МБОУ „ Хамагаттинская СОШ имени Е.М.Шапошникова МО „“Намский улус“ РС(Я)
„Рассмотрено“ на заседании МО „ Согласовано“: „ Утверждаю“:
на заседании МО зам. директора по УМР директор
Протокол №_____ ________( Березкина Л.Н.) _______(Дьяконов А.М.)
от ________________2016 г. от _______________2016 г. от______________2016 г.
Рабочая программа
по________________________________в____классе
_______________________________________________________
ФИО разработчика, категория
2016-2017 учебный год
БЫЬААРЫЫ СУРУК
Саха тыла - саха оскуолатыгар үөрэх тыла, билии-көрүү төрдө буолар. Үөрэнээччи тыл өйдөбүлүн туһунан өйдөбүлэ, ситимнээн сацарар үөрүйэ5э, ырытар-толкуйдуур дьо5ура төрөөбүт тыл уруогуттан са5аланар. Онтон салгыы о5о атын предметтэри кэбэ5эстик өйдүүрүгэр төрөөбүт тыл тирэх буолар. Саха тылыгар улэлиир бырагыраама Федеральнай государственнай стандарка ФГҮС (ФГОС ), РФ «Үөрэ5ирии туһунан» сокуонугар, 1992с. Саха Республикатын Конституциятын 46-с ыстатыйата «Саха Республикатын государственнай тылларынан Саха уонна нуучча тыла буолаллар», СР Правительствота «Саха Республикатын национальнай оскуолаларын санардан сайыннарыы концецията” докумуоннарыгар, С.С.Семенова „Саха тыла: 5-11 кылаас“ уонна Г.Г.Филиппов, Г.И.Гурьев оцорбут бырагырааммаларыгар (2012, 2015сс) оло5уран оцоьулунна. Улэлиир бырагыраама - ФГҮС ( ФГОС) олоххо киириитигэр тирэх. Үөрэх билиитин эрэ ылыыга анаммат, үөрэнээччи дэгиттэр дьо5урун сайдыытыгар: бэйэни салайынар (регулятивнай ), билии-көрүү ылар ( познавательнай ), тус суолталаах ( личностнай ), бодоруһар ( коммуникативнай ) - оло5урар, маны таһынан метапредмет, биирдиилээн сыһыан ( индивидуализация), үөрэх ситимин биир ситимцэ киллэриигэ соруктанар, үөрэнээччи төрөөбүт тылын таптыырыгар олук уурар, сахалыы суруйар, аа5ар дьо5урун сайыннарыыга туһуланар.
Программа тутула:уорэнэр программа, быьаарыы суругк, уорэх предметин туьунан ойдобул, саха тылын предметин суолтата, уорэх предметин ис хоьооно,саха тылын уорэтии сыала-соруга, уорэнээччи билиитин таьымын ирдэбилэ, уорэтии тумуктэрэ, уорэх былааныгар уорэх предметин миэстэтэ ыйыллар, тумук ирдэбил, календарнай-тематическэй былаан .
Орто суьуех оскуола5а саха тылын предметин суолтата
Саха тыла 1992 сыллаахха судаарыстыбалыы ыстаатыстанан, суолтата биллэрдик үрдээбитэ. Тереебут тыл – хайа да норуот келуенэттэн келуенэ5э бэриллэр улуу нэьилиэстибэтэ, киьи аймах култууратын суду сыаннастарыттан биирдэстэрэ. Тереебут тыл – о5о тулалыыр эйгэтин кыра5атык билэр-керер, чугас дьонун-сэргэтин кытта истицник бодоруьар, иэйиитэ уьуктар, ейе-санаата сайдар, ебугэтин уерэ5ин утумнуур сурун сириэстибэтэ. Тереебут тылынан уерэ5и-билиини кэбэ5эстик ылынар, айар-тутар дьо5ура уһуктар. Идэни талыыга, араас эйгэ5э, тугэццэ дьону кытта бодоруьууга, аныгы уопсастыба5а бэйэ миэстэтин булууга, утуе сиэргэ-майгыга тереебут тылын уерэтэн ылбыт билиитэ туьалыыр.
Саха тылын уерэтии сыала соруга:
– тереебут тылы ис сурэ5иттэн ытыктыырга; араас эйгэ5э, тугэццэ бодоруьуу уеруйэ5эр, аныгы уопсастыба5а сиэри-майгыны туттууга иитии; тереебут тыл кэрэтин ицэрии;
– уерэххэ, куннээ5и олоххо тереебут тылы олохтоохтук туттарга уерэтии; бодоруьар уеруйэ5ин сайыннарыы, тылын-еьун сайыннарар ба5атын уескэтии; уерэх дэгиттэр дьайыыларын (туох сыал-сорук туруорунан уерэнэрэ, былаанныыра, тылын-еьун хонтуруолланара, кеннерунэрэ; билиини араас тылдьыттан, литэрэтиирэттэн БИЭни (биллэрэр-иьитиннэрэр эйгэни), Интэриниэти киллэрэн туран сатаан ылара);
– тылы уерэтии систиэмэтин, туттуллуутун туьунан билиини, тыл истилиистикэлии уратыларын ицэрии; ырытар, тэцниир дьо5уру сайыннарыы; тыл саппааьын байытыы; литэрэтиирэлии нуорманы тутуьарга уьуйуу.
- орто оскуоланы бутэрэр уорэнээччигэ араас эйгэ5э, араас наада5а сахалыы сатаан санарар, суруйар дьо5уру инэрии.
- саха тылын талы-талба кэрэтин биллэрэн, ийэ тылын собулуур, харыстыыр, омугун сыаналыыр, ытыктыыр ыччаты иитэн таьаарыы.
Уерэх биридимиэтин сурун ис хоьооно
Орто суьуех оскуола5а саха тылын уерэтии ис хоьооно уерэх хаамыытыгар сатабылы-уеруйэ5и олохсутууга (метапредмет) уонна бары биридимиэккэ туох сыал-сорук турарыгар тирэ5ирэр. Маныаха бодоруьууга, тыл уерэ5эр (лингвистика) уонна ытык ейдебуллэргэ (культуроведческая компетенция) кэмпитиэнсийэлээх сыьыан сайдыахтаах.
Бодоруьуу кэмпитиэнсийэтигэр тылынан уонна суругунан кэпсэтии култуурата, о5о сааьыгар дьуерэлээн куннээ5и оло5ор араас эйгэ5э тылы таба туттуу уеруйэ5э киирэр. О5о туох соруктаах бодоруьара, кэпсэтии кэмигэр уескээбит быьыыны-майгыны сепке сыаналыыра, кэпсэтэр киьитин тылын-еьун ейдуурэ, онуоха септеех сыьыаны булан кэпсэтэрэ кестуехтээх.
