Методический материал по подготовке к ЕРТ по татарскому языку

1 нче вариант

1 нче бүлек

1. Вы услышите четыре коротких диалога, обозначенных Л, Ә, Б и В. Определите, где происходит действие в каждом из этих диалогов. Используйте каждое место действия из списка 1-5 только один раз. В задании есть одно лишнее место действия. Вы услышите запись дважды. Занесите свои ответы в таблицу.

1. Мәктәптә

2. Тимер юл вокзалында

3. Театр кассасында

4. Офиста

5. Тукталышта

Диалог

А

Ә

Б

В

Место действия

2. Вы услышите пять высказываний. Установите соответствие между высказываниями каждого говорящего А - Г и утверждениями, данными в списке 1-6. Используйте каждое утверждение из списка 1-6 только один раз. В задании есть одно лишнее утверждение. Вы услышите запись дважды. Занесите свои ответы в таблииу.

1. Сөйләүче Ашхабад шәһәре турында әйтә.

2. Сөйләүче Берлин шәһәре турында әйтә.

3. Сөйләүче Париж шәһәре турында әйтә.

4. Сөйләүче Пекин шәһәре турында әйтә.

5. Сөйләүче Рим шәһәре турында әйтә.

6. Сөйләүче Әнкара шәһәре турында әйтә.

Говорящий

А

Ә

Б

В

Г

Утверждение

Вы услышите разговор двух друзей. В заданиях 3-8 обведите цифру 1, 2 или 3, соответствующую выбранному Вами варианту ответа. Вы услышите запись дважды.

3. Илнур ... барган.

1. базарга

2. бакчага

3. каенлыкка

4. Илнурга ... көн бик ошый.

1. көзге

2. жәйге

3. язгы

5. Илнур бакчада ... җыйган.

1. гөмбә

2. кыяр

3. алма

6. Алия гөмбәгә ... белән барган.

1. дәу әнисе

2. Илнур

3. дусты

7. Алия ... гөмбә җыйган.

1. ике сәгать

2. дүрт сәгать

3. ярты сәгать

8. Алия Илнурның тәкъдимен ....

1. кабул итә

2. кире кага

3. уйлый

2 нче бүлек

Прочитайте текст. Определите, какие из приведённых утверждений 9 -16 соответствуют содержанию текста ( 1- текстка туры килә), какие не соответсвуют ( 2- текстка туры килми).

Кыш көне иде. Көннәр бик салкын. Кар яуган һәм буранлаган көннәр дә еш була. Тышка чыксаң, борынны чеметә. Урамнарны, агачларны, юлларны калын кар каплады.

Кошларньң хәле бик авырайды. Алар кар астыннан ашарга таба алмый башладылар.

Беркәнне Әнисәләрнең тәрәзәсенә сары түшле бик матур кечкенә бер песнәк килеп кунды. Тәрәзәгә карап торды да, тук-тук итеп, томшыгы белән тәрәзәне чукый башлады.

• Әни, бу нәни песнәк нигә безнең тәрәзәне чукый икән? - дип сорады Әнисә.

• Күрәсең бит: урамда нинди салкын. Аның бик тә ашыйсы килгән, - диде әнисе.

• Алайса, хәзер мин аны ашатам, - диде кыз һәм, форточканы ачып, бер кисәк май куйды. Песнәк бик шатланды. Канат кагып, Әнисәгә рәхмәт әйтте. Һәм бик тиз генә майны ашап та бетерде. Аннан соң кыз песнәккә ярма сипте. Кош аны да ашап бетерде.

Шул көннән соң, песнәк кыз белән дуслашты. Көн саен бер вакытта тәрәзә янына килде. Әнисә аңа май, җим бирде. Тора-бара ул ачык тәрәзәдән өйгә дә керә башлады.

(Г.Лотфи буенча)

9. Кышын салкын иде.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

10. Суык битне чеметә.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

11. Урманны кар каплады.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

12. Кошларга авыр, ашарга эзлиләр.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

13. Беркөнне Әнисәләр тәрәзәсенә кызылтүш килеп кунды.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

14. Әнисә кошка май бирде.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

15.Кош кыз белән дуслашты.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

16. Ул һәр ел саен кыз янына килде.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

17. Прочитайте тексты и установите соответствие между текстами А-Е и заголовками 1-8. Запишите свои ответы в таблицу. Используйте каждую цифру только один раз. В задании есть один лишний заголовок.

