План конспект по уйгурскому языку 4-синипта өткәнләрни тәкрарлаш5-синип

Вақти 02.09 Уйғур тили 5-синип 3-5-бәтләр Дәрис № 1

Дәрисниң мавзуси: 4-синипта өткәнләрни тәкрарлаш.

Мәхсити: 1 4-синипта өткән материалларни әскә чүшириш, алған билимини байқаш вә чоңқурлаштуруш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа үгитиш

3. Тилға қизиқишини, ойлаш қабилийитини ашуруш

Дәрис түри: тәкрарлаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: һәрипләр йезилған карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: соал-жавап, тәһлил, оюн элементлири

Пайдиланған технология

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң 4-синипта алған билимини байқаш

ІІІ. Билимини тәкшүрүш.

1. Соал-жавап усули арқилиқ билимини байқаш:

1. Уйғур елипбәсидә нәччә һәрип, нәччә тавуш бар?

2. Созуқ вә үзүк тавушлар қанчә?

3. Тавуш билән һәрипниң пәрқи немидә?

4. Лексика дегән немә?

5. Сөзләрниң қандақ мәналирини билимиз?

6. Қайси сөз түркүмлирини билисиләр? Мисал кәлтүрүңлар

2. «Ким тапқур?»оюни. Оқуғучилар алған һәрипни фонетикилиқ тәһлил қилиду вә шу һәриптин башланған сөз ойлайду

ІV. Мустәһкәмләш

Көнүкмиләр ишләш арқилиқ билимини чоңқурлаштуруш.

1-көнүкмә. Сөзләрни тавушлуқ тәһлил қилиш. 7 оқуғучи тәһлил қилиду.

2-көнүкмини дәптәргә яздуруш. Шәрти бойичә орунлаш.

3-көнүкмә. Тахтида орунлаш 7 оқуғучи орунлайду.

4-көнүкмә. Тахтида 3 оқуғучи орунлайду.

5-көнүкмә. Мәтинни оқуп чиқиш, И.Алтынсарин тоғрисида билимини байқаш.

6-көнүкмә. Шәрти бойичә орунлаш.

V. Өйгә тапшурма. 5-бәт, 7-8-9-көнүкмини йезиқчә орунлаш (қатар бойичә)

Вақти 04.09 Уйғур тили 5-синип 5-6-бәтләр Дәрис № 2

Дәрисниң мавзуси: Қош, бириккән, ясалма сөзләрни тәкрарлаш

Мәхсити: 1 4-синипта қош, бириккән вә ясалма сөзләр тоғрисида алған

билимини байқаш вә чоңқурлаштуруш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа үгитиш

3. Тилға қизиқишини, ойлаш қабилийитини ашуруш, алған билимни

әмәлиятта қоллинишни үгитиш

Дәрис түри: тәкрарлаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: соал-жавап, тәһлил, оюн элементлири

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң 4-синипта қош, бириккән вә ясалма сөзләр тоғрисида алған билимини байқаш

ІІІ. Билимини тәкшүрүш.

1. Соал-жавап усули арқилиқ билимини байқаш:

1. Тахтидики сөзләрдин қош, бириккән, ясалма сөзләрни ажритип ейтип бериш.

2. Қош сөзләр дегән немә? Мисаллар кәлтүрүңлар

3. Бириккән сөзләр дәп қандақ сөзләрни атаймиз?

4. Ясалма сөзләргә мисаллар кәлтүрүңлар.

2. «Ким чапсан?»оюни. Оқуғучилар карточкиларда йезилған сөзләрниң түрини ениқлайду вә улар билән жүмлиләр ойлайду.

ІV. Мустәһкәмләш

Көнүкмиләр ишләш арқилиқ билимини чоңқурлаштуруш.

13-көнүкмә. Сөзләрни оқуп, уларниң ясилиш йоллирини ейтип бериш.

14-көнүкмини дәптәргә яздуруш. Шәрти бойичә орунлаш. Жүмлиләр ойлаш.

15-көнүкмә. Тахтида орунлаш 7 оқуғучи орунлайду.

16-көнүкмә. Еғизчә орунлайду.

17-көнүкмә.Тепишмақлар тепиш.

V. Өйгә тапшурма. 5 тин 15 сөз сөз ойлап йезип келиш

Вақти 07.09 Уйғур тили 5-синип 7-9-бәтләр Дәрис № 3

Дәрисниң мавзуси: Жүмлә вә униң түрлирини тәкрарлаш

Мәхсити: 1 Жүмлә һәққидә чүшәнчисини байқаш вә кәңәйтиш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, пикир қилишқа үгитиш

3. Ойлаш қабилийитини қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: Арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, көнүкмиләр топлими, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап, баянлаш

Пайдиланған технология

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ жүмлә вә униң түрлири һәққидә чүшәнчисини байқаш вә кәңәйтиш.

ІІІ. Өй тапшурмисини вә билимини тәкшүрүш

1. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

2. Соал-жавап усули арқилиқ жүмлә, униң түрлири һәққидики чүшәнчисини байқаш.

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

Таблица арқилиқ чүшәндүрүш.

1. Оқуғучилар төвәнки синипларда алған билимини әскә чүшириду.

Жүмлә - аяқлашқан ой-пикирни билдүридиған, мәлум аһаң билән ейтилидиған сөзләрниң топи яки бир сөз. М: Күз. Тәбиәт алтун рәңгә кирмәктә. Дехан атилар яз бойи қилған әмгигиниң шарапитини көрүватиду.

