| І. Ұйымдастыру:оқушылармен амандасу. Психологиялық тренинг: Оқушылардың бір-біріне сәттілік тілеуі.Топтарға бөлу: төрт түрлі- түсті стикер қағаз түсі бойынша. “...Адамзат үшін ХХІ ғасыр жаңа технологиялардың ғасыры болмақ, ал осы жаңа технологияларды жүзеге асырып, өмірге енгізу, игеру және жетілдіру - бүгінгі мектеп оқушылары сіздердің еншілеріңіз”
Н.Назарбаев ІІ.Ой қозғау: 1)Үй тапсырмасын сұрау: «Кім жылдам?» Сұрақтар: 1. Ғылыми –техникалық прогресс дегеніміз не? 2.Ғылыми –техникалық прогресс қандай кезеңдерді құрайды? 3.Ғылыми техникалық революция ықпалы 4. Ғылыми – техникалық революция мазмұны 5. ҒТП-тің талаптары 2) «Еске түсіру стратегиясы»: топтық жұмыс 1-топ: Иондаушы сәулелерді тіркеу әдістері 2-топ: Табиғи радиактивтік. 3-топ: Атом ядросының құрамы.Байланыс энергиясы. 4-топ:Ауыр ядролардың бөлінуі. Тізбекті ядролық реакциялар. Ядролық реактор. ІІІ. Ой толғаныс: 1. «Ортадағы қаламсап стратегиясы» есептер шығару: 1) топтық жұмыс 1-топ. №1. Мына бейтарап атомдарда қанша электрон, протон, нейтрон, нуклон бар? , №2. Менделеев кестесін пайдаланып, ядролық реакцияны толықтырып жазыңдар: + → + ? №3. Азот атом ядросының байланыс энергиясын есептеп шығарыңдар (mp=1,00728 м.а.б., mn=1,00866м.а.б. , Mя =15,00011 м.а.б.) 1-топ. №1. : Z=2, A=3, N=A-Z= 3-2=1. 2Z+ N- нуклон жұбы : Z=4, A=7, N=A-Z= 7-4= 3. 4 Z + 3 N – нуклон жұбы №2. №3. Шешуі: ; ((Z*mp+Nmn)-Mя)*931,5МэВ)*931,5МэВ E=((7*1,00727+8*1,00866)-15,00011)*931,5 MэВ.=111,8 MэВ. 2-топ №1. Мына бейтарап атомдарда қанша электрон, протон, нейтрон, нуклон бар? , №2. Менделеев кестесін пайдаланып, ядролық реакцияны толықтырып жазыңдар: ? + → + №3. Оттек атом ядросының байланыс энергиясын есептеп шығарыңдар (mp=1,00728 м.а.б., mn=1,00866м.а.б. , Mя =16,999 м.а.б.) 2-топ. Шешулері: № 1. : Z=12, A=24, N=A-Z= 24-12= 12. 12Z + 12N –нуклон жұбы : Z=12, A=26, N= A-Z=26-12= 14. 12Z + 14N –нуклон жұбы №2. , №3. Шешуі: МэВ Е=((Z*mp+Nmn)-Mя)*931,5МэВ E=((8*1,00727+9*1,00866)-16,999)*931,5= 127,7MэВ. 3-топ №1. Мына бейтарап атомдарда қанша электрон, протон, нейтрон, нуклон бар? , №2. Менделеев кестесін пайдаланып, ядролық реакцияны толықтырып жазыңдар: + ? → + №3. Төмендегі ядролық реакция кезінде энергия бөліне ме, әлде жұтыла ма? (=14,00307 м.а.б., =4,002603 м.а.б., =16,999134 м.а.б., =1,007825 м.а.б.) Шешулері: №1. : Z=18, A=40, N=A-Z=40-18= 22. 18Z + 22N –нуклон жұбы : Z=20, A=40, N=A-Z=40-20= 20. 20Z + 20N –нуклон жұбы №2. , №3 Шешуі: ∆Е=[()-()]931,5 MэВ. ∆Е=[(14,00307+4,002603)-(16,999134+1,007825)]931,5 MэВ=[18,005673 - -18,006959]931,5 MэВ=- 0,001286*931,5 MэВ= -1,198 MэВ=-1,2 MэВ. -энергия жұтылады. 4-топ №1. Мына бейтарап атомдарда қанша электрон, протон, нейтрон, нуклон бар? , . №2 Менделеев кестесін пайдаланып, ядролық реакцияны толықтырып жазыңдар: + γ → + ?
