5 класс Қазақ әдебиеті. Сабақ жоспары

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы:

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Әдебиет - өнердің бір саласы

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: Оқушыларға өнердің бір саласы болған –

әдебиет туралы білім беру.

2.Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, достыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: Оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту.

Сабақтың типі: жаңа сабақты түсіндіру сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап.

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІV. Жаңа сабаққа дайындық:

1.Сабақтың тақырыбын тақтаға жазу.

2. Сабақ мақсатын түсіндіру.

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Әдебиет – ол да көркемөнер. Көркем өнердің сәулет, мүсінші, сурет, музыка сияқты түрлері болады.

Көркем әдебиет адамның тілімен берілетіндіктен, өнердің барлық түрінің әсерін тудыра алады. «Дүниенің көрінген һәм көрінбеген сырын түгендеп білмесе, адамдықтың орны болмайды» деп Абай айтқандай, көркем әдебиет бізді адам өмірі, әлемнің сырлары, табиғат келбеті туралы көрінетін және көрінбейтін ұғымдармен сусындата алады, ішкі сезімді аңғарып, сезінуге үйретеді. Сонымен бірге көркем әдебиетте автордың өз көңіл – күй қалауы, өзіндік көзқарасы тұрғысынан жеткізетінін есте ұстаймыз.

Көркем әдебиеттің әр түрін жақсы танып – білген адамның көркем шығарманы дұрыс түсінуге дайындығы болады. Бесінші сыныпта біз оның өлең, дастан, роман повесть сияқты түрін білетін боламыз. Жанрдың еркшеліктерін аңғара отырып, шығарманы көркемөнер түрі ретінде қабылдауға үйренеміз, олардың авторлары туралы түсінік аламыз.

Сондай – ақ әдебиеттің үлкен бір түрі – ауыз әдебиетінің үлгілерімен де танысамыз. Сөйтіп әдебиеттің әр түрін біліп көркем әдебиет туралы тұтас ұғым аламыз. Көркем әдебиет үлгілерін оқу арқылы біз ішкі рухани дүниемізді байыта түсеміз, білімнің адамгершілік қасиеттердің жаңа биіктеріне шығамыз. Дұрыс оқып, сауатты жазуға одан әрі жаттығамыз. Кітап біздің ажырамас досымызға айналатын болады.

VІ. Түсінік тексеру:

1. Әдебиет не туралы ғылым?

2. Әдебиеттің өнердің басқа түлерінен айырмашылығы неде?

3. Көркем әдебиет туралы А.Құнанбаев не деген?

4. Көркем әдебиет бізді неге үйретеді?

5. 5- сыныпта біз көрке әдебиеттің қандай түрлерімен танысамыз?

6. Бізге көркем әдебиеттің қандай пайдасы бар?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Топтастыру әдісі

[pic] [pic] Роман

[pic] [pic] өлең повесть

д [pic] [pic] астан

[pic] поэма

әңгіме

VІІІ.Сабақты қорыту:

1. Бағалау

2. Үй тапсырмасын беру.

1 . Әдебиет - өнердің бір саласы туралы түсінік.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 1 қыркүйек

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

6. Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Халық ауыз әдебиеті туралы түсінік

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушылардың халық ауыз әдебиеті туралы білімдерін кеңейту.

2. Тәрбиелік: Оқушыларды халық ауыз әдебиет туындыларын қастерлеуге, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: Оқушылардың қосымша деректер арқылы әдеби дүниетанымдарын кеңейту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі:«Қазақ тілі» және «Қазақ әдебиеті» энциклопедиялары.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1 . Әдебиет - өнердің бір саласы туралы түсінік.

ІІІ. Білім тексеру:

1. Әдебиет не туралы ғылым?

2. Әдебиеттің өнердің басқа түлерінен айырмашылығы неде?

3. Көркем әдебиет туралы А.Құнанбаев не деген?

4. Көркем әдебиет бізді неге үйретеді?

5. 5- сыныпта біз көрке әдебиеттің қандай түрлерімен танысамыз?

6. Бізге көркем әдебиеттің қандай пайдасы бар?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Қазақ әдебиеті екіге бөлінеді: біріншісі – ауыз әдебиеті, екіншісі – жазба әдебиет. Ауыз әдебиеті елдің жазу өнерін білмей жүрген кезінде шыққан сөз өнері. Жазу өнері болмаған соң, елдің тарихы, өмірі, тұрмысы, салты, туған жері, өнері, арманы әдемі мәнді әңгімелерімен айтылған. Ауыз әдебиетінің шығарушыларының аты – жөні бізге белгісіз. Олар басында ауызша шығарылған және бір ауыздан екінші ауызға көшіп, ауызша айтумен сақталған. Ескіліктен қалған ондай сұлу, дәмді сөздерді жалғыз адам ғана біліп қоймайды, жалпақ ел болып үйреніп, түгелімен есінде сақтайды. Ел болып кейінгілерге көркемдеп, әсерлі етіп айтып беріп отырады. Ауыз әдебиеті осылай пайда болады. Ауыз әдебиетінен елдің даналығын, танымын, тәлімін, мінез- құлқын түгел білеміз.

VІ. Түсінік тексеру:

1. 2. 1. Қазақ әдебиеті нешеге бөлінеді?

      2. Ауыз әдебиеті деген не?

      3. Жазба әдебиет деген не?

      4. Ауыз әдебиетінің үлгілері бізге қалай жеткен?

      5. Ауыз әдебиеті қалай пайда болды?

      6. Ауыз әдебиетінің бізге берері не?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Халық ауыз әдебиетінің түрлері:

1. Тұмыс – салт жырлары

2. Ертегілер

3. Мақал – мәтелдер

4. Жұмбақтар

5. Шешендік сөздер

6. Аңыз – әңгімелер

7. Батырлар жыры

8. Ғашықтық жыры

9. Ақындар айтысы.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1. Бағалау

2. Үй тапсырмасын беру. 1. Халық ауыз әдебиеті туралы түсінік

2.Ертегілер оқу

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 5 қыркүйек

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

6. Сабақтың тақырыбы: Тұрмыс – салт жырлары

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: Оқушыларға тұрмыс – салт жырлары туралы әдеби білім беру.

2.Тәрбиелік: Оқушыларды еліміздің тарихын қастерлеуге, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: Оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Халық ауыз әдебиеті туралы түсінік

2. Ертегілер оқу

ІІІ. Білім тексеру:

1. Қазақ әдебиеті нешеге бөлінеді?

2. Ауыз әдебиеті деген не?

3. Жазба әдебиет деген не?

4. Ауыз әдебиетінің үлгілері бізге қалай жеткен?

5. Ауыз әдебиеті қалай пайда болды?

6. Ауыз әдебиетінің бізге берері не?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Қазақ әдебиетінің үлкен бір саласы – тұрмыс – салт жырлары. Күнделікті тұрмыста өлең айту қазақтың ең қасиетті салты болған. Ондай өлеңдерді, жырларды сондықтан да тұрмыс- салт жырлары деп атаған.

Тұмыс – салт жырларында халықтың өзіне тән тұрмысы, тіршілігі салт – дәстүрі сөз болады, төрт түлік мал және басқа жануарлар туралы, наурыздағы, көктемдегі ел қуанышы туралы жырлар айтылады. тұрмыс – салт жырларының түрлері:

1. Бесік жыры.

2. Тұсау кесер жыры.

3. Жар – жар

4. Той бастар.

5. Беташар.

6. Бата-тілек.

7. Жоқтау.

Тұрмыс- салт жырларының төрт түлік малға, басқа жануарларға арналған түрлері көп.

Тұрмыс – салт жырларының ең көп тараған түрі – наурыз жырлары. Көктемнің келуін жаңа жылдың келуі деп түсінген халық, күн жылып, мал көкке тойынған шақты қуаныш көріп, жауын көп болсын, ақ мол болсын, елге тоқшылық болсын деп өлеңдер айтқан. Оны біз наурыз жырлары деп атаймыз.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ - жауап

1. Тұрмыс – салт жырлары дегеніміз не?

2. Оларды неген тұрмыс – салт жырлары деп атаған?

3. Тұмыс – салт жырларының қандай түрлері бар?

4. Тұмыс – салт жырларының ең көп тараған түрі қандай?

5. Наурыз жыры дегеніміз не?

Оқулықпен жұмыс.

1. «Малдың баласын сүюі» атты өлеңді мәнерлеп оқу

2. «Төрт түлік мал туралы» атты өлеңді тізбектеп оқу

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Өлеңнен төтр түлік маоға қазақ халқының қалай қарағанын аңғарыңдар

2. Әрбір түлік төлінің сипатын ақындық тілмен айтыңдар.

3. Өлеңдегі әрбір төлдің сипатына лайықтап шағын суреттемелер жазыңдар.

4. Өлең шумақтарын жалғастырып жазып көріңдер.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1. Бағалау

2. Үй тапсырмасын беру.

1. Тұрмыс – салт жырлары туралы түсінік.

2. «Малдың баласын сүюі» атты өлеңді жаттау

3. Төрт түлік мал, жан – жануарлар, табиғат құбылыстары туралы жырларды оқу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 13 қыркүйек

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

6. Сабақтың тақырыбы: Мақал – мәтелдер

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: Оқушыларға аңыз және Оғыз қаған жыры туралы әдеби білім беру, жырды талдауға дағдыландыру.

