүесһеҙ теҙмә ҡушма һөйләмдәр, уларҙағы тыныш билдәләре. Теҙмә ҡушма һөйләмдәргә синтаксик анализ. Теркәүесле теҙмә ҡушма һөйләмдәр. Улар эргәһендәге тыныш билдәләре. Теҙмә ҡушма һөйләмдәге ябай һөйләмдәрҙе бәйләүсе теркәүестәр.

Эйәртеүле ҡушма һөйләмдәр, улар тураһында төшөнсә. Эйәртеүле ҡушма һөйләмдәрҙәге баш һәм эйәрсән һөйләмдәр. Эйәрсән һөйләмдәрҙең мәғәнә һәм төҙөлөшө яғынан бүленеше. Эйәрсән һөйләмде баш һөйләмгә бәйләүсе саралар, бәйләнеү юлдары. Баш һәм эйәрсән һөйләмдәрҙең урынлашыу тәртибе, улар араһында тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Эйәртеүле ҡушма һөйләмдәрҙең синонимлығы.- 6 сәғәт

Боронғо әҙәби ҡомартҡылар – 2 сәғәт

Боронғо ҡулъяҙма китаптар. Китап күсереүсе Ғәденнасир. Эйәрсән һөйләмдәрҙең мәғәнә яғынан бүленеше.

Эйәрсән һөйләмдең төрөн баш һөйләмдән сығып бирелгән һорау ярҙамында билдәләү.

Эйәрсән һөйләм баш һөйләмдәге мөнәсәбәтле һүҙҙе асыҡлаһа, уның мәғәнәһен мөнәсәбәтле һүҙҙең ниндәй һөйләм киҫәге булыуҙан сығып билдәләү.

Кол Ғәли. «Ҡисса-и Йософ» - 1 сәғәт

Һүҙлек өҫтөндә эш. Ҡиссаның идея-тематик йөкмәткеһе. Әҫәрҙә туғанлыҡ, дуҫлыҡ, ата һәм балалар мөнәсәбәте. Байлыҡ һәм шөһрәттең көнсөллөк тыуҙырыуы. Хакимдар һәм халыҡ мөнәсәбәте. Ҡиссаның дини мотивы. Ислам нәсихәттәре. Йософ һәм Зөләйхә образдары.

Эйәрсән эйә һөйләм, уның баш һөйләмдең эйәһе урынында килеүе, йә баш һөйләмдәге мөнәсәбәтле һүҙ менән бирелгән эйәне асыҡлауы, баш һөйләмгә бәйләнеү саралары, тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Рус теленә тәржемә ителеше.- 1 сәғәт

Урта быуат әҙәби ҡомартҡылар – 7 сәғәт

Эйәрсән хәбәр һөйләм, эйәрсән аныҡлаусы һөйләм, эйәрсән тултырыусы һөйләм. Эйәрсән тултырыусы һөйләм, уның баш һөйләмдең тултырыусыһы урынында килеүе, йә баш һөйләмдәге мөнәсәбәтле һүҙ менән бирелгән тултырыусыға ҡарауы, баш һөйләмгә бәйләнеү саралары, тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Башҡорт телендәге эйәрсән тултырыусы һөйләмдәрҙең рус теленә тәржемә ителеү мөмкинселектәре. -3 сәғәт

Йырауҙар – 1 сәғәт

Һабрау йырау тураһында мәғлүмәт, «һабрауҙың Уралға төбәп әйткәне». Ә.Хәкимдең «Думбыра сыңы» романынан һабрау тураһындағы өҙөктәр. Өҙөктәрҙең идея-тематик йөкмәткеһен асыҡлау, һабрау образының һүрәтләнеше.

Әҙәбиәт теорияһы: Йырауҙар тураһында төшөнсә. Эйәрсән аныҡлаусы һөйләмдәр, уларҙың баш һөйләмдең аныҡлаусы урынында килеүе, йә баш һөйләмдә мөнәсәбәтле һүҙ менән бирелгән аныҡлаусыға ҡарауы, уларҙың баш һөйләмгә бәйләнеү саралары, тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Башҡорт телендәге эйәрсән аныҡлаусы һөйләмдәрҙе рус теленә тәржемә итеү.

Сәсәндәр ижады – 8 сәғәт

Сәсәндәр ижады тураһында белешмә. «Аҡмырҙа сәсән менән Ҡобағыш сәсәндең әйтешкәне». Әҫәрҙең төп идеяһы. Аҡмырҙа менән Ҡобағош образдары. Сәсәндәрҙең тапҡырлығы, һүҙ оҫтаһы булыуҙары. Аҡмырҙа менән Ҡобағошҡа сағыштырма характеристика.

