Дәрестең киңәйтелгән план –конспекты.
Тема: Мәжит Ғафуриҙың тормош юлы һәм ижады. Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше.
Маҡсат:Башҡортостандың халыҡ шағиры М.Ғафуриҙың тормош юлы һәм ижады тураһында үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү, өҫтәлмә мәғлүмәттәр биреү.Шағирҙың “Ҡыр ҡаҙы” хикәйәһе менән танышыу. Уҡыған әҫәрҙе тормош менән бәйләргә өйрәтеү.Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше т-да белемде, уҡыу техникаһын камиллаштырыу.Уҡыусыларҙың һүҙлек, телмәр һәләтлектәрен байытыу, тел байлығын арттырыу.
Уҡыусыларҙың уҡыу , һөйләү һәм яҙыу телмәрен, һүҙлек эше аша башҡорт һүҙҙәренең мәғәнәләренә иғтибарын, ҡыҙыҡһыныуын үҫтереү.
М.Ғафуриҙың ижадына ихтирам, тәржемә эштәре аша һүҙ тойғоһо, тел тойғоһо тәрбиәләү.
Дәрес төрө:яңы материал менән танышыу дәресе.
Уҡытыу алымдары: әңгәмә,һорау- яуап, карточкалар менән эш, таҡтала һәм дәфтәрҙә эш, һүҙлек м-н эш, тәржемә итеү, уҡытыусының тасуири уҡыуы,уҡыусыларҙың сылбырлы уҡыуы, ИКТ ҡулланыу, ял минуты.
Предмет буйынса һөҙөмтәләр: Башҡ-ң халыҡ шағиры М.Ғафуриҙың тормошо һәм ижады т-да өҫтәлмә мәғлүмәттәр биреү. Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше т-да белемде, уҡыу техникаһын камиллаштырыу.
Метапредмет б-са һөҙөмтәләр: дәрестә ҡуйылған маҡсатты аңлау , уны тормошҡа ашырырға тырышыу, дәреслектән кәрәкле мәғлүмәтте таба белеү, үҙ эшеңде, парыңдың эшен тикшерә алыу, уҡыған әҫәрҙе тормош м-н бәйләй белеү, һорауҙарға яуап биреү.
Шәхси һөҙөмтәләр: туған телебеҙҙең матурлығын аңлау.
Принциптар: теория м-н пракика берлеге, эҙмә-эҙлелек, коммуникатив.
Яңы термин- төшөнсәләр: ҡамыл, ғәрип, ғөрбәт, мосафир, хәтфә, ысыҡ, ишкәк.
Йыһазландырыу: Мү.Ғафуриҙың портреты, ижадына бағышланған китаптар, һүҙлектәр, ПК, презентация, интерактив таҡта, мультимедиа проекторы, ҡыр ҡаҙы тауышы яҙҙырылған фонояҙма, эштәр менән карточкалар, таҡта,аҡбур.
Уҡыусы эшмәкәрлеге 1.
2.
3.
Инд.эш
Баһалау
Йомғ-у
Ре
фл.
Өй эше
Психол. инеш
Псих.кәйеф булдырыу. Уңыш ситуацияһы тыуҙырыу.
Мотивация.
Өй эшен тикшереү.
-Һаумыһығыҙ, балалар!
-Һеҙҙең барығыҙҙы ла бөгөнгө дәрестә күреүемә мин бик шатмын!Ә һеҙҙең кәйефтәр нисек?Карточкаларға тап килгән битлек-маска. күрһәтеүегеҙҙе һорайым!
Яҡшы! Был йылмайған смайлдар дәрес аҙағына үҙгәрмәҫ тигән өмөттәмен!
- Уҡыусылар! Һеҙгә өй эше итеп М.Ғ. т-да белгәнде иҫкә төшөрөргә, йә Интернет селтәре аша уның х-да берәй мәғлүмәт табырға ине.Кем теләй?
Ә башҡалар иғтибар м-н тыңлап, ҡарап ултыралар. Ошопрезен б-са һорауҙар бирәсәкмен!
Класҡа һорауҙар:
Кем ул М.Ғ.?
Ул ҡайҙа тыуған?
Ҡасан тыуған?
Ғаиләһе т-да нимәләр белдегеҙ?
Уның исеме нисек мәңгеләштерелгән
-Ә бөгөнгө дәрестә балалар һеҙ төркөмдәргә бүленеп эшләйәсәкһегеҙ, Шулай булғас бер- берегеҙгә ярҙам итеп, кәңәшләшеп эшләрһегеҙ!
