8 класс өчен әдәбияттан эш программасы

Аңлатма язуы

Эш программасының статусы

Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде:

1. “Мәгариф турында” Россия Федерациясенең Законы (Закон Российской Федерации “Об образовании” )

2. “Мәгариф турында” Татарстан Республикасы Законы.

- 6 статья – белем алу теле (телләре)

- 7 статья – мәгарифнең дәүләт стандартлары

-10 статья –уку-укыту программалары

- 32 статья – мәгариф учреждениесенең вәкаләтләре һәм җаваплылыгы.

3. Татар мәктәпләрендә гомуми белем бирүнең дәүләт стндарты (ТР МӘгариф һәм фән министрлыгы, Казан, 2008 нче ел)

4. Программа нигезенә Россия, Татарстан Мәгариф һәм фән министрлыкларының мәктәпләрдә урта һәм тулы белем алу стандартлары салынды.

5. Татар әдәбиятыннан укыту программасы Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан 2010 нчы елда расланган “Татар урта мәктәпләре өчен әдәбият программалары. 5-11 нче сыйныфлар.” (Казан, “Мәгариф” нәшрияты) нигезендә төзелде.

6. Татар әдәбиятыннан дәреслек. А.Г.Әхмәдуллин, Ф.Ә.Ганиевалардан торган авторлар коллективы төзегән “Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 8 нче сыйныфы өчен әдәбият дәреслеге” (Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2006 нчы ел) буенча укытыла.

Өстәмә әдәбият буларак, А.Г.Әхмәдуллин төзегән “ 8 нче сыйныф өчен өстәмә әдәбият” (Казан, “Хәтер” нәшрияты, 2000 нче ел) җыентыгы кулланыла.

“ТР Мәгариф турындагы Законы”ннан өзекләр.

7маддә. 5-9 сыйныфлар өчен укыту программалары фикерләү гамәленең бербөтен системасы итеп төзелә: сыйныфта биреләсе белем, үткән сыйныф белеменә нигезләнеп, катлаулану һәм яңа белем өстәлү исәбенә арта.

8маддә. Белем системасының катлаулыга үсү өлегесе.

10маддә. Әдәбият тарихын өйрәнү. Әдәби чорларны уртак якларын күрсәтеп, аермаларына басым ясап, күп кабатланган сәнгать чараларын табып гомумиләштерү.

Татар мәктәбенең 8 нче сыйныфында татар әдәбияты дәресләре атнага 2 дәрес исәбеннән барлыгы 70 сәгатькә каралган.

I. Эш программасының төп максаты:

8 нче сыйныфта татар әдәбиятын укыту ана теле һәм әдәбиятын укытуның икенче баскычына (5-8 нче сыйныфлар) туры килә. Бу чорда тормышның төрле өлкәләренә караган, төрле һөнәр ияләренең язмышларын чагылдырган әдәби әсәрләр белән танышуга, аларны тиешенчә аңларга, матурлык ноктасыннан бәяләп кабулитәргә өйрәнүгә игътибар ителә. Халык авых иҗатының төрле төрләренә, аларның үзенчәлекләренә игътибар ителеп, фольклор белән әдәбият арасындагы тыгыз бәйләнеш күрсәтелә. Укучыларның сөйләм телен үстерүгә зур урын бирелә, әдәбият теориясеннән башлангыч мәгълүмат бирелә. Төп максат түбәндәгеләрдән гыйбарәт:

1. Беренче баскычта (1-4 нче сыйныфлар)күрсәтелгән максатка ирешүне тагын да камилләштерү: халыкның гасырлар буена бөртекләп җыела килгән акыл һәм рухи байлыгын өйрәнүне дәвам итү.

2. Татар әдәбияты фәне нигезендә эзлекле белем бирү; әдәби иҗат турында бөтен бер караш тудыру, укучыларда гомуми культураның бер өлешен тәшкил иткән сөйләм культурасын булдыруга ныклы нигез салу.