Жүмлиләр қурулушиға қарап 2 түргә бөлүниду: аддий жүмлә вә қошма жүмлә. 1. Хаманлар ашлиққа толди. Көмүқонақни хиллаш ишлири қизғин кетип бариду.

2. Хаманлар ашлиққа толуп, көмүқонақ хиллаш ишлири қизғин кетип бариду.

Һәр қандақ жүмлә аңлитидиған мәнасиға қарап 3 түргә бөлүниду: хәвәр, соал вә үндәш жүмлиләр.

V. Йеңи дәристә чүшәнгинини тәкшүрүш вә мустәһкәмләш

20-көнүкмини шәрти бойичә оунлаш. 21-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

22-көнүкмә шәрти бойичә орунлиниду.28-көнүкмини йезиқчә орунлаш. 29-30-31-көнүкмиләр қатар бойичә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ.

VІІ. Өйгә тапшурма. 34-көнүкмини йезип келиш

Вақти 18.09 Уйғур тили 5-синип 4-бәт Дәрис № 8

Дәрисниң мавзуси: Диктант «Күзлүги»

Мәхсити: 1. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа үгитиш

2. Өтүлгән мавзуларни мустәһкәмләш

3. Әдәбий китап оқушқа дәвәт қилиш

Дәрис түри: билимини байқаш.

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: билимини тәкшүрүш

Қоллинилидиған усуллар: баянлаш

Пайдиланған технология

Йеңи уқумлар

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Язма иш арқилиқ оқуғучиларниң өткән мавзулар бойичә алған билимини тәкшүрүш, саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа дәвәт қилиш

ІІІ. Диктант йезиш қаидилирини әскә чүшириш

Имла вә пунктуация қаидилирини әскә елиш

ІV. Диктант мәтини билән тонуштуруш.

Ш. Өмәрова. Диктантлар топлими. 4-бәт. «Күзлүги»

98 сөз

V. Өйгә тапшурма бериш

«Хаманда» мавзусиға қисқа мәтин түзүш

Вақти 04.09 Уйғур тили 5-синип 10-11-бәтләр Дәрис № 2

Дәрисниң мавзуси: Әдәбий тил нормилири тоғрилиқ умумий чүшәнчә

Мәхсити: 1 Йеңи мавзуни чүшәндүрүш, әдәбий тил һәққидә

билимини мустәһкәмләш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, бағлинишлиқ сөзләшкә адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, әдәбиятқа вә тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, мәтинләр

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: әдәбий тил, еғизчә нутуқ, язма нутуқ

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №3, №4, №8, №11, №15, №18, №20

1. Көнүкмини тәһлил қилиш

2. Әдәбият, әдәбий китап то,рисида чүшәнчисини байқаш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш

1. Тил мәдәнийити – жүмлиләрни тоғра түзүш, сөз вә аталғуларни өз орнида қоллиниш, пикирни бағлинишлиқ ейтиш.

2. Әдәбий тилниң шәкиллиниши тил билән йезиққа мунасивәтлик.

3. Тил вә йезиқ – қатнаш қурали

4. Еғизчә нутуқта сөзләр тавуш блән ипадилиниду, язма нутуқта – һәрипләр билән.

5. Еғизчә нутуқта тавушлар нутуқ әзалири арқилиқ әмәлгә ашиду.

6. Еғизчә вә язма нутуқ қаидилиригә риайә қилғандила әдәбий тил ениқ, таза болуши мүмкин.

7. Һәр қандақ милләтниң әдәбий тили болиду.

V. Мустәһкәмләш.

1. 35-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

2. 36-көнүкмә тахтида вә дәптәргә орунлиниду.

3. 37-көнүкмә йезиқчә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ.

VІІ. Өйгә тапшурма. 10-11-бәтләрни оқуш. 38-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 06.09 Уйғур тили 5-синип 11-19-бәтләр Дәрис № 3

Дәрисниң мавзуси: Мәтин тоғрилиқ умумий чүшәнчә

Мәхсити: 1 Йеңи мавзуни чүшәндүрүш, мәтин вә униң түрлири һәққидә

билимини мустәһкәмләш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, бағлинишлиқ сөзләшкә адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, әдәбиятқа вә тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, мәтинләр

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: мурәккәп синтаксислиқ пүтүнлүк, хәт беши (абзац), бап, параграф, дидактика, публицистика, илмий-аммибап, рәсмий мәтинләр

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №2, №5, №7, №1-01, №15, №18, №20

1.Әдәбий тилниң лексикилиқ нормилири дегән немә?

2.Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш

Оқуғучиларға карточкилар берилип, муәллим йеңи мавзуни чүшәндүриду.

Муәллипниң сөзини, йезилған яки нәшир қилинған вә грамматикилиқ жәһәттин бағлинип кәлгән әмгигиниң бир парчисини мәтин дәймиз. Мәтин адәттә бир-биригә зич бағлинип кәлгән болуп, муәллипниң бирәр вақиәгә, һадисигә бағлиқ баян қилған ой-пикрини, мулаһизилирини ипадиләш үчүн хизмәт қилиду.Мәтин йезиқта бир яки бир нәччә абзац арқилиқ ипадилиниши мүмкин. Һәр қандақ мәтин бирәр мавзу асасида түзүлгән болуп, униң ичидики жүмлиләр мавзуни ечип бериш хизмитини атқуриду.

Мәтин баянлаш, тәсвирләш вә муһакимә қилиш болуп үчкә бөлүниду.

1. Баянлаш мәтини немә болғанлиғини вә қандақ һадисә йүз бәргәнлигини ипадиләйду.