Тыл уонна тыл уерэ5ин кэмпитиэнсийэтигэр уерэнээччи тыл уерэ5ин туьунан билиитэ, тыл хайдах сайдарын, туттулларын ейдеен керуутэ; сурун литэрэтиирэлии нуорманы тутуьуута; тыл баайын хацатыыта; араас тылдьыты сатаан туьаныыта киирэр.
Ытык ейдебул (культуроведческая) кэмпитиэнсийэтигэр тереебут тыл терут култуураны кердеруу биир керуцэ буолара, тыл норуот устуоруйатын кытта ыкса сибээьэ; саха тылын дьикти уратыта; тыл суолтатын терут култуура5а да5атан быьаарыы киирэр.
Сацаны-ицэни толору баьылааьын бэлиэтэ: бодоруьууга уерэх дэгиттэр дьайыылара (сацарар саца араас керуцун сатаан туттуу, табаарыстарын, а5а саастаах дьону кытта бодоруьуу; тылынан уонна суругунан сацаны сепке ейдееьун; саныыр санааны сааьылаан кэпсээьин; тылга-еске септеех нуорманы, сиэри тутуьуу); билэр-керер сатабыл (холобурдааьын, ситимнээх толкуй, дакаастааьын, араас источниктан наадалаах матырыйаалы булуу, наардааьын); тэринэр-дьаьанар сатабыл (сыалы-соругу сепке туруоруу, сатаан былаанныыра; сатаан хонтуруолланара, кеннерунэрэ).
Уерэнээччи сацаны-ицэни толору баьылааьына, сацарар сацатын тупсарыыта саха тылын тутулун уонна араас тугэццэ хайдах туттулларын билиигэ тирэ5ирэр. Уерэх хаамыытыгар о5о тылы ырытыы уеруйэ5эр эрэ буолбакка, тыл култууратыгар уерэниэхтээх. Аа5ыы араас керуцун сатыахтаах, тиэкиьи литэрэтиирэлии нуорманы уонна тыл-ес сиэрин тутуьан сатаан сыымайдыахтаах, кеннеруехтээх.
Билинни уорэх этэринэн тылы билии икки таьымнаах:
Литературнай тыл нуорматын баьылааьын, ол аата тыл фонетическай, лексическэй, грамматическай сокуоннарын билии.
2. Тыл культуратын ирдэбилин, стилистиканы билии, а.э. тыл олоххо туттуллар сиэрин, уоруйэ5ин быраабылатын тутуьан санарыы, суруйуу.
Саха тылын 5-9 кылааска уорэтии ис хоьооно икки сурун чааска арахсар.
Тыл уорэ5э, ол аата тыл тутулун, угэс буолбут салааларын (лексиканы, фонетиканы, морфологияны, синтаксиьы) уорэтии;
Ситимнээх сана, ол аата тиэкис тутулун, санарар сана тиибин уонна истиилин билии
Онон саха оскуолатыгар саха тылын уорэтии функциональнай хайысхалаах бириинсиби (принцип функциональной направленности) тутуьар. Саха тылын уорэтии маннык ис хоьоонноох буолар:
-Лексиканы уорэтии саха омук тылын бар5а баайын арыйан, тылы араас эйгэ5э, араас сыалга-сорукка сатаан туттар кыа5ы биэрэр
-фонетика салаата саха тылын дор5оонун ураты айылгытын кордорон, саха тылын уйэлээх угэстэрин харыстыырга олук охсор.
-морфология араас сана чааьа уоскуур уонна уларыйар халыыбын уорэтэн, тыл литературнай нуорматын арааран билэргэ уонна тутуьарга уорэтэр
-синтаксис сахалыы этии эгэлгэ арааьын билиьиннэрэн, уорэнээччи саныыр санаатын толору этэригэр ситимнээх саната сайдарыгар торут буолар
-таба суруйуу уонна сурук бэлиэтин быраабылата сахалыы сурук тыла халбаннаабат биир бигэ коруннээх тургэнник ойдонор буоларын хааччыйар.
-тыл культурата стилистика уонна функциональнай истиил ойдобуллэрэ уорэнээччи санарар саната ыраас, хомо5ой, этигэн урдук культуралаах буоларыгар комолоьор.
Тереебут тылы уерэтии ис хоьоонун сурун хайысхалара:
- бодоруһуу култуурата;
- тыл уерэ5ин тутаах салааларын туьунан уопсай ейдебул: саца дор5ооно, лиэксикэ, морполуогуйа, сиинтэксис;
- сурук култуурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ;
- ситимнээх сацаны сайыннарыы (тиэкис туьунан сурун ейдебул).
Саха тылыгар уорэтии программата орто оскуоланы бутэрэр уорэнээччигэ маннык тумук ирдэбили туруорар:
Уорэнээччи улэ5э-хамнаска, дьыала5а-куолуга, общественнай олоххо торообут тылынан хомо5ойдук кэпсэтэр, санаатын сааьылаан этэр, суруйар.
Саха тылын уорэ5ин, тыл культуратын туьунан ойдобулу ылар, литературнай нуорманы билэр, торообут тылын бар5а баайын сыаналыыр, сатаан туьанар.
Ийэ тылын баайынан, кэрэтинэн киэн туттар, торообут тыла сайдарын туьугар туруулаьар, кэлэр колуонэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин ойдуур.
Уорэх былааныгар „Саха тыла“ предмет миэстэтэ:Нэдиэлэ5э 3 чаас коруллэр, уорэх сылын 34 нэдиэлэтигэр аттарыллан 102 чаас тахсар.
Үөрэнээччи билиитин таһымын ирдэбилэ (Формирование УУД)
Үөрэнээччи тус сайдыытын тускула, сатабыла (личностные УУД):
Судургу уонна холбуу этиини араарар ньыманы сатаан туһанар. Ситим тылы уонна ситимниир тылы араарар;
Холбуу этии арааһын араарар, суругун бэлиэтин туруорар, көннөрөр;
Тиэкис сатаан суруйар, сыыһатын булан көннөрөр;
Тиэкис сүрүн санаатын арыйар тылы-өһү булар;
Былаанын оҥорор;
Тылын-өһүн итэҕэьин ыйар, көннөрөр, тупсарар;
Сэһэргиир, ойуулуур, тойоннуур тиэкиһи араарар, аатын кытта тэҥнээн көрөр.
Үөрэнээччи тылын сайдыыта, алтыһар-бодоруһар тускула, сатабыла (коммуникативные УУД):
- Саха тылын баайын туһанан сатаан саҥарар, суруйар.
