Къырымтатар тили 5 сыныф
Дерс мевзусы: Синтаксис боюнджа нутукъ инкишафы
Дерснинъ макъсады: I (окъутув)
Кечирген мевзуларны умумий текрарлав;
Талебелернинъ агъыз ве язма нутугъыны инкишаф этмек.
II (тербиевий)
Къырымтатар тилине меракъ догъурмакъ ве севги ашламакъ.
Дерснинъ кетишаты: I (тешкилий къысым)
Бугунь айнынъ къайсы куню?
Афтанынъ насыл куню?
Бугунь ким невбетчи?
Дерсте ким ёкъ?
Эвге насыл вазифе берильди?
II (эв вазифесини тешкерюв)
Огретюв усулы
Пекитюв макъсадынен кечирильген субет «Еди беля – бир джевап» оюны шекилинде кечириле. Оджа талебелерни эки командагъа боле. Эки талебени команда башы япа, оларгъа адлар бере. Талебелерге суаллер бериле. Догъру джевап берген командагъа жетон такъдим этиле.
Суаллер:
Оджа: сёз бирикмелери къач къысымдан ибарет?
Талебе: эки къысымдан.
Оджа: сёз бирикмелери насыл сёзлерден ибарет?
Талебе: баш ве таби сёзден.
Оджа: насыл сёзден суаль бериле?
Талебе: баш сёзден таби сёзге.
Оджа: джумленинъ макъсадына коре насыл чешитлери бар?
Талебе: икяе, суаль, эмир, нида джумлелери.
Оджа: икяе джумленинъ сонъунда не къоюла?
Талебе: нокъта къоюла.
Оджа: суаль джумленинъ сонъунда не къоюла?
Талебе: суаль ишарети.
Оджа: нида джумленинъ сонъунда не къоюла?
Талебе: нида ишарети.
Оджа: джумленинъ баш азаларына не кире?
Талебе: муптеда ве хабер.
Оджа: джумленинъ экинджи дередже азаларына не кире?
Талебе: тамамлайыджы, айырыджы, ал.
Оджа: насыл джумлелерге сойдаш азалы джумлелер деймиз?
Талебе: джумленинъ сойдаш азалары айны бир суальге джевап берир ве айны бир джумле азасына аит олурлар.
Оджа: сойдаш азалы джумлелернинъ насыл чешитлери бар?
Талебе: сойдаш муптедалар, хаберлер, тамамлайыджылар, айырыджылар, аллар.
Оджа: насыл кириш сёзлерни билесинъиз?
Талебе: эльбет, бельки, шубесиз, биринджиден, бойлеликнен, мумкюн олса, замет олмаса, багъышланъыз, нетиджеде.
Оджа: неге биз хитап деймиз?
Талебе: кимгедир мураджаат этип айтылгъан сёз, я да сёз бирикмелерге хитап дейлер.
Беден тербие дакъкъасы
Оджа айта, талебелер оджанынъ артындан айталар ве арекетлерни текрарлайлар:
Ишлемеге мен севем, анама ярдым этем:
Тава ювам, сипирем, айванларгъа ем берем.
Эр ерге етиштирем, болдурмайым бирдирем.
Къувана анам, бабам, макътай мени къартанам.
Мен турам,
Мен юрем,
Мен чапам,
Секирем.
3)Ель котерильди.
Ягъмур ягъып башлады.
Ягъмур зияде ягъып башлады.
Кучьлю ягъмур ягъып башлады.
Мына бурчакъ, боран котерильди.
Боран тына.
Ягъмур тына.
Сийрек ягъмур тамчылары ерге тюше.
Кунеш чыкъа.
Зеки» оюны
Эр бир команда вазифе ала.
Вазифе: колограмадаки аталар сёзлерни окъумакъ.
Тез ве догъру вазифени чезген команда енъе ве жетон къазана.
1 команданынъ карточкасы
Анахтар: эки арифтен сонъ окъумакъ.
ВУЗАКНТОЮАРЯНОЮКЬЛИЭЮБЪОИТОЕЮОРБЭОЮОЛСОМАОАРИЗ
Джевап: Ватан киби ер олмаз
2 команданынъ карточкасы
Анахтар: эки арифтен сонъ окъумакъ.
ВРОАЬНТВПАБРНЮОЭАПКМСИЬГНСЧДЖЦЧИЮШАОАНЫФАЯФНЪ
Джевап: Ватан – экинджи ананъ.
2 вазифе: берильген сёз бирикмелеринде баш ве таби сёзни тапмакъ,суаль бермек.
Эки дост, татлы чай, окъугъан адам, меракълы икяе, тез чапа, догъру джевап, къырмызы антер, къатты отьмек, эвге кетмек, ананынъ сёзлери.
3 вазифе: джумлелерде макъсадына коре чешитлерини къайд этмек. Джумлелерден кириш сёз ве хитап олгъан джумлелерни тапмакъ.
Кузь кельгенинен, тереклернинъ япракълары сарарып, тёкюльмеге башлайлар. Къушлар сыджакъ ерлерге учып кетмеге азырланалармы? Табиатта эр шей къышкъа азырланмагъа башлай! Аджеба, не себептен бойле ола экен? Огълум, бар арандан балта алып кель. Гъалиба, тек чам тереги озюнинъ ярашыкълы, зенгин ешиль урбасыны денъиштирмей.
4 вазифе: джумленинъ баш ве экинджи дередже азаларыны къайд этмек.