1. Әбинең рәхмәте 5. Малайның нәтиҗә ясавы

2. Өчпочмак ясарга булышу 6. Инсафның өчпочмаклары тәмлерәк

3. Малайның әнисенә сорау бирүе 7. Әнинең өчпочмак пешерергә әзерләнүе

4. Инсафның хыялы 8. Әбинең күзлеге югалу

A. Барысы да күзлектән башланды.

- И-и мин хәзер бик хәтерсез инде. Газета укырга теләгән идем, күзлегемне
тапмыйм. Инсаф улым, күзлек кайда икән? Син белмисеңме?

Ә. Әбисе сорады гына, Инсаф эзли дә башлады. Ул кузлекне бик тиз тапты һәм әбисенә бирде.

- Син тапмасаң, мин көне буе эзләр идем. Рәхмәт, балам! - дип, әбисе Инсафның
башыннан сыйпады.

Инсаф бер башка үсеп китте. Рәхмәт ишетүе бик рәхәт икән!

Б. Әнисе өчпочмак пешерергэ теләде. Ул он, йомырка, сөт әзерләде. Май алып керде. Биленә алъяпкыч бәйләде һәм камыр жәя башлады. Малай аның янына килде дә:

B. - Әни, бернәрсә дә югалтмадыңмы? - дип сорады.

• Юк шул, улым, югалтмадым. Ә нигә алай дип сорыйсың? - диде әнисе.

• Болай гына, - диде малай.

Г. Бераздан:

• Әни, әйбереңне югалтсаң әйт, яме. Бик тиз табармын - диде Инсаф.

• Ярар, - диде әнисе,- Нәрсәдер югалтсам, сиңа әйтермен. Улым, миңа булыш әле. Мин жәйгән камырларга бәрәңге салып тор.

Малай кулларын юып килде дэ әнисе белән өчпочмак ясый башлады.

Д. Икәү эшләгәч, өчпочмаклар бик тиз әзер булдылар.

- Син булышкач, өчпочмаклар тагын да тәмлерәк булган! Рәхмәт, улым! - диде әнисе. - Хәзер өчпочмакларны һәрвакыт бергә пешерербез, яме.

Рәхмәт ишетүе рәхәт шул! Инсаф тагын зуррак ускән кебек булды.

Е. Ул көнне ул күп тапкыр рәхмәт ишетте. Әтисеннән дә, бабасыннан да, апасыннан да. Ул, чыннан да, зур үсте. Эшне рәхмәт өчен түгел, ә болай гына да, үзең теләп эшләргә була икән. Инсаф шуны белде.

(Л.Лерон буенча)

А

Ә

Б

В

Г

Д

Е

Исемнәр

3 нче бүлек

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами конце строк, обозначенных номерами 18-25 так, чтобы они грамматически ответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словами. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 18 - 25.

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами 26-32 так, чтобы они грамматически и лексически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски получен­ными словами. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 26 - 32.

26.

Малайлар көне буе______________________________,

ишегалдында кар тавы ясадылар.

ЭШ

27.

- Ката торсын, килгәч,___________________________

шуарбыз, - дип, өйләренә киттеләр.

РӘХӘТ

28.

Малайлар ____________________ашны бик яратып ашадылар.

ТӨШ

29.

Эшләгәч, аш бик_________________________________булды.

ТӘМ

30.

_______________________________________һәм ял иткәч, алар тау янына килделәр.

АШ

31.

Тау инде каткан иде, балалар_____________________________.

ШАТ

32.

Тауга менәр өчен,____________________та ясап куйдылар.

БАС

4 нче бүлек

В заданиях 33-37 необходимо написать реплики в соответсвии с заданной речевой ситуацией.

33. Познакомьте друзей со своими родителями и старшим братом.

34. Уточните у прохожего, где находится торговый центр «Мега».

35. Поинтересуйтесь у младшего брата, какого цвета машины ему больше нравятся.

36. Спросите, у кого есть учебник истории.

37. Пожелайте бабушке и дедушке долгих лет жизни.

38. Сез татар дустыгыздан хат алдыгыз. Сорауларга җавап биреп, аңа хат языгыз. Язма эшегез 80 сүздән торырга тиеш.

... Кичә мин татар театрына бардым. Анда «Әле кичә генә җәй иде» спектаклен карадым. Бүген сыйныфташларыма бу спектакль турында сөйләдем, аларга да аны карарга киңәш бирдем.

... Син нинди спектакльләр яки фильмнар карарга яратасың? Соңгы тапкыр караган спектаклең яки фильмның нәрсә турында иде? Сыйныфташтарыңа син кайсы фильмны яки спектакльне карарга киңәш итәр идең?