- Өйтөн суруйуу араас ньыматыгар (ойуулааһын, сэһэргээһин, тойоннооһун) эрчиллэр;
- Бэйэ санаатын тылынан уонна суругунан этэргэ былаан оңорор;
- Аахпыт айымньы, көрбүт киинэ, спектакль, телевизорынан, радионан биэрии уонна искусство атын да көрүңүн (хартыына, скульптура, уус-уран оңоһук о.д.а.) туһунан бэйэ санаатын этэр, суруйар, аннотация оңорор;
- Кыра кээмэйдээх кэпсээни, хоһоону айарга холонор;
- Тулалыыр эйгэни кытта тэҥниир үлэни сатыыр.
Билэр-көрөр үөрэх дьайыыта, сатабыла (познавательные УУД):
-чинчийэр бырайыак олоҕун олоххо баар үөрүйэххэ туһаайыы;
- тулалыыр эйгэни кытта үлэни сайыннарыы;
- эбии матырыйаалы араас источниктартан көрдүүр, булар, сатаан туһанар;
- ылбыт билиитин сатаан түмэр, сааһылыыр;
- тулалыыр эйгэни кытта тэҥниир үлэни сатыыр;
Бэрээдэктиир үөрэх дьайыыта, сатабыла (регулятивные УУД)
Ханнык баҕар үлэ көрүҥүгэр сыал туруорары сатыыр;
Сыалын ситиһэригэр былаанын торумнуур;
Тус бириэмэтин сатаан туһанар;
Кэпсэтии көмөтүнэн кыһалҕалаах боппуруостары быһаарсар.
УМК:
1.Алексеев И.Е., Винокуров И.П. Гурьев Г.И., Попова М.М. Саха тыла. Дь., 2015
2.Аммосова В.И. Дьыктаан хомуурунньуга. 5-9 кылаас. Дь., 2016
3.Аржакова О.Р., Слепцова М.С., Ядрихинская И.Р. Аахпыттан суруйуу хомуурунньуга. Дь., 2016
Календарнай –тематическай былаан Г.Г.Филиппов, Г.И.Гурьев 2015 сыллаахха оцорбут бырагырааммаларыгар тирэ5ирэр.
Уерэнэр кинигэ: Алексеев И.Е., Винокуров И.П. Гурьев Г.И., Попова М.М. Дь., 2015
Саха тыла 5 кылаас, 102 чаас. 2016-2017 уерэх сыла
Ыытылл. кунэ
1
Тыл уонна бодоруьуу
Саха тыла – тереебут тылбыт.
1
Киьи оло5ор тереебут тыл туох суолталаа5ый? Тыл туохха нааданый? Тыл уонна саца. Тереебут тылынан сацарыы норуот тыыннаа5ын кердерер.
Аа5ар, бэйэтин санаатын сааьылаан этэр. Атын о5ону учугэйдик истэр, септеех ыйытыы биэрэр. Кэпсиир, быьаарар, уопсай улэ5э кыттыьар. Ийэ тыл кууьугэр итэ5эйэр.
7.09
2
ТСУ. Тереебут тылбытын харыстыа5ын.
1
Тыла суох-норуот суох. Биьиги норуот быьыытынан сутэн, симэлийэн, эстэн хаалыахпытын сеп дуо?
Санаатын этэр, атыттары истэр. Тылын байытар. Пааранан улэлииргэ уерэнэр. «Тереебут тылбытын харыстыа5ыц» диэн ыцырыы сурук суруйарга холонор.
8.09
3
Ейтен суруйуу "Сайыццы кэм", "Мин сайыццы сынньалацым" (талан улэлээьин)
1
О5о аймах дьыл кэмиттэн саамай себулуур кэмэ ханныгый? То5о сайыны себулууллэр? Эн сайыццы сынньалаццын хайдах атаардыц? Сурун санаа тула кэпсэтии.
Толкуйдуур, ырытар дьо5урун сайыннарар. Таба суруйар. Санаатын этэр, дакаастыыр, быьаарар.
8.09
4
Алын кылааска уерэппити хатылааьын.
Алпаабыт. Дор5оон уонна буукуба.
1
Урут барбыты хатылааьын.
Буукубаны дор5оонтон быьаарар, араарар. Алын кылааска ылбыт билиитин тургутан, бэрэбиэркэлэнэн керер. Тылы дор5оонунан ырытар.
14.09
5
Аьа5ас уонна бутэй дор5ооннор.
1
Урут барбыты хатылааьын. Аьа5ас уонна бутэй дор5ооннор хайдах уескууллэрий? Бу тыллары сацарарарга туох уларыйыы барарый?
Аьа5ас уонна бутэй дор5ооннору араарар, наардыыр. Суруллууларын быьаарар. Суьуе5унэн сепке араарар. Дор5оону этэргэ саца органнара кемелеехтерун быьаарар.
15.09
6
Этии чилиэннэрэ.
1
Этии чилиэнэ диэн тугуй?
Этии чилиэннэриттэн тутах чилиэни этииттэн булан ырытар. Хайдах булбутун быьаарар. Быьаарыы, толоруу, сиьилии туьунан тугу билэрин кэпсиир, быьаарар., сатаан бэлиэтиир. Атыттары истэ уерэнэр. Дуоска5а тахсан сатаан улэлиир.
15.09
7
Этии араастара. Туьулуу, сирэй саца.
1
Этии арааьын билии туохха нааданый? Сурук бэлиэтин таба туруоруу. Интонация. Сепке сацарыы.
Этии арааьыгар холобурдары а5алар. Дор5оонноохтук аа5ар. Атын киьи аа5арыттан этии арааьын быьаарар. Судургу тиэкиьи сатаан оцорор. Туьаайан, сацаны уларыппакка хайдах баарынан этэр, быьаарар. Паара5а улэлиир. Атыттары бол5ойон истэр, ейдеебетун учууталтан ыйытар. Интэнээссийэлээн сацарарга уерэнэр.
21.09
8
Саца чаастара: аат тыл, да5ааьын аат, туохтуур.
1
Ханнык саца чааьын керуцнэрин билэ5итий?
Саца чаастарын сурун ейдебуллэрин быьаарар. Саца чаастарынан наардыыр. Пааранан улэлиир.
22.09
9
Оонньуу уруок "Сулустаах чаас".
1
Оонньуу технологията. 5 туьумэхтээх пааранан оонньуу.
Хатылааьын туьумэ5эр ылбыт чицэппит билиитин тургутан, бэрэбиэркэлэнэн керер. Сатаан паара5а оонньуур, бэйэтин сыыьатын булунар, бэйэтин сыаналана уерэнэр.
22.09
10
Хатылааьын. Тиэкис.