3. Программада бирелгән язучылар белән таныштыру, алар яшәгән һәм иҗат иткән чор, аларның әдәби иҗаты, стиле турында белешмә бирү.

4. Милли горурлык тәрбияләү, әдәби әсәрләр теле аркылы үз халкыңның тарихын, гореф-гадәтләрен, психологиясен тирәнрәк үзләштерү;

халык тарихын, мирасын өйрәнү аша Ватанга, халыкка, туган телгә мәхәббәт, олыларга, кечеләргә һәм, гомумән, кешегә ихтирам, мәрхәмәтлелек, шәфкатьлелек тәрбияләү.

II.Эш программасының бурычлары:

Бу юнәлештә эшне уңышлы алып бару өчен, түбәндәге бурычлар куела:

1. Укучыларны мөмкин кадәр күбрәк язучылар иҗаты белән таныштыру, әлегә таныш булмаган яңа язучыларның иҗаты турында белешмә бирү. Шулай ук балаларны татар әдәбияты, халык авыз иҗаты, татар халкының җыр-музыкасы, теарты, сынлы сәнгате белән таныштыру, күренекле язучылар һәм аларның әсәрләрен үзләштерүләренә ирешү;

• Әсәрләрнең урнашу тәртибе аша эчке әхлакый логиканы, билгеле бер дәрәҗәдә тематик һәм жанрлар ягыннан эзлеклелекне табу;

• Укучыларда татарча әйтмә һәм язма сөйләм культурасы булдыруны татарча сөйләү, уку, язу күнекмәләрен көндәлек ихтыяҗга әйләндерү аша тормышка ашыру. Укучыларның телдән һәм язма сөйләмнәрен үстерү;

• Дәреслекләрдә бирелгән әдәбият теориясе буенча төп төшенчәләрне, терминнарны һәм билгеләмә-кагыйдәләрне укучыларның аңлы рәвештә үзләштерүенә ирешү; төп әдәби-тарихи мәгълүматларны һәм әдәби теоретик төшенчәләрне белү;

• Текстларны өч төргә бүлеп өйрәнү(әдәби әсәрне уку һәм анализлау):

-- текстны җентекләп тикшерү (уку һәм анализлау);

-- гомумирәк тикшерү(укып фикер алышу);

-- мөстәкыйль үзләштерү (сыйныфтан тыш уку);

6. Матур әдәбият текстларын форма һәм эчтәлек берлегендә аңлап кабул итү;

III. 8 нче сыйныфка килгәндә, уку елы башында укучылар түбәндәгеләрне белә:

1. Әсәрләрне әдип сүзләре белән үз сүзләреңне дә кушып мөмкин кадәр төгәл сөйли белү.

2. Әсәрләренң табигатен, төп хасиятен аңларлык, матур әдәбиятның үзенчәлекләрен аңлата алырлык дәрәҗәдә программада бирелгән теоретик материалны белү.

3. Гади һәм катлаулы план төзи белү. План нигезендә сочинениегә материал туплау, аны билгеле бер эзлеклелеккә китерү.

4. Сөйләм төрләрен (сыйфатлама, хикәяләү һәм хөкем йөртү) аеру, шуларга туры китереп, сочинениеләр язу.

5. Телдән монологик һәм диалогик формаларда сөйләм төзү.

6. Теләсә нинди берәр хәл яки вакыйга хакында телдән һәм язма эзлекле сөйләм төзү.

7.Сочинение һәм башка язмаларны камилләштерү (тулыландыру, редакцияләү).

8. Укыган текстка сораулар төзи белү.

9. Программада ятлау өчен бирелгән текстларны яттан белү (Дәрдемәнд “Кораб”, “Атам-анам йорты өчен...”, Ә.Фәйзи “Габдулла Тукайга”, Ф.Кәрим “Ант”, “ ...сөйләр сүзләр бик күп алар”, “Кыңгыраулы яшел гармун” (өзек), Р.Гаташ шигыре, Ф.Хөснинең “Йөзек кашы” әсәреннән өзек)

10.Укыган әсәрләргә карата үз фикереңне белдерү һәм башлангыч

анализ ясый алу.

