Тілмәртебесі – ел мерейі
Анатілімаруаққойған ар тілім,
Тілімененөркенжаярқарқыным.
Тілім барда атағы да өшпейді,
Қазақдегенқасиеттіхалқымның.
(С.Ыбырайымқызы)
Жоспар:
І Тіл-тіршіліктіңбастауы
ІІ Өзгетілдіңбәрінбіл, өз тіліңді құрметте
1. Көптілбілсеңкөкжиегіңкеңболар
Мемлекеттіктілдіүйренгенжөнболар
2. Қазақтың ақылы –көзінде
Қасиеті – сөзінде
ІІІ Меніңтілімөлмейді- халқымтілі
Қазағымның сөнбейді алтын күні
«Тіл-тіршіліктіңбастауы» депбекерайтылмаған. Себебі, адамбаласыесбілгенкезіненбастапайналадағыжаңаұғымдардыанатіліарқылықабылдап, үйренебастайды. Анатілінбалаларананыңәлдиінен, бесікжырынан, қоршағанортасынанеліктеуарқылыүйренеді. Есейекелекітаптан, қоғамнан, халықтан үйреніп, меңгереді. Осылайанатілімізананың ақ сүтіндейбойымызғасіңебереді. Әркімөзініңанатілінедегенқұрметінешқашанжоғалтпауғатиіс. Өйткені, анатіліарқылығанамаңайындағынысаралап ой түйетінадамөзініңелінедегенсүйіспеншілігін арттыра түседі. Қазақтың ұлы тұлғалары Абай, Мағжан, Мұхтар, Сәбит, Жұбандарсөйлеткенқазақтілі. Қазақхалқымен, біргеабыройлы да асқақ, сынақты да сындарлытағдырдыбасынанкешірді. Тоқсанауызсөздіңтобықтайтүйінін түйіп, жүйелісөзбеналқалытоптыеңсергенойшыл, шешендерді ел басқаруісінеарластырып, халықжүрегіндежатталған дала данышпандары, кемеңгеройдыңкемелдіарнасы, тілінен бал тамған, қара қылды қақжарғанәділетті би-шешендерұлылық пен ұлағат, өнеге мен тағылымныңмектебі, аталыойдың алтын қазығы бола білді. Тек анатілімізарқылыата-анаға, елге, Отанға, халыққадегенмахаббатымыздыжеткізеаламыз. Адам баласыөзанасынқалай сүйсе, өзтілін де солайсүюітиістіекеніанық.
Табысқан соң дүние фәнименен,
Тал бесіктежатқандасәби денем.
Анатілібойымасіңдіңшым-шым,
Даусымененанамныңәлдилеген.
Тіл-қастерлі де қасиетті ұғым. Оләрбірадамғаанасындай қымбат. Өмірдіңалмастайқырын, абзалсырынтүсінебілуінебастысебепкер- анатілі.
Бүгінгікүнібіздіңеліміздетілдердіңүштұғырлығыдегенжаңа термин де пайдаболды. Әлемдік өркениетке қадам басу үшінқазақтіліменқатарорысжәнеағылшынтілдерін де жетікбілудіталапетуде. Жасұрпақтыңбілімордаланыдаосығанорайшеттілінмеңгеруүшінбілімалыпжатқаны да қуантады. Әрине, әлемдік даму үрдістеріненкейінқалыпқоюғаболмайды. Бірақ онсыз да өзеліндееркінөркендейалмағанқазақтілінкейінгіорынғаысыруқисынсыздепойлаймын. Мемлекеттіктіл, яғниқазақтілі-әлемдегібарлықмемлекеттіктілсияқтыөзініңегемендігіналғантіл. Қазақстандатұратынәрбіразаматмемлекеттіктілдібілугеміндетті. Тілгедегенқұрмет, халыққадегенқұрмет.
Көптілбілсеңкөкжиегіңкеңболар,
Құрметтейдікісіекендептөргеозар.
Қайелдежүрсең де бұл дұрысы,
Мемлекеттіктілдіүйренгенжөнболар.
Тілсізхалықтың, елдіңөмірсүруімүмкінемес. Әлемтанитын ел болу үшінтіліміздіңмәртебесінбиіктетуімізқажет. Ата-бабаларымыздыңтарихы мен шежіресі, түрлі әдеби мұралары бүгінгіұрпаққаөзіміздіңанатілімізарқылыжетіпотыр. Тілтарихыхалықтарихынаұқсас, әрібірегейұғым. Қоғамныңжылжыпөзгеруінебайланыстытіл де дамыпөзгеріпотырады. Қазақтілімәселесінмемелекеттікдеңгейгекөтерілгенненкейінгіжылдарыбұқаражұртшылықтың да, жастардың да ана тіліүшінкөптегенмаңыздыжұмыстаратқарғаныбелгілі. Халықтәуелсіздігініңеңбастыбелгісі – оныңанатілі, ұлттықмәдениеті. Дүниедегі барлық халықаңсағантәуелсіздігін, ата-баба дәстүрін, анатілін сақтау үшін ұмтылады. Сондықтанкез-келгенмемлекеттіңөзініңаумақтықсалт-дәстүрін, анатілінерекшеқұрметтейді, қорғайды.