2.Тәрбиелік:Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық:Оқушылардың әдеби, тарихи дүниетанымдарын кеңейту, әдебиет пәніне деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: Ежелгі дәуір әдебиеті

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

.ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

ІІІ. Білім тексеру:

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Мақал – мәтелдер ауыз әдебиетінің бір түрі. Мақал – мәтелдерде көбінесе нақыл, ақыл айтылады. жаманнан сақтандырып, жақсыны үлгі етеді. Мақал – мәтелдердің мәндері, тақырыптары әр алуан; еңбек пен ерлік, жақсы мен жаман, достық пен қастық, ақыл мен өнер- білім, ынтымақ пен бірлік, Отан туралы т.б. болып келеді. Халық өмірдегі өз бақылауларын қорытындылап, тұжырым жасап, ұйқасты сөздермен өнеге, үлгі боларлық мақарлад жасап отырған. Мақал – мәтелдер өлең сөз сияқты көркем, ұйқасып тұрады. Сөйлемдерді өте ықшам, басы артық сөз болмайды, сөздерді басқа сөзбен алмастыруға келмейтін тұрақты кедеді. Мәселен, «Ақыл – жастан, асыл – тастан» деген мақалдың сөздерінің орнына басқа сөз қойып немесе қосып, я алып тастап көрсеңдер ма,ынасының мақал ретінде қуаты да, көркі де, мәні де бұзылып, өз сипатын жоғалтатынына көздерің жетеді.

Ақын – жазушылар шығармаларының жақсы сөздері де мақалға айналып кетіп отырады. Мысалы, Абайдың жаман дос туралы « Күн жауғанда қойныңда, күн ашықта мойныңда», «Күшік асырап ит еттім, ол балтырымды қанатты» деген сияқты сөздері бүгінде мақал ретінде айтылады.

Мақал – халықтың өмірден алған тәжірибесінің ойтұжырымының қорытынды жиынтығы, айқын ойды үлгі өнеге, ақыл ретінде қысқа қайырып, көркем бейнелеп жеткізетін халықтың дана, нақыл сөзі.

VІ. Түсінік тексеру:

1. Мақал деген не?

2. Мәтел деген не?

3. Мақал мен мәтелдің айырмашылығы неден байқалады?

4. Мақал мен мәтелдің ой түйіндеу тұрғысынан қарағандағы ерекшеліктерін ата?

5. Мақал мен мәтелдің құрылымы жағынан айырмашылықтарын ата.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Топтастыру әдісі:

Аяқталға

сөйлем

о [pic] [pic] [pic] й тиянақты

дәлелді

[pic] [pic]

салыстыру екі

бөлімді

сөйлем

немесе сөз

т [pic] [pic] [pic] опшылау тіркесі

[pic] [pic] мағына

қортынды тұспалды

пікір

дәлелдеу

жоқ

VІІІ.Сабақты қорыту:

1. Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. 17-22- беттегі мақал – мәтелдерді жаттау

2. Мақал – мәтелдер туралы түсінік.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы:

3.Күні, айы, жылы: 12 қыркүйек

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Жұмбақтар

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға жұмбақтар туралы әдеби білім беру, білігін тереңдету, салыстыру, ажырата білу мен оқу, талдау машықтарын қалыптастыру

2.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушылардың логикалық ойлауын,ой дәлдігін дамыту,сөйлеу мәдениетін жетілдіру, түрлі амал – тәсілдер арқылы іздендіре отырып шығармашылыққа баулу.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: қосымша әдебиеттер.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. 17-22- беттегі мақал – мәтелдерді жаттау

2. Мақал – мәтелдер туралы түсінік.

ІІІ. Білім тексеру:

Оқушыларды іздендіре отырып кестені толтыру.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жұмбақ – ауыз әдебиетінің ертеден келе жатқан түрі. Ол адамдардың бір нәрселердің белгілерін екінші нәрсенің белгілері арқылы жұмбақтап айту өнері. Жұмбақ мақал – мәтел сияқты тақпақтап, ұйқастырып айтылады. жұмбақтар өте ертеден келе жатқанмен, әр уақытта халық оның жаңа түрлерін ойлап шығарып отырған. М.Әуезов «Жұмбақ адамның дүниетану жолындағы ойының, қиялының шамасын білдіреді» деген. Жұмбақ болатын заттар: аспан әлемі, жыл мезгілдері, қоршаған табиғат, тұрмыстық заттар,мал, жан – жануарлар, адам оның дене мүшелері, еңбек құралдары,т.б. әр түрлі заттар мен құбылыстар, білім өнер ұғымдары. Жұмбақтар соған байланысты тақырыбы жағынан да сан алуан. Өздерің де кез келген нәрсені жұмбақтап, ұйқасын келтіріп құрастыруларыңа болады.

VІ. Түсінік тексеру:

1. 1. Жұмбақ дегеніміз не?

   2. Жұмбақтар қалай пайда болған?

   3. Жұмбақ болатын заттар нелер?

   4. Жұмбақтардың тақырыбы қандай болады?

   5. Жұмбақтарды қалай құрастыруға болады?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. 6. Жұмбақтарды оқып, олардың тақырыбын, нені танытатындығын айтыңдар.

   7. Жұмбақтың қысқа да, ұзын да болатынын, оны біреу айтып, енді біреу шешу керектігін ескеріңдер.

   8. Жұмбақ болған нәрселерді екінші бір затқа теңеп ұқсатып, қарама – қарсы қойып айтқан сөздерге мысал келтіріңдер.

   9. Өздерің жұмбақ құрастырыңдар.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1. 1. 1. Бағалау

2. Үй тапсырмасын беру.

1. Жұмбақ туралы түсінік

2.23-24 – беттегі жұмбақтарды жаттау.

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 20 қыркүйек

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Ертегілер оның түрлері

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға ертегілер туралы мәлімет беру.

2.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, елжандылыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Жұмбақ туралы түсінік

2.23-24 – беттегі жұмбақтарды жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

1. 1. Жұмбақ дегеніміз не?

   2. Жұмбақтар қалай пайда болған?

   3. Жұмбақ болатын заттар нелер?

   4. Жұмбақтардың тақырыбы қандай болады?

   5. Жұмбақтарды қалай құрастыруға болады?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Ертегілер ауыз әдебиетінің ең көне жанрына жатады. бұларда көбінесе өмірде сирек кездесетін немесе мүлде кездеспейтін, ойдан шығарылған оқиғалар баяндалады. Ол ауызша айтылып, ел есінде ғасырлар бойы сақталып, ұрпақтан – ұрпаққа ауысып біздің дәуірімізге жеткен. Әр кезеңде ертегі айтушылар өз жандарынан ертегі мазмұнына жаңа оқиғалар қосқан. Сөйтіп ол үнемі жаңарып, толықтырылып, жетілдіріліп отырған.

Халық ерте кезде-ақ әрқашан зұлымдықты әділеттік жеңеді, адам табиғаттың асау сырларын біліп, қолдана алатын болады деп сенген. Жақсы өмірді аңсаған қашықтарға тез жетуді, ғажап күшті болуды, көкке ұшуды, жер асатына түсіп, асыл қазынасын алып, пайдалануды армандаған. Соның бәрі ертегілерге арқау болған. Сондықтан да ертегілерде халық қиялы, арманы, даналығы ғасырлар бойы жинақталған өмір тәжірибесі бар. Ертегілердің үш түрі бар. Олар:

1. Хайуанаттар туралы ертегілер

2. Қиял – ғажайып ертегілер

3. Шыншыл ертегілер

Хайуанаттар туралы ертегідегі негізгі кейіпкерлер аң, құс, үй жануарлары болады. Алайда олар адамға тән қасиеттер иесі болып суреттеледі де, сол арқылы сұм, қиянатшыл, дөрекі, қу мінез құлықтар әшкереленеді, еңбексүйгіштікті, батылдықты, адалдықты сүйсіне әңгімелейді.

Ал қиял – ғажайып ертегілерде ер жүрек, батыр адамдардың басынан кешкен сан алуан ерлік оқиғалар баяндалады. Олар жеті басты дәумен, жалмауызбен, небір құбыжықтармен күрес үстінде бар асыл қасиеттерімен көрінеді. Олар көкке ұшады, жер астына түседі, теңіздерден өтеді, азабы мол ғажайып оқиғаларды ақыл, айла – тәсілін асырып, жеңіп отырады. Осы жолда оларға Желаяқ, Таусоғар, Саққұлақ, Самрұқ құс, Қарлығаш сияқты ізгі ниетті жандар болысады, ақылды ат, алып құстар жәрдемдеседі.

VІ. Түсінік тексеру:

1. Ертегілерде нелер баяндалады?

2. Ертегілер бізге қалай жеткен?

3. Ертегілердің қанша түрі бар?

4. Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?

5. Қиял – ғажайып ертегілер деген не?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Топпен жұмыс.

І топ

• Хайуанаттар туралы ертегілерден үзінді айту.

ІІ топ

• Қиял – ғажайып ертегілерден үзінді айту

ІІІ топ

• Шыншыл ертегілерден үзінді айту.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1.Ертегілер туралы түсінік.

2. Қалаған ертегі оқып келу

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 22 қыркүйек

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Ер Төстік» ертегісі оның тақырыбы

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға Ер Төстікертегісінің тақырыбын аша отырып, кейіпкер туралы түсінік беру.

2.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу,ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушыларды мәтінмен жұмыс істеуге, өз пікірін қорғауға дағдыландыру, әдебиетке қызығушылығын ояту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.Ертегілер туралы түсінік.

2. Қалаған ертегі оқып келу

ІІІ. Білім тексеру:

1. Ертегілерде нелер баяндалады?

2. Ертегілер бізге қалай жеткен?

3. Ертегілердің қанша түрі бар?

4. Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?

5. Қиял – ғажайып ертегілер деген не?

6. Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Жоспар құру. Осы жоспар бойынша бөлімдерге бөлу.

1. Ер Төстіктің дүниеге келуі

2. Өрмек тоқып отырған кемпір

3.Ер Төстіктің ағаларын іздеуі

4.Ерназардың ұлдарының елге келуі

5. Ерназардың келін алуы

6. Бекторының тұсау құруы

7. Ерназардың жалмауыз кемпірдің құрсауына түсуі

8.Ер Төстіктің достары

9.Жер асты оқиғасы

10.Кенжекейдің ақылы

11.ЕрТөстіктің әкесін құтқаруы

* Ерназардың тоғыз ұлына келін іздеген жерін тауып оқу.

* Кенжекейдің Ер Төстік туралы жаман ойлап, зарлана бастаған жерін тауып оқу.