1
Тиэкис ейдебулэ.
Тиэкис туьунан урут ылбыт билиитин хацатар. Бэриллибит тыллары туьанан тиэкис оцорор. Улэтин билиьиннэрэр, атыттары истэр. Сыаналанар.
28.09
11
Бэрэбиэркэлиир диктант (тиэкиьинэн улэ)
1
Бэрэбиэркэлиир улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар.
29.09
12
Тыл баайа. Тыл култуурата.
Тыл баайын ейдебулэ.
1
Сурукка бичиккэ, кэпсэтиигэ туттуллар тыл барыта-тыл баайа.
29.09
13
Тылдьыт арааьа.
1
Тылдьыт диэн тугуй? Ханнык тылдьыттары билэ5итий?
Тылдьыты сатаан туьанарга уерэнэр, урут ылбыт уерйэхтэрин эбии байытар, тылдьыт арааьын кытта билсэр, бэйэтэ тыллары кердеен улэлиир.
5.10
14
Тыл ейдебулэ. Тыл суолтата. Тыл лексическэй суолтата.
1
Тыл диэн тугуй? Тыл ис хоьоонун билии туох суолталаа5ый?
Тыл лексическэй суолтатын быьаарарга уерэнэр. Тылдьыты сатаан туьанан бэриллибит тыллар суолталарын быьаар.
6.10
15
СС, Тиэкис ейдебулэ, бэлиэтэ.
1
Тиэкис ейдебулэ, бэлиэтэ.
Ситимнээх этиилэртэн бэйэ бэйэлэрин кытта ситимнэспэтэх этиилэри булар, хайата тиэкис буоларын быьаарар, то5отун дакаастыыр, сурун бэлиэтин ыйар. Ыйытыылар нецуе эбии тиэкис туьунан ейдебулу дирицэтэн билэр, ейдуур. Кылгас кээмэйдээх тиэкис суруйар.
6.10
16
Элбэх уонна биир суолталаах тыллар.
1
Ханнык тыллары элбэх суолталаах тыллар диэххэ себуй? Биьиги бу бэриллибит тыл элбэх суолталаа5ын хайдах билэ5ит, быьаара5ыт?
Тыл биир уонна элбэх суолталаа5ын учуутал кеметунэн ейдууллэр. Быьаарыылаах тылдьыты туьанан тыл биир, элбэх суолталаа5ын быьаара уерэнэр, тиэкистэн бэйэтэ булар. Паара5а улэлиир.
12.10
17
Тыл кене уонна кеспут суолтата.
1
Тыл кене уонна кеспут суолтата
Быьаарыылаах тылдьыттан тылы сатаан булар. Кесупт суолталаах тылы ыйар. Бэйэтэ холобурдаан этии толкуйдуур.
13.10
18
Тыл кеспут суолтатын
сацарар саца5а туттуу.
1
Тыл кеспут суолтата-ойуулуур -дьуьуннуур ньыма.
Ойуулуур-дьуьуннуур ньыма арааьын аа5ан билэр, араарар, холобурдарынан чицэтэр. Уус-уран ойуулуур-дьуьуннуур тылы туттан этии толкуйдуур, тиэкискэ туьанар. Паара5а улэлиир, атыттары бол5ойон истэр.
13.10
19
Аахпыттан суруйуу "Элиэ то5о кистиир буолбутай?"
.
1
Аахпыттан суруйууну хайдах суруйуохха себуй?
Тиэкис сурун санаатын быьааран, тиэмэ ис хоьоонун учугэйдик ейдеен истэн суруйар. Истэр, таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Тылга еске бол5омтотун уурар. Атыттарга мэьэйдээбэккэ истибитин мацнай черновика толорон бэрэбиэркэлэнэр. Бэйэтин улэтин сыаналанар. Истибитин сааьылаан суруйар.
19.10
20
СС. Тиэкис тутула.
1
Тиэкис тутулун туьунан ейдебул. Киирии, сурун чаас, тумук.
Аа5ан уонна истэн тиэкис буоларын быьаарар, сурун бэлиэтин этэр. Тиэкис тутулун кемелеен быьаарар. Бэриллибит тиэмэлэргэ тиэкис киириитин (1-2 этиинэн оцорор) Паара5а улэлиир. Бодоруьар.
20.10
21
СС. Тиэкискэ этии ситимэ.
1
Бэйэ-бэйэлэрин кытта ситимнээх этиилэр тиэкиьу уескэтэллэр. Онтон ол этиилэр хайдах ситимнэьэллэрий?
Тиэкискэ этиилэр икки араас керуцунэн ситимнэьэллэрин аа5ан, быьаарыы кеметунэн билэр. Бэриллибит тиэкистэр этиилэрэ ханнык ситиминэн холбосуттарын быьаарар. Ейтен суруйууга бэлэмнэнэр.
20.10
22
Ейтен суруйуу "Мин дэриэбинэм".
1
Тиэкис тутулун туьанан, аатыгар бол5омто ууран ейтен суруйуу ис хоьоонун арыйар. Тылга-еске бол5омто уурар. Санаатын сааьылаан суруйар, сурук бэлиэтин таба туруорар.
26.10
23
Омоним ейдебулэ.
1
Омоним диэн тугуй?
Омоним суолтатын быьаарар. Сацарар саца5а, уус-уран айымньыга омонимы булар, тылдьытынан паара5а улэлиир.
27.10
24
Антоним ейдебулэ.
1
Ханнык тыллары антоним дииллэрий?
Антонимы булан быьаарар. Тылдьытынан сатаан улэлиир. Наадыйар тылын кердеен булар. Пааранан улэлиир, бодоруьар. Тыллар антонимнарын сатаан булар.
27.10
25
Бэрэбиэркэлиир диктант
1
Бэрэбиэркэлиир улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар.
9.11
26
Синоним ейдебулэ
1
Синоним диэн тугуй? Ханнык синонимнаьар тыллары билэ5итий?
Синонимы булар. Тиэкистэн синонимнаьар тыллары сепке булар. Тыл лексическэй суолтатын быьаарар. Тылдьытынан улэлир. Белеххе алтыьан улэлии уерэнэр.
10.11
27
Синоним арааьа.
1
Синоним ханнык араастаа5ый?
Синоним арааьын араарар, быьаарар, белеххе улэлиир. О5олору кытта бодоруьан биир санаанан улэлиир. Синоним арааьыгар этии толкуйдуур.
10.11
28
Стиль синонима.
1
Куннээ5и олохпутугар туттар тылбыт ардыгар ураты тугэццэ атыннык этиллэр. Синоним арааьыгар улэ.