Әҙәбиәт теорияһы: Әйтеш тураһында төшөнсә.

Эйәрсән хәл һөйләмдәр. Эйәрсән ваҡыт һөйләм, уның баш һөйләмдең ваҡыт хәле урынында килеүе, йә баш һөйләмдә мөнәсәбәтле һүҙ менән бирелгән ваҡыт хәлен асыҡлауы. Ваҡыт һөйләмдәрҙе баш һөйләмгә бәйләүсе саралар, тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Рус теленә тәржемә ителеше.- 2 сәғәт

Бәйләнешле телмәр үҫтереү: «һәр башҡорт үҙенең ете быуынын белергә тейеш» тигән төшөнсәне аңлатыу, үҙ шәжәрәңде төҙөү.

Салауат Юлаев - 1 сәғәт

Яугир-шағирҙың тормошо һәм яҙмышы. Салауат - яугир, шағир, сәсән. Шиғырҙарының тематикаһы һәм проблематикаһы. Тыуған ил, тәбиғәт тураһындағы шиғырҙары: «Тыуған илем», «һандуғас», «Тирмәмдә».

Эйәрсән урын һөйләм, уның баш һөйләмдә мөнәсәбәтле һүҙ менән бирелгән урын хәлен асыҡлауы, йә баш һөйләмдәге урын хәле урынында килеүе. Урын һөйләмдәрҙе баш һөйләмгә бәйләүсе саралар, тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Башҡорт телендәге урын һөйләмдәрҙе рус теленә тәржемә итеү.- 1 сәғәт

Мөхәббәт лирикаһы: «Зөләйха», «Йүгереп тә йүгереп үрттәр һалдым», «"Нәҙерлекәй ғаиләм, һөйгән йәрҙәр», «Юлһыҙ ғына ерҙән юлдар ярып».

Эйәрсән рәүеш һөйләмдәр улар баш һөйләмдәге мөнәсәбәтле һүҙ менән бирелгән рәүеш хәлен асыҡлайҙар, йә баш һөйләмдең рәүеш хәле урынында киләләр. Эйәрсән рәүеш һөйләмдәрҙе баш һөйләмгә бәйләүсе саралар, тыныш билдәләренең ҡуйылышы. Эйәрсән рәүеш һөйләмле эйәртеүле ҡушма һөйләмдәрҙе рус теленә тәржемә итеү.- 1 сәғәт

Азатлыҡ һәм батырлыҡ тураһындағы шиғырҙары: «Уҡ», «Яу», «Егеткә», «Бабайҙарға биргән яза кеүек».

Әҙәбиәт теорияһы: Тарихи шәхес, әҙәби герой, тарихи ваҡиға һәм художестволы әҫәр тураһында төшөнсә.

Предмет-ара бәйләнеш: А.Лежневтың «Салауатты ҡулға алыу», А.Кузнецовтың «Салауаттан һорау алыу» картиналары буйынса телдән һәм яҙма эштәр башҡарыу.

М. Акмулла – 2 сәғәт

Биографик белешмә. «Башҡорттарым, укыу кәрәк!», «Ир аҙмаҫ» шиғырҙарында мәғрифәткә өндәү.

Философик лирика: «Өмөт», «Тел», «Аҡыл» шиғырҙарында донъяға, кешеләргә ҡарата мөнәсәбәте.

Тәбиғәт лирикаһы: «Ел», «Тупраҡ» «Тән менән көн» шиғырҙарында тәбиғәттең һүрәтләнеше.

Шиғыр-ҡобайырҙары: «Аттың ниһен маҡтайһың?», «Бәхет». Уларҙың идея-тематик йөкмәткеһе.

Күп эйәрсәнле ҡушма һөйләмдәр тураһында төшөнсә: тиң эйәрсән һөйләмле һәм тиң булмаған эйәрсән һөйләмле, күп эйәрсәнле кушма һөйләмдәр, уларҙағы тыныш билдәләре. – 1 сәғәт

М.Өмөтбаев- 1 сәғәт

Ижады тураһында белешмә. «"Кайыш илә Йүкә», «Көрәшсе» әҫәрҙәренең идея-тематик йөкмәткеһе, әһәмиәте. М.Өмөтбаевтың ғилми-ағартыу, тарих, этнография, фольклор, тәржемә өлкәһендәге эшмәкәрлеге.

Р.Фәхретдин – 1 сәғәт

Тормошо һәм ижады. Ваҡытлы матбуғат, мәғариф, тарих, энциклопедия өлкәһендәге эшмәкәрлеге.