Анатілімбойымдағызорнамысым,
Тор құрсауларжолындаболғанышын.
Бұзыпбәрінбүгінгеаманжеткен ,
Жырым-жырымжаралыжолбарысым.
Ана тіліндамытуүшінәркімөзанатілінде таза сөйлеуітиіс. Себебі, жүйелітілжүйеліойдықұрайды. Тіл-қайұлттыңболмасынтарихы мен тағдыры, тәлім- тәрбиесініңнегізі. Тіл - халықтыңжаны. Тілжойылса, халықтажербетіненжоғалады. Бүгінгіқазаққоғамындағытілмәселесінің басы да өзтілінбілмеуденбасталады.
Анатілімталайжанның жүректерін емдедің,
Сен арқылықасиетімОтандедім, ел дедім,
О, аналар!
Бесікдегенқасиеттімұраны,
Ата-бабам жазыпкеткенанатілдетербегін.
Тілі мен дініненайырылғанжанруханикемтарлығын, адамдықболмысынтүсінбей, туғанхалқынан, салт-дәстүрінен, ата-анасынанқол үзеді.
Қалдыарттақияметазаптыкүн,
Қазақстан-Отанымазат ,бүгін.
Қасиеттітілімненмыңайналам,
Сақтапкелгенқазақтыңқазақтығын.
Тілмәселесін ту еткен қаншама ұлытұлғаларымыз бар екенінтарихөзідәлелдеді.
Қараймын оңға, солға да,
Күңірттеубоптұркелешек.
Бізкүткенбақытсонда да,
Дәлмынабақытемесед- депкүңіренермеді. Бүгінгі таңда қазақбаласыныңөзанатіліндесөйлеп, оныңқадірқасиетінбағалап, саралайбілуі, санағасіңіруі қажет. Ұлттықрухты, түскенеңсенікөтеріп, анатілгедегенжанашырлықтыіспендәлелдеуқажет.Тіл- халқымыздыңмәденидәрежесінкөтереберушіқуаттықұрал. Анатілінұмытқанадам өз халқының өткенінен де, болашағынан да қол үзеді. Анатілі-ар өлшемі, олайболса, тілдіщұбарлауардышұбарлау, көңілтұнығынлайлауекенінестеншығармайық!
Тіл – таусылмайтынбайлық, асылқазына. Қаншатілбілсеңөзгеденсоншабиіксің. Дегенмен, адамбаласыеңалдыменөзанатілінмеңгерудімақсатетебілуіміндет.
Орысұлтынорыстілмен таң қылып,
Қазақтілінбілмеуқандайзаңдылық.
Жалпақ далаң өсер балаң тұрғанда.
Қазақтіліжасаукерекмәңгілік.
Адамзаттың Абай мен Мағжансындыасқаралыптарынтуғызған, әкелері мен аналарының болғаныәріұлтымыздыңтірегісенсің, туғантілім! Меніңтерім «туғантілім» сен үшін ғана төгілсін, сен үшін ғана өрілісін. Тілмәселесіұлтым, тілімдегеназаматтарғаауырболған, айтпасаңтағыболмайтын, айтқанменкейбірадамдардың көкейіне қонбайтын мәселелердің ең маңыздысы.
Өрнектелертілменөткен-кеткені,
Жанғабатармәңгүртөсіп-жеткені.
Жанғабатарөзгетілдешүлдірлеп.
Өзбалаңныңөзегіңнентепкені.
Тілтарихы-солтілдіжасаған, жасапкележатқанхалықтың өткені, бүгіні, болашағы. Қазақтіліөзініңдаласындайкең ауқымды қолданылады.
Тіл-қайелдеболмасынқастерлі, құдіреттірухани, әрітарихиқұндылық. Олдостықтыңкілті, ынтымақтастықтыңбастауы, ырыс-берекеніңалды, ұлттыңәріжаны, әрі ары. Тіл-өмірдіңталайсынынанөткен, өскелең талаптарға сәйкес өрістей түскентолыққандыақиқатекеніанық. Ұлттықмәдениеттіңгүлденуі, салт- дәстүрдіңоданәрідамуы, ұрпақтарарасындағысабақтастықтыңұлыжемісі- анатілі. Тасбұлақтыңтұнығы да сенде, анасүтініңжұғымы да сенде, райхангүлдіңжұпары да сенде, наздысұлудыңнәзіктігі де сенде, сахара даланыңжазықтығы да сендеқасиеттіқазақтілім!