Синоним арааьын кытта эбии билэср. Аа5ан ылбыт билиитин холобурдарынан чицэтэр, ейдеебете5ун ыйытыы нецуе билэр. Учууталы, атын уерэнээччилэри кытта хардарыта улэлиир уеруйэ5и ылар.
16.11
29
Тиэкис синонима. Синонимы тиэкискэ туттуу.
1
Саца5а, сурукка тылы синонимнаан таба туттуу.
Синонимнаьар тыллар тиэкискэ баар буолалларын билэр, сацарар саца5а синоним буолбаттарын ейдуур. Синонимы таба туьанан тылын-еьун байытар, тиэкис ис хоьооно тупсарыгар кемелее5ун ейдуур. Паара5а улэлээн кыра кээмэйдээх тиэкис суруйар.
17.11
30
Хонтуруолунай улэ5э бэлэм.
1
Тугу биллим? Тугу сатыыбын? Туьумэххэ ылбыт билиитин чицэтэр, хатылыыр.
Тыл баайа, тыл култуурата баска ылбыт билиитин араас сорудахтар кемелерунэн чицэтэр, хатылыыр, паара5а, белеххе улэлиир, хонтуруолунай улэ5э бэлэмнэнэр. Билбэтин ыйытыы нецуе чицэтэр, ейдуур. Сыаналанар.
17.11
31
Тыл баайа, тыл култуурата (Лексика) диэн туьумэххэ анаммыт хонтуруолунай диктант №1
1
Туьумэ5и тумуктуур хонтуруолунай улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Бол5ойон истэр
23.11
32
Саца дор5ооно уонна таба сацарыы. Тыл култуурата.
Саца дор5оонун уескээьинэ
1
Дор5оону сацарарга ханнык органнар кемелеьеллере буолуй? Ол туьунан тугу билэ5итий?
Дор5оон хайдах уескуурун быьаарар. Сацарар саца органнарын кытта билсэр. Сацарарга араас эрчиллиилэри оцорон органнар хайдах теье улэлииллэрин бэйэтэ быьаарар. Паара5а улэлиир.
24.11
33
Кылгас уонна уьун аьа5ас дор5ооннор. Дьуптуоннар.
1
Аьа5ас дор5оон хайдах уескууруй?
Кылгас уонна уьун аьа5ас дор5ооннору араарар. Дьуптуон кылгааьынын быьаарар. Сыыьата суох таба суруйар:уьун аьа5ас, кылгас аьа5ас дор5ооннох тыллары таба наардыыр. Истэр, таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Паара5а улэлиир.
24.11
34
СС, Тиэкискэ этиини ситимниир тыл
1
Этиилэри ситимнииргэ туттуллар кеме тыллар.
Бэриллибит тыллары туьанан тиэкис оцорор. Этиини ситимниир ньыма керуцуттэн туьанар, ханнык арааьын туьаммытын сатаан быьаарар. Атыттары истэр, бэйэтин тиэкиьин улаханнык дор5оонноохтук аа5ар, кэпсиир.
30.11
35
Аахпыттан суруйуу "Куегуьуттэр»
1
Аахпыттан суруйууну хайдах суруйуохха себуй?
Тиэкис сурун санаатын быьааран, тиэмэ ис хоьоонун учугэйдик ейдеен истэн суруйар. Истэр, таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Тылга еске бол5омтотун уурар. Атыттарга мэьэйдээбэккэ истибитин мацнай черновика толорон бэрэбиэркэлэнэр. Бэйэтин улэтин сыаналанар. Истибитин сааьылаан суруйар.
1.12
36
Аьа5ас дор5оон наарданыыта.
1
Аьа5ас дор5оону хайдах наардыахха себуй?
Сацарарга тыл, уос, айах хамсыырынан сирдэтэн илин-кэлин, киэц-кыара5ас, уос-айах дор5оонун араарар. Беле5унэн, пааранан улэлиир.
1.12
37
Аьа5ас дор5оон дьуерэлэьэр сокуона.
1
Аьа5ас дор5оон дьуерэлэьиитин сокуона
Тылга аьа5ас дор5оон дьуерэлэьиитин сокуонун быьаарар. Сыьыарыы эбиллэригэр аьа5ас дор5оон дьуерэлэьиитин сокуонун тутуьан таба сацарар, суруйар. Эбии ыйытыы нецуе ейдеебете5ун билэр.
7.12
38
Бэрэбиэркэлиир диктант "Уу".
1
Бэрэбиэркэлиир улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар
8.12
39
СС. Тиэкискэ этиилэри ситимниир ньымалар.
1
Бэриллибит тыллары туьанан тиэкис оцорор. Этиини ситимниир ньыма керуцуттэн туьанар, ханнык арааьын туьаммытын сатаан быьаарар. Атыттары истэр, бэйэтин тиэкиьин улаханнык дор5оонноохтук аа5ар, кэпсиир.
8.12
40
Бутэй дор5ооннор. Арааьа.
1
Бутэй дор5оон хайдах уескууруй?
Бутэй дор5оон арааьын кытта билсэр, сатаан араара, быьаара уерэнэр. Сацарар дор5оонун бол5ойор, дор5оонунан ырытар. Паара5а, белеххе уопсай улэлиир.
14.12
41
Бутэй дор5оон аьа5ас дор5оон сабыдыалынан солбуллуута. Ханыылаьар (пааралаьар) бутэй дор5ооннор.
1
Паараласпыт бутэй дор5ооннор.
Бутэй дор5оон аьа5ас дор5оон сабыдыалынан солбуллуутугар холобур а5алар. Паара5а улэлиир. Таба истии, суруйуу. Кыра кээмэйдээх кэпсээн суруйуу.
15.12
42
Бутэй дор5оон хоьулаьыыта.
1
Хоьуласпыт бутэй дор5ооннор.
Бутэй дор5оонунан бутэр тыл оло5ор сыьыарыы эбиллэригэр дор5оон уларыйыытын ыбьаарар, оннук тылы таба суруйар.
15.12
43
СС. Ситимниир ньымалар.
1
Кецул тиэмэ5э тиэкис суруйар. Этиини ситимниир ньыма керуцуттэн туьанар, ханнык арааьын туьаммытын сатаан быьаарар. Атыттары истэр, бэйэтин тиэкиьин улаханнык дор5оонноохтук аа5ар, кэпсиир.
21.12
44
Бутэй дор5оон дьуерэлэьэн туруулара.
1
Бутэй дор5оон дьуерэлэьиитин 3 керуцэ.
Бутэй дор5оон дьуерэлэьиитин дакаастаан быьаарар. Беле5унэн улэлиир. Атыттары истэр, оцорбутун сатаан быьаарар. Эбии ыйытыы нецуе ейдеебете5ун билэр, чопчулуур.