№3. Радиоактивті кобальттың жартылай ыдырау периоды 72 тәулік. Массасы 4 г кобальттың 216 тәулікте ыдырайтын бөлігінің массасы? Шешулері: №1. : Z=6, A=13, N=A-Z=13-6=7. 6Z + 7N –нуклон жұбы : Z=7, A=14, N=A-Z=14-7= 7. 7Z + 7N –нуклон жұбы №2. , - кюрий. №3. Бер: Шешуі: T = 72 тәулік m=m0* m0 =4г m=4* =22*2-3= 2-1= =0,5(г) T=216 тәулік ∆m=m-m0=4-0,5= 3,5 (г) ∆m - ? 2) Тақтаға жеке оқушыларға есеп шығарту: №8.2.12. элементі төрт α-ыдырау мен екі β-ыдырауға ұшырағаннан кейін қандай химиялық элемент түзіледі? Шешуі: . №25. уранның бір ядросы екі жарықшаққа бөлінгенде 200 МэВ энергия босап шықса, осы ураннан 1 г ядролық реакторда «жанғанда» қандай энергия бөлінеді?( М=235*10-3кг/моль , q =29*106 Дж/кг , NA = 6 *1023 моль-1 ) Шешуі: Бер: ХБЖ Шешуі: ∆Е =200 MэВ 320*10-13 Дж E=∆Е*N (1) m =1 г 10-3 кг N=NA (2) М=235*10-3кг/моль E=∆Е NA q =29*106 Дж/кг E=320*10-13 Дж *6 *1023 моль-1* Е –? * m1-? m1=кг
2. Cергіту сәті. Би. Физминутка. 3. Тестімен жұмыс: 1-4 нұсқа 1-нұсқа 1. Альфа-сәулесі дегеніміз А) Электрондар ағыны. В) Протондар ағыны. С) Фотондар ағыны. Д).Гелий атомы ядроларының ағыны. Е)Нейтрондар ағыны. 2.Атомның планетарлық моделін ұсынған ғалым: A) В. Гейзенберг. В) Д. Томсон. С). Э. Резерфорд. Д) А.Беккерель. Е) Н. Бор. 3. А) Электрон. В). Нейтрон. С) Позитрон. Д) Протон. Е) Нейтрино. 4. Нейтронның заряды: А) -1,6·10-19 Кл. В). 0. С) 1,6·10-19 Кл. Д) 16·10-19 Кл. Е) 0,16·10-19 Кл. 5. Реттік номері Z элемент ядросының альфа-ыдырауы нәтижесінде пайда болған элементтің Менделеев кестесіндегі реттік номері: A) Z+2. B). Z-2. C) Z+1. Д) Z-1. Е) Z. 6. Атом шығаратын фотонның жиілігі Е0 энергиялы негізгі күйден Е1 энергиялы қозған күйге өту кезінде неге тең?
A) [pic]
B) [pic]
C) [pic]
D) [pic]
E) [pic]
7. Нуклондар бола алатын бөлшектер жұбы – А). протон және нейтрон В) протон және нейтрино С) протон және электрон Д) электрон және позитрон Е) электрон және нейтрино. 8. Радиоактивті сәуле шығару көзінен қашықтық 4 есе көбейсе, радиация активтілігі А) 4 есе кемиді В) 16 есе көбейеді С) өзгермейді Д) 16 есе кемиді Е) 4 есе көбейеді 9. Радиоактивтік апат зонасында противогаз және резеңкеленген киімнің сыртқы факторлардан сақтауы 1. α – сәуле шығарудан 2. β – сәуле шығарудан 3. γ – сәуле шығарудан А) Ешқайсысынан сақтамайды В) 1 және 3 С) тек 1 Д) 1 және 2 Е) 1, 2 және 3. 10. Термоядролық реакцияны көрсетіңіз
A)Протонның нейтронға айналу реакциясы.
