Къырымтатар эдебияты
5 сыныф
Мевзу. Халкъ агъыз яратыджылыгъы. Умумийлештириджи дерс
Макъсад: халкъ агъыз яратыджылыгъы мевзусы боюнджа бильгилерни умумийлештирмек, фольклорнинъ эсас чешитлерини текрарламакъ, озь тарихымызгъа, тилимизге севги ве урьмет тербиелев
Дерс донатувы: карточкалар, тахтада схема, ноутбук
ДЕРС КЕТИШАТЫ
I. Тешкилий къысым
Оджанынъ сёзю. Селям алейкум, балалар! Насылсынъыз?
II. Дерснинъ мевзу ве вазифесини илян этюв
Оджанынъ сёзю. Биз «Халкъ агъыз ярятыджылыгъы» мевзусыны битирдик, демек бугунь умумийлештириджи дерс. Дерс оюн шекильде кечеджек, онынъ ичюн мен сизнинъ фааль иштиракынъызны беклейим.
Бакъынъыз тахтагъа, мында бизим дерсимизнинъ маршруты:
III. Мевзу боюнджа чалышув
Оджанынъ сёзю. Оюн такъымсыз олмай, онынъ ичюн келинъиз биз де 2 такъымгъа болюнейик.
(Балалар эки такъымгъа болюнелер, я да оджа боле)
Оджанынъ сёзю. Болюндинъиз. Энди сизнинъ биринджи вазифенъиз: шимди эки дакъкъа меслеатлашып, озь такъымынъызны адланъыз, ве капитанынъызны сайланъыз.
(Балалар меслеатлашып, тахтагъа чыкъып озь такъымынынъ адыны язалар ве капитанынен таныштыралар)
Оджанынъ сёзю. Энди исе такъымлар жюринен танышсынлар. Бакъынъыз, бугунь жюримиз 3-джы сыныф оджасы ве тарих оджасы. Демек, азырландыкъ. Эпинъизге мувафакъиет тилейим, башлайыкъ!
I тур. «Димакъ уджюм». Бу тур аталар сёзлерине багъышлана. Демек, эр группагъа мен вазифелер берем. Бу япракъларда он аталар сёзюнинъ башы бар, сизлер исе 2 дакъкъа ичинде сонъуны язмакъ керексинъиз. Азырсынъызмы? Башладыкъ!
(Язалар. Биринджи язгъан такъым къолуны котере ве эки такъым да озь беджерген вазифелерини окъуйлар).
Карточка № 1
1. Ватан севгиси … … … (севгилернинъ энъ буюгидир)
2. Ана киби яр олмаз … … … …(Ватан киби ер олмаз)
3. Алмагъа бильген … … … (бермеге де билер)
4. Ат тишинен белли, йигит - … (ишинен)
5. Догъру сез къылычтан … (кескин)
6. Буюкнинъ сезюни тутмасанъ, … … … (буюк елгъа чыкъалмазсынъ)
7. Инсаннынъ урьмети озь … (элинде)
8. Достсуз адам - … … (къанатсых къуш)
9. Бильмемек айып дегильдир, … … (огренмемек айыптыр)
10. Къуш ювада корьгенини … (кутер)
Карточка 2
1. Ватан ичюн … … … (откъа тюшшенъ янмазсын)
2. Ватан кунештен гузель, … … (алтындан къыйметлидир)
3. Аччыны дамыны бильмеген, … … … (татлыны дамыны бильмез)
4. Бугуньки ишни … … (ярынгъа къалдырма)
5. Ярынки ишке бугуньден … (давран)
6. Яхшылыкъ яманлыкътан … (къуветлидир)
7. Татлы сез … … (балдан татлы)
8. Яхшыдан унер ал, … … … (ямандан узакъ ол)
9. Ишлеген … (тишлер)
10. Дост къара куньде … … (белли олур)
Оджанынъ сёзю. Машалла, балалар.
II тур. «Тапмаджалар».
Оджанынъ сёзю. Мен тапмаджа окъуджам, сиз догъру джевапны тападжакъсынъыз. Ким биринджи элини котерсе, о джевап бере. Анълашылдымы? Башлайыкъ.