22.12
45
Саха алпаабыта. Алпаабыт историятыттан. Нуучча алпаабытыттан уратыта.
1
Алпаабыт диэн тугуй? Сахалыы алпаабыт хаьан уескээбитэ буолуой?
Саха алпаабытыгар баар буукубаны сепке ааттыыр. Нуучча алпаабыта саха тылын уйэлээх угэьигэр хайдах сабыдыаллыырын быьаарар. Алпаабыт историятын туьунан эбии информацияны бэйэтэ булар, билиитин хацатар. Паара5а бодоруьан улэлиир.
22.12
46
Хатылааьын.
1
Тугу биллим? Тугу сатыыбын? Туьумэххэ ылбыт билиитин чицэтэр, хатылыыр
Саца дор5ооно уонна таба сацарыы баска ылбыт билиитин араас сорудахтар кемелерунэн чицэтэр, хатылыыр, паара5а, белеххе улэлиир, хонтуруолунай улэ5э бэлэмнэнэр. Билбэтин ыйытыы нецуе чицэтэр, ейдуур. Сыаналанар.
11.01
47
«Саца дор5ооно уонна таба сацарыы» туьумэ5и тумуктуур Хонтуруолунай улэ №2
1
Туьумэ5и тумуктуур хонтуруолунай улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Бол5ойон истэр
12.01
48
Сиинтэксис уонна сурук бэлиэтэ.
Тыл култуурата Сиинтэксис ейдебулэ. Тыл ситимэ: тутаах уонна баьылатар тыл.
1
Сиинтэксис уонна сурук бэлиэтэ. Срук бэлиэтэ этиигэ туох суолталаа5ый? Тыл уонна этии.
Сиинтэксис уонна сурук бэлиэтэ диэни билэр. Ейдуур. Тыл уонна этии бэйэ-бэйэлэриттэн туох атыннаахтарын быьаарар. Этии ис хоьоонун ейдуургэ сурук бэлиэтэ улахан оруоллаа5ын ейдуур. Тиэкиьинэн улэ5э сурук бэлиэтин таба туруорар. Бэйэтин санаатын сааьылаан этэр, суруйар. Бэйэтин анализтана уерэнэр. Тыл ситимэ этииттэн, тылтан туох уратылаа5ын быьаарар, араарар. Тутаах тылтан ыйытыы туруорар, баьылатар тылы быьаарар.
12.01
49
Этии ейдебулэ. Этии тиибэ (арааьа).
1
Этии арааьа Сэьэн, ыйытыы, соруйар.
Этии тиибин араарар. Сепке интонациялыыр, сурук бэлиэтин таба туруорар. Этии тиибин сорудах быьыытынан солбуйар. Сурук улэтигэр араас этиини туьанар. Паара5а, белеххе улэлиир. Дор5оонноохтук аа5ар.
18.01
50
Кууьурдуу этии.
1
Ханнык этии араастарын билэ5итий? Сацарартан этии ис хоьооно тутулуктаах.
Соруйар этииттэн кууьурдуу этиини уескэтэр. Атын этиилэртэн араарар. Интонациялаахтык сацарар, таба суруйар, сурук бэлиэтин сепке туруорар. Дор5оонноохтук сацара уерэнэр. Атын о5о сацатын, тылын-еьун, интонациятын бо5ойон истэр.
19.01
51
СС. Тиэкис тиэмэтэ.
1
Тиэмэ диэн тугуй?
Бэриллибит тиэкистэр тиэмэлэрин быьаарар. Бэриллибит тиэмэлэртэн талан паара5а улэлиир. Тиэкис ис хоьоонун таба арыйар. Тиэмэ5э сеп тубэьэр эпиграфтары таба булар. Бэйэтин сыаналанар, атыттары бол5ойон истэр.
19.01
52
Айар сорудахтаах аахпыттан суруйуу.
1
Аахпыттан суруйууну хайдах суруйуохха себуй?
Тиэкис сурун санаатын быьааран, тиэмэ ис хоьоонун учугэйдик ейдеен истэн суруйар. Истэр, таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Тылга еске бол5омтотун уурар. Атыттарга мэьэйдээбэккэ истибитин мацнай черновика толорон бэрэбиэркэлэнэр. Бэйэтин улэтин сыаналанар. Истибитин сааьылаан суруйар.
25.01
53
Этии састааба. Этии тутаах чилиэннэрэ. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэр.
1
Этии тутах чилиэнэ-этии грамматическай оло5о. Этиини суруннуур. Ханнык этиилэри тэнийбит, ханнык этиилэри тэнийбэтэх этиилэр диибитий? Ону туохтан билиэхээ себуй?
Судургу этии тутаах чилиэннэрин ыйытыы туруоран булар. Тэнийбэтэх этиини сорудах быьыытынан тэнитэр. Сацарар, кэпсиир дьо5урун сайыннарар. Бэйэ-бэйэни истэр, истиьэр. Санаатын толорутук этэр, тиэрдэр.
26.01
54
Этии ойо5ос чилиэннэрэ. Быьаарыы.
1
Ойо5ос этии чилиэнэ диэн тугу ааттыыбытый? Быьаарыы диэн тугуй?
Этии ойо5ос чилиэнэ диэн тугун билэр, быьаарар. Тэнийбэтэх этиини ойо5ос чилиэннээн тэнитэр. Септеех ыйытыы туруоран быьаарыыны булар.
26.01
55
Толоруу
1
Толоруу диэн ханнык этии чилиэнэй?
Толорууну буларга туьугу билэр наадатын ейдуур. Туьугу нойосуус билэр. Этииттэн септеех ыйытыы туруоран толорууну булар. Беле5унэн улэлиир. Атыттары истэр, ейдеебете5ун ыйытыы нецуе учууталтан эбэтэр атын о5олортон быьаартарар.
1.02
56
Сиьилии.
1
Ханнык этии чилиэнин сиьилии диибитий?
Этииттэн септеех ыйытыы туруоран сиьилиини булар. Беле5унэн улэлиир. Атыттары истэр, ейдеебете5ун ыйытыы нецуе учууталтан эбэтэр атын о5олортон быьаартарар
2.02
57
СС. Тиэкис тиэмэтэ. Киэц, тэттик тиэмэ.
1
Тиэмэ арааьа
Тиэкис тиэмэтин арааьын быьаарар. Киэц тиэмэттэн тэттик тиэмэлэри таьаарарар. Бэриллибит тыллары туьанан паара5а улэлээн кыра кээмэйдээх кэпсээн оцорор.
2.02
58
Бэрэбиэркэлиир диктант «Кусчут ал5аьа».