2. Тәсвирләш мәтинидә адәм, нәрсә, һайванларниң һәр хил бәлгүлири тәсвирлиниду.

3. Муһакимә қилиш мәтинидә вақиә, һадисә, чүшәнчиләрниң пәйда болуш, инкар қилиниш сәвәплири баян қилиниду.

Услуб жәһәттин мәтинлар төвәндикичә бөлүниду:

1. Бәдиий услуб мәтини

2. Публицистикилиқ мәтин

3. Илмий мәтин

4. Илмий-аммибап мәтин

5. Рәсмий мәтин

V. Мустәһкәмләш.

1. Оқуғучилар берилгән мәтинләрниң түрини ениқлайду.

2. 39-40-41-көнүкмиләр еғизчә орунлиниду. 44-көнүкмә тахтида вә дәптәргә орунлиниду.

3. 45-46-47 көнүкмиләр еғизчә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ.

VІІ. Өйгә тапшурма. 11-19-бәтләрни оқуш. 56-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 09.09 Уйғур тили 5-синип 19-21-бәтләр Дәрис № 4

Дәрисниң мавзуси: Фонетика вә графика һәққидә чүшәнчә

Мәхсити: 1 Фонетика, графика һәққидә чүшәнчә бериш, тавуш вә һәрип

тоғрисидики билимини мустәһкәмләш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, мәтинләр

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: фонетика, графика, фонограмма, фонендоскоп, граммофон фонометр, патефон, стенографист, топограф, телеграфистка, автография, монография, графология

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкш-ш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №2, №3, №7, №10, №14, №17, №19

1. Әдәбий тил дәп қандақ тилни атайду?

2. Мәтин дегән немә? Униң түрлирини атап бериңлар.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш

Дәрис 64-көнүкмини ишләштин башлиниду. Оқуғучилар тахтида көнүкмини шәрти бойичә орунлайду.

Фонетика – тилдики тавушларни тәкшүрәйдиған илим. Фонетика грек (юнан) тилидики үн, тавуш мәнасидин келип чиққан.

Тилдики тавушларниң йезилиши графика дәп атилиду. Графика грек тилидин тәржимә қилғанда йезиқ, сизиқ дегән мәнани бериду.

Графика тилдики тавуш вә һәрипләрниң өз ара қошулуп келиши һәм уларниң дурус йезилишини тәкшүрәйдиған пән.

Фонограмма - тавуш йезилған диск, лента, пленка.

Фонендоскоп – медицинилиқ қурал, ағриқни тәкшүрүш үчүн қоллинилиду.

Граммофон, патефон – пластинка ойнитидиған музыка қурали.

Фонометр - тавушниң, ваң-чуңниң қаттиқлиғини өлчәйдиған әсвап

Стенографист – сөзләватқан адәмниң сөзини йезип олтиридиған адәм

Топограф – Самолет яки космостин йәр бетини чүширип, хәритә сизидиған кәсип егиси

V. Мустәһкәмләш.

1. 65-көнүкмә еғизчә орунлиниду. 66-көнүкмә тахтида вә дәптәргә орунлиниду.

67-көнүкмини ядқа елиш

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ.

VІІ. Өйгә тапшурма. 19-20-бәтләрни оқуш. 68-көнүкмини еғизчә орунлаш

Вақти 11.09 Уйғур тили 5-синип 22-24-бәтләр Дәрис № 4

Дәрисниң мавзуси: Нутуқ әзалири вә уларниң хизмити

Мәхсити: 1 Нутуқ әзалири, уларниң хизмити тоғрисида чүшәнчә бериш,

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, мәтинләр

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: әдәбият, мәрипәт, нутуқ органлири.

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №4, №5, №9, №12, №16, №19, №21

1. Фонетика дегән немә?

2. Графика дегинимиз немә?.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш Төвәндики соалларға жавап елип, мавзу чүшәндүрүлиду

І. Оқуғучилар билгәнлирини әскә чүшириду. Төвәндики соаллар берилиду.

1. Биз тавушларни ейтқанда қайси нутуқ әзалири қатнишиду?

Сөзләшкә қатнишидиған өпкә, канай, боғуз, тавуш түгүчлири, таңлай, тил вә ләвләр нутуқ органлири дәп атилиду.

Нутуқ органлириниң ярдими арқилиқ тил тавушлири пәйда болиду.

V. Мустәһкәмләш.

1.69-көнүкмә еғизчә орунлиниду. Сөзләр чүшәндүрүлиду.

2. 70-көнүкмә еғизчә орунлаш

3. 71-көнүкмә дәптәргә орунлиниду.

4. 73-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

Тахтида оқуғучилар сөзләрни ойлап язиду.

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ.

VІІ. Өйгә тапшурма. 22-24-бәтләрни оқуш. Үзүк тавуштин башланған 10 сөз, созуқ тавуштин башланған 10 сөз йезиш

НУТУҚ ӘЗАЛИРИ

[pic]

[pic]

Патефон

[pic]

Граммофон

[pic]

Фонометр

[pic]

Фонендоскоп

Вақти 13.09 Уйғур тили 5-синип 24-26-бәтләр Дәрис № 6

Дәрисниң мавзуси: Нутуқ тавушлириниң ясилиши

Мәхсити: 1 Тил тавушлириниң ясилиши тоғрисида билим бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: симфония, опера, мирасхор, әрбап

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң тавушларниң ясилиши һәққидики билимини мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш.

1. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

2. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш

Нутуқ әзалириниң хизмити һәр хил болиду. Тавуш пәйда қилиш үчүн авал өпкигә һава алимиз. У канай арқилиқ боғузға келип, андин тавуш түгүчлирини титиритип өткәндә үн яки аваз пәйда болиду. Тавуш түгүчлиригә сүркишип өткәндә шавқун п»да болиду.

Бәзи тавшларни ейтқанда түгүчләр титирәйду, бәзилирини ейтқанда титиримәйду.

М,Н,Ң тавушлирини ейтқанда аваз яки шавқун бурун бошлуғи арқилиқ өтиду, қалған тавушларни ейтқанда аваз ағиз бошлуғидин өтиду.

V. Мустәһкәмләш.

1. 74-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

2. 75-көнүкмини дәптәргә орунлаймиз.

3. 76-көнүкмә тахтида орунлиниду

4.77-көнүкмини еғизчә орунлаш

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 24-26-бәтләрни оқуш. 78-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 16.09 Уйғур тили 5-синип 22-29-бәтләр Дәрис № 7

Дәрисниң мавзуси: Уйғур тилиниң елипбәси

Мәхсити: 1 Елипбә тоғрисида чүшнәчисини чоңқурлаштуруш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, мәтинләр

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: елипбә, алфавит

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №4, №5, №9, №12, №16, №19, №21

1. Фонетика дегән немә? Графика дегинимиз немә?.

2. Нутуқ әзалири қайсилар вә улар қандақ хизмәт атқуриду?

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш

І. Оқуғучилар билгәнлирини әскә чүшириду. Төвәндики соаллар берилиду.

1. Алфавит дегән немә?

2. Немә үчүн алфавитни яхши билишимиз керәк?

3. уйғур алфавитида тавушларни ипадилимәйдиған бәлгүләр барму?

4. Жүп тавушлардин ясалған бәлгүләр қайсилар?

5. Бир тилниң алфавити иккинчи тилниң алфавитиға охшап келиши мүкинму?

Тахтида нутуқ әзалириниң сүрити көрситилиду вә оқуғучиларға тавушларниң ясилиши көрситилиду.

ІІ. Алфавит – һәрипләрниң мәлум тәртип билән йезилған тизими. «Альфа», «вита» дегән грек алфавитиниң баш һәриплириниң намлириниң қошуп ейтилишидин пәйда болған.

Елипбә сөзиму әрәп алфавитиниң баштики икки һәрипи «елип», «бә» намлириниң қошуп ейтилишидин һәсил болған.

Оқуғучилардин уйғур вә қазақ, рус алфавитлирини әскә чүшириш тәләп қилиниду.

Алфавиттики һәр бир һәрипниң нами болиду. Ядқа били луғәттики сөзләрни, справочниклардики киши фамилиялирини, луғәттики сөзләрни вә башқиму керәклик мәлуматларни тенимәй тепишқа ярдәм бериду.

V. Мустәһкәмләш.

1.70-71-73-көнүкмиләр еғизчә орунлиниду. 83-көнүкмә йезиқчә орунлиниду. 75-76-көнүкмә тахтида вә дәптәргә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ.

VІІ. Өйгә тапшурма. 22-29-бәтләрни оқуш. 84-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 23.09 Уйғур тили 5-синип 30-32-бәтләр Дәрис № 10

Дәрисниң мавзуси: Тавушларниң бөлүнүши. Созуқ тавушлар вә уларниң

алаһидиликлири

Мәхсити: 1 Созуқ тавушлар вә уларниң түрлири тоғрисида билим бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: профессионал, намайән, ижадийәт, Ату пажиәси.

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушлар һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №4, №8, №10, №14, №17, №21, №24

1. Карточкилар берилиду. 5 карточка.

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

Қизиқишини ойғитиш. Оқуғучилар дәсләп, созуқ, андин үзүк тавушлардин башланған сөзләрни ойлайду.

Тавушлар қандақ силиду дәп ойлайсиләр?

Тахтида схема арқилиқ чүшәндүрүлиду.

Созуқ тавушлар – һеч тосалғусиз әркин ейтилидиған тавушлар. Уйғур тилида 10 созуқ тавуш бар.

Үзүк тавушлар – бирәр тосалғулуққа учрап етилидиған тавушлар. Уйғур тилида 26 үзүк тавуш бар.

Уйғур тилида икки тавшутин тәркип тапқан қош тавушлуқ һәрипләр бар: е, ю, я.

Е тавуши пәқәт рус тилидин киргән сөзләрдила келиду.

Созуқ тавушлар тил вә ләвниң һәрикитигә қарап бөлүниду.

V. Мустәһкәмләш.

1. 87-көнүкмә еғизчә орунлиниду. 88-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

2. 89-көнүкмини дәптәргә орунлаймиз.

3. 90-көнүкмә тахтида орунлиниду

VІ. Бәкитиш. Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма.29-30-бәтләрни оқуш.10дин сөз йезип келиш

Вақти 25.09 Уйғур тили 5-синип 30-32-бәтләр Дәрис № 11

Дәрисниң мавзуси: Қелин вә инчикә созуқ тавушлар

Мәхсити: 1 Қелин вә инчикә созуқ тавушлар тоғрисида билим бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: профессионал, «Ату» пажиәси

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушлар һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш.

1. Карточкилар арқилиқ билимини байқаш.

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш. Қелин вә инчикә созуқ тавушлар

Тахтида схема арқилиқ чүшәндүрүлиду.

Созуқ тавушларни ейтқанда тилниң қайси қисмида пәйда болушиға қарап кәң вә тар созуқ тавушлар дәп иккигә бөлүмиз.