1. Сыра-сыра тишим чокъ,
Ашамагъа агъзым екъ. (Таракъ)
2. Акъшам олса - корюнир,
Саба олса - джоюлыр (Ай)
3. Дост ве душман арттыра,
Чешит шейлер айттыра. (Тиль)
4. Акъ сандыгъым ачылды,
Ичинден нур сачылды (Кунеш)
6. Кетсе кельмез,
Ёрулмакъ бильмез. (Ель)
7. Еди агъа - къардаш бар,
Яшлары бир, адлары башкъа. (Афта куньлери)
8. Де корюнир, де батар,
Тийген ерини якъар. (Кунеш)
Оджанынъ сёзю. Машалла, балалар. Яхшы чалышасынъыз
III тур. «Риваетлер».
Оджанынъ сёзю. Эр такъым 3 дакъкъа ичинде риваетлерден бир де бир къараман ала, ве айырыджыларнен оны тасвирлей, къаршы такъым исе тасвирленген къараманны тапмакъ керек. Эр такъым озь къараманына энъ аздан 10 айырыджы бермек керек. Анълашылды? Башланъыз
(Балалар озь такъымларында меслеатлашып къараманларны сайлайлар ве тасвилейлер, къаршы такъым къараманны тапа).
Оджанынъ сёзю. Машалла, балалар! Махсул чалышасынъыз.
IV тур. «Лятифелер».
Оджанынъ сёзю. Такъымлар 3 дакъкъа ичинде лятифелер боюнджа бири- бирине суаллер азырлайлар, сонъра къаршы такъымгъа озь суаллерини береджеклер, олар исе джевап бермек кереклер. Вазифе анълашылды? Меслеатлашынъыз.
(Балалар суаллер азырлайлар, сонъра бири- бирине берелер ве къаршы такъымнынъ суаллерине джевап берелер).
V тур. «Масаллар».
Оджанынъ сёзю. Энди исе масалларгъа кечемиз. Бу турда эр такъым севимли масалдан бир парчаны косьтере, экинджи такъым исе масалны тапмакъ керек. Сизлерге азырланмакъ ичюн 7 дакъкъа берем. Башланъыз!
(Балалар озь такъымларында меслеатлашып масал парчасыны алалар, онынъ насыл косьтереджегини музакере этелер, сонъра эр такъым озь масалыны косьтере, жюри къыймет кесе).
Оджанынъ сёзю. Машалланъыз бар, балалар!
VI. «Капитанларнынъ ярышы».
Оджанынъ сёзю. Келеджек конкурс исе капитанлар ичюн. Капитанлар, тахтагъа чыкъынъыз. Сизнинъ вазифенъиз бойле: шимди 5-6 дакъкъа ичинде сиз Штормовое коюни пейда олгъанына бирер эфсане тизмек керексинъиз. Буюрынъыз!
(Капитанлар 5-6 дакъкъа ичинде эфсане уйдуралар ве эр бири озь эфсанесини икяе эте, жюри исе къыймет кесе).
Оджанынъ сёзю. Машалла капитанлар, тасаввурынъыз зенгиндир. Насыл меракълы эфсанелер уйдурдынъыз. Отурынъыз.
VII тур. «Йырлар».
Оджанынъ сёзю. Сонъки вазифенъиз исе бойле: эр такъым невбет боюнджа биринджи ноталардан халкъ йырыны тапа. Такъымгъа вазифе бериле, такъым тапмаса, вазифе къаршы такъымгъа кече. Анълашылды? Башладыкъ!
(Оджа эр такъымгъа халкъ йырынынъ башыны къоя, балалар тапа, тапмаса, вазифе къаршы такъымгъа бериле. Йырлар: «Чибин», «Багъчаларда кестане», «Салынджакъ», «Шу Ялтадан», «Къаранфиль», «Гузель Къырым», «Къамышым», «Эки чешме»)
Оджанынъ сёзю. Машалла балалар, яхшы чалыштынъыз. Энди дерснинъ нетиджесини бильмек ичюн жюриге сёз беремиз.
(Жюри енъген такъымны айта, оларгъа яркъым бере ве багъышлай).
IV. Эв вазифеси
Оджанынъ сёзю. Энди куньделик дефтерлеринъизни ачып, эв вазифесини язынъыз. Эвде бир де бир масалгъа ресим япынъыз.
Бугуньки дерсимиз сонъуна кельди. Сагъ олунъыз, сагълыкънен барынъыз!
