Тема: Адалгыштын грамматический категориялары. Тоо категория.
Амаду:
- адалгыштын тоо категориязын билери;
- уренчиктердин когус-корумин ойгозып, санаа-шуултезин чыгара айдарына, танынан ла болукте иштеерине тазыктырары;
- Торолинин ар-буткенин, ан-кужын корып jурерине таскадары;
Уроктын будуми: jаны тема jартаары.
Тузаланар эдимдер:
Интерактивный доско;
Слайдтар;
Уренер бичик 6 класс:
Jурук;
Карточка иштер;
Куу;
Уроктын одор аайы:
Тозомол болук. Уредучи уренчиктерди !акшы тозомолду ишке ууландырат.
- !акшылар ба, балдар, отурыгар. Бугун урокто !акшы иштеп, коп !аны билгирлер аларга слер белен бе?
Бой-бойыгарга коружип, !ылу кулумзиренип ийигер.
Иштеерден озо бис 2 болукке болиндис. Омоликтер бойлорынын адыла, девизиле таныштырат.
Ар-буткенге амырап баралы ба?(кыскачак сценка);
Кыскачак сценканы коруп, !урукты тузаланып, кыска куучын тургузыгар.
- Куучыныгарда адалгыштар тузаландыгар ба? Олор кандый тоодо?
!ук ле !аныс тоодо турар адалгыштар бар ба?
-Чын, бугун бистин одор темагыс мындый.
Тетрадьта бичиири-
Кучурген айдын онынчы куни.
Класстагы иш.
Адалгыштын грамматический категориялары.
Тоо категория.
Jаны темага кирерден озо, откон темаларды эске алып ийели.
а) Адалгыш деп бис кандый куучын-эрмектин болугин айдадыс?
б) Ос ло текши адалгыштар керегинде куучындап беригер?
в) Гидронимдер, оронимдер, топонимдер, антропонимдер деп болуктер керегинде куучындап беригер.
г) Аналитический, синтетический, аналитико-синтетический эп-арганын болужыла буткен адалгыштар керегинде куучындап беригер.
д) Чокым, кебизин ле бириктире учурлу адалгыштар керегинде билгирерди коргузип беригер.
3. Тоо категория деп темага кирери:
Адалгыштын грамматический категориялары:
Тоо категория
Мензинер категория
Кубулткыш категория
1-кы слайд:
Адалгыштар !аныс ла коп тоодо турар аргалу:
Суу=лар, агаш=тар, туу=лар, чечек=тер ле о.о.
Jе коп тоонын кожултазын алынбас адалгыштар алтай тилде база бар:
Кей, тенери, ар-буткен, сууш, ай, кун, сут ле о.о.
78 таскаду – бичиир иш
79 таскаду – оосло будурер.
Созлик иш:
- маныр-лизун
- кумелу-
Сананып алыгар.
Коп тоодо унду табыштардын чын бичилери.
Сананып алыгар.
Коп тоодо туйук табыштардын чын бичилери.
79 таскаду (бичиир иш). Чын бичилерин !артаар.
-Физкульт-амыраш.
(А.Тазрановтын «Ачынбагар меге, ак кайындар» деп кожоны).
80 таскаду. Омоликтер ортодо ойын «Кем !астырбас?».
Сананып алыгар деп рубрика аайынча.
Цифровой диктант – Тооломо кычырма.
Эки омолик бой-бойлорынын иштерин шиндейт, !астыраларын тузедет.
А) 1-коп тоодо турар адалгыштар
2-!аныс тоодо турар адалгыштар
- ар-буткен, казан-айак, туштук, на!ылык, нокор, уредучи, булут, !урум, сахар.
Б) 1-!аныс тоодо турар адалгыштар
2-коп тоодо турар адалгыштар
- самын, нефть, талкан, темир, амыр-энчу, газет, час, станок, ырыс, !айым.
Чын каруулары:
2,1,2,2,1,1,1,2,2.
2,1,1,2,1,2,2,2,1,1.
Карточкаларла иш.
1-кы омолик – адалгыштарды будумиле ылгаар
- на!ылык, беш!ылдык, озумдер, кайындар,
2-чи омолик – эрмекти члендерине ылгаар-
Кобыларда ла !аландарда !араш !ытту чечектер озот.
Айылга иш: «Ар-бӱткен ле бис» деп проект иш тургузар.
Урок учун омоликтин башкараачылары нокорлорине темдектер тургузат.
Уроктын учы. (кыскачак сценка)
- Агаштын бурин сындырбай,
Ак санаалу !уригер.
Ан-кушты чочытпай,
Агару куунду болыгар.
Кейис ару болзын,
!ерис !ажыл турзын.