«Аҫар» - уҡымышлылар, дин әһелдәре тураһындағы био-библиографик белешмә хеҙмәте. «Сәлимә», «Әсмә» повестары. (Адаптированный текст)

"Катнаш ҡушма һөйләмдәр тураһында төшөнсә, улар составындағы ябай һөйләмдәрҙең үҙ-ара теҙмә юл менән дә, эйәртеүле юл менән дә бәйләнеүе, тыныш билдәләренең ҡуйылышы.

Сафуан Яҡшығолов - 1 сәғәт

Яҙыусының тормош юлы һәм ижадына белешмә. «Бығаулы фил», «Төлкө менән торна» мәҫәлдәренең төп идеяһын асыҡлау. Образдарға характеристика.

Теҙемдәр, уларҙың йә тиң киҫәктәре, йә тиң һөйләмдәре күп булыуы һөҙөмтәһендә ҡатмарландырылған ябай йәки ҡушма һөйләм булыуы. Теҙемдәрҙең төрө, төҙөлөшө, уларҙың составында һанау һәм йомғаҡлау бүлеген барлыҡҡа килтереүсе конструкцияларҙың булыуы, һанау һәм йомғаҡлау бүлегенең ҡайҙа килеүенә ҡарап, тыныш билдәләренең ҡуйылышы.

"Кушма һөйләм буйынса үтелгәндәрҙе ҡабатлау.

Фөтхелҡадир Сөләймәнов – 2 сәғәт

Биографик белешмә.

«Тимербай ҡурайсы» хикәйәһенең төп идеяһы.Тимербайҙың аяныслы яҙмышы аша башҡорт халҡының яҙмышын һүрәтләү. Тимербай образы. Хикәйәнең планын төҙөп, һөйләргә өйрәнеү.

Һөйләм аҙағындағы тыныш билдәләре: нөктә, һорау һәм өндәү билдәләренең ҡуйылыу осраҡтары Өтөр һәм уның ҡуйылыу осраҡтары: ябай һөйлөмдәрҙә һәм ҡушма һөйлөмдәрҙә әтерҙәрҙең ҡуйылышы.

М.Ғафури – 4 сәғәт

Тормош юлы һәм ижадына белешмә. «Юҡтырһың да, алла!», «Баҙарға сыҡтым» әҫәрҙәрендә социаль тигеҙһеҙлекте, ғәҙелһеҙлекте фашлау.

Һыҙыҡ, уның ҡуйылыу осраҡтары: ябай һөйлөмдәрҙә һәм ҡушма һөйлөмдәрҙә һыҙыҡтың ҡуйылышы.

Проза. «Кара йөҙҙәр» повесының төп идеяһы. Әҫәрҙә үткән тормоштоң реаль һүрәтләнеше. Дин әһелдәре һәм ярлы халыҡ.

Фәхри һәм Хәмиҙә образдары. Закир менән Ғәлимәнең аяныслы яҙмышы. Повестың трагизмы. Повестә һүрәтләнгән хәл-вакиғаларҙы бөгөнгө көн проблемалары менән сағыштырыу.

Нөктәле өтөр, уның ябай һөйлөмдәрҙә һәм кушма һөйлөмдәрҙә куйылыу осрактары.

«Шағирҙың алтын приискаһында» автобиографик характерҙағы повесының төп темаһы, идеяһы. Шәкерттәрҙең ауыр тормошоноң һүрәтләнеше. Уларҙың мәғрифәткә ынтылыуҙары. Сибәғәт бабай, карауылсы карт, алтын тапҡан эшсе, казак егеттәре образдарына тулы характеристика. Закир һәм Шакир Рәмиевтар, управляющийҙар, штейгерҙарҙың эрелеген, тупаҫлығын фашлау.

Ике нөктәнең куйылыу осраҡтары: ябай һөйлөмдәрҙә, ҡушма һөйлөмдәрҙә, тура телмәрле һөйлөмдәрҙә ике нөктәнең ҡуйылышы.

Әҙәбиәт теорияһы: Художество методы, художество образ тураһында төшөнсә.

Предмет-ара бәйләнеш: Рәшит Нурмөхәмәтовтың «Шәриғәт ҡорбандары» картинаһы буйынса эш. Картина буйынса телдән һәм яҙма эштәр башҡарыу.

Ш.Бабич - 2 сәғәт

Шағирҙың тормош һәм ижад юлы тураһында белешмә. Башкортостан темаһы: «Беҙ», «Башкорт халҡына көйлө хитап». «Халҡым өсөн», «Кем өсөн?» шиғырҙарында халыҡ образы һәм уның яҙмышы сағылышы.

Йәйәләр һәм тырнаҡтарҙың куйылыу осрактары.

