5 сыныф. Нутукъ инкишафы дерси.
Дерс мевзусы: Газетагъа макъале язув.
Дерснинъ макъсады: 1. Талебелерге макъаленинъ эмиети, язылувы
акъкъында малюмат берюв. 2. Нутукъларыны зен-
гинлештирмек, инкишаф этмек. 3. Ана тилине севги
ашламакъ.
Донатув: газеталар.
Дерснинъ кетишаты:
I. Дерснинъ мевзу ве макъсадыны илян этюв.
Фронталь суаль-джевап.
1. Неге биз макъале деймиз? (Макъале – къыскъа эсер.)
2. Информацион малюмат бу недир?
( Бу телеграммалар, илянлар, спорт хаберлери…)
3. Газетагъа малюматны ким азырлай?
( Газетагъа малюматны журналистлер, мухбирлер, репортёрлар азырлай.)
4. Репортёр бу ким?
( Репортёр бу газетагъа макъале язгъан мухбир.)
5. Репортёрнынъ насыл хусусиетлери олмакъ керек?
( Репортёр козетиджи, исрарлы, бильгиге авес олмакъ керек.)
II. Лугъат иши:
Макъале - статья;
Мухбир – корреспондент;
Козетиджи – наблюдательный;
Исрарлы – настойчивый;
Бильгиге авес – любознательный.
III. Дефтерлерине яздырув.
Макъаленинъ талаплары:
а) не ерде;
б) не вакъыт;
в) кимнен;
г) насыл;
д) не себептен меракълы вакъиа олып кечкен. Макъаледе меракълы факт, серлева, мевзу, гъае олмалы.
IV. Мешгъулиет беджерюв.
1. Макъалени дикъкъатнен окъунъыз.
«Ойнамагъа пек севем»
24 – нджи февраль куню «Джемиле» ансамблининъ концерти олып кечти.
Эки саат девам эткен концертте ансамбль иштиракъчилери озь усталыкъларыны толусынен нумайыш эттилер. Яш авескярларнынъ ана-бабалары, сой - акърабалары ве сейирджилер оларны санада корип,
гъает мемнюн къалдылар. Эр бир оюнны гурьдели эльчырпмаларнен озгъардылар, оюнджыларгъа гульдестелер багъышладылар.
Къырымтатар къадын – къызлар лигасынынъ реиси Сафинар ханым Джемилева чыкъышта булунып, «Джемиле» ансамблининъ иришкен мувафакъиетлери акъкъында айтты ве илеридеки ишлерине акъ ёл тиледи.
- Ансамбль 1995 сенеси тешкиль олунды, - дей ансамбльнинъ бедий ребери, Къырымда нам къазангъан артист Джемиле ханым Османова. – Ильк вакъытлары 20 бала къатнай эди. Шимди исе оларнынъ сайысы юзге етти. «Джемилеге» 1999 сенеси «Къырымтатар халкъ ансамбли» ады берильди. Къыскъа вакъыт ичинде ярымадамызда, Украинада, Полонияда, Тюркиеде отькерильген фестиваллерде иштиракъ этти ве Тюркиедеки чыкъышларында «Супер чоджукълар» намыны къазанды.
Яш оюнджылар группалары бири-дигери артындан санагъа чыкъып, «Байрам хайтармасы», «Явлукъ оюны», «Эмирджелял», «Чингене оюны», «Иран оюны», «Тюрк гузели», «Чип-чип чипчелер, не де сары чипчелер» киби оюнларны нумайыш эттилер. (Наджие Аметова)
2. Суаль – джевап дакъкъасы.
1. Не ичюн бу вакъиа газетаны меракъландырды?
2. Бу макъаледе аяттан не алынды? Ким акъкъында лаф юрсетиле?
3. Эсернинъ гъаеси?
4. Метиннинъ лексикасы насыл?
5. Муэллиф макъсадына коре насыл джумлелерден файдалана?
Пекитюв.
3. Макъалени окъунъыз ве биринджи макъаленен тенъештирип бакъынъыз.
Вазиетни коре бильмек керек.
Бу айнынъ кечкен афтасында Ялтинская ве Генерал Радионов сокъакълары кесишкен ерде айдавджы транспортны идаре этюв вакъытында мейдангъа келе бильген вазиетни коре бильмегени себебинден ЛАЗ автобусы троллейбуснен токъушты. Узакъ ёлдан сонъ шеэрге кирген автобуснынъ айдавджысы болдургъанындан, агъыр машинаны кескин чаналаткъанда, козьачыкълыгъыны джойып, енгильден троллейбускъа урулды. Автобус ёлджуларындан бириси, Красноперекопск орта мектебининъ 12 яшлы талебеси башындан агъыр яраланды.
Теэссюф ки, Девлет автоинспекциясынынъ ёлдаки транспорткъа нисбетен дикъкъаты айры айдавджыларгъа ёл арекети къаиделерине риает этювден къачмагъа кедер этмей. Эм бойле мисаллерге Къырымда чокъ расткелине.
Бельки ёлда эр шей адамгъа багълы дегильдир, амма озь - озюне зияде ишангъан айдавджынынъ профессиональ олмагъан арекетлерини
акъламакъ мумкюн дегиль, чюнки онынъ къолунда онларнен адамларнынъ
джаны.
- Эгер де макъаледе факт ве вакъиалар акъкъында лаф юрсетильсе, бойле макъале информацион деп сайыла.
4. Эвге вазифе:
Газеталарны окъунъыз олардан учь макъале тапынъыз. Оларнынъ гъаелери ве мевзулары чешит олмакъ керек. Бу макъалелерден файдаланып, озюнъиз газетагъа язынъыз: сеяатта, спорт тедбирлерде, меним сыныфым, мектебим ве иляхри.
Дерсни азырлагъан: Белялова Ленура Руждиевна