-Балалар! М.Ғ.-ң ижады бик бай.Бына уның китаптарынан һеҙ күргәҙмә күрәһегеҙ!(берәм- берәм күрһәтәм). Ә бына бөгөн уҡыйһы әҫәрен һеҙ миңә ошо фонояҙманы тыңлағас,әйтерһегеҙ.(ҡыр ҡаҙы тауышы )
- Был ниндәй ҡош тауышы ул?
-Эйе, дөрөҫ.М.Ғафуриҙың “Ҡыр ҡаҙы”исемле хикәйәһе бар. Беҙ бөгөн уны уҡыясаҡбыҙ.
-Шулай булғас, беҙ бөгөн нимә т-да уҡыясаҡбыҙ инде?
Әйҙәгеҙ, үҙебеҙгә маҡсаттар ҡуяйыҡ!
-Яҡшы! Балалар,әйҙәгеҙ текстың исеменә иғтибар итәйек әле!Ҡыр ҡаҙы нимә ул?
-Тағы ниндәй ҡаҙ була?
Әйтелешенә иғтибар итәйек, мин инсек әйттем, кем иғтибар м-н тыңланы?Был нимә була?
- хикәйәне уҡыр алдынан нимә эшләргә кәрәк, нисек уйлаһығыҙ?
Дөрөҫ. Тәүҙә яңы һүҙҙәр м-н танышып,аңлатма биреп китәйек!
Телмәребеҙҙе байыттыҡ, хәҙер әҫәрҙе уҡыуға күсһәк тә була!
Дәреслек менән эш.
ЭШ.Уҡыған саҡта аңлашылмаған һүҙ осратһағыҙ, билдәләгеҙ. Аҙаҡтан һорарһығыҙ!
-үҙем уҡый башлайым.
-уҡыусылар сылбырлап дауам итәләр.
-Шунан хикәйә аңлашылдымы, оҡшанымы?
-Күреүегеҙсә, М.Ғ. ижады бик ҡыҙыҡлы.Ғөмүмән,беҙҙең башҡорт теле бик бай,матур тел ул.Бына М.Ғ. үҙенең әҫәрендә Аҡкүлде нисек тасуирлаған, ниндәй матур һүҙҙәр ҡулланған- туҡталып китәйек!
Текст менән эш.
Ай кеүек түңәрәк, көмөш тәңкә кеүек ялтырап
Был күл йәшел хәтфә балаҫ өҫтөндәге түңәрәк көҙгө кеүек ялтырай
Уйылып-уйылып үҫкән ҡамыштар, ҡоштар һайрай
Үләндәр ер өҫтөндәге ҡамылдар ысыҡ м-н ҡапланғайны.
Тын ғына ятҡан көҙгө кеүек күлдең өҫтөнә ҡояш нурҙары төшә.
Сағыштырыуҙарҙы ла әйтеп китәйек.
-Шунан, күҙ алдына килтерҙегеҙме?
Ә хәҙер малайҙы –төп геройыбыҙҙы тасуирлап,ҡылыҡһырлама(харак-ка) биреп ҡарайыҡ әле. Төркөмдәргә бүленәбеҙ ҙә бер-беребеҙ м-н кәңәшләшеп, бергәләп эшләйбеҙ. Килештекме?
3 төркөмгә бүленәбеҙ,текстан малайҙы билдәләгән һүҙҙәрҙе яҙырға.ҡайһы төркөм әүҙемерәк,шәберәк,аҡыллыраҡ булып сығыр икән, башланыҡ!
1 т.: ИПЛЕ(ауыртмаҫлыҡ итеп тоттом, башын һыйпарға иттем, )
2 т.: ЙӘЛЛӘҮЕС(йөрәгем ҡалтырап китте, йәшле күҙ)
3 т.: ЫСЫН ДУҪ(онота алмайым, ҡыш буйы ҡунаҡ иттем,ҡәҙерле ҡунағым, һағынам).
-Уҡыусылар, ошонан сығып, беҙ малайҙы ниндәй итеп күҙ алдына килтерә алабыҙ?
-Эйе. Ә беҙ малайҙы тәбиғәтте яратыусы, һаҡлаусы, йәнлек- ҡоштарҙы ҡурсалаусы тип әйтә алабыҙмы, нисек уйлайһығыҙ?Ул киләсәктә кем булыр икән?Ә һеҙ ҡоштарҙы йәберләмәйһегеҙме, малайҙар рогатканан атмайһығыҙмы?
