№26 Сабақ
Сыныбы: ______ Күні:__________ Пәні: Физика
Тақырыбы: Деформация. Гук заңы
Сабақтың мақсаты мен міндеті: Оқушыларға серпімділік күшінің пайда болу себептері, оның түрлері туралы түсінік беру. Мысалдар келтіре отырып, оқушы ойын дамыту, ғылыми ой қорытындыларын жасауға жетелеу.
Сабақтың түрі: жаңа білімді қалыптастыру.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, жаттығулар орындау.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі.
1. Сәлемдесу;
2. Оқушыларды түгендеу;
3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Өзін -өзі тексеру сұрақтарын ауызша сұрау.
Инерция дегеніміз не?
Күш дегеніміз не?
Көлік оңға немесе солға бұрылғанда ондағы жолаушы қалай қарай қисаяды? Неліктен?
Күш бірлігі ретінде не қабылданған?
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Қызығушылықты ояту: Демонстрациялық тәжірибелер көрсету арқылы жаңа тақырыпты ашу (серіппе, таразы, шар, пластилин т.б);
Дене пішінің немесе өлшемдерінің өзгеруін деформация деп атайды. Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін, дене өзінің бастапқы пішіні мен өлшемін өзгертетін болса, мұндай деформация пластикалық деп аталады.
Пластикалық деформациядан кейін өзінің жаңа пішіні мен өлшемін толығымен немесе жартылай сақтайды және ондай дене пластикалық дене деп аталады.
Күштің әрекеті тоқтағаннан кейін дененің бастапқы пішіні мен өлшемі қайтадан қалпына келетін болса, мұндай деформация серпімді деп аталады.
Серпімділік күші – дененің деформациялануы кезінде пайда болатын күш және деформациялану кезінде ол дене бөлшектерінің ығысу бағытына қарама-қарсы жаққа қарай бағытталған.
[pic]
Резеңкеде және серіппеде жіңішке біркелкі
ұзындықта, біркелкі салмақтағы сымдар ілінген.
Резеңке қаттырақ созылады, яғни оның сұйық-
тығы серіппедегі қаттылыққа қарағанда азырақ
(1-сурет).
Әр түрлі материалдардыңсерпімділік қасиеті
де түрліше болады. Сондықтан, Гук заңын кез
келген материалға қолдануға болмайды.
[pic]
49-сурет Екі серіппеде, серіппе ұзындығы бірдей
болу үшін, бірдей ұзындықта, бірақ әртүрлі
қимада жүк ілінген. Қимасы ұзын серіппенің
неғұрлым жүгі көп, соған сәйкес оның да
қаттылығы көп (2-сурет).
Серпімді деформацияның шамасы (созылу
немесе сығылуы) түсірілген күшке тура про-
порционал, яғни;
[pic]
2-сурет
[pic]
[pic]
k – серпімділік коэффициенті (қаттылық), [pic]
l – деформацияланған дененің ұзындығы, [pic]
l0- дененің бастапқы ұзындығы, [pic]
Гук заңы тек серпімді деформациялар үшін
ғана орындалады. Деформация шамасы едәуір
көп болғанда, бұл заң орындалмайды, ал тіпті
үлкен деформацияларда дене серпімділік өзінің 3-сурет
қасиетін жоғалтады(3-сурет).
Тақырыпты бекітуге арнаған тапсырмалар:
1. Деформация деп нені айтады?
2. Дененің деформациясы қалай пайда болады?
3. Пластикалық деформация дегеніміз не?
4.Қандай деформация серпімді деп аталады?
5. Серпімділік күші қандай жағдайда пайда болады?
6.Ол қалай қарай бағытталады?
7. Қандай жағдайларда серпімді деформация пластикалық деформацияға айналады?
8. Пластикалық және серпімді деформацияларға мысалдар келтіріңдер?
Б) Есептер шығару. 10-жаттығу 1
V. Бағалау
VІ.Үйге тапсырма: §26-27 10-жаттығу 2