Қелин созуқ тавушлар –тилниң арқа қисмида ясалған тавушлар: а, о,у, ы, е, и.

Инчикә созуқ тавушлар – тилниң алдинқи қисмида ясалған тавушлар: ә, е, ө, ү, и, э.

Һәм қелин, һәм инчикә тавушлар: е, и.

V. Мустәһкәмләш.

1. 92-көнүкмә тахтида орунлиниду.

2. 93-көнүкмини дәптәргә орунлаймиз.

3. 94-көнүкмә тахтида орунлиниду

4. Һәр оқуғучиға тавушлар берилиду. Уларни фонетикилиқ тәһлил қилиш.

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 30-32-бәтләрни оқуш. 95-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 26.09 Уйғур тили 5-синип 33-34-бәтләр Дәрис № 12

Дәрисниң мавзуси: Кәң вә тар созуқ тавушлар

Мәхсити: 1 Кәң вә тар созуқ тавушлар тоғрисида билим бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: этюдник, деңиз, океан

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушлар һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №1, №3, №9, №11, №16, №21, №22

1. Карточкилар берилиду. 5 карточка.

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш. Кәң вә тар созуқ тавушлар

Тахтида схема арқилиқ чүшәндүрүлиду.

Созуқ тавушларни ейтқанда ағизниң ечилиши бир хил әмәс. Шуниңға қарап, улар кәң вә тар созуқ тавушлар болуп иккигә бөлүниду.

Кәң созуқ тавушлар – еғизниң кәң ечилиши билән ясалған тавушлар: а, ә, о, ө, е, э.

Тар созуқ тавушлар – еғизниң тар ечилиши билән ясалған тавушлар: у, ү, и, ы.

V. Мустәһкәмләш.

1. 98-көнүкмә тахтида орунлиниду. Кәң созуқ тавушлар бар 10 сөз, тар созуқ тавушлар бар 10 сөз йезиш.

2. 99-көнүкмини дәптәргә орунлаймиз. Көп чекитләрниң орниға керәклик сөзләрни қоюш.

3. 100-көнүкмә тахтида орунлиниду

4. Һәр оқуғучиға тавушлар берилиду. Уларни фонетикилиқ тәһлил қилиш.

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 33-34-бәтләрни оқуш. 101-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 30.09 Уйғур тили 5-синип 34-36-бәтләр Дәрис № 13

Дәрисниң мавзуси: Ләвләшкән вә ләвләшмигән созуқ тавушлар

Мәхсити: 1 Созуқ тавушлар тоғрисида билимини кәңәйтиш, ләвләшкән вә ләвләшмигән созуқ тавушларниң бөлүнүшини чүшәндүрүш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини ашуруш, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушлар һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №5, №8, №12 №14, №15, №24, №26

1. Тавушлар йезилған карточкилар берилиду. Берилгән тавушни тәһлил қилиш, сөз ойлаш вә жүмлә ичидә кәлтүрүш

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш. Кәң вә тар созуқ тавушлар

Созуқ тавушларни ейтқанда ләвләрниң һәрикити бир хил әмәс. Шуниңға қарап, улар ләвләшкән вә ләвләшмигән созуқ тавушлар болуп иккигә бөлүниду.

Ләвләшкән созуқ тавушлар – ләвләр алға қарап созулғанда ясалған тавушлар: о, ө, у, ү.

Ләвләшмигән созуқ тавушлар – тәләппуз қилғанда ләвләр алға қарап созулмайдиған тавушлар: а, ә, е, и, ы, э.

V. Мустәһкәмләш.

1. 102-көнүкмә тахтида орунлиниду. Ләвләшкән созуқ тавуш бар сөзләрниң астиға сизиш.

2. 102-көнүкмини дәптәргә орунлаймиз. Көп чекитләрниң орниға керәклик сөзләрни қоюш.

3. 104-көнүкмә тахтида орунлиниду

4.105-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 34-36-бәтләрни оқуш. 108-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 07.10 Уйғур тили 5-синип 12-бәт Дәрис № 16

Дәрисниң мавзуси: Диктант «Күз айлирида»

Мәхсити: 1. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа үгитиш

2. Өтүлгән мавзуларни мустәһкәмләш

3. Әдәбий китап оқушқа дәвәт қилиш

Дәрис түри: билимини байқаш.

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: билимини тәкшүрүш

Қоллинилидиған усуллар: баянлаш

Пайдиланған технология

Йеңи уқумлар

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Язма иш арқилиқ оқуғучиларниң өткән мавзулар бойичә алған билимини тәкшүрүш, саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа дәвәт қилиш

ІІІ. Диктант йезиш қаидилирини әскә чүшириш

Имла вә пунктуация қаидилирини әскә елиш

ІV. Диктант мәтини билән тонуштуруш.

Ш. Өмәрова. Диктантлар топлими. 12-бәт. «Күз айлирида»

98 сөз

V. Өйгә тапшурма бериш

Созуқ тавушларни тәкрарлаш

Вақти 20.09 Уйғур тили 5-синип -бәт Дәрис № 9

Дәрисниң мавзуси: Көнүкмиләр үстидә иш

Мәхсити: 1. Диктант хаталири үстидә ишләш арқилиқ саватлиқ вә чирайлиқ

йезишқа үгитиш

2. Өтүлгән мавзуларни мустәһкәмләш, билимини чоңқурлаштуруш

3. Өз алдиға ишләшкә дәвәт қилиш

Дәрис түри: қайтилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, көнүкмиләр топлими, һәр хил тапшурмилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап, чепишиш

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң өткән мавзулар бойичә алған билимини тәкшүрүш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. Йезиқчә тапшурмини тәһлил қилиш

ІV. Билимини тәкшүрүш

1. Диктант хаталири үстидә иш. Оқуғучилар хата әвәткән сөзлириниң қаидилирини есигә чүширип, улар билән жүмлә ойлап, дәптәрлиригә язиду.