Мен дерсимни азырладым. Ягъмур ягъды. Серин ель эсти. Къырмызы кунеш уфукъкъа бакъмакъта. О китап пек меракълы. Кучьлю ель терекни йыкъты. Саба мен тез-тез китапханеге барып кельдим.
5 вазифе: Схемаларгъа эсасланып, сойдаш азалы джумлелер язынъыз.
Къырым къызылчыкъ
дагъларында фындыкъ осе
джевиз
джилек
тез
ифадели окъуймыз
яхшы
дюльбер
назик чечеклер
ренкли
Ассоциатив чалысы усулы
Эр бир команда Къырым сёзюне ассоциатив 6 дане сёзни макъаснен кесип, кягъытларгъа клейлемек кереклер. Вазифени биринджи беджерген команда енъе.
Эв вазифесини берюв: синтаксис боюнджа къаиделерни текрарламакъ.
Талебелернинъ бильгилерине къыймет кесюв (баалар къоюв)
Лугъат иши:
Аджеба - интересно, неужели, разве
Гъалиба - вероятно, кажется
Къызылчыкъ - кизил
Фындыкъ - фундук
Джилек - клубника
Ифадели - выразительно
Назик - изящный
Ренкли – цветной
Къадимий - древний
Ярымада – полуостров
Вазифе: колограмадаки аталар сёзлерни окъумакъ.
Анахтар: эки арифтен сонъ окъумакъ.
ВУЗАКНТОЮАРЯНОЮКЬЛИЭЮБЪОИТОЕЮОРБЭОЮОЛСОМАОАРИЗ
Вазифе: колограмадаки аталар сёзлерни окъумакъ.
Анахтар: эки арифтен сонъ окъумакъ.
ВРОАЬНТВПАБРНЮОЭАПКМСИЬГНСЧДЖЦЧИЮШАОАНЫФАЯФНъ
2 вазифе: берильген сёз бирикмелеринде баш ве таби сёзни тапмакъ, суаль бермек.
Эки дост, татлы чай, окъугъан адам, меракълы икяе, тез чапа, догъру джевап, къырмызы антер, къатты отьмек, эвге кетмек, ананынъ сёзлери.
2 вазифе: берильген сёз бирикмелеринде баш ве таби сёзни тапмакъ, суаль бермек.
Эки дост, татлы чай, окъугъан адам, меракълы икяе, тез чапа, догъру джевап, къырмызы антер, къатты отьмек, эвге кетмек, ананынъ сёзлери.
Эки (къач?) дост,
татлы (насыл?) чай,
окъугъан (насыл?) адам, меракълы (насыл?) икяе,
тез (насыл?) чапа,
догъру (насыл?) джевап, къырмызы (насыл?) антер, къатты (насыл?) отьмек, эвге (къайда?) кетмек, ананынъ (кимнинъ?) сёзлери.
3 вазифе: джумлелерде макъсадына коре чешитлерини къайд этмек. Джумлелерден кириш сёз ве хитап олгъан джумлелерни тапмакъ.
Кузь кельгенинен, тереклернинъ япракълары сарарып, тёкюльмеге башлайлар. Къушлар сыджакъ ерлерге учып кетмеге азырланалармы? Табиатта эр шей къышкъа азырланмагъа башлай! Аджеба, не себептен бойле ола экен? Огълум, бар арандан балта алып кель. Гъалиба, тек чам тереги озюнинъ ярашыкълы, зенгин ешиль урбасыны денъиштирмей.
3 вазифе: джумлелерде макъсадына коре чешитлерини къайд этмек. Джумлелерден кириш сёз ве хитап олгъан джумлелерни тапмакъ.
Кузь кельгенинен, тереклернинъ япракълары сарарып, тёкюльмеге башлайлар. Къушлар сыджакъ ерлерге учып кетмеге азырланалармы? Табиатта эр шей къышкъа азырланмагъа башлай! Аджеба, не себептен бойле ола экен? Огълум, бар арандан балта алып кель. Гъалиба, тек чам тереги озюнинъ ярашыкълы, зенгин ешиль урбасыны денъиштирмей.
4 вазифе: джумленинъ баш ве экинджи дередже азаларыны къайд этмек.
Мен дерсимни азырладым. Ягъмур ягъды. Серин ель эсти. Къырмызы кунеш уфукъкъа бакъмакъта. О китап пек меракълы. Кучьлю ель терекни йыкъты. Саба мен тез-тез китапханеге барып кельдим.
4 вазифе: джумленинъ баш ве экинджи дередже азаларыны къайд этмек.
Мен дерсимни азырладым. Ягъмур ягъды. Серин ель эсти. Къырмызы кунеш уфукъкъа бакъмакъта. О китап пек меракълы. Кучьлю ель терекни йыкъты. Саба мен тез-тез китапханеге барып кельдим.
Мен дерсимни
азырладым. Ягъмур
ягъды. Серин ель эсти.
Къырмызы кунеш
уфукъкъа бакъмакъта.
О китап пек меракълы.
Кучьлю ель терекни
йыкъты. Саба мен тез-
тез китапханеге барып кельдим.
5 вазифе: Схемаларгъа эсасланып, сойдаш азалы джумлелер язынъыз.
Къырым къызылчыкъ
дагъларында фындыкъ осе
джевиз
джилек
тез
ифадели окъуймыз
яхшы
дюльбер
назик чечеклер
ренкли