Азатлыҡ өсөн көрәш лирикаһы: «Көрәшеп үткәр ҡыҫҡа ғүмереңде», «"Курайҡайға», «Салауат батыр».

Тәбиғәт лирикаһы: «Тын тән», «Гөл сәсәктәре», «Беҙҙең баҡса»

Мөхәббәт лирикаһы: «Минең фәрештәм», «Бер минут».

Синтаксис һәм пунктуация буйынса үтелгәндәрҙе дөйөмләштереү һәм системаға һалыу.

Әҙәбиәттән үтелгәндәрҙе ҡабатлауға, дөйөмләштереүҙәргә, яҙма эштәр, контроль дәрестәргә – 19 сәғәт

Бәйләнешле телмәр үҫтереү. Конспект һәм тезис тураһында башланғыс мәғлүмәт биреү.

Эш ҡағыҙҙары төҙөү буйынса эштәрҙе дауам итеү: хат, ғариза, белешмә, расписка, акт һәм протоколдар яҙа алыу күнекмәләрен үҫтереү. Ижади һәм стилистик-синтаксик күнегеүҙәр эшләтеү.

Ятлау өсөн әҫәрҙәр:

«Урал батыр» эпосынан өҙөк (уҡытыусы һайлауы буйынса). Салауат Юлаев. «Уҡ», «Егеткә» М.Аҡмулла. «Башҡорттарым, уҡыу кәрәк!» Ш.Бабич. «Халҡым өсөн», «Кем өсөн?»

3. «Башҡорт теле»нең йөкмәткеһе буйынса тематик план

Башҡорт теле. 5 - се класс

Дәреслектең авторҙары: Хажин В.И., Вилданов Ә.Х.

Барлығы – 68 сәғәт ( аҙнаға 2 сәғәт иҫәбенән)

Үткәрелеү ваҡыты

Теманы8 й0км2тке3е

И9к2рм2

План

буй-са

Факт.

Беренсе сирек – 17 сәғәт

Көҙ – 17 сәғәт

1

02.09

02.09

С.Муллабаев. Шатлыҡлы иртә.

Баш7орт телене8 16енс2лекле 0нд2ре.

2

06.09

06.09

Б.Бикбай. Туған тел. Р.;арипов Ту4ан тел

Фонетик к1неге162р.

3

09.09

09.09

Инеш контроль диктант. Көҙ биҙәктәре.

4

13.09

13.09

Хаталар 09т0нд2 эш. “Әминбәк” әкиәте.

5

16.09

16.09

К.Кинй2булатова. К06 етк2с. Баш7орт теленд2ге в 0н0

6

20.09

20.09

Ф.Р2хим4олова. К06г0 Урал. Са4ыштырыу тура3ында т0ш0нс2

7

23.09

23.09

Р.;арипов Торналар.

№16лек диктанты

8

27.09

27.09

Н.И6елбай. Д1рт ми6гел

Синоним тура3ында т0ш0нс2.

9

30.09

30.09

Б.Но4оманов. Й2йбик2 мен2н К06бик2

10

04.10

04.10

М.К2рим Сыйырсы7 бала3ы

11

07.10

07.10

А.Й242ф2рова.Я7шылы7.

12

11.10

14.10

!6л2штерелг2н 31662р

13

14.10

14.10

Н.Әминева. Тыу4ан ер.

!14

18.10

18.10

Д.Бура7аев Урал тау6ары. Баш7орт теленд2ге 8,9 х2рефт2ре

15

21.10

21.10

Контроль диктант. К06г0 урман

16

25.10

25.10

Хаталар өҫтөндә эш. Ф.И92н4олов. Йылмайыу.

17

28.10

28.10

Р.;арипов. Алма.

Омоним тура3ында т0ш0нс2.

Ҡыш

18

01.11

01.11

С.Әлибаев. ?ыш.

19

08.11

08.11

Н.Мусин. ?оралай6ар.

20

11.11

11.11

Контроль изложение “?айындар ни82 а7?”

21

15.11

15.11

В.Әхм26иев. ?ыш7ы урманда. Проза телмәре һәм шиғри телмәр.

22

18.11

18.11

?.Даян Шыршы. Күнегеүҙәр

23

22.11

22.11

М.К2рим. ?ыш бабай б2л2к2й са7та.

24

25.11

25.11

И9к2ртм2ле диктант

“Т2би42т -бе66е8 0й0б06”

25

29.11

29.11

Хаталар 09т0нд2 эш. Баш7орт халы7 ижады.

26

02.12

02.12

Әки2тт2р. А7ъял батыр.

27

16.12

06.12

?амыр батыр.