VІ. Түсінік тексеру:

Топтастыру стратегиясы:

жанашыр

адал

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] қайырымды мейірімді

[pic] [pic]

айлалы кішіпейіл

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. Ер Төстіктің көмекшілеріне сипаттама жасаңдар

2. Ертегіден халық тұмысына, сенім – нанымына байланысты әдет – ғұрып, салт – сана көріністерін тауып, әңгімелеңдер.

3. Ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

4.Ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 27 қыркүйек

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Аяз би» ертегісі, мазмұны

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға «Аяз би» ертегісі туралы түсінік беру, мазмұны мен құрылымын талдату.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке, татулыққа, еңбекті сүюге тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: Оқушылардың логикалық ойын кеңейту, сөйлеу мәдениетін арттыру, сөздік қорларын молайту, шығармашылық қабілетін ұштау.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: ойын сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.Ер Төстік ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

ІІІ. Білім тексеру:

1. Ер Төстіктің ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

2. Ер Төстіктің ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Сабақтың шарты : Сабақ негізінен үш ойыншымен жүргізіледі. Қалған оқушылар сарапшылар болып табылады.

І бөлім: «Табалдырық» Ойыншылар өздері конверт таңдап алып, сұрақтарға жауап береді.

Бірінші ойыншыға:

1. Уәзірлер не үшін Жаманда адамның жаманы деп шешті?

2. Хан уәзірлерімен келісіп, Жаманның әйелін алу үшін Жаманды қайда жұмсайды?

Екінші ойыншыға:

1. Уәзірлер не үшін құстың жаманы деп қырғауылды таңдады?

2. Хан Жаманды қайда көшіріп жібереді?

Үшінші ойыншыға:

1. Жаман не үшін шөптің жаманы қарақоға деді?

ІІ бөлім: Қозыкөш.

Бірінші ойыншыға:

1. Барсакелместегі «інжілі қой» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?

2. Жаман тұлпардың сиырға шатыс екенін қалай білді?

Екінші ойыншыға:

1. Барсакелместегі «інжілі үйрек» ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?

2. Жаман гаухар тастың ішінде құрт бар екенін қалай білді?

Үшінші ойыншыға:

1. Барсакелместегі «дәудің інжілі қара арғымағы » ертегіде қалай суреттелген және хан оған не үшін қызықты?

2. Жаман ханның наубайдың баласы екенін қалай білді?

ІІІ бөлім: Беласар.

1. «Е, шырағым, жасым сексенге келгенде біреудің қанын жүктеп не қылайын? Бір сыр бар еді, оны тәңірінің өзі ғана білетін еді, мен білетін едім». Осы сөз кімнің сөзі?

2. Ертегіде Жаманды дарға асып өлтіргелі жатқанда кеоген адам қалай бейнеленген?

Екінші ойыншыға:

1. Ханның әкесінің аты кім еді?

2. Жаман неліктен ханға шынын айтпаған еді?

Үшінші ойыншыға:

1. Меңді сұлу Жаманды өлімнен құтқарып, дардың жібін қиып, көкірегіне қылышын тастап кеткені оның не дегені? (Мен үшін күнәсіз өлме, ерлігіңді көрдім. Қылыш үстінде серт жүрмейді деуші еді, антыңды қайтып ал , дегені еді).

2. Уәли байдың қызы Меңді сұлуға келген бай балалары мен бай балалары қыз берген заттарды көргенде неге ашуланатын? («Менің үйімде пышағым жоқ па, болмаса қазынамда гауһар тасым жоқ па, я тіпті қайрақ таба алмай жүрмін бе?)

ІV бөлім: Мәре

Бірінші ойыншыға ІҮ бөлімнің сұрағы

1. Хан шаңыраққа қарап , ойланып жатып, қырық уәзіріне қандай жүмбақ жасырады? (жау шапты, ел бүлінді, апат соқты)

2. Жаман Барсакелместен келгенде ханға не дейді?(Уәзірлер шығарып салған соң, бір аш арыстан соңымнан қалмады. Мына жауды мұқатайын деп, қылышымды суырып алып қуып кеттім. Осы сіздің ордаға кірді ме деп отырмын)

Екінші ойыншыға ІҮ бөлімнің сұрағы

1. Жаманды шақыруға хан бір адамды жібереді. Жіберген жігітті барып, үйден сығалап қараса, төрде төсек үстінде Жаман жатыр. Ал Жаманның әйелі оы уақытта не істеп отыр еді?(әйел төрдегі айнаға қарап, өз көркіне таңғалып отыр екн).

2. Жаман өзі хан болған соң ордасының маңдайшасына не шегелеп қойды? (жыртық тоны мен жаман тымағын)

Үшінші конверттегі ІҮ бөлімнің сұрағы

1. Шегелеулі тымағы мен тонына қарап, Жаман не деп өз көңілін басатын? (« Ай, Аяз, баймын деп аспа, ханмын деп таспа! Аяз, әліңді біл, Құмырсқа жолыңды біл)

2. « Аяз би» ертегісі ертегінің қай түріне жатады?

VІ. Түсінік тексеру:

Топтастыру стратегиясы:

жанашыр

адал

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] қайырымды мейірімді

[pic] [pic]

айлалы кішіпейіл

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 4 қазан

4.Тоқсан: І

5.Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Керқұла атты Кендебай» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушылардың Кендебай бейнесін аша отырып, кейіпкер туралы түсінік беру. өткен тақырыптармен байланыстыра отырып, әдебиеттен алған білімін жетілдіре түсу.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке, имандылыққа, еңбекті сүюге тәрбиелеу.

3.Дамытушылық: оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу қабілеттерін жетілдіру, логикалық ойлау қабілеттерін кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі емес сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу,

әңгімелеу, сыни тұрғыдан ойлау.

Сабақтың көрнекілігі: Ертегілер жинағы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

ІІІ. Білім тексеру:

1. Ер Төстіктің ертегінің ұнаған жері туралы шығарма жазыңдар.

2. Ер Төстіктің ертегі кейіпкерлерінің суретін салыңдар.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Қайталау - оқу айнасы.

2. Кітап – досың, ақылшың.

3. Өнерлі өрге жүзер

4.Кейіпкер келбеті.

5. Білімдіден ақыл шығар.

1. Қайталау – оқу айнасы.

* Ертегі дегеніміз не?

* Ертегінің құрылысы қандай?

* «Керқұла атты Кендебай ертегісі қандай ертегіге жатады?

2. Кітап – досың, ақылшың.

а) Түсінгенін жоспар бойынша қысқаша айту.

1. Кендебайдың дүниеге келуі.

2. Мергенбай батырдың баласымен кездесуі.

3. Кендебайдың малшы болуы.

4. Алтын құйрықты құлын.

5. Ханның шарты.

ә) Мәтінмен жұмыс

- Қазанқап кедейдің іс – әрекеті, кәсібі туралы айтылған жерді тауып оқу.

- Сиыр айдап өткізер жерін табу.

3. Өнерлі өрге жүзер.

Кендебай мен жетім бала кездескен сәтінен инсценироака көрсету.

Мақал – мәтелмен түйіндеу.

1. Кішіпейілділік – кішілік емес, кісілік.

2. Мейірімділік – жүректен,

Мейірімсіздік – білектен.

4.Кейіпкер келбеті (теориялық жұмыс).

а) Сыртқы түрін, қимыл – әрекетін, мінез – құлқын, басқалармен қарым – қатынасын ойша біліп, көз алдымызға елестетеміз. Шығармадағы адамдардың көркем бейнесін кейіпкер деп атаймыз.

ә) Ертегідегі қарама – қарсы кейіпкерлерді табайық.

Кендебай Бай балалары

-еңбекқор -еріншек

-мейірбан -жалқау

- батыр -өтірікші

-жігерлі -шыдамсыз

VІ. Түсінік тексеру:

Топтастыру стратегиясы:

жанашыр

адал

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] қайырымды мейірімді

[pic] [pic]

айлалы кішіпейіл

5.Білімдіден ақыл шығар (әр қатарға деңгейлік тапсырма)

1-қатар: Кендебайға ұқсағың келеме?

қай қасиеті көбірек ұнады?

Қазіргі жастар бойынан осындай қасиеттер кездесе ме?

2-қатар: Сен осы ертегіге қандай өзгеріс енгізер дедің?

3-қатар: Суреттер сөйлейді. Тест сұрақтарын беру.

Өзіміз оқыған ертегілердің қайсысына ұқсайды?

Ер Төстік Кендебай

-Жылқы малымен дос болу

-сөйлеуі

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1 Ертегіні ары қарай жалғастырып жаз.

2. Сөз жұмбақ құрау

Сабақ жоспары

1.Пән аты: Әдебиет

2.Сыныбы: 5

3.Күні, айы, жылы: 11 қазан

4.Тоқсан:

5.Мұғалім:.Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Сырттандар» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік: оқушыларға ертегінің мазмұнын ұғындыру, кейіпкертерге мінездеме беруді үйрету.

2.Тәрбиелік: оқушыларды қайырымдылыққа, мейірімділікке, адамгершілікке тәрбиелеу, оқу-өнерді насихаттау.

3.Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, өзіндік пайымдау дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу

Сабақтың көрнекілігі: Ертегілер жинағы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1 «Аяз би» ертегісі туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлерінің суретін салу.

ІІІ. Білім тексеру:

1. Ертегілерде нелер баяндалады?

2. Ертегілер бізге қалай жеткен?

3. Ертегілердің қанша түрі бар?

4. Хайуанаттар туралы ертегілер деген не?

5. Қиял – ғажайып ертегілер деген не?

6. Ер Төстік ертегісі қандай ертегіге жатады?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

* Жоспар құру:

1. Бай баласының түс көруі.

2. Әке – шешесінің қобалжуы

3. Сәуегейдің түс жоруы

4. Баланың қашуы

5. Кербестінің шабысы

6. Қара қасқыр

7. Ми даладағы жалғыз үй

8. Бай баласының басынан өткенін баяндауы

9. Қара ауыз

10. Жігіттің өкініші

11. Ит атаулының қасқырға қожа болуы.