11. Әдәби әсәргә рецензия яза белү.

12. Өйдә мөстәкыйль укыган әсәрдән проблеманы аерып чыгара белү.

Әлеге белем-күнекмәләрне үзләштерү өчен, сыйныфта укучы 3 баланың өчесендә дә әзерлек һәм фәнгә карата кызыксыну бар. Уку сыйфаты тиешле югарылыкта. 7 нче сыйныфны 3 укучы тәмамлады, өлгереш 100%, сыйфат 100% тәшкил итте. Укучыларның берсе “5”ле, икесе “4”легә үзләштерә, ти әлеге сыйныф укучылары үз мөмкинлекләреннән түбәнрәк укыйлар, өй эшләрен әзерләүдә тырышлык һәм максатчанлык җитеп бетми. 2011/12 нче уку елында балалар белән өстәмә эшләү таләп ителә.

IY. 8 нче сыйныфта бирелә торган һәм уку елы ахырына укучылар белергә тиешле осталык һәм күнекмәләр:

1. Әсәрләрне әдип сүзләре белән үз сүзләреңне дә кушып мөмкин кадәр төгәл сөйли белү.

2. Әсәрләренң табигатен, төп хасиятен аңларлык, матур әдәбиятның үзенчәлекләрен аңлата алырлык дәрәҗәдә программада бирелгән теоретик материалны белү.

3. Гади һәм катлаулы план төзи белү. План нигезендә сочинениегә материал туплау, аны билгеле бер эзлеклелеккә китерү.

4. Сөйләм төрләрен (сыйфатлама, хикәяләү һәм хөкем йөртү) аеру, шуларга туры китереп, сочинениеләр язу.

5. Телдән монологик һәм диалогик формаларда сөйләм төзү.

6. Теләсә нинди берәр хәл яки вакыйга хакында телдән һәм язма эзлекле сөйләм төзү.

7.Сочинение һәм башка язмаларны камилләштерү (тулыландыру, редакцияләү).

8. Укыган текстка сораулар төзү.

9. Программада ятлау өчен бирелгән текстларны яттан белү (“Идегәй” дастаныннан өзек “И Идел йорт,Идел йорт...”, Ш.Бабич “Халкым өчен”, Һ.Такташ “Алсу”, М.Җәлил “Кичер, илем!”, Р.Фәйзуллинның бер шигыре) .

10.Укыган әсәрләргә карата үз фикереңне белдерү һәм башлангыч

анализ ясый алу.

11. Әдәби әсәргә яки аның бер өлешенә рецензия яза белү.

12. Өйдә мөстәкыйль укыган әсәрдән идея һәм проблеманы аерып чыгара белү.

Y. Программаның эчтәлеге:

“Татар урта мәктәпләре өчен әдәбият программалары” укучылар үзләштерергә тиешле язучыларны, аларның әсәрләрен һәм әдәбият теориясеннән темаларны гомумән күрсәтү белән чикләнә. Аларның эчтәлеге дәреслекләрдә ачыла. Әдәбият дәресләрен тел дәресләре белән тыгыз алып бару күздә тотыла. Бу укучылар сүзнең мәгънәсен, кулланыш үзенчәлеген, “тәмен” дөрес тоярга өйрәнсен өчен эшләнә. Өй эшләре күләме дәрестә башкарылганның өчтән бер өлешеннән артмаслык итеп билгеләнә. Яңа материалны аңлатуда төрле алымнар кулланыла, шулай да әңгәмә алымы өстенлек ала. Программада бирелгән текстлар өчкә бүлеп өйрәнелә: текстны уку һәм анализлау аркылы җентекләп тикшерү, укып фикер алышу өчен гомумирәк тикшерү, сыйныфтан тыш уку өчен мөстәкыйль рәвештә үзләштерү.Беренче төркемдәге әсәрләр башлычы укытучы җитәкчелегендә анализлана. Икенчеләрен тикшерүдә укучылар мөстәкыйльлек ягыннан активрак катнаша. Өченчеләрен балалар тулаем мөстәкыйль үзләштерәләр. Текстны дәрестә уку дәвамында авторның образлы фикерләве балалар күңелендә кала, чөнки китап укыганда, анда тасвирланган күренешләр даими күз алдына китереп барыла. Шулай итеп уку процессы һәрвакыт акыл эшчәнлегенә күнегү булып тора, зиһенне ачарга булыша. Шуның белән беррәттән укучыларга матур әдәбият укуга ихлас балалар гадәттә ачык фикерле, зирәк, башка фәннәрдән дә әйбәтрәк өлгерүчән булалар икәнлеге төшендерелә. Әдәби әсәрне укып төшенү – рухи баю, күңелгә яңа хәзинә өстәү дигән сүз ул.