28

09.12

09.12

Йома7 тура3ында т0ш0нс2. Йома7тар

29

13.12

13.12

Баш7орт халы7 йыр6ары. Урал

30

16.12

16.12

Контроль диктант.

31

20.12

20.12

Хаталар өҫтөндә эш. ?ы97а йыр. ?аратауы7. Ш2л б2йл2нем.

32

23.12

23.12

Та7ма7тар. Фонетик к1неге162р.

33

27.12

27.12

Р.Солтанг2р2ев Эшл2п аша3а8. Алфавит

34

30.12

30.12

З.Биишева Й2ш21-хе6м2т. Ба9ым.

35

17.01

17.01

Ф.Ту4ы6баева Я8ы к1лд2к.

№16лек диктанты

36

20.01

20.01

Хаталар 09т0нд2 эш. ?2м2н мен2н С2м2н, картуф с2ск2н С2лм2н.

37

24.01

24.01

Инша. Мине8 ярат7ан 2ки2т геройым

38

27.01

27.01

Хаталар 09т0нд2 эш.

Д.Б1л2ков Яралы китап

39

31.01

31.01

Ә.Вахитов. )с б0рт0к бой6ай.

40

03.02

03.02

Хик2й2 тура3ында т0ш0нс2.

Фонетик к1неге162р.

41

07.02

07.02

Ә.Әминев. Әсикм2к.

42

10.02

10.02

Ф.М0х2м2тй2нов. Әсәйем ҡулы. Омонимдар.

43

14.02

14.02

Әс2 й0р2ге. ?обайыр.

44

17.02

17.02

;.Аллаяров Та9тамал

45

21.02

21.02

К.Кинй2булатова. Әсә күнеле. !6л2штерелг2н 31662р

47

24.02

24.02

Хаталар 09т0нд2 эш. Р.Назаров Я6 кил2.

48

28.02

28.02

З.Хисм2туллин. Сыйырсы7

49

03.03

03.03

?ушма 31662р

50

07.03

07.03

Контроль диктант.

51

10.03

10.03

Хаталар өҫтөндә эш. С.Әлибаев. Яҙҙы кем килтергән

52

14.03

14.03

М.К2рим №е8лемде8 т0ш0

Дүртенсе сирек – 14 сәғәт

53

17.03

17.03

?.Даян Торналар. Р.;арипов. №абантур-4ай.

54

21.03

21.03

Айыу мен2н бал 7орттары

(баш7орт халы7 2ки2те)

55

24.03

24.03

Б.Но4оманов. ?ар3ылыу мен2н Я63ылыу

56

04.04

04.04

;.Хисамов А7ъяурын сал б0рк0т

57

07.04

07.04

Ауы6-тел ижады 32м 262би2т.

58

11.04

11.04

М.К2рим. )с та4ан. Б0рк0тл0. К1кр2ктау6а4ы 28г2м2.

59

14.04

14.04

Фонетик к1неге162р. №орау6ар4а яуаптар

60

18.04

18.04

А.Игебаев. Е8е1 к0н0. К.М2рг2н. ?урайсыны8 1леме.

61

21.04

21.04

Р.Ни4м2ти Е8е1сел2рг2 дан! В.Исха7ов Ми6ал 32м малай

62

25.04

25.04

Р.Назаров. Тракторсы йыры. З.Хисм2туллин. Урман 7уна4ы.

63

28.04

28.04

С.Агиш. Туры7ай.

64

02.05

02.05

М.;афури №ары7ты кем аша4ан.

М292л 32м аллегория тура3ында т0ш0нс2.

Йәй – 4 сәғәт

65

05.05

05.05

С.Муллабаев Йомарт й2й

66

09.05

13.05

Б.Рафи7ов Йондо6 3анаусы малай

67

12.05

12.05

Контроль диктант. Батыр6ар нинд2й була.

68

18.05

18.05

Хаталар 09т0нд2 эш

6 -сы класс

Дәреслектең авторҙары: Хажин В.И., Вилданов Ә.Х.

Барлығы – 34 сәғәт ( аҙнаға 1 сәғәт иҫәбенән)

Үткәрелеү ваҡыты

Темалар

Иҫкәрмә

План бу-йын-са

Факт

02.09

02.09

З. Биишева. Башҡортостан. Р. Ғарипов. Дан, һиңә, дан, Башҡортостан!

09.09

09.09

Башҡорт телендә баҫым.

16.09

16.09

Ә. Усманов. Башҡорттарҙың ғәскәри хеҙмәте. Ҡолой кантон.

23.09

23.09

Ғ. Хөсәйенов. Рудасы Исмәғил Тасимов.