2 нче варинт

1 бүлек

1. Вы услышите четыре коротких диалога, обозначенных А, Ә, Б и В. Определите, где происходит действие в каждом из этих диалогов. Используйте каждое место действия из списка 1-5 только один раз. В задании есть одно лишнее место действия. Вы услышите запись дважды. Занесите свои ответы в таблицу.

1. Урамда

2. Автовокзалда

3. Өйдә

4. Кафеда

5. Зоопаркта

Диалог

А

Ә

Б

В

Место действия

2. Вы услышите пять высказываний. Установите соответствие между высказываниями каждого говорящего А — Г и утверждениями, данными в списке 1 — 6. Используйте каждое утверждение из списка 1 — 6 только один раз. В задании есть одно лишнее утверждение. Вы услышите запись дважды. Занесите свои ответы в таблицу.

1. Сөйләүче Универсиада турында әйтә.

2. Сөйләүче театр турында әйтә.

3. Сөйләүче музей турында әйтә.

4. Сөйләүче бакча турында әйтә.

5. Сөйләүче китапханә турында әйтә.

6. Сөйләүче шәһәр турында әйтә.

А

Ә

Б

В

Г

Утверждение

Вы услышите разговор двух друзей. В заданиях 3 — 8 обведите цифру 1, 2 илиЗ, соответствующую выбранному Вами варианту ответа. Вы услышите запись дважды.

3. Назгөл ... кайта.

1. кибеттән

2. укудан

3. парктан

4. Азат паркта ... булган.

1. яз көне

2. кичә

3. күптән

5. Парк каршында ... һәйкәл куелган.

1. билгесез солдатка

2. Муса Җәлилгә

3) очучыларга

6. Иң матур күренеш - ... .

1. агачтагы тиеннәр

2. җырчы фонтаннар

3. салават күпере

7. Азат паркка ... барырга тели.

1. энесе белән

2. гаиләсе белән

3. дуслары белән

8. Азат паркка ... барачак.

1. киләсе ял көнендә

2. бер айдан

3. вакыт булганда

2 нче бүлек

Прочитайте текст. Определите, какие из приведённых утверждений 9 -16 соответствуют содержанию текста (1 - текстка туры килә), какие не соответствуют (2 - текстка туры килми).

Татарстан жиренең иң зур байлыгы - нефть. Республикада ел саен якынча 33-34 миллион тонна нефть чыгарыла. Татарстан Республикасында нефтьнең ресурс базасы 100 - 200 елга җитәрлек, ди белгечләр. Республикабызда шулай ук газ да табыла.

Татарстан Республикасы акбур, тезелеш комы, кирпеч җитештерү өчен кызыл балчык, гипс һәм торф кебек башка файдалы казылмаларга да бай. Моннан кала, Татарстан Республикасында көрән ташкүмер, яна торган сланец, бакыр, боксит ятмалары бар.

Иң зур елгалар - Идел белән Кама, Агыйдел белән Нократ елгалары. Болардан тыш, республикабызда кечкенә елгалар да күп. Су байлыкларының иң зур запаслары Түбән Кама һәм Куйбышев сусаклагычларында тупланган. Республикада шулай ук кечкенә күлләр һәм буалар бар.

Урманнар - республикабызның горурлыгы. Алар - дым саклаучы, яхшы ял итү урыны. Монда шифалы салкынча саф һава, кошлар сайравы күңелне тынычландыра.

Урман агачларга, куакларга, төрле үсемлекләргә, кошларга һәм хайваннарга бай.

Кеше урманнан башка яши алмый. Электән халык: «Үсемлекләр безне ашата-эчертә, киендерә, дәвалый», - дип, юкка гына әйтмәгән. Ләкин хәзер кешеләр табигать байлыкларын саксыз файдалана.

(Вакытлы матбугаттан)

9. Татарстанның төп байлыклары булып нефть һәм газ санала.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

10. Татарстанда алтын табыла.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

11. Җир астында файдалы казылмалар күп түгел.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

12. Республикабызда бакыр, көрән ташкүмер ятмалары бар.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

13. Республикабызда кечкенә елгалар аз.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

14. Республикабыз урманнарга да бай.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

15. Кешегә урманнан башка яшәргә авыр.

2) текстка туры килми

16. Халык табигать байлыкларыннан сакчыл файдалана.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

17. Прочитайте тексты и установите соответствие между текстами А -Е и заголовками 1-8. Запишите свои ответы в таблицу. Используйте каждую цифру только один раз. В задании есть один лишний заголовок.