• Мәтінді бөлімдерге бөліп, әр қатарға тапсырмалар беріледі.

VІ. Түсінік тексеру:

1. Бай баласы қандай түс көрді?

2. Әке – шешесі не істеді?

3. Түсті кім және қалай жорыды?

4. Бала қасқырдан қалай қашып құтылды?

5. Баланың қасқырдан қашып құтылуына кім көмектесті?

6. Қара ауыз ит қара қасқырды қалай жеңді?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. Кербестіге, қара қасқырға, қара ауыз итке мінездеме беру

2. Қара ауыз иттің өлуі нені байқатады?

3. Ертегіні басқа ертегілермен салыстыр, ерекшелігін айт.

4. Өз ойларыңнан ертегі жазып көріңдер

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. «Сырттандар» ертегісі туралы түсінік.

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 13 қазан

4. Тоқсан:

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: «Қырық өтірік» ертегісі

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларды ертегі мазмұнымен таныстыру, кейіпкерлерге мінездеме беру.

2. Тәрбиелік: Оқушыларды ұлтжандылыққа, елді қорғауға тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту, қосымша деректер арқылы пәнге деген қызығушылықтарын арттыру.

Сабақтың типі: жаңа сабақты түсіндіру сабағы

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: талдау, мәнерлеп оқу, әңгімелеу, түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: тіл, тарих, география

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабақ

қатысын тексеру.

3.Оқушылардың зейіндерін

сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. «Сырттандар» ертегісі туралы түсінік.

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

ІІІ. Білім тексеру:

«Сырттандар» ертегісі бойынша

1. Бай баласы қандай түс көрді?

2. Әке – шешесі не істеді?

3. Түсті кім және қалай жорыды?

4. Бала қасқырдан қалай қашып құтылды?

5. Баланың қасқырдан қашып құтылуына кім көмектесті?

6. Қара ауыз ит қара қасқырды қалай жеңді?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жоспар:

1. Ханның халқына шығарған жарлығы.

2. Тазша баланың хан алдына келуі.

3. Ханның Тазша баланы мысқылдауы.

4. Тазша баланың өтірік әңгімесі.

5. Тазша баланың өтірік әңгімесінің аяқталуы.

6. Ханның Тазша балаға таң қалуы.

7. Тазша баланың өтірік өлеңі.

8. Ханның жеңілуі.

Жоспар бойынша мәтін бөлімдерге бөлініп, әр қатарға топтастырылған тапсырмалар беріледі.

VІ. Түсінік тексеру:

1. Өтірік әңгімені толық оқып шығып, мазмұнын естеріңе сақтаңдар.

2. Өтірік әңгіменің оқиғасының қызық та күлкілі болып шығуына, мән мағынасына зер салыңдар.

3. Өтірік әңгіменің оқиға тұтастығын аңғар.

4. «Қырық өтірік» атты әңгіменің тууына себепші болған оқиғаны баяндап, мәтінен тауйп оқыңдар.

5. Тазша баланың қырық өтірік әңгімесін өз алдына оқып, бөлімдерге бөліп қараңдар:

а) жоғалған құлын хикаясы;

ә)қоянның оқиғасы;

б)етіктің шатағы.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1. Әр бөлімнің мазмұны мен оның ішіндегі әңгімені бөлек айтыңдар, оның неге өтірік екенін дәлелдеңдер.

2. Өтірік өлеңнің әр шумағын жеке – жеке оқып, оның мәнін, мағынасын түсіндіріңдер.

3. Өтірік әңгімеден тұтастай қарағанда қандай құндылықтар аңғаруға болады?

4. Ертегінің басталуы мен аяқталуында өздерің бұрын оқыған ертегілермен ұқсастық бар ма?

5. «Қырық өтірік» ертегісін ертегілердің шыншыл түріне қандай сипаты жағынан жатқызуға болады?

6. Ертегіге берілген суреттерге қарап әңгімелеңдер.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. «Өтірік өлең» туралы түсінік

2. Ертегі кейіпкерлеріне мінездеме жазу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 24 қазан

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Аңыз – әңгімелер, Асан Қайғы

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды аңыз – әңгімелер туралы түсінік беру, Асан қайғы туралы аңыздармен таныстыру, оларды тілдік тараптан талдауға үйрету.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: Аңыз – әңгімелер жинағы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Әдебиет теориясынан түсінік беру.

Тарихта болған әйгілі адамдар жайында немесе елдің, рудың шыққан тегі туралы не нақтылы бір жерде өткен оқиғалар жайлы тарихи шындыққа негізделген, бірақ уақыт өте келе, көркем шығармаға айналып кеткен әңгімені аңыз дейміз.

Аңыз белгілі бір адамның атына, іс- әрекетіне байланысты туады. Кейде аңыз – әңгімеде шындық оқиға мен қиял- ғажайып оқиға аралас келіп отырады. Аңыз – әңгіме көбінесе тарихта болған адамның басына құрылады. Ол адам не батыр, не ел басшысы немесе әділ би, ақыл – парасатымен ел құрметіне бөленген беделді адам болуы мүмкін. Бірақ ол адамдардың айтқан сөздері мен істеген іс – әрекеттеріне байланысты айтылған әуелгі шындыққа қоспалар қосып , сол істепті – міс, сол айтыпты – мыс деген әртүрлі лақап біртіндеп аңызға айналады. Оны әңгіме, жыр етіп, біреуден – біреу жаттап алып, кейінгі ұрпаққа жеткізіп отырған.

Қазақ аңыздарындағы Асан қайғы, Жиренше, Қорқыт, Жошы хан сияқты кейіпкерлер-бәрі де тарихта болған, ел басқарған дамдар, бірақ кейін олардың әрекеттері біреуден – біреуге ауызша айтылып аңыз болып кеткен.Мысалы:

Асан Қайғының Жернұйықты іздегені

Асан Қайғы Желмаяға мініп, жиһан кезіп «Жерұйық» дейтін ну орманды, көкорай шалғынды, сулы жер, қой үстінде бозторғай жұмытрқалайтын қоныс іздейді.

Асан қайғы Маңғыстауға үш барып үш қайтыпты. Асан шұрайлы қоныс, нулы өлке іздеумен өмір бойы Желмаясымен желіп өткен екен. Ұлытаудың бас жағына келіп дүние салыпты.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1. Аңыз дегеніміз не?

2. Аңыз қалай пайда болған?

3. Аңыз – әңгіме неден құралады?

4. Аңыз – әңгіме бізге қалай жеткен?

5. Асан Қайғы жерұйықты қалай іздеген?

6. Асан Қайғы қайда қайтыс болған?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

1.Өзіңнің туған жеріңе Асан Қайғыша баға беріп көр. Суретті пайдаланып, шығарма жаз, эпиграф етіп Асан Қайғының бір сөзін алуға тырыс.

2.Бұл әңгіменің аңыз екенін мына белгілер бойынша айтыңдар:

1. Асан Сәбитұлының тарихта болғаны;

2. Жерұйықты іздеудегі мақсаты, арманы;

3. Көнген жерінің бәрәне қонымды баға беруінің мәні, оның шындыққа қатысы;

4. Әркімнің туған жері - жерұйық екендігін дәлелдеу.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Аңыз – әңгімелер, Асан Қайғы туралы түсінік.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 25 қазан

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Ақсақ құлан, Жошы хан

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Ақсақ құлан, Жошы хан аңызы туралы түсінік беру, оларды тілдік тараптан талдауға үйрету.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: Аңыз – әңгімелер жинағы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Аңыз – әңгімелер, Асан Қайғы туралы түсінік.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

7. Аңыз дегеніміз не?

8. Аңыз қалай пайда болған?

9. Аңыз – әңгіме неден құралады?

10. Аңыз – әңгіме бізге қалай жеткен?

11. Асан Қайғы жерұйықты қалай іздеген?

12. Асан Қайғы қайда қайтыс болған?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Ақсақ құлан Жошы хан

Жошы ханның ашамайға мінгізген жас баласы аңшылармен бірге жүріп, бір жерде қашып бара жатқан ақсақ құленды қуып кетіпті. Ақсақ құлан жүйіткіп бара жатқан бір топ құланға қосылыпты.Баланың астындағы еріккен тұлпар елігіп құландарға қосылады. Құланның әңгісі баланы шайнап өлтіреді. Жошы аңшыларға қаһарын төгіп: «баламды тауып бер» деп қалың кісіге іздетеді.

Баламды өлді деп естірткен адамның құлағына қорғасын құямын деп жарлық қылады. Енді ешкім баласының өлгенін Жошы ханға айта алмайды. Ақыры көпшілік ордада отырып, бір домбырашыға күймен айтқызады.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1. Жошы ханның жас баласы қалай қайтыс болған?

2. Жошы қаһарын қалай төкті?

3. Жошы не деп жарлық шығарды?

4. Жошыға баласының өлгенін кім және қалай естіртті?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Аңыздың оқулықта келтіріліп отырған екі нұсқасын да ой сала, мәнерлеп оқып шығыңдар.

• Кет Бұға күйшіге оқулықтағы суретті пайдалана отырып, мінездеме беріңдер.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Аңыздың фолклорлық нұсқасы мен белгілі жазушы Мұхтар Мағауин жазған әдеби үлгісін салыстырып, ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетінің ұқсастығы мен айырмашылығына зер салыңдар.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 27 қазан

4. Тоқсан: І

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Жиренше шешен туралы аңыздаздармен таныстыру, түсінік беру,

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: Аңыз – әңгімелер жинағы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Аңыздың фолклорлық нұсқасы мен белгілі жазушы Мұхтар Мағауин жазған әдеби үлгісін салыстырып, ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетінің ұқсастығы мен айырмашылығына зер салыңдар.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1. Жошы ханның жас баласы қалай қайтыс болған?

2. Жошы қаһарын қалай төкті?

3. Жошы не деп жарлық шығарды?