2. Оқуғучиларни билимини байқаш. Фонетика, созуқ тавушлар вә уларниң бөлүнүши бойичә билимини байқаш.

3. Һәрипләр йезилған карточкиларни елип, ениқлаш вә сөз ойлаш. Оқуғучилар улар билән жүмлә ойлап язиду, тахтида ишләйду.

4. Мақалларни ейтқузуш вә улардики тавушларни тәһлил қилиш.

5. Бир-биригә соал қоюш

V. Мустәһкәмләш.

VІ. Йәкүнләш вә баһалаш

VІІ. Өйгә тапшурма бериш

«Мән сөйгән пәсил» мавзусиға қисқа һекайә йезиңлар.

Вақти .10 Уйғур тили 5-синип 42-43-бәтләр Дәрис № 14

Дәрисниң мавзуси: Созуқ тавушларниң әкси тәсират қануни

Мәхсити: 1 Созуқ тавушлар һәққидики билимини кәңәйтиш вә уларниң әкси тәсират қануни тоғрисида чүшәнчә бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушларниң әкси тәсират қануни һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №5, №8, №12 №14, №15, №24, №26

1. Тавушлар йезилған карточкилар берилиду. Берилгән тавушни тәһлил қилиш, сөз ойлаш вә жүмлә ичидә кәлтүрүш

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

1. Дәрис 117-көнүкмини орунлаштин башлиниду. Пәриқләндүрүлгән сөзләрдики созуқ тавушларни тәһлил қилиш.

2. Сөздә кейинки созуқ тавушниң алдинқи созуқ тавушқа тәсир қилип, уни өзгәртиши әкси тәсират қануни дәп атилиду.

3. Созуқ тавушларниң әкси тәсирати бир боғумлуқ томур сөз билән қошумчә арилиғида болиду. Мәсилән: қаш-қеши, таш-теши, бағ-беғим, тәр-териш в.б.

V. Мустәһкәмләш.

1. 118-көнүкмә тахтида орунлиниду. Е тавушиниң қайси тавуштин өзгәргәнлигини ейтип бериңлар.

2. 119-көнүкмини дәптәргә орунлаймиз. А, ә тавушлири бар сөзләргә тәркивидә и тавуши бар қошумчиларни улап, а, ә тавушлирини е тавушиға новәтлишидиған қилип йезиш..

3. 120-көнүкмә тахтида орунлиниду

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 42-43-бәтләрни оқуш. 121-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 11.10 Уйғур тили 5-синип 43-45-бәтләр Дәрис № 18

Дәрисниң мавзуси: Созуқ тавушларниң күчсизлиниш қануни

Мәхсити: 1 Созуқ тавушларниңкүчсизлиниш қануни тоғрисида чүшәнчә бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушларниң әкси тәсират қануни һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №5, №8, №12 №14, №15, №24, №26

1. Тавушлар йезилған карточкилар берилиду. Берилгән тавушни тәһлил қилиш, сөз ойлаш вә жүмлә ичидә кәлтүрүш

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

1. Дәрис 122-көнүкмини орунлаштин башлиниду. Пәриқләндүрүлгән сөзләрдики созуқ тавушларни тәһлил қилиш. Тазилиқ – таза+лиқ, ямини – яман+и, алдирисаң – алдира+саң, соғиси – соға+си, һайдиғини – һайдиған+и, һүшқетиши – һүшқат+иши, яриду – ярар+ду.

2. Урғусиз боғумдики созуқ тавушниң адәттикидин күчсиз ейтилишини яки ейтилмай чүшүп қелишини созуқ тавушларниң күчсизлиниш қануни дәп атилиду.

V. Мустәһкәмләш.

1. 123-көнүкмә шәрти бойичә тахтида орунлиниду.

2. Тахтида жүмлиләр йезиш арқилиқ йеңи мавзу бойичә алған билимини мустәһкәмләш. Биз бағда ойнап жүрәттуқ. Туюқсизла егиз кокатлар арисида һәрә угисини көрүп қалдуқ. Қалиғачлар далинимизниң лимиға уга селишқа башлиди.

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 43-45-бәтләрни оқуш. 124-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 14.10 Уйғур тили 5-синип 45-49-бәтләр Дәрис № 19

Дәрисниң мавзуси: Созуқ тавушларниң новәтлишиши вә чүшүп қелиши

Мәхсити: 1 Созуқ тавушларниң новәтлишиши вә чүшүп қелиши тоғрисида чүшәнчә бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар: аппарат, баскетбол, троллейбус

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушларниң әкси тәсират қануни һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №4, №7, №11 №13, №10, №23, №25

1. Карточкилар берилиду. Берилгән жүмлидики пәриқләндүрүлгән сөзләрни тәһлил қилиш, қанунни ениқлаш

2. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

3. Йезиқчә тапшурмини (124-көнүкмә) тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

Созуқ тавушларниң новәтлишиши

1. Ейтқанда бир созуқ тавушниң иккинчи бир созуқ тавуш билән алмишиши созуқ тавушларниң новәтлишиши дәп атилиду.