1. Әрекмәннең соклануы 5. Каз үләненең мактавы

2. Тузганакның матурлыгы 6. Урмандагы тузганак

3. Каз үләненең үпкәләве 7. Карт әрекмәннең зирәклеге

4. Тузгакның бүрексез калуы 8. Тузганакның бәхәскә кермәве

A. Яшәгән, ди, бер Тузганак. Аның аягы бик матур һәм озын булган, ди. Башы да матур, ямь-яшел яфраклары жиргә үк җәелгәннәр, ди. Тузганакның матурлыгына барысы да соклана икән.

Ә. Бервакыт Каз үләне:

- Бигрәк матур инде сезнең бүрегегез! - дип куйган.

Тузганак узенең матурлыгын белә икән, бу сүзләргә исе дә китмәгән. Берни дәшмәгән.

Б. Каз үләне исә аның матур бүрегенә тагын бер тапкыр караган да жиргә иелгән! Аңа бик үпкәләгән.

B. Якында үсеп утырган Әрекмән дә, узенең зур яфракларын рәтли-рәтли Тузганакка сокланып карап торган.

- Әйе, бүрегегез бик килешле,- дигән ул, калын тавышы белән.

Г. Карт Әрекмәнне кем генә белми икән! Аның турында «бик зирәк» дигән фикер таралган, һәм купләр аны олылыйлар икән. Шуңа күрә Тузганак та аның сузләрен игьтибарсыз калдырмаган.

- Әйе шул! Бүрегем бик матур шул! - дигән. - Ансыз яши дә алмас идем мин,- дип тә өстәгән.

Бу сузне ишеткәч, Әрекмән елмаеп әйткән:

- Юкка кайгырасыз. Бүрексез яшәве читен түгел, менә башсыз яшәве кыенрак.

Д. Тузганакның моңа хәтере калган, ләкин бәхәсләшеп тормаган. «Әйдә, сөйләсен»,- дип кенә куйган. Әрекмәннең сүзен санга сукмаган.

E. Нәкъ шул вакыт җил күтәрелгән, улән, куркудан, кузен йомган. Бераздан керфекләрен ачып караса, Тузганак яланбаш калган. Карт Әрекмән дәшмәгән.

(С.Гыйлъметдинова буенча)

Текстлар

А

Ә

Б

В

Г

Д

Е

Исемнәр

3 нче бүлек

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами о конце строк, обозначенных номерами 18—25 так, чтобы они грамматически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словам. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 18 — 25.

Әминәнең бик матур____________________________бар.

КУРЧАК

19.

Әнисе аны Әминәнәң туган_________________________ бүләк иткән.

КӨН

20.

Барбидан да сөйкемлерәк,__________________________ул.

МАТУР

21.

Узе бии дә, сөйләшә дә,______________________да ала.

ЖЫРЛАРГА

22.

Әминә дус________________________ курчак уйнарга чакырды.

КЫЗ

23.

- ________________________да Әминәнеке кебек курчак

кирәк, - диде Алсу.

МИН

24.

- Мина жәл түгел! Безгә килеп______________________, Алсу! - диде акыллы кыз.

УЙНАРГА

25.

Алсуның_______________________ күтәрелде, кәефе яхшырды.

КҮҢЕЛ

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами 26—32 так, чтобы они грамматически илексически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словами. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 26 — 32.

26.

Кышын балаларга урамда бик___________________________.

КҮҢЕЛ

27.

____________________________көннәрдә һава бик салкын була.

КЫШ

28.

Урамда ___________________________ буран булып узды.

КӨЧ

29.

Дөнья _______________________________ ак, йомшак карга күмелде.

МАМЫК

30.

_____________________________кар бөртекләре кешеләрнең иңнәренә кундылар.

ЧӘЧӘК

31.

Бу ______________________________ олы яшьтәге кешеләр дә, балалар да бик сөенделәр.

МАТУР

32.

Ә кайберәүләр, кулларына чаналар,_______________________ тотып, урамга чыктылар.

КӨРӘ

4 нче бүлек

В заданиях 33 - 37 необходимо написать реплики в соответствии с заданной речевой ситуацией.

33.Спросите у продавца, сколько стоит книга «Шурале».

34. Предложите родителям вместе погулять в парке Горького.

35. Поздравьте друга с окончанием учебного года.

36. Попросите друга купить мороженое.

37. Спросите у бабушки, какая на улице сегодня погода.

38. Сез татар дустыгыздан хат алдыгыз. Сорауларга жавап биреп, аңа хат языгыз. Язма эшегез 80 сүздән торырга тиеш.

... Мин җәй көне Болгарга экскурсиягә бардым. Ул-тарихи урын. Андагы музейлар тарихи экспонатларга бик бай.

... Ә син җәен кайларда булдың? Шәһәрегездә нинди музейлар эшли? Музейлар ни өчен кирәк?