4. Жошыға баласының өлгенін кім және қалай естіртті?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу

Қарагөз ханым өлгеннен соң Жиренше үйленбей көп жүріпті. Сөйтіп жүргенде жолда бір жігіт кездесіп жолдас болыпты. Жиренше жігітке қара: 1) «жол қысқартайық»дейді, 2) «ағаш қазан қайнатайық» дейді. 3) «мынау бір бейбастақ үйдің жұрты екен» дейді жігіт үндемейді. Сонымен екеуі бір елге жақындағанда, жаңбыр жауып кетеді. Тезек теріп жүрген қыздар ауылға қарай жүріреді. Тек бір қыз сырт киімін шешіп, қапқа жауып отырып қалады. Жиренше отырып қалған қызға келеді. Жиреншеге қыздың көркі ұнайды. Ақылы қандай екен деп сынау үшін: «Сен неге қыздардан бөлініп жалғыз қалдың?» - дейді Жиренше. «Бұл өткінші жаңбыр, аз жауып ашылады. Мен отыныма шапанымды жаптым, отынымның ығына өзім отырдым. Менің су болған жалғыз ақ шапаным. Үйге барғанда отынымды жағып шапанымды кептіріп аламын» - дейді қыз. Қыздың көркіне ақылы сай екеніне көзі жетіп, Жиренше сұлуға ғашық болып қалады.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1. Жиренше неге үйленбей көп жүреді?

2. Жиренше жолаушыға не дейді?

3. Жиреншеге кезіккен қандай қыз еді?

4. Жиренше қызға неге ғашық болып қалады?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Шығарманы оқып шығып, оның аңыз – әңгімеге жақын екенін айтыңдар.

• Бұл аңыз – әңгімеде Жиренше мен қыздың тапқырлығына баға бере отырып, оның жетесіздік пен пайымсыздыққа қарама – қарсы қойылуын аңғарып, баяндап беріңдер.

• Аңыз неге іштей екі бөлімге бөлінген деп ойлайсыздар?

• Аңызды өздерің білетін сұлу сөздермен әңгімелеуге тырысыңдар.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу туралы әңгімелеу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 31 қазан

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Жиреншенің хан сынағына түскені

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Жиренше шешен туралы аңыздаздармен таныстыру, түсінік беру,

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: Аңыз – әңгімелер жинағы.

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Жиренше шешен мен Қарашаш сұлу туралы әңгімелеу.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1. Жиренше неге үйленбей көп жүреді?

2. Жиренше жолаушыға не дейді?

3. Жиреншеге кезіккен қандай қыз еді?

4. Жиренше қызға неге ғашық болып қалады?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Жиреншенің хан сынағына түскені

Бір күні хан Жиреншені шақырып алып оған қырық сиыр беріпті.

-осы сиырлардың ішек – қарынын тірідей тазалап әкел. Сойғанда ішінен бір түйірде қылтан шықпасын!-депті.

Жиренше сиырларды Қарашашқа әкелді

Қарашаш:

-Қорықпа! Сиырларды ащы құдықтың басына айдап барып, жалғыздап суар да, суарғаныңды сол жерде айналдыра қуа бер; әуелі ішінің қармауы кетер, онан кейін жын аралас су кетер, ең соңында қара судың өзі кетер, - депті.

Жиренше Қарашаштың барлық айтқандарын істеген екен, оның айтқандарының барлығы да дұрыс келіпті. Сөйтіп қырық сиырдың барлығының да ішін тазалап, ханға алып келіпті. Хан сиырларды шетінен сойғыза бастапты. Сөйтіп ешбіреуінің ішінен қылтан таба алмай, аң – таң болған екен.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1. Хан Жиреншеге қырық сиыр беріп қалай сынады?

2. Хан Жиреншеге: «Біздікіне келгенде жолмен де жүрмесін, жолсызбен де жүрмесін» - деген сөзіне қалай жауап берді?

3. Хан Жиреншеге сексен еркек қой бері : «Көктемде қой қоздағанда осы қойларды қоздатып кел» - деген сөзіне қандай айла тапты?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Мәтіннен қазақ халқының ақыл иесі әйелдерді қадірлейтінін аңғарыңдар.

• Ханның аталы сөзден жеңілгендігін мойындаған жерін тауып оқыңдар

• Аңыздан қандай тәлімдік өнеге алуға болады?

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Жиреншенің хан сынағына түскені туралы аңызды әңгімелеу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 14 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Шешендік сөзер.

Тайкелтірдің төрелігі

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Шешендік сөздер туралы түсінік беру, Тайкелтірдің төрелігі шешендік сөздерімен таныстыру, түсінік беру,

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Шешендік сөздер» кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Жиреншенің хан сынағына түскені туралы аңызды әңгімелеу.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1. Хан Жиреншеге қырық сиыр беріп қалай сынады?

2. Хан Жиреншеге: «Біздікіне келгенде жолмен де жүрмесін, жолсызбен де жүрмесін» - деген сөзіне қалай жауап берді?

3. Хан Жиреншеге сексен еркек қой бері : «Көктемде қой қоздағанда осы қойларды қоздатып кел» - деген сөзіне қандай айла тапты?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру: Шешендік сөздер

Қазақ ауыз әдебиетінің бір саласы – шешендік сөздер. Шешендік сөздер – елге белгілі адамдардың қайсыбір оқиғаға байланысты айтқан тақпыр сөздері. Ол сөздер мәйекті, өткір болғандықтан елге тез тарап, ауыздан – ауызға көшіп сақталып отырған. Шешендік сөздер әдетте екі адамның белгілі бір талас мәселені шашудегі сөз жарысында туып, елге жайылып кетеді. Ондай дауды негізінен билер шешіп отырған. Сондықтан да шешендік сөздерді айтушылар көбіне билер мен шешендер болып келеді.

Шешендік сөздер дау- тартыстардағы айтылған айтыстармен шектелмеген. Көпті көрген өнегелі адамдардың бата – тілек, насихат – нақыл сөздері түріндеде айтылып отырған. Шешендік сөздерде халықтың бастан кешкен оқиғалары, ақыл – ойы, арман – тілегі бейнелегеді, тілінің байлығы, оралымдылығы байқалады.

Шешендік сөздер адамды жақсы мінездерге баулиды, бірлікке ,татулыққа, сыйластыққа шақырады.

Тайкелтірдің төрелігі

Төле би Тайкелтірдің болашағын болжайды. Төле би атқосшы жігітін шақырып:

-Қонақ үйдегі екі кісіні таласып жүрген ертұрманымен осында әкелші!

-Иә, балам Тайкелтір, осы ертұрманға мына екеуі талас. Бұлар тоқтарлық бітім айтып екеуінде риза етші! –дейді Төле би.

Тайкелтір кереге ілулі тұрған Төле бидің қамшысын қолына алып, ортадағы ерге жақындап барып қамшымен тартып жібередіде есік алдында тұрған Төле бидің жігітіне ерді береді. Дауласып жүрген екі кісі ердің Төле бидің атқозшысына берілгеніне ризалығын білдірді.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1. Шешендік сөздер деген не?

2. Шешендік сөздер қандай сөздерден жасалады?

3. Шешендік сөздердің тәрбиелік мәні неде?

4. Төле би Тайкелтірді қалай сынады?

5. Тайкелтір даукестерге қандай төрелік сөз айтты?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Тайкелтірдің тапқыр сөзін оқып бер

• Өздерің білетін Төле бидің төрелік сөзінен мысал келтір.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Шешендік сөзер. Тайкелтірдің төрелігі туралы мазмұндау.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 16 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Байдалы бидің көңіл айтуы

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Байдалы бидің көңіл айтуы туралы түсінік беру.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Шешендік сөздер» кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Шешендік сөзер. Тайкелтірдің төрелігі туралы мазмұндау.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Шешендік сөздер деген не?

2.Шешендік сөздер қандай сөздерден жасалады?

3.Шешендік сөздердің тәрбиелік мәні неде?

4.Төле би Тайкелтірді қалай сынады?

5.Тайкелтір даукестерге қандай төрелік сөз айтты?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Байдалы бидің көңіл айтуы

Шоқанның атасы Уәлихан қайтыс болғанда астында аты, үстінде тоны болмағандықтан Байдалы би жаназаға бара алмапты. Бір күндері Байдалы Уәлиханның бәйбішесі Айғанымға келеді. Өкпелі Айғаным шешенді аттан түсіріп алуға шыға қоймады. Сондағы Байдалы бидің айтқаны:

-Ер қартайды, мал тайды

Екеуледі, ей, ханым!

Қатын жалқау, ұл ынжық,

Төртеуледі, ей, ханым!

Келін қатал кер болды,

Ағайын жат ел болды,

Алтаулады, ей, ханым!

Кәрілік пен кедейлік,

Егіз келді, ей, ханым!

Мұның бәрін санасаң,

Сегіз болды, ей, ханым!

Қайсаған жақ, иек бар,

Саудыраған сүйек бар,

Ауыл алыс жер болды,

Тоқсан темір жер болды,

Оннан асты , ей, ханым!

Шығар жолды осыдан

Өзің тапшы, ей, ханым!

Құла бие құлындап,

Келе алмадым, ей, ханым!

Келдім енді кетемін,

Ықылассыз ордаға,

Ене алмадым, ей, ханым!

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1.Байдалы бидің жаназаға бара алмау себебі неде?

2.Уәлиханның бәйбішесі Айғаным Байдалы биге неге өкпеледі?

3.Айғанымға Байдалы биге айтқан сөзі?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Байдалы би Шоқанның атасы Уәлиханның үйіне неге келді?

• Шоқан Уәлиханов кім?

• Айғаным ханым қалай қарсы алады?

• Байдалы би не деді?

• Байдалы бидің көңіл айтқан шешендік сөзін тап.

• Айғаным ханым өкпе – назын қандай сөзбен білдірді?

• Би қалай жауап берді? Түсініп, оқып бер.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Байдалы бидің көңіл айтуы туралы мазмұндау.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 18 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Қазыбек би мен Бұқар жырау

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Қазыбек би мен Бұқар жыраудың шешендік сөздері туралы түсінік беру, оқушылардың білім көзқарасын жинақтап қорыту.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу, ұлттық сананы қалыптастыру.