1
Бэрэбиэркэлиир улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар
8.02
59
Этии биир уустаах чилиэннэрэ. Сурук бэлиэтин туруута.
1
Этии биир уустаах чилиэнин ейдебулэ.
Этиигэ, тиэкискэ биир уустаах чилиэни ыйытыы туруоран булар, сурук бэлиэтин быьаарар., таба интонациялаан аа5ар. Этиигэ сорудах быьыытынан биир уустаах чилиэни эбэр, сурук бэлиэтин туруорар, ис хоьооно хайдах уларыйарын бол5ойон керер. Биир уустаах чилиэни этиигэ сатаан туттар.
9.02
60
Биир уустаах чилиэн ситимнэьэр ньымата.
1
Этии биир уустаах чилиэнэ ситимнэьиттэ.
Биир уустаах чилиэн итонация, ситим тыл, сыьыарыы кеметунэн ситимнэьэрин билэр, бэйэтэ холобур а5алар, быьаарар. Бол5ойон истэр, паар5а улэлиир, санаатын аьа5астык этэр.
9.02
61
Туьулуу ейдебулэ. Туьулууга сурук бэлиэтэ.
1
Туьулуу ейдебулэ.
Этиигэ ыйытыы туроуран туьулууну булар, сурук бэлиэтин сепке туруорар. Туьулуу бутэьик суьуе5эр аьа5ас дор5оон уларыйыытын сатаан туьанар. Туьулуу интонациятын таба сацарар.
15.02
62
Саха тылыгар туьулуур тыл баайа, дэгэт суолтата.
1
16.02
63
СС. Кэрчик тиэмэ. Апсаас.
1
16.02
64
СС. Ейтен суруйуу "Саас", "Сааскы айыл5а" (талан суруйуу: киэц, тэттик тиэмэ)
1
Тиэкис тутулун туьанан, аатыгар бол5омто ууран ейтен суруйуу ис хоьоонун арыйар. Тылга-еске бол5омто уурар. Санаатын сааьылаан суруйар, сурук бэлиэтин таба туруорар.
22.02
65
Судургу уонна холбуу этиилэр. Холбуу этиигэ сурук бэлиэтэ.
1
Судургу этиини холбуу этииттэн хайдах арааран билиэххэ себуй?
Судургу уонна холбуу этиини тутаах чилиэццэ тирэ5ирэн араарар. Судургу этииттэн холбуу этиини оцорор. Пааранан кыра кээмэйдээх тиэкис оцорор. Суруйбутун ыраастык дор5оонноохтук аа5ар, тылы-еьу таба туьанар, дор5оону секе сацарар. Холбуу этиигэ сурук бэлиэтин сепке туруорар.
23.02
66
Сирэй саца, ойо5ос саца ейдебулэ.
1
Ханнык этиини сирэй саца дииллэрий?
Сирэй сацаны араарар. Ойо5ос сацаттан туох уратылаа5ын быьаарар, араарар. Интонациялаахтык аа5ар, онтун сурукка киллэрэн таба суруйар. Паара5а, белеххе улэлиир, толкуйдуур дьо5ура сайдар.
23.02
67
Сирэй саца5а сурук бэлиэтэ.
1
Сурук бэлиэтин таба туруоруу.
Сирэй саца5а сурук бэлиэтэ хайдах турарын билэр, таба туруорар, интонациялаахтык аа5ар.
1.03
68
Сэлэьии (диалог) ейдебулэ. Сурук бэлиэтэ.
1
Диалог диэн тугу ааттыыбытый?
Сэлэьиини сирэй сацаттан, ойо5ос сацаттан араарар, сурук бэлиэтин секе туруорар. Паара5а улэлээн кецул тема5а диалог оцорор, кемускуур, атыттары бол5ойон истэр, бэйэтин сыаналанар.
2.03
69
Хатылааьын. Хонтуруолунай улэ5э бэлэм.
1
Тугу биллим? Тугу сатыыбын? Туьумэххэ ылбыт билиитин чицэтэр, хатылыыр
Сиинтэксис уонна сурук бэлиэтэ баска ылбыт билиитин араас сорудахтар кемелерунэн чицэтэр, хатылыыр, паара5а, белеххе улэлиир, хонтуруолунай улэ5э бэлэмнэнэр. Билбэтин ыйытыы нецуе чицэтэр, ейдуур. Сыаналанар
2.03
70
Хонтуруолунай диктант №3 «Уерэххэ ба5а»
1
Туьумэ5и тумуктуур хонтуруолунай улэ.
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Бол5ойон истэр
8.03
71
Тыл састааба. Тыл оло5ун уонна сыьыарыытын ейдебулэ.
1
Тыл оло5ун уонна сыьыарыытын булар, быьаарар, араарар. Бэриллибит тыллартан булар.
9.03
72
Уескэтэр уонна уларытар сыьыарыы.
1
Сыьыарыы арааьа
Уескэтэр уонна уларытар сыьыарыыны араара уерэнэр. Бэйэтэ булар, быьаарар. Паара5а улэлиир.
9.03
73
Саха тылын арпагыраапыйата.
Орфография диэн тугуй? Тугу уерэтэр наука салаатай?
Кылгас-уьун аьа5ас дор5оонноох, дьуптуоннаах, хоьулаьар, сэргэстэьэр, пааралаьар бутэй дор5оонноох тылы таба суруйар. Таба суруйуу быраабылатыгар ыйыллар тылы таба суруйууну быьаарар, ал5аьы булан керер, кеннерер. Быраабыланан суруллар тыллары таба суруйар.
15.03
74
СС. Тиэкис былаана.
1
Былаан диэн тугуй? Киьи то5о былаан оцосторуй? Эьиги куннээ5и олоххутугар былаан оцосто5ут дуо? То5о элбэ5и ситиспит дьон былаан оцостоллоро буолуой? Тиэкис былаана диэн тугуй? То5о тиэкискэ былаан оцоьуллара нааданый? Ол туохха кемелее5уй?
Былаан туьунан ейдебулу бэйэтин билиитигэр оло5уран эбии билэр. Былаан киьи оло5ор улахан суолталаа5ын ейдуур. Ол курдук тиэкискэ былаан оцоруу улэни, ордук суруйар улэ5э чэпчэтии кемелеех буоларын дакаастыыр. Паара5а талбыт тиэкистэригэр былаан оцорор, хардарыта пааранан бэрэбиэркэлэнэллэр. Атыттары истэ, бол5ойо уерэнэр.
16.03
75
Диктант.
1
Ылбыт билиитин бэрэбиэркэлэнэр, сорудахтары толорор. Таба суруйар дьо5урун сайыннарар
16.03
76
Таба суруйуу тылдьыта.