Программада, кече күләмле әсәрләр белән беррәттән, зур повесть, романнар да кертелгән. Хикәяләр белән башлыча дәрестә таныштырыла, шигъри әсәрләр кат-кат укып чыгыла. Әмма зур күләмле әсәрләрне өйрәнгәндә, дәрестә уку белән өйдә укуны аралаштырырга туры килә. Кайбер бүлекләрне укучыларга мөстәкыйль үзләштерергә дә туры килә. Дәрестә кызыксыну уятып, бөтен әсәрне укып чыгарга да киңәш бирелә.

Әдәбият дәресләрендә өйрәнгән төрле төрдәге әсәрләрне әдип сүзләре белән мөмкин кадәр төгәлрәк сөйләп чыгарга өйрәтү күздә тотыла. Чөнки укучы бу очракта иң күркәм, мәгънәле, образлы, җанлы тел белән, кайчак лирик, юмористик, музыкаль аһәңле сөйләм белән, оста тел белән очраша.Автор язганны даими рәвештә сөйләп чыгу укучының сөйләм теле баюына, эзлекле һәм бәйләнешле сөйләм теле үсүенә булыша. Эчтәлек сөйләү – сурәтләнгән вакыйгаларны, автор әйтергә теләгәннәрне үз сүзләрең белән кыскача гына сөйләп бирү, сюжетны бәян итү дигән сүз ул. Ә сюжет - әсәрнең иң мөһим, даими өлешләреннән берсе ул, чөнки матур әдәбият тормышны хәрәкәттә чагылдыра, ә сюжет әнә шул яшәеш агымын дөре бирүгә хезмәт итә.

Дәресләрдә язучылар иҗаты турында мәгълүмат төрлечә бирелә: кыскача гына мәгълүмат бирү белән бергә кайбер язучылар иҗатына җентекләбрәк дә тукталына. Аерым язучылар иҗатын өйрәнгәндә өстәмә материаллардан да файдаланыла. Программада әсәрләр өйрәнү белән бергә тыгыз рәвештә матур әдәбиятның үзенчәлекләрен белеп калырлык дәрәҗәдә теоретик төшенчәләр дә бирелә.

Программа нигезендә үтелергә тиешле төп темаларга дәресләр бүленеше түбәндәгечә:

Әсәрләрне өйрәнү – 46 дәрес

Сөйләм үстерү – 16 дәрес

Дәрестән тыш уку – 6 дәрес

Резерв дәресләр - 2

--“Идегәй” дастанын уку һәм анализлау . Дастан турында төшенчә – 2

--Ф.Кәриминең “Салих бабайның өйләнүе” хикәясен укып фикер алышу – 2

--М.Фәйзинең “Галябану” драмасын уку һәм анализлау – 4

Ш.Камалның “Акчарлаклар” повестеннан “Егет елый” бүлеген укып фикер алышу – 3

--Ш.Бабич иҗаты буенча дәрестән тыш уку дәресе – 1

--Һ. Такташның “Алсу” шигырен һәм “Киләчәккә хатлар” поэмасынуку һәм анализлау – 3