2. А, ә тавушлири е тавушиға: бәл-бели, бағ-беғи, дан-дени, ғәм-ғемим

3. Бир боғумлуқ сөзләрдики адәттикидин узун ейтилидиған а, ә тавушлири е ға новәтләшмәйду: тар-тари, бар-бари, сан-сани.

4. А, ә тавушлири и тавушиға: һәрә-һәриси, бала-балиси, ара-ариси.

5. И тавуши у, ү тавушлириға: тоқи-тоқудум, тони-тонумақ, тонудум

6. У тавуши и тавушиға: йезипту -йезиптидәк, беқипту – беқиптидәк

7. А тавуши о тавушиға:

Созуқ тавушларниң чүшүп қелиши

1. Уйғур тилида сөзләргә қошумчилар уланғанда бәзи созуқ тавушлар чүшүп қалиду.: И тавуши: ағиз-ағзи, бәхит-бәхтим, рәсим-рәсмиңиз.

У тавуши: бәрән-бәрнәм, орун-орнида.

Ү тавуши: көңүл-көңлүм, көхулуқ-хулқи.

2. Икки сөздин бириккән сөзләрниң оттурисидики бир тавуш чүшүп қалиду: бериптекән-берипту екән, Алтөй-Алтә өй, кәлседи-кәлсә еди

3. Е һәрипи уйғур тилида сөзниң 1-боғумида йезилиду. Рус тилидин киргән сөзләрдә Е ахирқи боғумда кәлсә, сөзгә қелин қошумчә улиниду.

4.О, ө һәриплири аддий сөзләрниң 1-боғумидила йезилиду.

5. Э, ы һәриплири пәқәт рус тилидин киргән сөзләрдила йезилиду.

6. Я, Ю һәриплиригә аяқлашқан сөзләргә қошумчиларниң қелин шәкли улиниду.

7. Термин сөзләр билән рус тилидин киргән киши исимлири Я һәрипигә аяқлашса, уларға инчикә қошумчә улиниду.

V. Мустәһкәмләш.

1. 125-көнүкмә шәрти бойичә тахтида орунлиниду.

2. 126-көнүкмә. Йезиқчә орунлиниду. Қатар бойичә.

3. 129-көнүкмини тахтида орунлайду.

4. 130-көнүкмә еғизчә орунлиниду. 131- тахтида 2 оқуғучи орунлайду.

1. 137,138-139-көнүкмә шәрти бойичә дәптәргә орунлиниду. Қатар бойичә

2. 140-144-146-көнүкмә. Йезиқчә тахтида орунлиниду..

3. 152-153-көнүкмини тахтида орунлайду.

4. 155-156-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 45-49-бәтләрни оқуш. 136-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 17.10 Уйғур тили 5-синип 49-56-бәтләр Дәрис № 19

Дәрисниң мавзуси: Созуқ тавушларниң чүшүп қелиши вә имласи

Мәхсити: 1 Созуқ тавушларниң чүшүп қелиши вә имласи тоғрисида чүшәнчә бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучи-ни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң созуқ тавушларниң чүшп қелиши вә имласи һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. №4, №7, №11 №13, №10, №23, №25

1. Оқуғучилар бир-биригә өтүлгән мавзулар бойичә соаллар қойиду.

2. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

1. Уйғур тилида сөзләргә қошумчилар уланғада бәзи созуқ тавушлар чүшүп қалиду.: И тавуши: ағиз-ағзи, бәхит-бәхтим, рәсим-рәсмиңиз.

У тавуши: бәрән-бәрнәм, орун-орнида.

Ү тавуши: көңүл-көңлүм, көхулуқ-хулқи.

2. Икки сөздин бириккән сөзләрниң оттурисидики бир тавуш чүшүп қалибу: бериптекән-берипту екән, Алтөй-Алтә өй, кәлседи-кәлсә еди

3. Е һәрипи уйғур тилида сөзниң 1-боғумида йезилиду. Рус тилидин киргән сөзләрдә Е ахирқи боғумда кәлсә, сөзгә қелин қошумчә улиниду.

4.О, ө һәриплири аддий сөзләрниң 1-боғумидила йезилиду.

5. Э, ы һәриплири пәқәт рус тилидин киргәнсөзләрдила йезилиду.

6. Я, Ю һәриплиригә аяқлашқан сөзләргә қошумчиларниң қелин шәкли улиниду.

7. Термин сөзләр билән рус тилидин киргән киши исимлири Я һәрипигә аяқлашса, уларға инчикә қошумчә улиниду.

V. Мустәһкәмләш.

1. 137138-139-көнүкмә шәрти бойичә дәптәргә орунлиниду. Қатар бойичә

2. 140-144-146-көнүкмә. Йезиқчә тахтида орунлиниду..

3. 152-153-көнүкмини тахтида орунлайду.

4. 155-156-көнүкмә еғизчә орунлиниду.

VІ. Бәкитиш.

Соал-жавап усули арқилиқ йеңи мавзу бәкитилиду.

VІІ. Өйгә тапшурма. 49-56-бәтләрни оқуш. 154-көнүкмини йезиқчә орунлаш

Вақти 07.10 Уйғур тили 5-синип 6-бәт Дәрис №

Дәрисниң мавзуси: Диктант «Мениң достум»

Мәхсити: 1. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа үгитиш

2. Өтүлгән мавзуларни мустәһкәмләш

3. Әдәбий китап оқушқа дәвәт қилиш

Дәрис түри: билимини байқаш.