3. Дамытушылық: мәтінмен жұмыс істей отырып, баланың ойына қозғау салу, өз бетінше салыстыру, қорытынды жасай білуге үйрету.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Шешендік сөздер» кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Байдалы бидің көңіл айтуы туралы мазмұндау.

ІІІ. Білім тексеру: Сұрақ жауап

1.Қаз дауысты Қазыбек би дегеніміз кім?

2.Қазыбек би қай ханның тұсында өмір сүрді?

3.Қаз дауысты Қазыбек би деп аталуының себебі неде?

4.«Ұят пен ар қымбат» тақырыбында ойтолғау жазу.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. «Қазбек пен Бұқар» мәтінінің мазмұнымен таныстыру.

Сонымен Қазыбек би қалай жауап берген екен?

Бір дегеніміз – бірлігі кеткен ел жаман

Екі дененіміз – егесіп өткен ер жаман.

Үш дегеніміз - үш бұтақты шедірден шошынған ат жаман.

Төрт дегеніміз – төскейге шыға алмаған кәрілік жаман.

Бес дегеніміз – белсеніп шапқан жау жаман.

Алты дегеніміз – аймағын билете алмаған адам жаман.

Жеті дегеніміз – жетем деген мақсатына жете алмаған жаман.

Сегіз дегшеніміз – серкесіз бастаған қой жаман.

Тоғыз дегеніміз – тойғаның.

Он дегеніміз – өткеніңіз, о дүниеге жеткеніңіз.

Қарт жырау бас бидің жауабына риза болыпты.

2.Сөздік жұмысын жүргізу.

Үш бұтақты шедір – аттың алдыңғы екі аяғымен артқы бір аяғын қосып салынатын тұсау. Шедір үш аяққа бірдей салынады.

Төскей – таудың қия беткейі, биіктеу баурайы.

3.«Бірлігі кеткен ел жаман» мәтінінің мазмұнымен оқушылардың өздері танысып шығады.

VІ. Түсінік тексеру: Сұрақ жауап

Бұқар жырау «бірден онға дейін санның мағынасын» Қазыбектен неге сұрады? Оның мағынасы қалай екен?

Қазыбек би шешен тілімен қалай жауап берді?

Мәтінмен жұмыс.

«Ішіне – сыртына» әдісін пайдаланып, екі мәтінді салыстырыңдар.

«Қазбек пен Бұқар жырау»

Сыртына:

«Бірлігі кеткен ел жаман»

Төрт дегеніміз –төскеәге шыға алмаған кәрілік жаман.

Төрт дегеніміз- төсектен безген жас жаман.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Қазыбек би мен Бұқар жыраудың шешендік сөздері туралы түсінік.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 21 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Сырым мен Малайсары

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларды Сырым мен Малайсарының шешендік сөздері туралы түсінік беру.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Шешендік сөздер» кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Қазыбек би мен Бұқар жыраудың шешендік сөздері туралы түсінік.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Бұқар жырау «бірден онға дейін санның мағынасын» Қазыбектен неге сұрады? Оның мағынасы қалай екен?

2.Қазыбек би шешен тілімен қалай жауап берді?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Сырым мен Малайсары

Сырым ат жалын тартып жас кезінде атақты Малайсары биден бата алуға келді.

Сырым жайласып отырғаннан кейін:

-«Үйіңнің алдында төбе болса, ерттеулі тұрған атпен тең, аулыңда ақылгөй қарт болса, жазып қойған хатпен тең», деуші еді. Сізге сәлем беріп, бата алғалы келдім, - депті.

Малайсары жүзі жадырап, шешіліп сөйлеп кетіпті:

-Жайыңа енді түсіндім, балам. «Кісі болар баланың кісіменен ісі бар, кісі болмас баланың кісіменен несі бар?»дейді халық. Топқа керіп сөз бастайтын, атқа мініп қол бала екенсің . «Асыл тастан, ақыл жастан» деген. Азуын алдырып, ақылын шалдырып отырған шалдан не сұрайсың? Бітпеген ісім көп...

-Ол қандай іс?

-Біздің Байұлының барымтаға барған бір жігітін Әлімнің кісілері өлтіргелі үш жыл болды. Сол ердің құны әлі жоқтаусыз... «Ердің құнын жастың жайсаңы не қартың шайтаны даулайды» дейді екен бұрынғылар. Қартайғанда қазымыр атанып, Әлімнің Ақсауыт биіне бара алмадым, жастан жайсаң шығып, ағасының құнын сұрай алмады. Ел арасы дүрдараз болып бүлініп барады, жапсарлас отырған ел бір – біріне қатынасудан, қыз алып, қыз беруден қалды.

-Онда, ата, осы тапсырмаңызды орындап келіп сөйлесейін!-деп Сырым аулына қайтып кетеді. Қасына елдің басты адамдарынан он шақты кісі ертіп, Әлім руының ақсақалы Ақсауыт бидің алдына келеді. Сырым Малайсары бидің айтқандарын жеткізеді. Сонда Ақсауыт би:

-Бала сөзіңе сендім. Байұлының бір жігіті біздің елдің малшыларынан жазым болуы рас еді. Ердің құны мың қой, үлесе келсе, үй басына бір қой. Бір қойдан Әлімнің үйі кедейленіп қалады деп жүргенім жоқ, жоқтаушысы кездеспей жүр еді. Іздеушісі болса, табылмас жоқ болмайды. Билігін өзіңе салдым, төрелігін айта ғой, - дейді.

-Бір қора қойдың бір жазғы төлімінен біз де Байұлын байытайын деп келгеніміз жоқ. Ағайын арасындағы қатынасты қалпына келтірейік деп келдік. Егер билікті маған берсеңіз, жорта емес, жортуылда маған «жазым» деп отырсыз ғой. Ерімнің құны жарты құн болсын және қой емес, қозы емес, елу жылқы болсын,-деген екен Сырым.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1.Әңгімедегі басты кейіпкерлер кімдер?

2.Сендерге қай кейіпкерлер ұнайды? Неге?

3.Жағымсыз кейіпкер кім?

4.Неге ұнамайды?

5. Сырым атақты Малайсарының үйіне неге келді?

6.Малайсары Сырымға не деді?

7.Сырым қайда барды?

8.Сырымның әлімдерге қандай төрелік айтты?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Ертегіге ұқсайды өмірде болған адам

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] Қиял ғажайып ауыз әдебиетінің бір

әңгіме мейірімді түрі

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Сырым мен Малайсары мазмұндау

2. Түсінік жазу

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 25 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Қасиетті Құран Кәрім жайында

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларға қасиетті Құран Кәрім жайында оқыта отырып, сөйлеу тілін дамыту.

2. Тәрбиелік: оқушыларды елжандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушыларды ауызекі сөйлеуге , мәтінді дұрыс оқып түсінуге, сөздік қорын молайтуға, практикалық жұмысты бере отырып тіл дамытуға пайдалану.

Сабақтың типі: жаңа сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу.

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Қасиетті Құран Кәрім жайында

Құран – ислам дінінің ең негізгі, басты кітабы. Құранды 114сұре бар. Құран Кәрім аяттарын Алла тағала Жәбірейіл періште арқылы пайғамбарымыз Мұхаммед ҒалайҺсаламға 23 жыл ішінде әр түрлі тарихи оқиғаларға байланысты уаһи (хабар) түсірген. Мұхаммед – Алланың елшісі және жер бетіндегі пенделерге шарапатын тигізуші ең соңғы пайғамбар.Кейін екінші Халиф Әбубәкір Сыдық пайғамбарымыз Мұхаммедтің сахабасы Зейд ибн Сәбитке кезінде пайғамбарымыздан жаттап, ұғып алған адамдар арқылы құран аяттарын ел расынан жинауды тапасырады. Өйткені ол көп елдің тілін меңгерген, сауатты да білімді, пайғамбарымыздың сенімін ақтаған сахабаның бірі ғана емес, бірегейі еді.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1.Құран Кәрім жайында не білесіңдер?

2.Құранда неше сүре бар?

3.Құран Кәрім адамды қандай болуға тәрбиелейді?

4.Мәтінді түсініп оқып, мазмұнын естеріңе сақтаңдар.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

[pic] Біз бүгін сабақта: нені

[pic] Неге---------- үйрендік?

қалай

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1.Қасиетті Құран Кәрім жайында оқу, мазмұндау.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 28 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Адам ата

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларға адам ата туралы мәлімет беру,

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа, ұлтжандылыққа баулу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пікірлесу, мәнерлеп оқу дағдыларын арттыру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу, түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.Қасиетті Құран Кәрім жайында оқу, мазмұндау.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Құран Кәрім жайында не білесіңдер?

2.Құранда неше сүре бар?

3.Құран Кәрім адамды қандай болуға тәрбиелейді?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Алла тағала күллі әлемді бір күнде жаратты. Адам баласы мен жан- жануарлар және бүкіл тіршілік өмір сүруі үшін бар қажетті нәрселерді пайда қылды.

Оннан әрі Алла тағала байтақ Жерді мекен тұтуға Адам атаны және оның ұрпақтарын жаратуды ойлады.

Алла тағала балшықтан Адам атаны – Сапиолланы жасады. Оған Алла тағала өзінің демінен дем үрледі, яғни жан берді. Соымен ол тірішілік тынысына ие кәдімгі адам болды.

Адам атаға жүгіну жайлы Алла тағала періштелерге әмір берді. Олар Алланың әмірі бойынша іззетпен келіп, Адам атаға бас иді. Бірақ ібіліс Алланың әміріне бағынбады. Адам атаға бас иуден бас тартты. Бұл қылық Аллаға шек келтіру еді.

Алла тағала ібілістің азғыруына орай, оған жаза берді.

-Бұл арадан қараңды батыр, - деді. –Сендей қуаландыға қарғыс, нәлет қамыты қиямет – қайымға дейін сенен алынбасын!