--Һ.такташның “Мәхәббәт тәүбәсе” поэмасы буенча дәрестән тыш уку дәресе – 1

--Г.Бәшировның “Туган ягым – яшел бишек” повестеннан өзекләрне укып фикер алышу – 4

--Р.Фәйзуллинның шигырьләре буенча дәрестән тыш уку – 1

--М.Җәлилнең тоткынлыкта язган шигырьләрен уку һәм анализлау – 4

--Г.Әпсәләмовның “Алтын йолдыз” романыннан өзекләрне уку һәм фикер алышу – 4

--Р.Төхфәтуллинның “Йолдызым”(яки Ш.Рәкыйповның “Кызлар-йолдызлар”) әсәре буенча дәрестән тыш уку – 1

--М.Юнысның “ШӘмдәлләрдә генә утлар яна” повестеннан өзек уку һәм анализлау – 3

--Г.Афзалның сатирик шигырьләрен уку һәм анализлау – 1

-- Н.Фәттахның “Ител суы ака торур” романы буенчаукып фикер алышу – 5

--Р.Батулланың “Сөенбикә” романы буенча дәрестән тыш уку – 1

--Т.Миңнуллинның “Бәхетле кияү” драмасын уку һәм анализлау – 3

--А. Гыйләҗевнең “Язгы кәрваннар” әсәрен укып фикер алышу – 3

--С.Сөләйманованың шигырьләрен уку һәм анализлау – 4

--Р.Харисның “Ант суы” поэмасы буенча дәрестән тыш уку - 1

Бәйләнешле сөйләм үстерү өчен барлыгы 16 сәгать вакыт бирелә.

Шулар арасында әдәбият дәресләрендә программа буенча түбәндәге эш төрләрен үтәү каралган:

• Бирелгән әдәби образ бәяләмә бирү.

• Сочинениеләргә материал туплау, аларны эзлекле тәртипкә китерү.

• Портрет яки туган як табигате җирлегендә, укыган әсәр буенча сочинение-хөкем йөртү, сочинение-сыйфатлама, сочинение – хикәяләү язу.

• Сөйләм төрләрен сөйләмә һәм язма формада ныгыту. телән сөйләм-хөкем йөртү төзү.

• Берәр өй сочинениесен һәм дәрестә язган сочинениене бергәләп тикшерү һәм анализлау.

• Программага кертелгән әсәрләр яки алардан сайланган өзекләрне сәнгатьле итеп уку, эчтәлекне төгәл, кыскартып яки киңәйтеп сөйләү.

• Укыган әдәби әсәргә яки аның бер өлешенә рецензия язарга өйрәнү.

• Әсәргә катлаулы план төзү, шул план нигезендә диалогик һәм монологик сөйләмнәр төзү.

Әдәбият теориясеннән түбәндәгеләрне өйрәнү күздә тотыла:

• Дастан турында төшенчә.

• Мәгърифәтчелек һәм мәгърифәтче язучылар турында кыскача белешмә.

• Музыкаль драма турында төшенчә.

• Поэмада хатлар формасы – эпистоляр жанр турында төшенчә.

• Идея турында төшенчә.

• Автобиографик әсәр турында төшенчә.

• Роман турында төшенчә.

• Сатира турында төшенчә.

• Тарихи роман турында төшенчә.

Язма эш өчен бирелгән дәресләрнең чирекләп бүленеше:

Укучыларның укуын һәм белем-күнекмәләрен бәяләү.

Укучыларның 1 минутка уку тизлеге түбәндәгечә бәяләнә:

VIII-IX

180-280

190-290

80-125

85-130

Искәрмә. Эчтән уку тизлеге, кычкырып уку белән чагыштырганда, 5-7 нче классларда – 30-40 % ка, ә 8-9 нчы классларда 40-50 % ка югырырак була.

Уку барышында үтәлергә тиешле фонетик, орфоэпик, пунктуацион, грамматик таләпләрнең үтәлешенә нигезләнеп, бәяләр куелырга мөмкин.