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: билимини тәкшүрүш

Қоллинилидиған усуллар: баянлаш

Пайдиланған технология

Йеңи уқумлар

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Язма иш арқилиқ оқуғучиларниң өткән мавзулар бойичә алған билимини тәкшүрүш, саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа дәвәт қилиш

ІІІ. Диктант йезиш қаидилирини әскә чүшириш

Имла вә пунктуация қаидилирини әскә елиш

ІV. Диктант мәтини билән тонуштуруш.

Ш. Өмәрова. Диктантлар топлими. 6-бәт. «Мениң достум»

102 сөз

V. Өйгә тапшурма бериш

Созуқ тавушларни тәкрарлаш

Вақти 10.10 Уйғур тили 5-синип -бәт Дәрис № 17

Дәрисниң мавзуси: Көнүкмиләр үстидә иш

Мәхсити: 1. Диктант хаталири үстидә ишләш арқилиқ саватлиқ вә чирайлиқ

йезишқа үгитиш

2. Өтүлгән мавзуларни мустәһкәмләш, билимини чоңқурлаштуруш

3. Өз алдиға ишләшкә дәвәт қилиш

Дәрис түри: қайтилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, көнүкмиләр топлими, һәр хил тапшурмилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап, чепишиш

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Саламлишиш, оқуғучиларни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң өткән мавзулар бойичә алған билимини тәкшүрүш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш. Йезиқчә тапшурмини тәһлил қилиш

ІV. Билимини тәкшүрүш

1. Диктант хаталири үстидә иш. Оқуғучилар хата әвәткән сөзлириниң қаидилирини есигә чүширип, улар билән жүмлә ойлап, дәптәрлиригә язиду.

2. Оқуғучиларни билимини байқаш. Фонетика, тавушлар вә уларниң бөлүнүши бойичә билимини байқаш.

3. Оқуғучилар берилгән һәрипләр билән сөзләрни, сөзләр билән жүмлә ойлап язиду, тахтида ишләйду.

4. Мақалларни ейтқузуш вә улардики тавушларни тәһлил қилиш.

5. Бир-биригә соал қоюш

V. Мустәһкәмләш.

VІ. Йәкүнләш вә баһалаш

VІІ. Өйгә тапшурма бериш

«Әгәр сехирчи болсам...» мавзусиға қисқа һекайә йезиңлар

Вақти 17.10 Уйғур тили 5-синип 56-59-бәтләр Дәрис № 20

Дәрисниң мавзуси: Үзүк тавушлар. Жараңлиқ вә жараңсиз үзүк тавушлар.

Мәхсити: 1 Үзүк тавушлар вә уларниң бөлүнүши тоғрисида чүшәнчә бериш

2. Саватлиқ вә чирайлиқ йезишқа, тавушларни тоғра тәләппуз қилишқа, фонетикилиқ тәһлил ясашқа адәтләндүрүш

3. Ойлаш қабилийитини, тилға қизиқишини ашуруш

Дәрис түри: арилаш

Дәрис типи қелиплашқан

Көрнәклик қураллар: дәрислик, схема, карточкилар

Қоллинилидиған усуллар: тәһлил, соал-жавап

Пайдиланған технология тәнқидий ойлаш

Йеңи уқумлар:

Дәрисниң бериши:

І. Уюштуруш. Салам-ш, оқуғучи-ни түгәлләш, дәрискә тәйярлиғини тәкшүрүш

ІІ. Мәхсәт қоюш. Көнүкмиләр, һәр хил тапшурмилар арқилиқ оқуғучиларниң үзүк тавушлар, жараңлиқ вә жараңсиз үзүк тавушлар һәққидики билимини ашуруш, мустәһкәмләш

ІІІ. Өй тапшурмисини тәкшүрүш.

1. «Тоғра вә натоғра пикирләр» Оқуғучилар өтүлгән мавзу бойичә тоғра пикирләрни ениқлайду:

1. Сөз дәп мәлум бир нәрсә яки чүшәнчигә қоюлған намни атайду.

2. О – кәң, ләвләшмигән инчикә созуқ тавуш

3. Созуқ тавушлар еғизниң ечилишиға қарап ләвләшкән вә ләвләшмигән болуп бөлүниду

4. Уйғур тилида 10 созуқ тавуш бар

5. Бәг – бегим сөзлиридә созуқ тавушларниң новәтлишиши бар

6. Е.И тавушлири – инчикә

7. Созуө тавушларда аһаңдашлиқ қануни бар

2. Йезиқчә тапшурмини тәкшүрүш

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш..

1. Қизиқишини ойғитиш.. Үзүк тавушлар дегән немә? «Идеяләр дәриғи»гә чүшәнчиләр йезилиду

Мәнани ажритиш. «Инсерт» усули арқилиқ оқуғучилар бәлгү қоюп оқуп чиқиду. V – билимән, – -мән үчүн чүшиниксиз, + - мениң үчүн йеңилиқ, ? – мени һәйран қалдуриду. Андин оқуғучиларға чүшәнчә берилиду.

1. Ейтқанда һаваниң ағиз бошлуғида яки боғузда һәр қандақ тосалғулуқларға учриши арқилиқ ясалған тавушлар үзүк тавушлар дәп атилиду.

Үзүк тавушларни ейтқанда шавқун билән үнниң һәр хил болушиға қарап, улар жараңлиқ вә жараңсиз үзүк тавушлар болуп иккигә бөлүниду.

Үн арилаш шавқундин ясалған – жараңлиқ үзүк тавушлар

Пәқәт шавқундин ясалған – жараңсиз үзүк тавушлар.

Көпчилик үзүк тавушларниң жараңлиқ вә жараңсиз жүплири бар.