1
Таба суруйуу тылдьытын уратыта.
Таба суруйуу тылдьытын сатаан туьанар, улэлиир. Бэйэтин сыыьатын бэрэбиэркэлэнэн кеннерер, туох ал5аьы оцорбутун тылдьыт нецуе керунэр, бэрэбиэркэлэнэр. Словарнай хардарыта диктант оцорон, паар5а бэрэбиэркэлииллэр. То5о бэриллибит тыллар быраабыла быьыытынан итинник суруллуохтаахтарын бэйэлэрэ быьааран керерге холоноллор.
22.04
77
Сахалыы арпагыраапыйа быраабылалара.
1
Таба суруйуу ханнык быраабылаларын билэ5итий? Тылы сепке суруйуу туохха наадалаа5ый?
5.04
78
СС. Тиэкис сурун санаата.
1
Тиэкис сурун санаата диэн тугуй?
6.04
79
Аахпыттан суруйуу
1
Тиэкис сурун санаатын быьааран, тиэмэ ис хоьоонун учугэйдик ейдеен истэн суруйар. Истэр, таба суруйар дьо5урун сайыннарар. Тылга еске бол5омтотун уурар. Атыттарга мэьэйдээбэккэ истибитин мацнай черновикка толорон бэрэбиэркэлэнэр. Бэйэтин улэтин сыаналанар. Истибитин сааьылаан суруйар.
6.04
80
Тыл оло5ун таба суруйуу.
1
12.04
81
Сыьыарыы аьа5ас дор5оонун таба суруйуу
1
13.04
82
СС. Саца тиибэ. Сэьэргээьин.
1
13.04
83
Нууччалыы тылы таба суруйуу.
1
Тылы теье кыалларынан сахалыы барыйаанынан суруйар, онтун быьаарар, тиэкистэн булан кеннерер. Нууччалыы суруллар тылга эбиллэр сыьыарыыны таба суруйар. Сахатыйбыт тыл дор5ооно уларыйбытын быьаарар.
19.04
84
Аьа5ас дор5оонунан са5аланар сыьыарыы иннигэр тыл оло5ун уларыйыыта.
1
Тылы теье кыалларынан сахалыы барыйаанынан суруйар, онтун быьаарар, тиэкистэн булан кеннерер. Нууччалыы суруллар тылга эбиллэр сыьыарыыны таба суруйар. Сахатыйбыт тыл дор5ооно уларыйбытын быьаарар.
20.04
85
СС. Саца тиибэ. Ойуулааьын.
1
20.04
86
Тыл оло5ор аьа5ас дор5оон эбиллиитин таба суруйуу.
1
26.04
87
Киирии тыл оло5ун бутэьик дор5оонун туьуутун таба суруйуу.
1
27.04
88
СС. Саца тиибэ. Тойоннооьун.
1
27.04
89
СС. Талбыт тема5а ейтен суруйуу "Мин себулуур дьыл кэмим-сайын", "Сайыццы кун", "Биир сайын…"
1
Тиэкис тутулун туьанан, аатыгар бол5омто ууран ейтен суруйуу ис хоьоонун арыйар. Бэйэтэ себулээбит тематын талан улэлиир. Тылга-еске бол5омто уурар. Санаатын сааьылаан суруйар, сурук бэлиэтин таба туруорар
3.05
90
Тыл оло5ор аьа5ас дор5оон эбиллиитин таба суруйуу.
1
Тылы теье кыалларынан сахалыы барыйаанынан суруйар, онтун быьаарар, тиэкистэн булан кеннерер. Сахатыйбыт тыл дор5ооно уларыйбытын быьаарар.
4.05
91
Бутэй дор5оон сэргэстэьиилэринэн бутэр тыллар олохторун уларыппакка суруйуу.
1
Тылы теье кыалларынан сахалыы барыйаанынан суруйар, онтун быьаарар, тиэкистэн булан кеннерер. Нууччалыы суруллар тылга эбиллэр сыьыарыыны,
4.05
92
Сымнатар бэлиэ туьэр уонна туспэт тубэлтэтэ.
1
Сымнатар бэлиэ туьэр уонна туспэт тубэлтэтин таба суруйар. Сахатыйбыт тыл дор5ооно уларыйбытын быьаарар.
10.05
93
Холбуу тыллар.
1
11.05
94
Тылы кеьеруу.
1
Ал5аьы булан кеннерер, онтун быьаарар. Тылы кеьеруу быраабылатын быьаарар, ал5аьы булан керер, кеннерер. Тылы атын устуруока5а быраабыланы тутуьан сепке кеьерер.
11.05
95
Хатылааьын. Хонтуруолунай улэ5э бэлэм.
1
Таба суруйууга ылбыт билиитин араас сорудахтар кемелерунэн чицэтэр, хатылыыр, паара5а, белеххе улэлиир, хонтуруолунай улэ5э бэлэмнэнэр. Билбэтин ыйытыы нецуе чицэтэр, ейдуур. Сыаналанар.
17.05
96
Хонтуруолунай улэ №4
1
Тургутан, сыаналанан керер, таба суруйар, толкуйдуур дьо5урун сайыннарар.
18.05
97
Тыл баайа. Сиинтэксис уонна сурук бэлиэлэрэ.
1
18.05
98
Саца дор5ооно уонна кыраапыка
1
24.05
99
Ситимнээх сацаны хатылааьын.
1
Ситимнээх сацаны хатылыыр. Бу туьумэххэ сыл устата ылбыт билиитин араас сорудах кеметунэн хатылыыр, бэрэбиэркэлэнэр, атын бэрэбиэркэлиир. Тиэкиьинэн сатабыллаахтык улэлиир. Белеххе елорон толору ис хоьоонноох тиэкиьи хартыынанан керен суруйар.
25.05
100
Ейтен суруйуу "Саха тыл биридимиэтин туьунан мин санаам".
1
Саныыр санаатын аьа5астык этэр, предмет туьунан бэйэтин керуутун сыанбылын этэр
25.05
101
Сыллаа5ы хатылааьын. Хонтуруолунай улэ5э бэлэм.
1
Бу уерэх дьылыгар ылбыт билиитин араас сорудахтар кемелерунэн чицэтэр, хатылыыр, паара5а, белеххе улэлиир, хонтуруолунай улэ5э бэлэмнэнэр. Билбэтин ыйытыы нецуе чицэтэр, ейдуур. Сыаналанар.
31.05
102
Сыллаа5ы хонтуруолунай улэ.
1
Тургутан, сыаналанан керер, таба суруйар, толкуйдуур дьо5урун сайыннарар.
31.05