2.

Шул сыйныфка таләп ителгән күләмдәге сүзләр (текст) тиз, ачык, дөрес әйтелеп, фикер аңлаешлы бирелсә, ягъни:

• фонетик үзенчәлекләр (хәрефләрнең укылыш үзенчәлекләре) дөрес бирелсә;

• татар әдәби теленең орфоэпик нормалары (сүзнең язылыш һәм әйтелеш үзенчәлекләре) сакланса;

• җөмләләр сөйләмнең төп структур берәмлекләренә (сүзләр – иҗекләргә, җөмлә - сүз тезмәләре һәм сүзләргә, мәгънәле кисәкләргә) дөрес бүленсә;

• тукталышлар (паузалар) дөрес ясалса, сүз басымы һәм логик басым дөрес укылса яисә куелса,

• интонацион яктан тексттагы җөмләләр дөрес тавыш белән укылса;

Укытучының текст эчтәлегеннән чыгып бирелгән сорауларына төгәл җавап бирелсә;

“5”ле билгесе куела.

1.

2.

Таләп ителгән күләмдәге сүзләр (текст) тиешле тизлектә укылса, ләкин кайбер сүзләрнең әйтелешендә фонетик, орфоэпик үзенчәлекләр тиешенчә үтәлмәсә, ягъни:

• кайбер сүзләрне укыганда, сүзләрнең укылыш үзенчәлекләре орфоэпик нормаларга туры килмәсә;

• сөйләмнең структур бүленешендә кайбер хаталар булса;

• җөмләне укыганда, интонацион яктан 1-2 төгәлсезлек җибәрелсә;

Укытучының сорауларына төгәл җавап бирелсә;

“4”ле билгесе куела.

1.

2.

3.

Уку тизлеге вакыт чикләренә сыймаса һәм уку барышында 3-4 фонетик, 2-3 орфоэпик хата җибәрелсә;

Текст сөйләм берәмлекләренә тиешенчә бүленмәү сәбәпле, интонация төгәл бирелмәсә;

Текстны аңлап та, сорауларга бирелгән җавапларда төгәлсезлекләр булса;

“3”ле билгесе куела.

1.

2.

3.

4.

Тиешле тизлектә уку күнекмәләре булмаса;

Уку барышында үтелгән орфограммаларда төгәлсезлекләр күп кабатланса;

Уку барышында җибәрелгән фонетик, орфоэпик, интонацион хаталар текст эчтәлеген аңлауга комачауласа;

Текст эчтәлеге буенча бирелгән сорауларга өлешчә генә җавап алынганда.

“2”ле билгесе куела.

Телдән җавапларны бәяләү.

Телдән җавап бирү – тәкъдим ителгән теманы сөйләү формасында була.

М а т е р и а л:

• программа материалы буенча бирелгән яисә үзе сайлап алган тема;

• эчтән укылган текстның (нигездә, әдәби әсәрдән яисә әдәбият дәреслегеннән алынган, күрсәтелгән яисә үзе сайлап алган) эчтәлеге.

С ө й л ә ү г ә б и р е л ә т о р г а н в а к ы т:

V - VI класста 2-5 минут.

VII класста 3-6 минут.

VIII класста 4-7 минут.

IX класста 5-7 минут.

X - XI классларда 7-10 минут.

Әдәбият дәфтәренә таләпләр

Әдәбият дәфтәрендә һәр уку елы дәвамында түбәндәге төп язмалар була:

• планнар

• эчтәлекне хикәяләп язу

• цитаталар (күчереп язу)

• аңлатмалар (сүз һәм төшенчәләргә)

• фикер язмалары (үз фикереңне язып кую)

• укучы үзе иҗат иткән әдәби әсәрләр (хикәяләр, шигырьләр, мәзәкләр, сценарийлар һ.б )

• халык авыз иҗатыннан җирле материаллар

• аннотацияләр (11кл.)