3 нче вариант

2 нче бүлек

Прочитайте текст. Определите, какие из приведённых утверждений 9-16 соответствуют содержанию текста (1 - текстка туры килә), какие не соответствуют (2 — текстка туры килми).

Кыш җитте. Митя боз тавында чана шуды. Аннан соң өсте боз белән капланган елгада тимераякта шуды, шатланып, өенә кайтты.

• Кыш көне нинди күңелле! Мин һәрвакыт кыш булуын телим,- диде ул әтисенә.

• Бу теләгеңне минем дәфтәремә язып куй,- диде аңа әтисе. Митя язды.

Менә яз җитте. Митя, күбәләкләрне куа-куа, болында йөгерде, чәчәкләр җыйды да әтисе янына йөгереп килеп:

- Нинди ямьле бу яз! Мин һәрвакыт яз гына бульш торуын телим,- диде.
Әтисе тагын дәфтәрен чыгарды һәм Митяга узенең теләген язарга кушты.

Җәй җитте. Митя әтисе белән печән чабарга китте. Ул көн буе күңел ачты: балык тотты, җиләк җыйды, ә кич белән әтисенә:

- Мин бүген рәхәтләнеп уйнадым! Мин жәйнең бер дә бетмәвен телим,- диде.
Митяның бу теләге дә әлеге дәфтәргә язылды.

Көз җитте. Бакчада жимешләр - кып-кызыл алмалар, сары грушалар пеште. Митя, бик нык шатланып, әтисенә болай диде:

- Көз елның бөтен вакытларыннан да матуррак!

Шулвакыт әтисе кесәсеннән үзенең дәфтәрен чыгарды да аны малаена күрсәтте. Малаеның яз турында да, кыш турында да, жәй турында да шул ук сүзләрне әйткәнен белдерде.

(К. Ушинский буенча)

9. Митя кыш көне рәхәтләнеп чана шуды, тимераякта йөрде.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

10. Әтисе Митяга теләкләрен журнал битенә язарга кушты.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

11. Митя язны яратмый, шуңа күрә яз булуын теләми.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

12. Малай жәен әтисенә булышты, балык тотты.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

13. Көзен бакчада карлыганнар, жиләкләр өлгерде.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

14. «Көз - елның иң матур вакыты», - дип шатланды.малай.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

15. Әтисе кулына карандаш алды.

16. Митя, дәфтәрне укыгач, бер үк сузләр язылганын күрде.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

17. Прочитайте тексты и установите соответствие между текстах А-Е и заголовками 1-8. Запишите свои ответы в таблицу. Используте каждую цифру только один раз. В задании есть один лишний заголовок.

1. Патриотик бер шигырь 5. Район үзәгенә баруыбыз

2. Шигырьләр эзләү 6. Сәхнәгә чыгуым

3. Апамның яңа шигырь укуы 7. Олимпиадаларны көтеп алуыбыз

4. Безнең гаилә 8. Китап укырга яратуым

A. Без гаиләдә өч бала үстек. Әти - мәктәп директоры, рус теле һәм әдәбияты укытучысы, әни башлангыч сыйныф балаларын укытты. Апам белен абыем мәктәптә укыганда, икесе дә әдәбиятны яраталар, шигырьләр күп укыйлар иде.

Ә. Ул елларда район үзәкләрендә балалар өчен олимпиадалар үткәрелә иде. Абыем белән апам ел да аны көтеп алалар һәм алдан ук әзерләнә башлыйлар иде. Мин дә алар белән барырга тели идем.

Б. Миңа жиде яшьләр тирәсе булгандыр, шул елны алар тагын бик тырышып олимпиадага әзерләнә башладылар. Төрле шигырьләрне укып карый-карый, шигырьләр эзлиләр.

B. Беркөнне абыем шатланып кайтты да апама таныш түгел бер шигырь укый башлады. Бик патриотик шигырь иде ул. Моңа кадәр алар гел Тукайны, Такташны, Гафурины, Пушкинны, Лермонтовны, Горькийны укыйлар иде. Абыем сөйләгән шигырь миңа бик ошады, һәм мин аны истә калдырдым.

Г. Апам да «Тракторчы кыз» дигән яңа шигырь табып кайтты. Апам ул шигырьне сөйләгәндә, мин елый идем. Абыем мине кочаклап көлә,ә апам: «Чыгып кит, тыңлама!» - дип, мине куа иде.

Д. Олимпиада якынлашты, һәм без, бөтен гаиләбез белән, район узәгенә киттек. «Тукай шигырьләрен сөйләргә сине дә чакырдылар», - диде әти миңа. Мин бик шатландым.