Ібіліс Алладан кеңшілік тілеп: «Адамзатқа қиямет – қайым болғанша тірі жүрсем» деп Аллаға жалбарынды.

-Сол күнге жетуіңе кеңшілік еттім ,- деді оған Алла тағала.

Алла тағала Адам атамен Хауа ана жұмақтағы жемістерді қалағанынша үзуге жеуге рұқсат етті. Десе де оның ішіндегі бір ағашқа жуымау жөнінде тыйым салды.

Ібіліс Адам атамен Хауа ананы әлгі ағаштың жемісін жеуге азғырда. Адам атамен Хауа ана ібілістің сөздеріне сеніп, тыйым салынған ағаштың алмасынан үзіп жеді.

Адам атамен Хауа ана Алланың әміріне қиғаштық істегендіктен, жұмақта тұрудан шектелініп, пәни дүниеге жөнелтіліп, жерді мекен тұтатын болды. Кім Алла меңзеген дұрыс жолмен жүрсе, Алланың әміріне құлақ асса, сол адам сайтанның азғыруынан қорықпайтындығын, кім Алланың әмірін қабыл алмай дұрыс жолдан тайса, сол тұрмыста таршылық тартып, теріс жолға түсетіндігін айтты.

VІ. Түсінік тексеру:

Сөздік жұмысы:

Алла – Ислам діні ұғымында күллі әлемді жаратушы.

Уаһи – хабар( Тек Жәбірейіл періште арқылы Мұхаммедке аян беріп, құлағына сыбырлап айтуы нәтижесінде ғана түсірілді).

Сахаба – пайғамбарымыздың әрдайым қасында жүріп, уағыздары мен соғыс жорықтарына қатысып, ислам дініне үлес қосқан серіктері.

Хафиз – құранды жаттап, үнемі есінде сақтаған адам.

Қари – құрашды жаттап, оны жеті түрлі қырағатқа салып оқушы адам.

Ғайып – көзбен крмесек те жүрекпен, иманмен сезінетін әлем, яғни ғайып әлемі.бұл жерде: періштелерге Алла тағала Адам атаны жаратпай тұрғанда, ол ғайп болып саналатын еді.

Сапиолла – Адам атаның шын аты.

Уасуаса – азғыру.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Адам атаны жаратудағы Алланың ойы қандай?

• Періштелер неге уайымдады?

• Адамда Алла қалай жаратты, оның тұңғыш есімі кім?

• Адам ата мен Хауа ананы кім азғырды?

• Алланың ібліске берген жазасын айт.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Адам ата туралы түсінік.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 30 қараша

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Сымайыл, Зәмзәм

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: оқушыларға Сымайыл, Зәмзәм туралы мәлімет беру,

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа, ұлтжандылыққа баулу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пікірлесу, мәнерлеп оқу дағдыларын арттыру.

Сабақтың типі: аралас сабағы.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу, әңгімелеу, түсіндіру.

Сабақтың көрнекілігі: «Қазақ әдебиеті» энциклопедиясы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Адам ата туралы түсінік.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

• Адам атаны жаратудағы Алланың ойы қандай?

• Періштелер неге уайымдады?

• Адамда Алла қалай жаратты, оның тұңғыш есімі кім?

• Адам ата мен Хауа ананы кім азғырды?

• Алланың ібліске берген жазасын айт.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Сымайыл

Ибрахим әйелі Сараны және күңі Ажарды алып Палестинаға келді. Ибрахимнің әйелі Сара бала көтермеген еді. Сондықтан Сара өзінің адал күңі Ажарды некесіне алуды еріне ақылетіп айтты. Ибрахим әйелінің ақылын алды.

Арада көп өтпей Ажар ұл туды. Оған Сымайыл деп ат қойды. Бала өте зерек ақылды болып ержетті. Ибрахим бұған қатты қуанды. Бірақ Сараның өзегі қызғаныштан өртенді. Біркүні Сара күйеуіне:

-Сымайылды шешесімен бірге алыс жерге апарып тастауды өтінді.

Ибрахим әйелінің талабын құптады. Ибрахим ана мен бала екеуін құла далаға апарып тастайды. Әйелінің жылағанына да қарамастан:

-Бұл Алланың әмірі оған сөзсіз бойсұнуымыз керек деді ол.

-Алла бізді әсте қараусыз қалдырып қоймайды деді Ажар ақырында.

Ибрахим ботадай боздап келеді. Алайжа ол Пайғамбар ретінде мұндай айырылысу азабына шыдамақ керек. ол ана мен бала екеуіне жар бола көр деп Аллаға жалынды.

Зәмзәм

Ажар тағдырдың басқа салғанына көнді. Азықтары таусылған соң баланы емізуге сүті, беруге суы жоқ болғандықтан, бала шөлге шыдамай безек қақты. Бласының күннен күнге жүдегенін көрген ажар қатты қиналды. Жас нәоестенің жан тәсілім етуге айналғанын көргенде, оны құтқаруға шара таба алмай анасының мысы құрыды. Бала ақырын бір аяғын көтеріп, жерді түртіп қалды. Кенет оның өктесінің астынан бұрқылдап су шықты, тасты жарып мөлдір бұлақ ақты. Мұның өзі Алланың шапағаты еді. Әлгі су әби зәмзәм еді. Ол сол кезден бастап күні бүгінге дейін тоқтаусыз ағуда. Қажыға барушылар осы зәмзәмға келіп шөлдерін қандырады.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1.Сымайыл өмірге қалай келді?

2.Сараның қызғаныш сезімін айт.

3.Ибраһимнің Сара өтінішін Алла өміріндей орындауы не себепті?

4.Ажар ананың зарын әңгімеле.

5.Алланың шексіз мейірімі туралы ойлан.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

• Оқушылардың ойларын дәлелдеу:

Аңыз әңгіме

Қандай адам?

Қандай адам?

Оқушылар таблицаны ойлана отырып толтырады және дәптерлеріне жазады.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Сымайыл, Зәмзәм туралы оқу.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы:

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім:

Сабақтың тақырыбы: Әдеби ертегілер

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушылардың әдеби ертегілер туралы түсініктерін кеңейту.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: жаңа сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Шешендік сөздер» кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Ертегілердің бір саласы – әдеби ертегілер. Әдеби ертегілердің жазған авторы белгілі болғандықтан оны әдеби ертегілер деп атайды. Әдеби ертегілер көбінесе ел арасында ауызша айтылып келген әңгіме аңыздардың негізінде туады.

Әдеби ертегілер өлең және қарасөз түрінде айтылады. әдеби ертегілерде еңбек адамын қадірлеуді, туған елін сүйюді, биік адамгершілікті, әділетті болуды уағыздайды. Мысалы: Ә. Тәжібаевтың «Толағай» әдеби ертегісіне Толағай атты батыр бала туралы және оның атымен аталып кеткен Толағай тауы туралы халық аңызы арқау болған.

Ақын жазушылар кейде қызықты ертегілерді балаларға арнап әдейілеп те жазады. Олар да әдеби ертегілерге жатады. Мысалы: М. Жұмабаевтың «Жүсіп хан» ертегісі.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

1.Әдеби ертегілер деген не?

2. Әдеби ертегілердің халық ертегілерінен қандай айырмашылығы бар?

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Венн диаграммасы бойынша әдеби ертегілердің басқа ертегілерден айырмашылығы мен ұқсастығын табу.

[pic] [pic]

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Әдеби ертегілер туралы түсінік.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 5 желтоқсан

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Әдеби ертегілер. Ә Тәжібаев «Толағай». Толағайдың ерекше сипаты, ерен ерлігі.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Әбділдә Тәжібаев туралы сөз, әдеби ертегінің ауыз әдебиетіндегі ертегі жанрынан айырмашылығы мен ұқсастығы туралы түсінік беру.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа, ержүректілікке тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың өз ойын жүйелі айта білуін, шапшаңдыққа, сөздік қорының молдығына назар аудару.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Шешендік сөздер» кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Әдеби ертегілер туралы түсінік.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Әдеби ертегілер деген не?

2. Әдеби ертегілердің халық ертегілерінен қандай айырмашылығы бар?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Ертегінің түрлерін оқушылар өздері жазады.

Хайуанаттар

туралы қиял-ғажайып ертегілер

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] шыншыл ертегі әдеби ертегілер

1. Әдеби ертегі авторы Ә.Тәжібаев өмірі, шығармашылығы.

• 1909 жылы 4- ақпанда Қызылорда қаласында дүниеге келген.

• 1998 жылы 23 – қыркүйекте 89 жасында дүниеден өткен.

• Ә.Тәжібаев – ақын, драматург, әдебиет зерттеуші,Қазақстанның халық жазушысы, филология ғылымдарының докторы, профессор.

• Қарсақбайдағы «Қызыл кенші», республикалық «Жас алаш», «Қазақ әдебиеті» газеттерінде қызмет атқарған.

• Тұңғыш жинағы «Жаңа ырғақ» 1933жылы жарық көрген. 50 шақты кітаптың авторы.

• «Толағай» әдеби ертегісі 1978 жылы жазылған

• «Жамбыл» кинофильмінің сценарийін жазған.

• Марапаттаулары: «Октябрь революциясы» орденімен, «Еңбек Қызыл Ту» орденімен екі рет, «Құрмет белгісі» орденімен, медальдармен.

2. « Толағай» ертегісін оқушылардың өздеріне жекелеп оқыттыру.

VІ. Түсінік тексеру:

1. Суретпен жұмыс:

Суреттерге қарап оның ертегіге қандай қатысы бар екені анықталады, суретке тақырып қойылады.(жұппен)

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

Салыстыру (Венн диаграммасы)

[pic] [pic]

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. Ертегіні оқып, түсінгенін өз сөзімен айту.

2.Жоспар құру, бөлімге бөліп ат қою.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 9 желтоқсан

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: Мысал. А. Байтұрсынов

«Егіннің бастары»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларға мысал өлеңдері туралы және ақынның өмірі туралы туралы түсінік беру.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: « Ертегілер » кітабы

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. Ертегіні оқып, түсінгенін өз сөзімен айту.