• тезислар (8-11кл.)

• конспектлар (8-11 кл.)

• рефератлар (8-11 кл.).

Әдәбият дәфтәрендә бары тик программа материалын үзләштерүгә һәм аны язып бирә белергә өйрәтә торган язмалар гына булырга тиеш. Язма эшләр сочинение таләпләре белән бәяләнә.

Әдәбияттан белем дәрәҗәсен бәяләү соңгы чиктә сочинение яздыру белән йомгакланса да, өлгереш билгеләре чыгарган вакытта аның белән генә чикләнмичә, уку, сөйләү, телдән җавап бирү дә исәпкә алына.

Укуга карата төп таләп – сәнгатьле уку.

Уку материалы:

• Укучы үзе язган текст яки сочинение.

• Әдәби әсәрдән, публицистик һәм фәнни хезмәттән өзек.

Материалның күләме:

Һәр класс өчен билгеләнгән сочинение күләме икеләтә алына.

Материалны сайлап алу:

• Укучы үзе сайлый, үзе теләгән текстны укый.

• Укытучы күрсәтмә бирә.

Укуны әдәбият фәне буенча бәяләү өчен таләпләр:

• Уку тел (грамматика) фәне буенча уңай билге куярлык булсын.

• Сәнгатьле яисә логик сәнгатьле (текстның характерыннан чыгып) башкарылсын.

• Уку интонациясен бөтен текстка һәм аның аерым өлешләренә карата укучы аңлатып бирә белсен.

И с к ә р м ә. Уку интонациясен аңлатканда:

1. V – VII классларда интонациянең текст эчтәлегенә карата булган ягын аңлату җитә (ягъни объектив эчтәлектән чыгып).

2. VIII класста авторның тексттагы эчтәлеккә мөнәсәбәтен чагылдыру дәрәҗәсенә бәйләп аңлату да таләп ителә.

3. IX - XI классларда укучы, болар өстенә, текст эчтәлегенә үзенең мөнәсәбәтен, тыңлаучыларга ничек тәэсир итәргә, аларда нинди хисләр уятырга теләгәнлеген дә аңлатырга тиеш.

Соңгы ике таләптән берсенең үтәлмәве тел буенча куелган билгене – бер баллга, икесенең дә кимчелекле үтәлүе билгене ике баллга киметә. Икесе дә бөтенләй үтәлмәгән булса, әдәбияттан “2”ле куела.

Әдәбият

Укытучы өчен методик әдәбият

Укучылар өчен әдәбият

Программа: Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы тарафыннан 2010 нчы елда расланган А.Әхмәдуллин җитәкчелегендәге авторлар группасы төзегән “Татар урта мәктәпләре өчен әдәбият программалары. 5-11 нче сыйныфлар.”(Казан, “Мәгариф” нәшрияты).

Дәреслек:

Татар дәбиятыннан дәреслек. А.Г.Әхмәдуллин, Ф.Ә.Ганиевалардан торган авторлар коллективы төзегән “Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 8 нче сыйныфы өчен әдәбият дәреслеге” (Казан, “Мәгариф” нәшрияты, 2006 нчы ел) буенча укытыла.

Өстәмә әдәбият буларак, А.Г.Әхмәдуллин төзегән “ 8 нче сыйныф өчен өстәмә әдәбият” (Казан, “Хәтер” нәшрияты, 2000 нче ел) җыентыгы кулланыла.

1.Заһидуллина Д.Ф., Закирҗанов Ә.М., Т.Ш. Гыйләҗев. Татар әдәбияты. Теория. Тарих. К.: “Мәгариф” нәш-ты, 2004

2. Абдрәхимова Я.Х. Әдәбият дәресләрендә мөстәкыйль һәм иҗади эшләр. К.: “Мәгариф”

3. А.Г.Яхин Әдәбият дәресләре, казан, Мзгариф, 2006

4. Абдрәхимова Я.Х. Әдәбият дәресләрендә бәйләнешле сөйләм үстерү. К.:. Мәгариф, 2007.