Е. Олимпиада кечерәк яшьтәге балалар чыгышы белән башланды. Иң кечкенә сөйләүче булгангадыр инде, мине беренче итеп сәхнәгә чыгардылар.

(Р.Вәлиева буенча)

А

Ә

Б

В

Г

Д

Е

Исемнәр

3 нче бүлек

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами 18-25 так, чтобы они грамматически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словам. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 18 — 25.

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами 26—32 так, чтобы они грамматически лексически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словами. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 26-32.

26.

Һәр һөнәр зур________________________________таләп итә.

ОСТА

27.

Сатучы һөнәре - дөньядагы_______________________________

һөнәрләрнең берсе.

КИРӘК

28.

Сатучы сүзен «Исәнмесез» дип_____________________ тиеш.

БАШ

29.

Табыш алу өчен, тырышып эшләргә,______________________

белергә кирәк.

САН

30.

Тырышып,_________________________________эшләсәң генә

уңышка ирешеп була.

УЙ

31.

Сатып алучы кибеттәге әйберләргә_______________________

карашта булырга тиеш.

САК

32.

Сатучы кешеләр белән__________________________________

сөйләшергә тиеш.

ӘДӘП

4 нче бүлек

В заданиях 33-37 необходимо написать реплики в соответсвии с заданной речевой ситуацией.

33. Скажите, что вы любите природу Татарстана.

34. Спросите у друга, куда он поедет летом.

35. Поинтересуйтесь планами друга на завтра.

36. Скажите бабушке, что сегодня к вам придёт ваш друг.

37. Поздравьте друга с победой на соревнованиях.

38. Сез татар дустыгыздан хат алдыгыз. Сорауларга жавап биреп, аңа хат языгыз. Язма эшегез 80 суздэн торырга тиеш.

...Минем апам быел мәктәпне тәмамлады. Имтиханнарын уңышлы тапшырды. Киләчәктә ул табибә булырга meлu. Миңа да табиб һөнәре ошый.

... Сиңа нинди һөнәрләр ошый? Хәзерге вакытта тагын нинди һөнәрләр популяр? Киләчәктә синең кем буласың килә?

4 нче вариант

2 нче бүлек

Прочитайте текст. Определите, какие из приведённых утверждений 9-16 соответствуют содержанию текста (1 - текстка туры килә), какие не соответствуют (2 - текстка туры килми).

Профессор Әбүзәр Таһиров Казанда йөрәк авырулары буенча иң зур белгечләрнең берсе санала. Аңа күренер өчен, төрле шәһәрләрдән һәм авыллардан йөзләрчә кешеләр килә. Халык арасында аның абруе, даны бик зур. Әбүзәр Таһировның ягымлы, игътибарлы булуы һәм сәләте турында хәтта легендалар йөри. Бу гажәп тә түгел. Чөнки ул - татарлардан беренче табибларның берсе, 1911 нче елда ук Казан университетының медицина факультетын тәмамлаган, Казанда һәм Казан губернасында исеме аеруча билгеле булган бөек медик Казембекның һәм башка Казан профессорларының иң сәләтле укучыларыннан берсе. Шуның өстенә аның озын гомерле булуы, бик озак еллар буе эшләве де аны халык каршында югары күтәргән. «Әбүзәр абзый әле безнең бабайны да яки әткәйне, әнкәйне дә дәвалаган» - дип сөйләүчеләр аз түгел иде. Аны еш кына «мәңгелек доктор» диләр. Аннары Татарстанда һәм күрше республикаларда аның меңләгән укучылары эшли. Алар да остазларының данын күтәрәләр, билгеле. Ниһаять, аның бик зур жәмәгать һәм дәүләт эшлеклесе булуы, деньякүләм фәнни конференцияләрдә, конгрессларда катнашуы, анда докладлар ясавы, халык арасында әледән-әле лекцияләр укуы, матбугат битләрендә әледән-әле мәкаләләре чыгуы, радиода, телевидениедә ясаган чыгышлары да аның абруен халык каршында бик югары күтәргән иде.

(Г.Әпсәләмов буенча)

9. Әбүзәр Таһиров - танылган балалар табибы.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

10. Аны халык бик ярата.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

11. Аңа багышлап, шигырьләр язалар, җырлар ижат итәләр.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

12. Таһиров Казан медицина училищесын тәмамлаган.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

13. Аны еш кына «доктор Айболит» дип йөртәләр.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

14. «Безнең бабайны да дәвалаган» - дип әйтүчеләр куп.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

15. Республикабызда, аның данын күтәреп, бик куп укучылары эшли.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

16. Табиб мәкаләләр язарга да вакыт таба.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

17. Прочитайте тексты и установите соответствие между текстам А-Е и заголовками 1-8. Запишите свои ответы в таблицу. Используйте каждую цифру только один раз. В задании есть один лишний заголовок.

1. Көзге яңгырның куркытуы 5. Тузанның тузынуы

2. Ясминәнең тәрәзәләрне юуы 6. Әнисенең Ясминәне мактавы

3. Ясминәнең тәрәзәне ватуы 7. Кышның теләге

4. Кызның тәрәзәләргә карарга яратуы 8. Кояш нурларының өйгә керүе

A. Йокысыннан торгач та, Ясминә тәрәзәләргә карарга ярата. Тәрәзәләр елмаялар. «Тәрәзәләрем чиста, матур булсын, тирә-якка нур сипсеннәр!» - дип Ясминә аларны гел юа. Тәрәзәләр дә аңа яхшылык белән жавап бирә.

Ә. Урамда салкын кыш җитте. «Хәзер өйгә керәм, Ясминәне туңдырам, гөлләрне өшетәм!» - ди Кыш. «Юк, без сине кертмибез!» - ди тәрәзәләр.

Б. Көз җитте. «Әйдәгез, өйгә керик. Уенчыкларны юешлик! Ясминә дус кызлары белән уйнамасын,» - ди көзге яңгыр. «Юк, сезне дә кертмибез! Ландыш, Алия, Ясминә матур итеп уйныйлар! Дус, тату булырга кирәк!» - диләр тәрәзәләр.

B. Урамда тузаннар оча. «Әйдәгез, өйгә керәбез! Әнисе ачулансын», -диләр. Монда да тәрәзәләр ярдәмгә килә, тузанны кертмиләр.

Г. Ясминә тәрәзәләргә карады. Ә алар тузанлы, күңелсез. Кыз аларны чиста итеп юды.

Д. Кояш чыкты. Аньң җылы нурлары бар дөньяны яктыртты. Тәрәзәләр матур кояш нурларын бүлмәгә керттеләр. Алар кызларны урамга уйнарга чакырды.

Е. Шулвакыт эштән әнисе дә кайтты. Өйдәге тәртипне күреп, кызын бик мактады, рәхмәт әйтте. Тәмле күчтәнәчләр белән чәй эчтеләр. Аннары Ясминә урамга уйнарга чыгып китте. Ә тәрәзәләр елмаеп карап тордылар.

Текстлар

А

Ә

Б

В

Г

Д

Е

Исемнәр

3 нче бүлек

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами 18 - 25 так, чтобы они грамматически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словам. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 18 - 25.

Уку елы тәмамлангач, _____________________җәйге каникуллар башлана.

УКУЧЫ

19.

Җәй - елның иң матур_________________________________.

ВАКЫТ

20.

Июньдә мин авылга кунакка____________________________.

КАЙТЫРГА

21.

Анда ______________________________яраткан әбием яши.

МИН

22.

Авылда булганда, мин Сабан туе ________________ барам.

БӘЙРӘМ

23.

Дус кызларым белән бергә ____________________________

җиләккә йөрибез, елгада су коенабыз.

УРМАН

24.

Мин әбиемне бик __________________________________.

ЯРАТЫРГА

25.

_________________________________куллары бик йомшак.

ӘБИ

Прочитайте текст. Преобразуйте слова, написанные заглавными буквами в конце строк, обозначенных номерами 26-32 так, чтобы они грамматически лексически соответствовали содержанию текста. Заполните пропуски полученными словами. Каждый пропуск соответствует отдельному заданию 26-32.

Һәp ел фасылының үз _________________________, яме бар.

МАТУР

27.

Кыш__________________________ак карлары белән матур.

KӨМЕШ

28.

Күз ачкысыз ______________________________бураннар да үзенчә ямь бирә кышка.

КӨЧ

29.

Язын, бар дөньяны матурлап, ________________________

кошлар кайта.

ҖЫР

30.

Тирә-як дәртле,_________________________җырга күмелә.

МОҢ

31.

Карлар эрегәч, басуларда ______________________________

кыр эшләре башлана.

ЯЗ

32.

Җәйнең ___________________________ көннәрен кем генә сагынмый икән!

ЯМЬ

4 нче бүлек

В заданиях 33-37 необходимо написать реплики в соответствии с заданной речевой ситуацией.

33. Предупредите учителя, что вы заболели и не сможете быть на уроке.

34. Спросите у прохожего, где находится аптека.

35. Поинтересуйтесь у кассира, сколько стоит билет на этот спектакль.