2.Жоспар құру, бөлімге бөліп ат қою.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Әдеби ертегілер деген не?

2. Әдеби ертегілердің халық ертегілерінен қандай айырмашылығы бар?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Мысалдар туралы түсінік.

Мысалда аңдар, құстар хайуанаттар, өсімдіктер, іс–әрекеті, мінезі арқылы адам бойындағы мінді кемшілікті тұспалдап, әжуа-күлкі етеді. Мысалдар өлеңмен де, қарасөзбен де жазылады. Осындай шағын көлемді, оқиғалы, адамға сабақ болатын тағылымдық шығарманы мысал дейді. Мысалдар еңбексүйгіштік, әділдік, адалдық, қарапайымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап, уағыздайды, жағымсыз қылықтарды мысқыл түрінде күлкі ете отырып, одан сақтандырады.

Мысалдарда жануарлар мен жәндщіктер адам істейтін әрекеттерді жасайды. Бұлай көрсетуді аллегория дейді.

Қазақ әдебиетінде мысал жанры ұлы Абайдан басталады. Ахмет Байтұрсынұлы, Сәбит Дөнентаев секілді ақындар Абай дәстүрін ілгері оздырды. Бұлар орыстың ұлы мысалшысы И.А. Крыловтың туындыларына қазақтың шапанын жауып, қалпағын кигізді. Сондықтан Абай мен Ахмет мысалдарды аудармадан гөрі қазақтың өз топырағында жаратылған шығарма кейпінде көрінеді.

2. Ахмет Байтұрсынұлы өмірі мен шығармашылығы туралы түсінік.

VІ. Түсінік тексеру:

«Егіннің бастары» мысал өлеңін композициялық құрылымы бойынша талдау, мәнерлеп оқу, автордың түйінді сөздерін жаттап, өзіне сай қорытынды шығару.

«Өгіз бен бақа»- «Әлін білмеген әлек».

«Егіннің бастары» - «Тәкәппарлық – жаман қасиет».

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Мысалдың тұспалдап айту, астарлап білдіру арқылы адам мінездеріне меңзейтінін дәлелдеңдер.

• Көрсеқызырлық, мақтаншақтық, әлі келмейтінін істеуге ұрыну жағымсыз мінездерді талқылау.

• Әке мен баланың диалогын екі оқушы кезектесіп оқиды.

• Мысалдың қорытындысын түсіндіріп айту.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. А. Байтұрсынов өмірі туралы мәлімет жинау, мазмұндау.

2. «Өгіз бен бақа», «Егіннің бастары» мысал өлеңдерін салыстырып, айырмашылықтары мен ұқсастықтары туралы айту.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы: 7 желтоқсан

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: Р.Қалматаева

Сабақтың тақырыбы: А. Байтұрсынов

«Өгіз бен бақа»

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Оқушыларға «Өгіз бен бақа» атты мысал өлеңі туралы туралы түсінік беру.

2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, елжандылыққа тәрбиелеу.

3. Дамытушылық: оқушыларды ұстаз ұлағатымен таныстыра отырып, шығармашылыққа баулу.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: мәнерлеп оқу, әңгімелеу,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: шығармалар жинағы, ақын портреті

Пәнаралық байланыс: тіл, тарих,география.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. А. Байтұрсынов өмірі туралы мәлімет жинау, мазмұндау.

2. «Өгіз бен бақа», «Егіннің бастары» мысал өлеңдерін салыстырып, айырмашылықтары мен ұқсастықтары туралы айту.

ІІІ. Білім тексеру:

Сұрақ жауап

1.Мысал өлеңдер деген не?

2. Мысал өлеңдердің басқа өлеңдерден қандай айырмашылығы бар?

3.Қандай мысал өлеңдерді білесіңдер?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Суретпен жұмыс:

Өгіз бен бақаның суретін көрсету.

• Суретке қарап өгіз бен бақаға сипаттама беру.

• Мысалды мәнерлеп оқу.

• Мысалдың композициялық құрылымына талдау жасау.

1. Өгіздің шөлдеп келіп, су ішуі.

2. Көрсеқызар бақа.

3. Бақаның қарнын керуі.

4. Бақаның жарылып өлуі.

5. Әлін білмеген әлек.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

• Бұл мысалдағы кейіпкерлер кімдер?

• Мысалдағы негізгі ойды беру үшін ақын қандай әдіс – тәсілдерді пайдаланған? Мысалдан үзінді ала отырып дәлелдеу.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

2. Оқулықпен жұмыс.

• Мысалдың тұспалдап айту, астарлап білдіру арқылы адам мінездеріне меңзейтінін дәлелдеңдер.

• Көрсеқызырлық, мақтаншақтық, әлі келмейтінін істеуге ұрыну жағымсыз мінездерді талқылау.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1. А. Байтұрсыновтың «Өгіз бен бақа»мысал

өлеңін мазұндау. Қалаған жерін жаттау.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы:

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: П.Әкебекова

Сабақтың тақырыбы: М.Өтемісұлы Соғыс

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: өлеңнің авторы туралы мәлімет беріп, өлеңнің айтайын деген ойын, Исатай-Махамбет бастаған көтерілістің мақсатын, соғыс сипатын, көтеріліс басшыларының ерлік, батырлық тұлғаларын түсіндіру, өлеңде кездесетін тұрақты тіркестер, теңеу сөздерді талдау.

2. Тәрбиелік:. Оқушыларды елін, жерін, Отанын сүетін патриот етіп тәрбиелеу, ерлік пен елдікті, батырлықтыдәріптеу, олардың бойында қызығушылық, ізденушілік қабілеттерін арттыру.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, диалог, талдау, түсіндіру, қорытынды.

Сабақтың көрнекілігі: ақын портіреті, шығармалар жинағы, Қазақстан картасы, Исатай мен Махамбеттің суреті, Жәңгір ханның суреті.

Пәнаралық байланыс: тарих,география, қазақ тілі.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1. А. Байтұрсыновтың «Өгіз бен бақа»мысал

өлеңін мазұндау. Қалаған жерін жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

1. Ахмет Байтұрсынұлы кім?

2. Крылов мысалдарын қай кезеңдерде аударды?

3. Ахмет Байтұрсынұлының мысал өлеңдері жинақ болып қай қалада басылып шықты?

4. Мысал жанрының басқа жанырлардан өзгешелігі.

5. Аллегория деген не?

6. Қазақ әдебиетінде мысал жанры қай ақыннан басталады?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. М. Өтемісұлының өмірі туралы мәлімет.

Махамбеттің 80 –ге жуық өлеңі бар, мұрасының көбі бізге жетпеген. Оның өлеңдрін шәкірті Қуан жырау жатқа білген екен. Одан Мұрат Мөңкеұлы үйренген. Одан Ығылман Шөреков жаттаған. Бірқатар өлеңдерін жинаған ақын – Шәңгерей Бөкеев.

Ең алғаш Махамбет өлеңдері 1908 жылы қазан қаласында «Мұрат ақынның Ғамырқазы уғылына айтқаны» деген жинақта жарық көрген.

Сонмен қатар күйші, сазгер, домбырашы. Олай дейтініміз- Махамбеттің «Жорық» «Жайық асуы», «Қайран, нарын» «Исатайдың Ақтабаны – ай», «Кішкентай», «Жұмыр қылыш»,

« Өттің дүние», «Өкініш», «Қиыл қуғыны»т.б. күйлері бар.

3. Электронды оқулықтан Махамбеттің өскен ортасы, өмірінен мәліметтер беріледі.

4. Махамбеттің « Соғыс» өлеңін оқу.

5. Хронологиялық кестені пайдаланып, көтерілістің шығу себебі мен оқиғаның болған уақыты жайлы айтылады.

VІ. Түсінік тексеру:

Сұрақ жауап

Өлеңде қандай оқиға суреттеледі?

Өлеңнен Исатайдың сырт бейнесін суреттейтін жерін тауып оқу.

VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

• Өлеңнен Исатайдың ерлік бейнесін суреттейтін жерді тауып, дәптерлеріңе жазыңдар.

• Өлеңнен тұрақты тіркестерді тауып, білдіретін мағынасын ашу.

• Өлеңдегі эпитет, метафора, теңеу сөздерді тауып талдау.

• Өлең шумақтарынан омоним болатын сөздерді табу.

VІІІ.Сабақты қорыту:

1.Бағалау

2.Үй тапсырмасын беру.

1.М.Өтемісұлы өмірі туралы түсінік.

2. «Соғыс» өлеңін жаттау.

Сабақ жоспары

1. Пән аты: Әдебиет

2. Сыныбы: 5

3. Күні, айы, жылы:

4. Тоқсан: ІІ

5. Мұғалім: П.Әкебекова

Сабақтың тақырыбы: М.Өтемісұлы «Қызғыш құс» өлең

тілі туралы мәлімет.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: «Қызғыш құс» өлеңнің айтайын деген ойын, өлеңнің туу себебін түсіндіру.

2. Тәрбиелік:. Оқушыларды елін, жерін, Отанын сүетін патриот етіп тәрбиелеу, ерлік пен елдікті, батырлықтыдәріптеу, олардың бойында қызығушылық, ізденушілік қабілеттерін арттыру.

3. Дамытушылық: оқушылардың әдеби дүниетанымдарын кеңейту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, мәнерлеп оқу дағдыларын дамыту.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдіс-тәсілі: баяндау, диалог, талдау, түсіндіру, қорытынды.

Сабақтың көрнекілігі: ақын портіреті, шығармалар жинағы, Қазақстан картасы, Исатай мен Махамбеттің суреті,

Пәнаралық байланыс: тарих,география, қазақ тілі.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.

2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.

3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру:

1.М.Өтемісұлы өмірі туралы түсінік.

2. «Соғыс» өлеңін жаттау.

ІІІ. Білім тексеру:

Өздерің бұдан бұрын Махамбеттің қандай өлеңін жаттадыңдар?

Махамбет кім?

ІV Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

1. Топтастыру: