МОУ «Большепаратская средняя общеобразовательная школа»
Волжского муниципального района Республики Марий Эл
«Утверждаю» «Согласовано» «Рассмотрено»
Директор школы Зам. директора УВР на заседании МО
Протокол № от
_______________ _______________ _______________
«___» ______2015 «___» ______2015 «___» ______2015
Рабочая программа по родной литературе
К учебнику по родной литературе для 6-го класса
«Марий литератур» Иванова И.С.
Составила: учитель родного языка
и литературы Петрова Г.В.
2015-2016 учебный год
Умылтарымаш
6-шо класслан марий литератур дене паша программым Федеральный государственный стандартлан келыштарен, марий йылме дене тўн школлан примерный программе почеш возымо. Предметын тўн учебник линийже - 6- шо класслан марий литератур учебник, авторышт – Е.М. Иванова, Т.Н. Воронцова
Марий литератур дене паша программе йоча-влакын марий литератур дене шинчымашыштым келгемдыме, айдемын эстетический , этический ойыртемжым, чон-моторлыкшым шуарымаш, тыгак духовно-нравственный воспитаний могырым куштымаш амал дене возалтын.
Марий литературым туныктымашын тўн цельже : марий сылнымут гоч самырык тукымын уш-акылжым вияҥдаш, шонкален мошташ, шке йырысе пўртўсым, шочмо калыкын, мер илышын ойыртемжым умылаш полшаш, поян шўм-чон шижмашан, шочмо элжым да калыкшым пагалыше да йєратыше, поро шўм-чонан айдемым кушташ.
Тиде цельыш шуаш манын, тыгай задаче-влакым шындыме:
- тунемше-влакым марий да Российысе да тўнямбал сылнымутан литератур дене палдараш, нуным тиде поянлык деке шӱмаҥдаш;
- йоча-влакым лудаш кумылаҥдаш, литератур теорий гыч налме легенде, преданий, муро, теме ден идей, событий, поэме, ойлымаш ден повесть, сылнештарыме йєн шинчымашым кучылтын, сылнымутан произведенийым чыла могырымат лончылаш да тудлан акым пуаш, шке шонымашым каласаш, тўрлє научно-популярный литератур, справочник дене пайдаланаш, шкевуя пашам ышташ да шинчымашым погаш кумылаҥдаш;
- литератур йылмым тичмашын да пайдалын кучылт мошташ туныкташ;
- ўдыр ден рвезе-влакын творчествыштлан одарланаш йєным ышташ, нунын ончыкылык илышыштым шочмо калыкын пўрымашыж дене кылдаш полшаш.
-илыш нерген шонаш да тудым кузе чын илен лекме нерген шонаш тарата.
- йочан илыш умылымашыжым келгемдаш, эстетике шижмашыжым шараш.
5-ше классыште программыш тыгай ужаш-влакым пуртымо:
Калык ойпого: легенде ден преданий, муро-влак
Автор-влакын возымо повесть ден ойлымашышт, почеламутышт-влак, поэме-влак
Совет кучем жапысе марий сылнымут.
Кызытсе марий литератур
6-шо классыште калык ойпого поянлык кумда верым налеш. Посна тӱшкам ыштат шочмо литературлан негызым пыштыше сылнымут мастар-влакын творчествышт, нунын коклаште 20-шо ийласе марий ялын илышыжым, граждан сар жапысе историйын ойыртемже, йоча-влакын илышыштым сӱретлыше, калык илыш-йўла негызеш чоналтше да пӱртӱс теме дене кылдалтше тӱрлӧ жанран, чон моторлыкым, романтика шўлыш дене, шуко палаш тыршыме кумыл дене шындаралтше произведений-влак.
6-шо классыште тунемше-влак устан да сылнын лудмо техникым вияндышаш, лудмо произведенийлан планым чонен да каласкален моштышаш, произведенийын тўнгеройжылан характеристикым пуышаш, произведенийым лончылмаште ойыртемалтшаш.
Литератур теорий гыч легенде, преданий, муро, теме ден идей, событий, поэме, ойлымаш ден повесть, сылнештарыме йон нерген тунемше-влак палышаш улыт.
6-шо классыште марий литератур урокышто могай УДД шуаралтеш?
Личностный УУД
Сылнымутан произведений -влак гоч самырык тукымым илышым чын умылаш, Родинын пайдале енже лияш, шўмбел мландым да шочмо калыкым алал кумылын, шокшын йораташ туныкташ, Россий элнам утыр тўзандаш кумыландымаш.
