Мұқағали – мәңгілік ғұмыр
« Жазылар естеліктер мен туралы»
М.Мақатаев
Сыныптан тыс сабақтың мақсаты:
1.М.Мақатаевтың өмірімен, әдеби мұрасымен таныстыру.
2.Оқушыларды М.Мақатаев өмірімен таныстыра отырып, ақиық ақын Мұқағалиды шексіз сүюге, өлең жырларының мазмұнын ашып, оларды жан-жақты ұғынуына әсер ету, адамгершілікке тәрбиелеу.
3. Оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру.
Көрнекілігі: М.Мақатаевтың портреті, слаидтар.
Сабақ барысы: С.Тұрысбековтың «Көңіл толқыны» күйі орындалып тұрады.
жүргізуші:
Жалғанда жырды жалғыз бағы көрген,
Көзінің қарасы мен ағы көрген,
Күн сәулесін бойына көп сіңіріп,
Өз отына өртеніп, жанып өлген.
Тірісінде сый көрмей қайран ақын,
Тек өлген соң атағын жайған ақын.
Ежелден қазақтың бұл қасіреті
Бармағын тістеп кейін ойланатын.
жүргізуші:
Әр жырында жатады жарқын ғалам,
Бір өлең жоқ қайығы қалтылдаған.
Төрт тұяғы тайпалған жорға кілең,
Астарына тысы сай алтындаған.
Үй тұрар шумақтарын қойсаң қалап,
Өлеңдері шетінен жайсаң ғажап.
Азамат, ірі ақын боп, ұлы ақын боп
Қайта туған ұлыңды қарсы ал, қазақ.
жүргізуші: Қымбатты оқушылар ,Қадірлі ұстаздар мен қонақтар!Өткен ғасырдың ғұлама ақыны Мұқағали Мақатаевтың өмірі мен шығармашылығына арналған сынып сағатына қош келдіңіздер.
2-Жүргізуші: Қуат алып Абайдың тіл күшінен,
Жыр жазамын Абайдың үлгісімен.
Абай болып табынам бір кісіге,
Абай болып түңілем мың кісіден, - деп жырлаған Мұқағалидың жүріп өткен өмір жолы мен өнер жолы туралы сыр шертеміз.
Оқушы: Қазақтың әйгілі ақыны Мұқағали Мақатаев 1931 жылы ақпанда Алматы облысы ,Райымбек ауданы, Қарасаз кентінде дүниеге келген. Мұқағалидың әкесі Сүлеймен шаруа адамы еді. Бастауыш сыныпты Қарасаз ауылында оқиды.Орта мектепті аудан орталығы –Нарынқолдағы мектеп интернатта оқып бітіреді. Он төрт – он бес жасынан өлең жаза бастайды. 10- сыныпта оқып жүрген кезде қабырға газеттері, «Білім үшін», «Алға» газеттеріне Мұқағалидың өлеңдері бірінен соң бірі шыға бастады. 1948 жылы мектепті жақсы аяқтап, оқуға баруға мүмкіндігі болмайды. Ауылдағы мектепте мұғалім болып істейді. Өлеңдері жиі жариялана бастайды.
Оқушы: Мукагали...Сегодня это имя символизирует казахскую поэзию. Мукагали.... Великий сын великой казахской земли, казахского народа, щедро одаренный их любовью и сам одаривший их ярким талантом. Что он писал о себе: «пройдут годы, придет новое поколение, и оно поставит нас на свои места. Испокон веков так было, так есть, так будет! О себе скажу: я- ровесник поколения 21 века, а может быть родственник еще дальних поколений» Сегодня мы с вами познакомимся с жизнью и творчеством известного казахского поэта Мукагали Макатаева. Мукагали- поэт века, лауреат государственной премии Р.К.
Оқушы :
Поэзия
Менімен егіз бе едің?
Сен мені сезесің бе, неге іздедім?
Алауыртқан таңдардан сені іздедім,
Қарауытқан таулардан сені іздедім.
Сені іздедім, кездескен адамдардан,
Бұлақтардан, бақтардан, алаңдардан.
Шырақтардан,оттардан, жалаулардан,
Сені іздедім жоғалған замандардан.
Махабаттан іздедеім,Сағыныштан,
Арманымнан іздедім алып ұшқан!
Сәттерімнен іздедім жаңылысқан,
Сені іздедім жадырау, жабығыстан.
Сені іздедім зеңбірек гүрсілінен,
Күннен, түннен, гүлдердің бүршігінен.
Қуаныштан, түршігу- күрсінуден,
Жүректердің іздедім дүрсілінен.
Сені іздедім сезімге у – шараптан да,
Минуттерден іздедім, сағаттан да.
Сені іздедім
Іздеймін, тағат бар ма?
Сені маған егіз ғып жаратқан ба?
Жүргізуші:
Өлеңдерім жай болып атылғанда,
Атылғанда, аспаннан оқылғанда.
Мылқауларға тіл бітіп, керең естіп,
Жанар пайда болады соқырларға.
М. Мақатаев өзін « Мен өмірді жырлау үшін келгенмін» деген. « Менің анкетам» өлеңінен ақынның кім екендігін білеміз.
