Нохчийн литература – 11 класс
1.Леррина д1аеша кийсик.
« - Х1ан-х1а, 1оса, латта дохка йиш яц сан. Со лахь, берашна а дезар ду иза. Наха аьтто бахь, охур ду ас, ца бахь, стохка санна, дуьсур шена.
- Делахь х1ета, хьайх йохку сан гали хьаьжк1аш схьало.
Васал воьхна хьаьвзира.
- Гурахь лур ю ас…
-Гурралц 1ойла дац. Я сан хьаьжк1аш схьало, я хьан кха ас сайна оху. Кхо де хан ю хьуна…»
а) Говзаран ц1е яккха. __________________________________________________
б) Авторан ц1е язъе. ___________________________________________________
2. Нийсачунна «х1аъ», нийса доцчунна «х1ан-х1а» жоп язде.
а) Хьалхарчу дешдекъа т1ехь тохар а долуш, кхаа дешдекъахь лаьтташ йолчу стихан г1улчах дактиль олу. _____________
б) Исбаьхьаллин сурт х1оттош 1аламера муьлхха х1ума , адамехь сана, хьекъал а, кхетам а болуш гайтарх пафос олу. ______________
в) Стихехь юх-юха а цхьаьна далош долу тохар долуш а, тохар доцуш а долчу дешдакъойх стихан г1улч (стопа) олу. ______________
г) Произведени д1айолалуш далийначу, цуьнан коьрта маь1на шайца гучудолучу говзачу дешнех тема олу.______________
д) Синхаамаш, ойланаш гучуяхарал совнаха, уьш кхоьллина г1уллакхаш а гойтуш язйина сюжет йолчу стихотворенех баллада олу. _____________
3. Леррина еша кийсак.
Мила ву кху говзаран автор? __________________________________
Говзаран ц1е яккха: __________________________________
Хьанна лерина ю и? __________________________________
Говзаран литературин тайпа билгалдаккха: _______________________________
Халкъан барта кхоллараллера муьлхачу говзарца йог1уш ю х1ара говзар? ___________________________________________________________________________
« Вахнера ткъа гурахь
Со ламчу талла,
Мажар а оьллина
Белша т1е сайн,
Схьалаха лаьмнашца
Илли т1ехь буьйцу
Ц1ен огар шен багахь
Леш болу …»
4. Говзарийн жанраш къастае:
а) Ш.Арсанукаев « Кхолламан сизаш» _______________________
б) А.Айдамиров «Лаьмнашкахь ткъес» _______________________
в) М. Сулаев « Малх тоьлур бу...» _______________________
г) М. Кибиев «Меттан сий » _______________________
д) М. Ахмадов «Мохк бегийча» _______________________
5. Дийца дуьххьарлерчу нохчийн газетах а, исбаьхьаллин литература кхиарехь цо лаьцначу декъах а.
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Кху говзарийн мог1арера Айдамиров Абузаран говзарш схьаязъе:
«Зеламха», «Дарц», «Еха буьйсанаш», «Ненан дог», «Ненан б1аьрхиш», «Лаьмнашкахь ткъес», «Юьхь», «Ирхеш», «Вайн амалш», «Кхолламан сизаш», «Захар», «Буьйсанан бере».
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7. Литературин 1илманан терминийн луг1атна статья язъе х1окху дашна:
Эссе - ____________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
8. Стихан г1улчаш схематически кепашца нисъе (соотнести):
Хорей - ____ − V V
Ямб - ____ − V
Дактиль - ____ V V −
Амфибрахий - ____ V− V
Анапест - ____ V −
9. Совнаха дош билгалдаккха. Т1еч1агде (аргументировать) и сов хилар.
а) «Ненан б1аьрхиш», «Дог дохден ц1е», «Дагалецамийн новкъа», «Сийлаха», «Жа1у»;
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
б) Тавсолта, Нурседа, Керим, Селита, Аьрзу;
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
в) очерк, дийцар, повесть, роман, сонет.
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
10.Трилогин а, тетралогин а башхаллех язъе.
Говзарийн масалш а далош т1еч1аг1де шайн жоп.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
11. Стихан г1улч билгалъяккха, схема х1оттае цуьнан:
1) дактиль;
2) ямб;
3) хорей;
4) амфибрахий.
«…Маржа я1, Шах1ид, хьо ____________________________
Воьхна, ткъа бехк а бац! ____________________________
Хьайн дагца ч1аг1ло хьо – ____________________________
Уьш шиъ кхин г1оттур дац… ____________________________
1адатой, 1аламой ____________________________
Хьан бан а аьтто бац. ____________________________
Бакъонан малх кхетталц, ____________________________
Хьан нехан ирс хир дац! ____________________________
(1.Мамакаев «Нохчийн лаьмнашкахь»)
12. Бакъонца нохчийн литературехь афоризман жанр йолорхо, цуьнан бухбиллархо ларалуш ву: [19]
Ибрагимов Канта;
Хамидов 1абдул-Хьамид;
Ошаев Халид;
Ибрагимов Лоьма.
13. Х1окху кийсикера эпистрофа схьаязъе:
«Хьо делха-м ца доьлху, кийрара дилха дог,
Б1аьстене сатесна, 1аьне б1ьарг тоьхча,
Хьоькхучу дорцана, хьайн ойла йоьхча?
Хьо делха-м ца доьлху, кийрара дилха дог?» (С.Гацаев «Даге»)
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
14. Х1ара акростих хилар т1еч1аг1де:
«Базбелла бог1у сан шерийн мохь х1инца,
Ирхешна пебеттаъ 1ама сан деза.
Лаац-кха, х1етте а, амал сайн хийца,
Къаналла т1еэца дац-кха дог реза.
И къардан, и къандан ницкъ бац, цундела,
Сан седа, б1ьрг сирла, ког байн со лела,
Езаш кху Дуьненан, Адамийн Хазалла!» (Ш.Арсанукаев)
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
15. Сочинени « ».
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Сочиненин теманаш:
1. Нохчийн йозанан истори.
2 Ас хаьржина х1инцалера яздархо (поэт).
3. Сан мехкан коьрта шахьар.
4. Къоман исбаьхьаллин литература йолийнарш.
5. Нохчийн литература ХХ б1ешеран 80-90 –чу шерашкахь.
6. Къоман турпалхо.
7. Вайн мехкан зорбанан изданеш.
8. Нохчийн литература Сийлахь-боккха Даймехкан т1ом лаьттинчу шерашкахь
(1941-1945).
9. Нохчийн исбаьхьаллин литературехь кегийрхойн васташ гайтар.
10. Абузар Айдамировн кхоллараллин мехалла.
5