Тунемше -влакын кутырымо да возымо йылмыштым виянден, келгемден толмаш.
Марий калыкын курым дене аралтше йўлажлан да ойпогыжылан энертен, поро ден осалым ойыраш сылнымутан произведений полшышаш.
Тунемше -влакын шочмо марий йылме деке поро да пагалыме кумылым марий литератур шке сылнымутшо гоч лукшаш.
Регулятивный УУД
Писатель-влакын сылнымутыштлан энертен, шкевуя почеламутым, кўчык ойлымашым возаш туныктымаш. Текстым лудын, тўрло йыжынан проблемым муын мошташ, нелылык гыч лекташ йєным кычалаш да тудым сенаш туныкташ. Шке шонымашыш шуаш, чын корным кычалаш да муын мошташ полшаш.
Шкевуя шымлымаш пашам шукташ да иктешлымашым ышташ, шке творческий сынан пашам аклаш туныктымаш.
Кеч-могай творческий пашам вес творческий паша дене танастарен саемдаш.
Познавательный УДД
Марий писатель-влакын возымаштышт нєлталме проблемым муын мошташ да тудо пагыт дене кылден мошташ туныктымаш.
Кеч-могай произведенийым анализироватлаш тунемшаш улыт:
идей да темым чын муын моштышаш;
сылнымут произведений могай жанрлан энертен возалтмым тунемше палышаш;
герой-влаклан характеристикым пуышаш;
икмыняр произведений дене танастарен да шымлен лончылышаш.
тўрло сорастарыме йоным кычалаш тунемшаш;
критический статья-влаклан энертен, тўрло произведенийлан акым пуаш туныктымаш.
Коммуникативный УДД
Арун да яндарын лудаш туныктымаш, лудын лекмеке, содержанийым почын пуэн кертшаш;
Сылнымутлан энертен, кўчыкын да раш каласкален кертшаш, иктешлымашым ыштен моштышаш, йодышлан раш вашмутым почын пуышаш, монологан але диалоган текстым ыштен моштышаш.
Тўрло сообщений дене йолташ –влакым презентаций, доклад гоч палдарен кертшаш.
Тўшка вий дене произведений гыч ужашым модын моштышаш улыт.
Тўрло сынан ойлымашым возаш туныктымаш.
6-шо классыште марий литератур урокын личностный лектышыже:
Шочмо калыкын илыш йўлаж ден илыш ойыртемжым, чон поянлыкшым, шке калыкшым да шочмо кундемжым йєратыше, шочмо калык деке поро шонымашан да яндар шўм-чонан улмыж дене ойыртемалтшаш.
Ешартыш шинчымашым погымо семын тўрло мутер ден да справочник дене пашам ыштен моштышаш.
Метапредметный лектышыже:
- литературышто пуымо проблемым умылен, материалым кышкарлен моштышаш, мутланыме, каласкалыме да возымо ойышто шке шонымашым чын умылтарен, тунемме произведенийлан иктешлымашым ыштен моштышаш;
- тунемме произведенийым шкевуя лудын, чын умылен да тўн шонымашыжым ойырен моштышаш,
Предметный лектыш семын ойырыман:
шинчымашым погымаште:
-сылнымутан произведенийыште тўн проблемым ужын да аклен мошташ,
- литератур произведений да тудым возымо жап кокласе кылым умылымаш,
- литератур произведенийым лончылен мошташ, могай жанрыш пурымыжым ончыктен кертшаш, темым да тўн шонымашыжым палемден кертшаш,
-произведенийын сылнештарыме йонжым ончыктен моштышаш
уш-акылым да шўм-чон яндарлыкым шуарымаште:
- шочмо калыкнан илен толмо корныжым, ойыртемалтше койыш-шоктышыжым, кӧргӧ чон-моторлыкшым, тўвыражым, йылме вий-куатшым, поян вершӧржым шижын да ужын моштымаш,
- сылнымутан произведений-влак деке шке кумылым ончыктышаш, нунылан акым пуышаш;
– литератур произведений нерген шке шонымашым каласен моштышаш;
– авторын позицийжым умылышаш да тудын деке шке кумылым ончыктышаш;
коммуникативный
– тўрло жанран произведений-влакым колыштын да лудын умылышаш;
– шочмо йылмын мут поянлыкшым да текст гыч цитатым кучылтын прозаический произведенийын содержанийжым калскален моштышаш; лудмо але колыштмо текст почеш йодышлан вашмутым пуышаш; монолог ден диалогым чоҥышаш;
– тунемме произведений-влакын тематикыштым да проблематикыштым лончылымаш дене кылдалтше сочиненийым возен кертшаш, классыште да монгышто возымо творческий пашам шуктышаш.