- Яҡшы!
-Малайҙы ҡылыҡһырлағанда беҙ ниндәй һүҙ төркөмдәрен м-н күберәк ҡулландыҡ?
-Дөрөҫ.Әйҙәгеҙ, хәҙер төркөмләп эште дауам итәйек.Һәр төркөмгә 1-әр карточкала эш бирәм, унда текстан алынған ҡылымдарҙың затын, һанын, заманын, барлыҡ- юҡлығын билдәләргә кәрәк буласаҡ.
1 т.: Күренәләр ине, ялтырап ята ине, үткәрәләр, ҡайнаша башлайҙар.
2 т.: Яңғыратып торалар, юғалта, килмәй башлайҙар, ябып ҡуйҙым.
3 т.: Ҡапланғайны, ҡарай башланым, аптырап киттем, ҡаңғылдашып ҡуйҙылар.
-Хәҙер карточкаларығыҙ м-н алмашып, бер-берегеҙҙең эштәрен баһалағыҙ!
-Ә үҙегеҙгә ниндәй баһа ҡуйыр инегеҙ
Ә мин һеҙгә шундай билдәләр ҡуям..........................
-Уҡыусылар! Беҙҙең дәресебеҙҙең маҡсаттары ниндәй ине, иҫкә төшөрәйек әле.
Беҙ маҡсаттарыбыҙға ирештекме?Нимә белдек?
1 т.: 1 бүлек б-са һүрәт төшөр.
2 т.: план төҙө, ҡыҫҡаса һөйлә.
3 т.: “Ҡыр ҡаҙы- беҙҙең яҡтарҙа” (мәғлүмәт эҙлә)
Дәресте йомғаҡлап,мин һеҙҙең бөгөнгө геройыбыҙҙан өлгө алып, уға оҡшап, ҡош- йәнлектәрҙе яҡлаусы, һаҡлаусы, тәбиғәтте ҡурсалаусы булығыҙ тип әйткем килер ине.Сөнки ҡоштар беҙгә кемдәр?
-Дөрөҫ.Афарин!
Һәм “Ҡыр ҡаҙы” хикәйәһе буйынса дәресте “Кейек ҡаҙҙар ”тигән йыр менән тамамлағым килә.
-Дәрес тамам! Һау булығыҙ!
-Һаумыһығыҙ, уҡытыусым!
Һаумыһығыҙ,дуҫтарым!
Һәм,әлбиттә, ҡунаҡтар!
(ултыралар)
СлАЙД
Уҡыусылар смайлдарҙың кәрәген күрһәтә.
ПРЕЗЕНТАЦИЯ
(Илзидә алға сығып, презент-я күрһәтә, һөйләй).
Уҡыусыларҙың яуаптары.
Ҡыр ҡаҙы тауышы
Ҡыр ҡаҙы т-да.
Беҙ бөгөн хикәйәне уҡыясаҡбыҙ, йөкм. өҫтөндә эшләйәсәкбеҙ, яңы һүҙҙәр беләсәкбеҙ, һорауҙарға яуаптар бирәсәкбеҙ.
Дикий гусь
Варианттар: инә ҡаҙ, ата ҡаҙ. Аҡ ҡаҙ, йорт ҡаҙы.
Ҡ-ғ сиратлашыуы.
Яуаптар.
СЛАЙД
Ҡамыл-жнивья на корню
Хәтфә-мягкая, как бархат
Ғәрип-инвалид
Ғөрбәт-чужбина
Мосафир- путник
Ишкәк-весло
Таҡтаға 1 уҡыусы сыға, һөйл. яҙа
яуаптар
уҡыусылар әҫәрҙән табып уҡый.
СЛАЙД
Ай кеүек ,көҙгө кеүек тәңкә кеүек, күпер кеүек
Эйе.
Төркөмләп эш.
яуаптар
урмансы, орнитолог, зоопаркта хайуандар ҡараусы, бәлки ветеринар
Ҡылымдар менән
Бер- береһенең эшен тикшерәләр.
Баһалайҙар.
Яуаптар
3 карточканың 1-һен генә.
СЛАЙД
СЛАЙД
ХОР МЕНӘН
ҡанатлы дуҫтарыбыҙ
Ф.Туйсинаның “Кейек ҡаҙҙар ”йырын тыңлау.
