Сабақтың тақырыбы: Баяндауыш
Сабақтың мақсаты: а)Сөйлем мүшелерін білу. Баяндауышты меңгеру. Қандай сөз таптарынан болатындығын, жасалу жолдарын үйрену. Алған білімдерін қолдана білу. Мысалдар арқылы құрылысына қарай ажырата білу..
ә )Есте сақтау,ойлау қабілеттерін,зейінін дамыту.
б ) Адами қасиеттерге/әдептілікке,адамгершілікке/ баулу.
Шапшаңдыққа,мұқияттылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Оқулық, ақын –жазушылар өлеңдерінен үзінді, мақал- мәтел, бағалау парағы.
Сабақтың түрі: Жаңа ұғымды қалыптастыру сабағы.
Сабақтың әдісі: Б.Блум жүйесі бойынша ,сын тұрғысынан ойлаудың әдіс-тәсілдері
Сабақтың барысы: I Ұйымдастыру кезеңі.
II Үй тапсырмасын сұрау.
Дода
«Сандар сөйлейді» ойыны. Мына сандар туралы не айта аламыз?
1,2, 5,9, 2, 2,6.
/ сөйлем мүшелері; тұрлаулы, тұрлаусыз; бастауыш,баяндауыш, анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш; құрамына қарай екіге бөлінеді, тұлғасына қарай екіге бөлінеді, сөз таптарының қолданылуы/
2.Жаңа сабақ сыры.Психологиялық тренинг
Елекпен су тасуға болады ма? (болады, мұз күйінде)
Аңшы көлде жүзіп жүрген үйректерді бір оқпен атса, көлде неше үйрек қалады? (қалмайды, бәрі үркіп ұшып кетеді)
Есік пен терезенің арасында не тұр? («пен» тұр)
Орыс күнтізбесінде ең қысқа ай қай ай? (Май- үш әріптен тұрады)
Қай өзен ең қорқынышты ? (Тигр өзені)
Страус өзін құспын деп айта алады ма? (Жоқ, ол сөйлей алмайды)
Нені дайындауға болады, бірақ жеуге болмайды? (сабақты)
Жасыл доп Сары теңізге құласа не болады? (су болады)
Қай қолмен шәйді араластырған дұрыс? (шәйді қасықпен араластырған дұрыс)
Қандай сұраққа «иә» деп жауап бере алмаймыз? (ұйықтап жатырсыз ба?)
Жаңа жылда адамдарды жаппай құлататын табиғат құбылысы ? (мұзтайғақ)
Он жұмыртқа салынған себетті екі рет түсіріп алсаң нешеуі қалады? (бәрі жарылып қалады)
Жаңа сабақты түсіндіру жолдары. Тақырыпты ашу.
3.«Тереңірек бойлайық»
а) Оқушылар оқулықтан тақырыппен танысып, оқулықтан ережені өздігінен оқып шығады.
ә) Тізбекпен шығып оқулықта берілген мысалдарды жатқа жазады.
б) Жазылған сөйлемдерді құрамына қарай талдау, қай сөйлем мүшесінен жасалып тұрғанын анықтау.
Құрылысына қарай:
Сұрақтары:Не істеген?Не қылған? Қайтті?Не болмақ? Немене? Қалай?Кімдікі? Ненікі?
Дара
Заман өзгерген, білім күшейген. Қазына- халықтікі
Күрделі
Абай күрсініп қояды.Олжабек шалқасынан түсе жаздады.
Үйірлі
Қиыны бұл дүниенің-қолы тарлық.
Есті адамдарда бар қасиет-уайым жеу.
Баяндауыш болатын сөз таптары мыналар:
Баяндауыш болатын сөз таптары (жасалуы) Не істеді? Мен өте қуандым. Сен қайда жүрсің?
Сын есім
Қандай?
Бәріміз бір кісінің баласындай татумыз.
Зат есім
Кім?
Сендер бақытты адамсыңдар. Ат-көлік, қамшы-қару.
Сан есім
Неше?
Ер кезегі-үш. Үш жердегі үш-тоғыз.
Есімдік
Кім?
Медеуі-мен. Өтегені-өзі.
Көмекші етістік
Еліктеу сөз
Қайтті?
От жылт етті. Мылтық тарс етті.
4. «Білімділер алаңы» .
Оқушылар өз түсінгендері бойынша өздерінің ережесін шығарады.
Оқушылардың жауабын тексеру.
Баяндауыш-сөйлемдегі тұрлаулы мүшелердің бірі.Баяндауыш бастауыштың іс-әрекетін, қимылын,жай-күйін,оқиғаның қай шақта болғанын білдіреді.Баяндауыш сөйлемді аяқтап,ойды тиянақтайды.Кейде сөйлемде бастауыш айтылмаса да,баяндауыш бар жерде бастауыш жоғалмайды.
Баяндауыш болатын сөздер көбінесе жіктік жалғауларында, кейде атау тұлғада,тәуелдік,септік тұлғада тұрады.
Кеспе қағазбен жұптық жұмыс
Мына өлеңдердің авторын ата. Құрамына , тұлғасына қарай талда. /ауызша тақтамен жұмыс
Әр қатар орын ауыстыру арқылы тапсырмаларды орындаймыз.Сыныптағы оқушылар деңгейіне қарай 3 қатарға бөлініп отырғызылады. 1-ден 3-ке дейін санау арқылы бөлінеді. Үш қатарға үш тапсырма беріледі. Жұптық жұмыс.
1-қатар
Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба, ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.
2-қатар
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ-
Бес дұшпаның білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой-
Бес асыл іс, көнсеңіз.
3-қатар
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.
Бұл сөзді тақсыр ұқпас, талапты ұғар,
Көңіліңнің көзі ашық, сергек үшін.
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
6. «Біліміңді байқап көр».Қолдану. Оқулықпен жұмыс. 1.38-жаттығу.Берілген сөздерді баяндауыш етіп сөйлем құраңдар.
...-ынтымақ. ...-байлық. ...-оқу. ...сәлем берді. ...-төрт. ...бөлінбейді. ...-жетім. ...білерсің. ...жаман. ...арсыз.
7. Бекіту. 1.Сөйлемнің тұрлаулы мүшесі баяндауыш туралы.
2.Баяндауыштың жасалу жолдары.
3.Баяндауыш болатын сөз таптары.
8. Үйге. 1.Тапсырма: Көркем шығармадан немесе өлең жолдарынан мысалдар жазып, баяндауыштарының жасалу жолдарын анықтап келу.
2.Ережелерді оқу.
3. Көркем шығармадан мысалдар жазып, баяндауыштарын ың астын сызу.
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім ....
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ... .
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
Ақтөбеде біреу Өскеменде жоқ, Алматыда
екеу Астанада көп? Ол не?
(“а” әрібі)
От ішінде – үш таяқ,
Үшеуі де күшті аяқ.
Ортасында ілгегі,
Ілгегінде ілгені.
(Мосы мен шәугім)
Қауын, қарбыз дей алмайсың,
Піскенмен, жей алмайсың.
Жарғаныңмен, қап-қатты,
Ал асқанда, тәп-тәтті.
(Асқабақ)
Бір жыланды таяққа іліп алдым,
Ерге қона, пайдасын біліп алдым.
(Қамшы)
Егіз қайың,
Бой-бастары тең өскен.
Іске дайын,
Бұтақтары бес-бестен.
(Қол)
Жанында жаздың шуағы
Жаңбырмен жүзін жуады.
Екі орақ пен бір таяқ,
Белін бірге буады.
Ол қай әріп болады?
Ал зердеге салайық
Болады екен қай әріп. Жанында жаздың шуағы
Жаңбырмен жүзін жуады.
Екі орақ пен бір таяқ,
Белін бірге буады.
Ол қай әріп болады?
Ал зердеге салайық
Болады екен қай әріп.
Ж әрпі
Қырық екi жауынгер,
Сапын түзеп тұрады.
Бүлдiршiндер
Қауымды ел,
Сырын терең ұғады. /алфавит/
Тапқырларға арналған әзіл викторина
Елекпен су тасуға болады ма? (болады, мұз күйінде)
Аңшы көлде жүзіп жүрген үйректерді бір оқпен атса, көлде неше үйрек қалады? (қалмайды, бәрі үркіп ұшып кетеді)
Есік пен терезенің арасында не тұр? («пен» тұр)
Орыс күнтізбесінде ең қысқа ай қай ай? (Май- үш әріптен тұрады)
Қай өзен ең қорқынышты ? (Тигр өзені)
Страус өзін құспын деп айта алады ма? (Жоқ, ол сөйлей алмайды)
Нені дайындауға болады, бірақ жеуге болмайды? (сабақты)
Жасыл доп Сары теңізге құласа не болады? (су болады)
Қай қолмен шәйді араластырған дұрыс? (шәйді қасықпен араластырған дұрыс)
Қандай сұраққа «иә» деп жауап бере алмаймыз? (ұйықтап жатырсыз ба?)