– сылнымутан литературым мут искусствын кончышыжо семын умылышаш;
– литератур произведений-влакым эстетике могырым аклышаш;
– сылнылыкым ужын да шижын моштышаш;
– сылнештарыме йєн-влакын верыштым умылышаш.
Марий литератур дене налшаш шинчымашын содержанийже
Калык ойпого. «Илыше кў» легенде. Легенде-калык устный творчествын ойыртемалтше видше: исторический але шонен лукмо событий нерген сылнымут каласкалымаш.
«Акпарс» преданий. Преданий – ик тукым гыч вес тукымыш историйысе событий-влакым устно калскалымаш. «Акпарс» преданийыште ончыктымо исторический событий-влак
Муро-влак. Муро-сем да мут дене каласыме произведений. «Ошвичынат келгыжым шинчем ыле гын…», «Вўдшє йога, серже кодеш», «Коремжат келге, вўдшат уке…», «Эр кечыже лектеш йошкарген» калык муро-влак, нунын нравственный негызышт.
Сылнымутан литературышто айдемын илышыже. Н. мухин. Эрык кечым, илыш куаным, патыръеным, шочмо калыкым, поян пўртўсым моктышо поэт. «Шурно» почеламут. Пўртўс поянлык, шурно лектыш да айдемын надырже –илышын нравственный сынже. «Шурно» почеламут, «салтак муро» почеламут.
А. Мичурин-Азмекей. Пўртўс мурызо. «Керем онго» ойлымаш.
Шабдар Осып. Поэтын илышыштыже куанымаш да ойгыжо, икшыве-влак деке кумылжо, нунын тўня умылымашыштым палымыже. «Тўшка вий дене» повестьыште айдеме да пўртўс темым тарватымыже
В. Иванов. Писательын литератур творчествыш толмо корныжо. Йоча психологийым сайын палымыже. «Вўдшє келге, серже тура» повесть
В. Юксерн. Писательын литературный творчествыш толмо корныжо. «Атаманыч» повестьыште йоча-влакын салтак-влак дене пырля тушман ваштареш кредалмышт.
Г. Матюковский. Поэт нерген ой. «Петю» поэме –шочмо элым да калыкым йоратыме нерген произведений.
Н. Ильяков. Поэт нерген ой. Сар жапыште возымо произведенийже-влак. «Шочмо порт» почеламутын нравственный да патриотческий сынан улмыжо.
Н. Лекайн. Писатель нерген ой. «Шортньо падыраш» повестьыште йоча-влакын келшен, икте-весыштым умылен илымышт, ялысе пашалан шўман лийын кушмышт.Семён Николаев. Поэт нерген ой. «Ик пушенге ок ыште пўртўсым» почеламутын нравственный негызше, патриотический сынан улмыжо. «Эрдене» почеламутышто поэтын «Мо тыгай шочмо эл?» йодышым тарватымыже да тидлан вашештымыже.
Иван Горный. Поэт нерген ой: тыныс илыш – жапын моторжо. «Монгышко» почеламутышто салтак илышым, гражданский долгшым ончыктымаш. «Мый ўдем» почеламутын лўмжо, тудын ойыртемже. М. Якимов. Поэт нерген ой. «Родина» поэтын шочмо элым, ялым келгын шижмыже, нунын дене кугешнымыже, калык-влакын келшен илымыштым моктымыжо.
Календарно-тематическое планирование уроков по родной литературе в 6классе
Количество часов в год – 34 ,в I полугодии - 16, во II полугодии– 18, в неделю - 1.
Плановых сочинений - 2.
Тунемше мом ыштен мошташ тунемеш
Эртарыме
жап
1.
«Илыше ку» легенде.
1
«Илыше кў» легендын содержанийжым, Чоткарын марий калыкын илышыж верч шогымыжым почын ончыкташ. Сылнын лудын кертшаш, Чоткарын чын да калык верч тыршымыжым ужын моштышаш.
Тунемшын сылнын лудын моштымыжым аклымаш, йодышлан вашмутым пуымаш.
2.
«Илыше кў» легенде. Легенде нерген умылымаш. Гипербола ден литота.