5. Даутов Р.Н., Нуруллина Н.Б. Совет Татарстаны язучылары. Библиографик белешмә. К.: ТКН, 1986.

6. Татар әдәбияты тарихы. 6 том. 60-90 еллар әдәбияты. К.: “Раннур нәшрияты, 2001.

7. Заһидуллина Д.Ф., Ибраһимов М.И., Әминева В.Р. Әдәби әсәр өйрәнәбез һәм анализ ясыйбыз. К.: “Мәгариф” нәшрияты, 2007.

8. «Фән һәм мәктәп», «Мәгариф», “Казан утлары” журналлары

9. Тематик папкалар, әдәби бюллетеньнәр, таблицалар

• Әдәбият белеме сүзлеге.

• Галиуллин Т.Н. Шигърият баскычлары. К.: “Мәгариф”, 2002.

• Җәләлиева М.Ш. Әдәбиятыбызның җырлы чишмәләре. К.: “Мәгариф”, 2001.

• Җәләлиева М.Ш. Әдәбиятта тойгы катламнары. К.: “Мәгариф”, 2005.

• .Заһидуллина Д.Ф. Яңа дулкында. К.: “Мәгариф”, 2006.

• .Программа буенча каралган язучыларның әсәрләре

• “ Ялкын” журналы, “Сабантуй”газеталары

• Тематик папкалар, әдәби бюллетеньнәр, таблицалар

А.Г.Әхмәдуллин төзегән “ 7 нче сыйныф өчен әстәмә әдәбият” (Казан, “Хәтер” нәшрияты, 2000 нче ел) җыентыгы

• “Татар балалар антологиясе”, Казан, 1995.

• “Татар балалар әдәбияты”, Казан, 2008.

Электрон әдәбият:

1. Татар әдипләренең һәм шагыйрьләренең әсәрләре язылган электрон дисклар (Казан, 2005,2006, 2007, 2008 нче елгы чыгарылышлар)

Дәресләрдә куллану өчен өстәмә методик әдәбият:

1. Ф.Хатипов Әдәбият теориясе. Казан, Мәгариф, 2004.

2. Ф.Мусин. Тарих һәм заман. Казан, ТКН, 1980.

3. Ф.Миңнуллин. Балта явызлар кулында, казан, ТКН, 1998.

4. Татар әдәбияты тарихы. 6 томда, Казан, ТКН.

5. М.Мәһдиев. Әдәбият һәм чынбарлык. Казан, ТКН

6. Татар поэзиясе антологиясе, Казан, ТКН, 1970

7. Татар балалар поэзиясе, Казан, ТКН, 1980

8. Татар пьесалары антологиясе, Казан, ТКН, 1982

9. Ф. Миңнуллин. Прозаның гражданлык йөзе. Казан, ТКН, 1985.

10. Хәсән Хәйри . Язучы һәм тормыш. Казан, ТКН, 1982.

11. Ә.Кәримуллин. Китап дөньясына сәяхәт. Казан, ТКН, 1982.

12. И.Нуруллин. 20 нче башы татар әдәбияты. Казан, ТКН, 1986.

13. Ф. Зөлкәрнәй. Чакма чакмый ут чыкмый. Казан, ТКН, 1985 1

14. И.Юзеев . Тургай чәчәге. Казан, ТКН, 1980.

15. Р.Мөхәммәдиев. Якутлар табыладыр вакыт белән. Казан, ТКН, 1982.

16. Ф.Миңнуллин. Белеп язуга ни җитә. Казан, ТКН, 1987.

17. Ф. Мусин. Чор белән аваздаш. Казан, ТКН, 1980.

Төренә, максатына карап, дәресләрдә кулланыла торган педагогик технологияләр:

1. Шәхескә юнәлдерелгән

2. Тикшерү-проект

3. Эзләнү

4. Уку мәсьәләсен кую

5. ИКТ

6. Модульле-блоклы