Жаңа жылда адамдарды жаппай құлататын табиғат құбылысы ? (мұзтайғақ)
Он жұмыртқа салынған себетті екі рет түсіріп алсаң нешеуі қалады? (бәрі жарылып қалады)
Құрылысына қарай:
Сұрақтары:Не істеген?Не қылған? Қайтті?Не болмақ? Немене? Қалай?Кімдікі? Ненікі?
Дара
Күрделі
Абай күрсініп қояды.Олжабек шалқасынан түсе жаздады.
Үйірлі
Қиыны бұл дүниенің-қолы тарлық.
Есті адамдарда бар қасиет-уайым жеу.
Баяндауыш болатын сөз таптары мыналар:
Баяндауыш болатын сөз таптары (жасалуы) Не істеді? Мен өте қуандым. Сен қайда жүрсің?
Сын есім
Қандай?
Бәріміз бір кісінің баласындай татумыз.
Зат есім
Кім?
Сендер бақытты адамсыңдар. Ат-көлік, қамшы-қару.
Сан есім
Неше?
Ер кезегі-үш. Үш жердегі үш-тоғыз.
Есімдік
Кім?
Медеуі-мен. Өтегені-өзі.
Көмекші етістік
Еліктеу сөз
Қайтті?
От жылт етті. Мылтық тарс етті.
1-қатар
Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба, ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.
2-қатар
Өсек, өтірік мақтаншақ
Еріншек, бекер мал шашпақ-
Бес дұшпаның білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой-
Бес асыл іс, көнсеңіз.
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.
Бұл сөзді тақсыр ұқпас, талапты ұғар,
Көңіліңнің көзі ашық,
сергек үшін
1-қатар
Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба, ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.
2-қатар
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ-
Бес дұшпаның білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой-
Бес асыл іс, көнсеңіз.
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.
Бұл сөзді тақсыр ұқпас, талапты ұғар,
Көңіліңнің көзі ашық, сергек үшін.
1-қатар
Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба, ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.
2-қатар
Өсек, өтірік, мақтаншақ,
Еріншек, бекер мал шашпақ-
Бес дұшпаның білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой-
Бес асыл іс, көнсеңіз.
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.
Бұл сөзді тақсыр ұқпас, талапты ұғар,
Көңіліңнің көзі ашық, сергек үшін.
1-қатар
Ғылым таппай мақтанба,
Орын таппай баптанба,
Құмарланып шаттанба, ойнап босқа күлуге.
Бес нәрседен қашық бол,
Бес нәрсеге асық бол,
Адам болам десеңіз.
Өсек, өтірік, мақтанщақ
Еріншек, бекер мал шашпақ-
Бес дұшпаның білсеңіз.
Талап, еңбек, терең ой,
Қанағат, рақым ойлап қой-
Бес асыл іс, көнсеңіз
3-қатар
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,
Жоқ-барды, ертегіні термек үшін.
Көкірегі сезімді, тілі орамды
Жаздым үлгі жастарға бермек үшін.
Бұл сөзді тақсыр ұқпас, талапты ұғар,
Көңіліңнің көзі ашық, сергек үшін.
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім ....
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ...
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
5.Сергіту сәті ретінде «Ойлан,тап»
Еңбек – адамның ... ,
Адам – заманның көркі.
... ширатады,
Өмір үйретеді.
Ақыл азбайды,
Білім .... .
Оқу- білім азығы,
Білім- ырыс ...
Көрмес- түйені де ... .
Сабыр еткен- мұратқа .... .
Сабыр түбі сары ... , Сарғайған жетер мұратқа.
Шапқан озар, жатқан ... .
Есеп білмеген- ... .
Сабақ мазмұны:
Дода
Жаңа сабақ сыры. Психол. тренинг.
«Тереңірек бойлайық».
«Білімділер алаңы».
Сергіту сәті «Ойлан,тап».
«Біліміңді байқап көр». Қорытындылау.
Бекіту.
Үйге тапсырма.