1
Легендыште Чумбылатын ойыртемалтше койыш-шоктышыжым; легенде, гипербола, литота нерген умылымашым палышаш. «Илыше кў» легендыште гиперболым муын моштышаш, «Илыше кў» произведенийым молан легендылан шотлена.
Йодышлан вашмутым пуымаш, текст дене пашам ыштымаш.
3.
Акпарс нерген преданий.
1
Акпарс нерген преданийын содержанийжым, марий калыкын онжын ушан да шотан улмыжым каласен кертшаш. Йодышлан чын вашмутым пуэн, преданийым сылнын лудын моштышаш.
Йодышлан вашмутым пуымаш, текст дене пашам ыштымаш.
4.
Муро-илышын воштончышыжо.
1
Мурын тўрлö тўшкалан шеледалтмыжым, мурын содержанийжым почын пуаш.
Мурым тўрлö тўшкаш шеледен моштышаш да сылнештарыме ойжым мушаш.
Практический паша
5.
Н.Мухин «Шурно» почеламут.
1
Н. Мухинын илыш да творческий корныж да «Шурно» почеламутын содержанийжым палышаш. Сылнын лудын моштышаш, шемер кресаньыкын илышыжым почеламут гоч палемден кодаш.
Почеламутым сылнын лудмаш
6.
Н.Мухин «Салтак муро» почеламут.
1
«Салтак муро» почеламутышто шемер калыкын илышыжым келгынрак палышаш.
Тўрлö сылнештарыме ойым ужын моштышаш, салтакын чон корштымыжым шижын моштышаш.
Сылнын лудмаш
7.
А.Мичурин-Азмекей «Керем онго».
1
А. Мичурин-Азмекейын илыш да творческий корныжым палышаш, «Керем о‰го» ойлымашын тў‰ шонымашыжым палышаш.
«Керем о‰го» ойлымаш негызеш пўртўс поянлыкым ужын да арален мошташ туныкташ .
Сылнын лудмаш
8.
Мирон кугызан образше
1
«Керем о‰го» ойлымашыште тў‰ геройын, Мирон кугызан, положительный чертажым, поро чон ден пўртўс йєратыме кумылжым ужын, илышыште кўлешлыкшым палышаш. «Керем о‰го» ойлымашыште поро ден осал вийым шижын кертшаш.
Йодышлан вашмут
9.
Шке семын лудмым канашымаш (А.Мичурин-Азмекей «Оланге ден шеренге», «Шумдымо айдеме»).
1
М. Азмекейын «Ола‰ге ден шере‰ге" ойлымашыжын содержанийжым палышаш.
«Ола‰ге ден шере‰ге» ойлымашын тў‰ шонымашыжым шижын моштышаш.
Йодышлан чын вашмутым пуымаш
10-11.
Ш.Осып «Тушка вий дене»
2
Ш. Осыпын илыш корныж гыч тў‰ сведенийым да «Тўшка вий» повестьын содержанийжым палышаш.
Тиде произведенийын тў‰ шонымашыштым ончыктен кертшаш.
Йодышлан вашмут.
12.
Туныктышо Иван Васильевич ден йоча-влакым сўретлымаш
1
Повестьыште йоча-влакын да Иван Васильевичын тўшка пашаштын лектышыштым палышаш. Йоча-влакын да Иван Васильевичын ойыртемалтше положительный койыш-шоктышыштым ойырен кертшаш улыт.
Йодышлан вашмут
13
Й.л. «Тушка вий дене» повесть почеш сочиненийлан ямдылалтмаш.
1
Повестьын содержанийжылан э‰ертен, Иван Васильевич ден йоча-влакын тўшка пашаштым ончыктен кертшаш улыт
Планым чонышаш.
14.
Й.л. «Тушка вий дене» повесть почеш сочиненийым возымаш («Сад ялнам сöрастара»)
1
Повестьын содержанийжылан э‰ертен, Иван Васильевич ден йоча-влакын тўшка пашаштым ончыктен кертшаш улыт.
Чо‰ымо план почеш сочиненийым возаш
15-17.
В.Ивановын «Вудшо келге, серже тура» повестьше.
3
В. Ивановын илыш да творческий корныжым, «Вўдшє келге, серже тура» повестьын содержанийжым палышаш. Повестьым выразительно лудын кертшаш, йодышлан вашмутым ямдылен кертшаш.
Сылнын лудмаш
18.