36. Поздравьте сестру с днём рождения.

37.Сообщите другу, что вы ждёте его на улице.

38. Сез татар дустыгыздан хат алдыгыз. Сорауларга җавап биреп, аңа хат языгыз. Язма эшегез 80 сүздән торырга тиеш.

...Сыйныфташым Илдар авырып китте. Үзенә генә күңелсез булмасын өчен, мин аның янына көндә барып йөрдем. Бергә дәресләрне әзерләдек, телевизор карадык. Хәзер без-иң якын дуслар.

...Ә синең якын дустың кем исемле? Сез бер-берегезгә ничек ярдәм итәсез? Бергәләп кайларга йөрисез?

5 нче вариант

2 нче бүлек

Прочитайте текст. Определите, какие из приведённых утверждений 9 — 16 соответствуют содержанию текста (1 - текстка туры килә), какие не соответствуют (2 - текстка туры килми).

Куян балалары яз көне икесе бер вакытта туган булсалар да, берсе никтер нәни иде. Шуңа күрә аңа әнисе Кечкенә дип исем кушты, ә зуррагын Шалпан колак дип атады.

Әниләре киткәч, Шалпан колак белән Кечкенә уйнарга тотындылар. Түгәрәк аланда йөгереп аргач, ауган имән агачы төбенә барып ял иттеләр.

- Әйдә, шул төп аша сикереп уйныйбыз! - диде Шалпан.
Алар рәхәтләнеп уйнадылар.

Шуннан ерак түгел ямь-яшел яфраклы каен агачы үсеп утыра. Анда бер ана песнәк, оя ясап, йомырка салган да шул йомыркалардан нәни песнәкләр чыкканын көтеп утыра иде.

Песнәк куян балаларының йөгереп, сикереп уйнаганнарын оясыннан карап утырды.

- Менә минем дә нәни кошчыкларым булыр. Канат чыккач, алар очарга өйрәнерләр,- дип уйлап куйды.

Шулвакыт, Шалпан колак сикерәм дигәндә генә, агач төбе өстендә яткан кара чыбык торып басты.

Аның кара чыбык дип уйлаган әйберсе агулы кара елан икән.

Ул арада кара елан, чирәм өстеннән шуышып, туп-туры песнәк оялаган каенга таба китте.

Песнәк бик курыкты:

- Коткарыгыз!- дип кычкырды.

(Л.Кассилъ буенча)

9. Куян балалары икесе де кыш көне туганнар.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

10. Әтисе куяннарның берсенә Кечкенә дип исем кушты.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

11. Уйнап аргач, алар агач төбендә ял итәргә булдылар.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

12. Агачларньщ яфраклары саргая башлады.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

13. Каен агачында песнәк оясы бар.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

14. Тиздән песинең дә балалары булачак.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

15. Чыбыкка охшаган әйбер карга булып чыкты.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

16. Песнәк, еланның һөҗүмен күреп, ярдәм сорады.

1) текстка туры килә 2) текстка туры килми

17. Прочитайте тексты и установите соответствие между текстами А—Е и заголовками 1 — 8. Запишите свои ответы в таблицу. Используйте каждую цифру только один раз. В задании есть один лишний заголовок.

1. Куышта яши башлау 5. Егетләрнең ашарга әзерләүләре

2. Эзләгәнне табу 6. Мәгарәнең ачылуы

3. Кызларның укырга яратулары 7. Мәгарәгә барулары

4. Фисагурис мәгарәсе 8. Таулардагы матурлык.

А. Борын заманда Фисагурис дигән атаклы бик белемле бер галим булган. Шул галим үлгәч, гыйлемнәре югалмасын, китаплары таралып бетмәсен дип, барлык китапларын җыеп, бер мәгарәгә (пещерага) урнаштырганнар. Ул мәгарәнең ишек төбенә сакчылар куйганнар.

Ә. Менә шушы мәгарә ел саен бер вакытта өч сәгатькә генә ачыла. Һәркемгә дә анда керергә, башына сыйдыра алган кадәр белем алырга рөхсәт ителә. Ләкин аннан бер китапны да алып чыгарга яки язып алырга ярамый.

Б. Әбүгалисина бу сүзләрне ишетеп уйланды. Әбелхариска:

- Менә, без эзләгәнебезне таптык. Мәгарәгә керербез дэ аннан үзебезгә кирәкле белемнәрне алып чыгарбыз. Өч сәгатьтә әллә нәрсә алып булмас, шуна күрә яхшылап әзерләнергә, киләсе елда кереп, ел буенча мәгарәдә калырга кирәк булыр, - диде.