АДАМ ФИЗИКАСЫ
Автор: Серікбаев Еламан
Жетекшісі: Томирова Жанар Қалымжанқызы
Семей қаласы КМҚК Көлік колледжі
«Өзін өзі жақсы білген адам, өзіне ненің пайдалы екенін және не нәрсеге мүмкіндігі бар – жоғын анық түсінеді» .
Сократ
1.Кіріспе
Қазіргі жылдам дамып келе жатқан ғасырда адам өмірін техникалық құрылғыларсыз елестету қиын. Алайда, ғарыш кемесі де, сізді жұмысқа жеткізетін автобусыңыз да адамдармен жасалады және басқарылады, демек оларда да адам жіберіп алған қателіктері де болуы мүмкін. Кейде техника сынуы мүмкін , және мұндай жағдайларда адам көмектесе алмайды, осындай сәттерде өз-өзіне сенуге тура келеді.
Адам физикасы жайындағы түрлі әдебиеттермен жұмыс барысында, көптеген әйгілі физиктер мен биологтардың жасаған зерттеулері қызығушылығымды тудырды. Қазіргі мектепте оқытылатын физика курсында адамды сипаттайтын физикалық параметрлерге назар аударылмайды. Тірі ағзаларда жүретін жеке процестерді физикалық заңдардың негізінде сипаттау тірі және өлі табиғаттағы бар себепті-салды байланыстарды табуға көмектесе алады. Осыған байланысты мен денемнің түрлі параметрлері мен мүмкіндіктерін терең зерттеуін бастауын шештім. Мұндай параметрлер көп: механикалық , жылулық, оптикалық. Осы жұмыста мен дененің механикалық параметрлерін толық қарастырдым. Қазіргі таңда адам параметрлерін зерттеу мен анықтаудың көптеген тәсілдері бар.
Өз физикалық қасиеттері туралы ойлағандардың саны аздау-ау. Белгілі мамандық иелерінің бұл жайлы білгені қажет деп ойлаймын. Мысалы, бізді қоршаған қоздырғыштарға ағзаның қайтіп жауап беретіндігін елестете алғанымыз жақсы.
Кәсіби дағдылар дипломмен келмейді, олар тәжірибе жүзінде келеді. Физикалық заңдар мен математикалық есеп негізінде жатқан өз физикалық мүмкіндіктерін білу, шешімнің тез қабылдауын талап ететін жағдайларда өз күшімді дұрыс бағалауға көмектесетіндігіне сенімдімін.
1.1 Өмір сүруге кім көмектесер?
Қауіпті жағдайларда қаһармандық мамандықтардың адамдары көмекке келеді. Бұл өрт сөндіруші және құтқару қызметтерінің адамдары. Олар жедел көмекті қажетсінетін азаматтарды құтқаруда өз өмірлерін тәуекел етеді.
Біздің мемлекетімізде құтқару қызметтерінің пайда болу тарихы өткен ғасырдың бірінші жартысынан алады; бұл кезде Шығыс-Қазақстан облысының Риддер қаласында , полиметалл кендерінің жанында 1932 жылы алғашқы тау-құтқару станция құрылды. Ал келесі жылы Қазақстанда тауқұтқару станциялардың желісін салу туралы Қазақ АКСР Қаулысы шыққан. Осылай республикадағы кәсіби тауқұтқару қызметті ұйымдастырудың басы салынды. Оған әскери мәртебе берілді. Қазақстан тәуелсіздігін алғаннан кейін құтқару қызмет жұмысының негізгі ұстанымы – мемлекетке бағыныштылық және әскери сипаты. 1995 жылдың 19 қазанында мемлекет Президентінің Жарлығымен ТЖ бойынша арнайы мемлекеттік құрылым құрылған, ал оның құрамында – төтенше жағдайлар мен өндірістік қауіпсіздікке мемлекеттік бақылау жүргізу бойынша Комитет оған авариялық-құтқару қызметтері тікелей бағынады. 2007 жылдың 30 қарашасындағы Өкіметтің Қаулысымен барлық авариялық-құтқару қызметтерін біріктіру жөнінде шешім қабылданды. Тәжірибе көрсеткендей, бұл дұрыс шешім болған. Күшті, бірегей , барлық қазіргі талаптарға жауап беретін , кез келген табиғи немесе техногендік шақыруларға жылдам жауап бере алатын авариялық-құтқару құрылымы құрылды. Қазақстан құтқару қызметінің негізін салушылары – аты аңызға айналған майдангер Евгений Жуков. Евгений Петрович Жуков 1926 жылы 26 желтоқсанында Алматы облысының Талды-Қорған ауданындағы Қапал кентінде дүниеге келген. Құтқарушылардың жақсы физикалық формасы болуы және критикалық жағдайларды кәсіби және дұрыс бағалауы керектігі анық. Бұл физикалық құбылыстарды және өз ағзасының мүмкіндіктерін білуге негізделген дағды адамдар өмірлерін сақтап қалуға көмектеседі.