Эйно ден Ондрен танастарыме характеристикышт
1
Повестьын содержанийжым палышаш, Эйно ден Ондрелан та‰астарыме характеристике чо‰ымым палышаш, нунын ойыртемалтше койыш-шоктышыштым. Эйно ден Ондрен ойыртемалтше койыш-шоктышыштым ужын кертшаш улыт.
Текст дене паша
19-21.
В.Юксерн «Атаманыч».
3
В. Юксернын илыш да творческий корныжым, «Атаманыч» повестьын содержанийжым палышаш.
Повестьын содержанийже дене пашам ыштен да йодышлан вашмутым пуэн моштышаш.
Йодышлан вашмут
22.
Атаманычын образше.
1
Атаманычын ойыртемалтше койыш чертажым муаш текстын содержанийжым палышаш.
Атаманычын койыш чератажым чын муаш текст дене пашам ыштен моштышаш.
Планым чо‰ымаш, план дене Атаманыч нерген каласкалымаш
23.
Г.Матюковский «Петю».
1
Г. Матюковский нерген да «Петю» поэмын возалтме историйжым, поэмын содержанийжым палышаш.
Поэмын содержанийжым палаш поэмым тўткын лудын моштышаш
Сылнын лудмаш
24.
Петюн образше
1
«Петю» поэмын содержанийжым, Петюн ойыртемалтше койыш чертажым палышаш. «Петю» поэмыште Петюн образшым лончылен да планым чо‰ен моштышаш.
План почеш йодышлан вашму
25
Й.л. «Петю» поэме почеш сочиненийым ямдылалтмаш.
1
Петюн ойыртемалтше койыш чертажым сылнымут дене план почеш возен кертшаш
Планым чонышаш.
26.
Й.л. «Петю» поэме почеш сочиненийым возымаш («Петю – чын герой»)
1
Петюн ойыртемалтше койыш чертажым сылнымут дене план почеш возен кертшаш.
План почеш сочиненийым сылнымут дене возымаш
27.
Н.Ильяков «Шочмо порт».
1
Н. Ильяковын илыш корныжым, «Шочмо пєрт» почеламутын содержанийжым палышаш. Почеламутым чын выразительно лудын кертшаш да йодышлан вашмутым пуэн кертшаш.
Сылнын лудмаш
28.
Н. Лекайнын «Шöртньö падыраш» повестьше
1
Н. Лекайнын илыш да творческий корныжым палышаш, «Шєртньє падыраш» повестьын содержанийжым палышаш.
Повестьын содержанийже дене пашам ыштен да йодышлан вашмутым пуэн моштышаш.
Сылнын лудмаш
29.
«Шöртньö падыраш» повестьыште йоча-влакын образышт
1
«Шöртньö падыраш» повестьыште йоча-влакын образыштым лончылен лекташ произведенийын содержанийжым сайын палышаш. Йоча-влакын ойыртемалтше койыш-шоктышыштлан планым чо‰ен моштышаш.
Планым чо‰ымаш да калсакалымаш
30.
С.Николаев «Ик пушенге ок ыште пуртусым», «Ик эрдене».
1
С. Николаевын илыш корныжым, «Ик пуше‰ге ок ыште пўртўсым», «Эрдене» почеламутлан содержанийжым палышаш.
Почеламутым чын выразительно лудын кертшаш да йодышлан вашмутым пуэн кертшаш.
Сылнын лудмаш
31.
И.Горный «Монгышко», «Мый удем».
1
И. Горныйын илыш корныжым, «Мє‰гышкє», «Удем» почеламутлан содержанийжым палышаш. Почеламутым чын выразительно лудын кертшаш да йодышлан вашмутым пуэн кертшаш.
Сылнын лудмаш
32.
М.Якимов «Родина».
1
М. Якимовын илыш корныж гыч мкмыняр сведенийым, «Родина» почеламутын содержанийжым палышаш. Почеламутым чын выразительно лудын кертшаш да йодышлан вашмутым пуэн кертшаш.
Сылнын лудмаш
33.
Й.л.Сочиненийым возымаш. («Шочмо ялем»).
1
«Шочмо ялем» сочиненийым сылнымут дене план почеш возен кертшаш
Сочиненийым возымаш
34.
Тунеммым ушештарымаш.
1
6-шо классыште тунемме произведений-влакым палышаш. Тестлан да йодышлан чын вашмутым пуэн кертшаш
Чыла тунеммым ушештараш.