(Айкүміс пен Әділет өлең оқиды)
Жүргізуші: Мұқағали - Абай өлеңдерін оқып, одан үйреніп, үлгі алған, ұлы Абайдың алға қойған мақсатын өз мақсатым деп білген қазақ халқының өте дарынды ақындарының бірі.Екі ақынның мақсаттары үндес келіп, сабақтасып жатады.Ақындықпен айналысқан 30 жыл ішінде көзімен көргендерін ,ақындық санамен түйсінгендерін қазақтың қара өлең үлгісімен төгілтіп жырлай берді, жырлай берді.Туған жерге, туған елге, халқына, туған Отанына деген махаббат сезімі - ақын ретінде оның басты тақырыбы еді.
Оқушы»Үш бақытым» өлеңі
Аудио жазбадан «Қазақстан» өлеңін тыңдау.
Жүргізуші: Ақын жүрегі нәзік, сезімтал. Кей- кейде өмірден безініп,ол өзіне сүйеніш, тірек болар адамды іздейді. Осындай бір қиналған шағында ақын мұңын жас қайыңға шағады.
Жүргізуші: Стержнем всей творческой жизни Мукагали Макатаева была вечная тема – жизнь и смерть. Ей оставался он верен до последнего вздоха. Страстное стремление остаться на родной земле, пусть деревом, птицей, существом живым и зримым – присутствует во всех его предсмертных стихотворениях. Он одухотворяет природу, становясь ее естественной частью.
Оқушы «Өмір сүрейік алмасып» өлеңін оқиды.
Жүргізуші: Стихи М.Мақатаева музыкальны, красочны. Не случайно многие из них положены на музыку и популярны в народе, как песни.
Аудио жазбадан ән тыңдау.
Жүргізуші:
Ажал, ажал!Көкірегі толы мейірімді шуақ, жүрегі толы махаббат пен ырыс, арманы мен қиялына кезек мініп, өмірінің келесі кезеңіне қарай тартып бара жатқан ақынды тым ерте жолынан қайырған да сен едің! Ол қылшылдаған 45 жасында дүниеден өтті. Өлер шағын сезгендей ол жанұшыра:
« Өмір сүрсем енді бір 20 жыл,
Жиырма жыл
Шынымен қиын ба бұл?
Қиын болса, он жыл да жетіп жатыр,
Тек жүректен атылсын құйын дауыл.
Осал өмір емес қой , қырықтамын,
Кешір мені, болашақ, ұмытпағын!
Қажетіңе жараса қабылдарсың
Қарапайым темірдің сынықтарын»- деп асыға армандаумен бірге құдайға шүкіршілік етеді. Ақын осы мінезімен құдіретті.
Жүргізуші: Біз, тірілер, ол туралы көрген білгенімізді айта береміз.Бірде асырып, бірде жасырып, бірде жеткізбей, бірде жеткізіп айтамыз. Мұқағали ағаның есімі аңызға айналды. Ол есімді аңызға айналдырып тұрған – жап-жарық, сәулетті де дәулетті жырлары. Ақынның өз үніне құлақ асайық:
Жырым көп менің әлі жазылмаған,
Кенім көп менің әлі қазылмаған.
Қалдырып болар-болмас қазынамды,
Неліктен бір күні мен жазым болам?
Қуалап тіршіліктің көбелегін,
Қап қойды қапелімде көп өлеңім.
Жалғызым, жаным менің –жырым менің,
Қалдырып сені артыма неге өлемін?
Жазайын, жалықпайын, жасырмайын,
Қашан қалғып кеткенше басылмайын.
Ая деп ажалға мен бас ұрмаймын,
Шоқ шайнап, от бүріккен Қасымдаймын!
Жүргізуші:
Значение пэзии Макатаева в 21 веке наиболее точно определяют слово одного из почитателей: «Началась вторая жизнь поэта. Мукагали сегодня- легенда. Мукагали сегодня- истина. Мукагали сегодня –коран.» Поэзия М. Макатаева всегда современно и вечно живет в мире, который поэт любил и завещал в любви вспомнит о нем.
Жүргізуші:
Қарасаз, қара шалғын өлеңде өстім,
Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің.
...Өлсе өлер Мұқағали Мұқатаев,
Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім!
Жүргізуші: Табиғаттың тебіренген, қуанған шағының перзенті –ақын десек, сол перзенттің иесі де, іздеушісі де – оның халқы. Халқы аманда ақынға өлім жоқ. Мұқағали жырдағы ерекшелігімен, тұп-тұтас дара талантымен, ақындықтағы қыран қимылымен жыр дүниесінде біздің есімізде мәңгі сақталмақ. Біз осымен ақын құрметіне арналған сынып сағатын аяқтаймыз. Көңіл қойып тыңдағандарыңызға рақмет.
Қараман орта мектебі
Сыныптан тыс сабақ
Тақырыбы:
«Мұқағали –мәңгілік ғұмыр»
Дайындаған қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі Нұрмағамбетова А.Қ.
2013-2014 оқу жылы