2. Зерттеу жұмыстары
2.1 Өз реакциясының уақытын анықтау
Мақсаты: Өз реакциясының уақытын анықтау және салыстыру
Жабдық: сызғыш, картонның кішігірім тікбұрышты беті, секундомер.
Жұмыс барысы:
Картон бетін қабырғаға қысу. Оның жоғарғы шетін белгілеу.
Картонды жіберіп, оны басқа қолмен қабырғаға қысу. Оның жоғарғы шетін белгілеу.
Реакция уақытын мына формула бойынша есептеңдер:
𝑡=, мұндағы ∆h- картонның ұшып шығатын қашықтығы, g – еркін түсу үдеуі.
Ескерту: Қабырға мен картон тегіс болуы тиіс, бірнеше рет жаттығулардан кейін реакция уақыты елеулі азаяды (1,5 есе) .
Аяжан
0,1
0,14
0,069
0,03
0,006
0,015
0,06
Еламан
0,18
0,19
0,153
0,15
0,17
0,05
0,1
Еламан:
Аяжан:
Қорытынды: Тәжірибе нәтижесі көрсеткендей, қоздырғыштарға физикалық жауап беруді талап ететін қызмет аяларында жігіттер алда, яғни экстремалды жүргізудің икемдеріне жігіттер тез үйренеді.
Екіпінсіз секірудің биіктігін анықтау
Мақсаты: Екіпінсіз секірудің биіктігін анықтау және салыстыру
Жабдық: Секундомер
Жұмыс барысы:
Секундомердің көмігемен жерден секіруден жерге қонуғе дейінгі уақытты 5 рет анықтау және мына формула бойынша орта уақытты табу:
Секіру биіктігін анықтау.
Еламан
1,23
1,002
1,23
1,02
0,96
1,08
1,09
Аяжан
1,03
0,918
1,03
0,83
0,97
0,83
1,02
h=
h=
Қорытынды: Тәжірибе нәтижесі көрсеткендей, бөгеуілдері бар ашық жер бойынша жігіттер жылдам және жеңіл өтеді, алайда ептілік пен епті талап ететін жағдайларда, мысалы жартылай қиратылған немесе қалың өсіп жатқан өсімдіктер арасынан әйелдер жылдам өтеді.
Қорытынды
Менің зерттеулерім шешімді тез қабылдауды талап ететін жағдайларда өз күшімді кәсіби де, күнделікті өмірде де дұрыс бағалауға көмектеседі. Өз жұмысымда мен тек сұрақтардың бірқатарын қозғадым, мүмкін оларды адамдар қабылдамайды, алайда өмірді құтқаруда олар қажет болады деп ойлаймын.
Жұмысымның қарапайым тәжірибелік зертеулері қатаң ғылыми болып табылмайды, алайда олар жай орташа статистикалық адамға түсінікті және олар физиктер-теоретиктердің қолданбалы зерттеулерінің негізінде жатыр.
Еңбек және адам өмірін сақтау мониторингінің нәтижелі құралдарын құруда адам мүмкіндіктерін зерттеудің физикалық әдістерінің кең спектрі қолданысын тапқан жөн. Осындай мониторингтің жаһандық әдістері тек физикалық ұстанымдары негізінде құрылуы керек. Бұл жылдам дамушы ақпараттық технологиялық аяларда өзекті .
