Мұнайлы аудандық білім бөлімінің «№9 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ
[pic]
АШЫҚ САБАҚ
Тақырыбы: «Тізбек бөлігі үшін Ом заңы. Электр кедергісі. Меншікті кедергі»
[pic]
Пән мұғалімі: Қуандық Жазерке Адайбекқызы
Сабақтың тақырыбы: §38,39 «Тізбек бөлігі үшін Ом заңы.Электр кедергісі. Меншікті кедергі»
Сабақтың мақсаты:
А) білімділік мақсаты: Электр тізбегіндегі кернеу мен кедергінің және ток күштерінің тәуелділігін анықтау. Кедергі өткізгіштердің қандай қасиеттеріне және қалай тәуелді болатынын анықтау.
Ә) дамытушылық мақсаты: Эксперимент пен теорияның сәйкестігіне көз жеткізу. Ой - өрісін, қиялдарын, еркін сөйлеуін дамытып, формулаларды түрлендіре білуге үйрету.
Б) тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың формуланы есте сақтауына және пәнге деген қызығушылын арттыруға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, деңгейлік тапсырмалар, интерактивтік тақта.
Құрал-жабдықтар: Амперметр, вольтметр, ток көзі , кілт, резисторлар, шам, қосқыш сымдар, Омның суреті.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі
ІІ. Миға шабуыл (қызығушылығын ояту)
ІІІ. Жаңа сабақ.
ІV. Есеп шығару
V. Үй тапсырмасы.
VІ. Қорытынды. Оқушыларды бағалау
ІІ. Қызығушылығын арттыру. Миға шабуыл
1. Төменде берілген шартты белгілер қандай құралға тиесілі.
[pic]
І топқа арналған сұрақтар:
1. Электр тогы деген не?
2. Электр тогы ұғымын алғаш енгізген ғалым кім?
3. Электр өрісінің кернеулігі деген не?
4. Ток күші дегеніміз не? Формуласын тақтаға жаз
ІІ топқа арналған сұрақтар:
1. Электр заряды грекше қалай аталады?
2. Кернеу дегеніміз не? Формуласын тақтаға жаз
3. Кулон заңы қалай өрнектеледі?
4. Ток күшін өлшейтін құралды ата.
ІІІ топқа арналған сұрақтар:
1. Денелердің зарядталғанын көрсететін құралды ата.
2. Потенциалдар айырымы дегеніміз не?
3. Конденсатор деген не?
4. Кернеуді өлшейтін ұүралды ата
ІІІ. Жаңа сабақ .
Енді біз ток күшінің кедергіге қалай тәуелді екенін қарастырайық. Реостат арқылы тізбектегі ток күшінің өзгеруін бақылайық. (Кернеуі тұрақты кезде) Ток күші артқан сайын кедергі азаяды.
(Егер U = const, I ~ [pic] ).
Ток күшінің кернеу мен кедергіге тәуелділік заңын 1827 жылы неміс ғалымы Георг Ом ашты
Мұғалім: Осы екі қорытындыдан формула құрастырайық:
[pic]
Бұл формуланы Тізбек бөлігі үшін Ом заңы деп атайды. Ом заңының тұжырымдамасы: «Тізбектің бөлігіндегі ток күші – осы бөліктің ұштарындағы кернеугу тура пророционал да, өткізгіштің кедергісіне кері пропорционал болады». Георг Ом суреті тақтадан көрсетіледі.
Ом заңын қолданып есеп шығарған кезде белгісіз шаманы қалай анықтаймыз.
(Мұғалім тақтаға үшбұрыштың суреті салынған формуланы іледі). [pic]
U=I*R
R=U/I
Кедергі бірлігі: R= 1В/1А= 1 Ом
Кедергіні өлшейтін құрал: резистор( кедергі) , реостат
[pic]
Енді әртүрлі материалдардан жасалған , ұзындығы әртүрлі және көлденең қимасының ауданы аудандары да бірдей емес өткізгіштерді бір ғана ток көзіне жалғайық. Сол кезде өткізгіштеріміз әртүрлі кедергіге ие болады да, токтың шамасы да әртүрлі болады.
Егер өткізгіштің l ұзындығы неғұрлым артатын болса, онда ток күші соғұрлым кемиді , ал кедергісі артады, яғни өткізгіштің кедергісі оның ұзындығына тәуелді R~l.
Егер өткізгіштің көлденең қимасының ауданы, қалыңдығы артатын болса, онда ток күші де артады, ал кедергісі кемиді.S~I
Өкізгіш кедергісі оның қандай материалдан жасалғанына яғни меншікті кедергісіне тәуелді . R~ρ
Олай болса өткізгіштің кедергісі тұрақты температурада оның l ұзындығына тура пропорционал, S көлденең қимасының ауданына кері пропорционал және оның жасалған материалына тәуелді болады, яғни R~ρ, R~l
Өткізгіштің материалын сипаттайтын шаманы меншікті кедергі деп атайды. Оны ρ әрпімен белгілейді.
Халықаралық бірліктер жүйесінде меншікті кедергінің өлшем бірлігі
[ρ]=1 Ом*м
ІV. Бекіту.
А) «Ұшақ» ойыны
Әр топқа ұшақ жасатып, сол ұшақтарға сұрақ жазып, басқа топқа ұшыру керек болатын.
Ә) Есеп шығару.
№1 есеп.Мына шамаларды Ом-ға келтіріңдер: 200мОм; 0,5 кОм ; 50 МОм ;50 мОм ; 0,03МОм ;3кОм.
1) 200мОм=0,2Ом
2) 0,5 кОм=500Ом
3)50МОм=50000000 Ом
4)50мОм=0,05 Ом
5)0,03МОм=30000 Ом
6)3 кОм=3000 Ом
№2 есеп. Ұзындығы 10м, көлденең қимасы 0,1мм² мыс сымның кедергісін анықтаңдар.
Берілгені: l=10м
S=0.1 мм2
⍴=0,0168 Ом*мм2/м
Шешуі:
т/к R-?
№3 есеп,Ұзындығы 120 м, көлденең қимасының ауданы S = 0,5 мм2 нихром сым темір, 220 В кернеуі көзіне жалғанған. Сымдағы ток күшін анықтаңыз.
Берілгені: ℓ = 120 м
S = 0,5 мм
U = 220 В
ρ = 1,1 Ом·мм² /м
Шешуі:
Т/К: I - ?
V. Рефлексия.
Интернет арқылы get.kahoot.it сайтына тест құрап, оқушыларға ұялы телефонды пайдаландырып ойын ретінде орындатқыздым.
1. Ток күшінің кернеу мен кедергіге тәуелділік заңын кім және қай жылы ашты?
2. Ток күшін реттейтін құрал.
3. Тізбек бөлігі үшін Ом заңын тұжырымдаңдар.
4. Өткізгіштің материалын сипаттайтын шаманы не деп атайды?
5. Тұрақты температурада өткізгіштің l ұзындығына тура пропорционал, S көлденең қимасының ауданына кері пропорционал және оның жасалған материалына тәуелді болатын шаманы айтыңдар.
V. Үй тапсырмасы:
Үйге тапсырма: § 38.39, 18-19-жаттығу.
VІ. Қорытынды. Оқушыларды бағалау.