B)Нейтронның протонға айналу реакциясы.
C)Сутегі ядроларының жылу бөлу арқылы бірігу реакциясы.
D)Уран ядроларының жылу бөлу арқылы ыдырау реакциясы.
E)Жауаптар арасында дұрыс жоқ.
2- нұсқа 1. Массалық сан дегеніміз А) ядродағы нуклондар саны В) ядро массасы С) ядродағы позитрондар саны Д) ядродағы нейтрондар саны Е) ядродағы протондар саны 2. Төменде көрсетілген элементтердің ішінен ядролық реактордың негізгі элементтері болып табылатыны 1) ядролық отын 2) нейтрондарды баяулатқыш 3) жылу тасымалдағыш 4) реакция жылдамдығын реттегіш 5) турбина А) 1,2,3 В) 1,2,4 С) 1,2,3,4,5 Д) 1,3,5 Е) 1,2,3,4. 3. α – бөлшектерінің заряды А) күшті В) әлсіз С) бейтарап Д) оң Е) теріс. 4. β - сәулесі дегеніміз А). Электрондар ағыны. В). Протондар ағыны. С). Нейтрондар ағыны. Д). Фотондар ағыны. Е).Гелий атомы ядроларының ағыны. 5. Радиоактивті изотоптарды шығарып алу жолдары А) нейтрондармен атқылау В) сәулелендіру С) бөлшектермен атқылау, сәулелендіру, нейтрондармен атқылау Д) химиялық реакция Е) бөлшектермен атқылау 6. Тізбекті реакция дегеніміз не?
A)Ядро синтезінің реакциясы.
B)Ядроның бөліну реакциясы.
C) реакцияны тудыратын бөлшектердің оның нәтижесі түрінде пайда болатын реакция.
D)Заттың ядросының изотоптары пайда болатын реакция. E)Жауаптар арасында дұрыс жоқ. 7. Ядроның байланыс энергиясы қай формуламен анықталады? A)E=(Zmp+(A-Z)mn+Mяд)с2.
B) E=(Zp + Amn - Mяд)с2.
C) E=(Zmp + (A-Z)mn - Mяд)с2.
D) E=(Amp - Mяд)с2.
E) E=(Amp + Mяд)с2.
8. Қандай қондырғы реактор деп аталады?
A)Ядролық энергия электр энергиясына түрлендіретін қондырғы. B)Ядролардың бөліну реакциясы басқарылуы жүзеге асырылатын қондырғы.
C)Ядро синтезі болатын қондырғы.
D)Ядроның тез ыдырауы болатың қондырғы
E)Жауаптар арасында дұрысы жоқ. 9. Гамма -квант ядромен соқтығысында қос электрон –позитрон пайда болды. Магнит өрісінде орналасқан Вильсон камерасында суретке түсірілген бөлшектердің ізі қай суретте көрсетілген?
A)1-суретте.
B)2-суретте.
C)3- суретте.
D)4-суретте. [pic] E)1-2-суретте.
10. Радиактивті элементтерді археологияда қолданудың мақсаты: А) Нәрселердің жазықтығын анықтау В) Құрылысын түсіндіру С) Заттардағы элементтерді анықтау Д) Нәрселердің беріктілігін анықтау Е) Өте ертедегі нәрселердің жасын анықтау. 3- нұсқа 1. Протон мен электронның зарядтары А) қатынасы 12-ге тең В) нольге тең С) өзара тең Д) атом массасына жуық санға тең Е) шамалары жөнінен тең, таңбалары қарама-қарсы 2. β – бөлшегінің массасы А) протон массасына тең В) төрт атомды массалық бірлікке тең С) атомның массалық бірлігіне тең Д) екі атомды массалық бірлікке тең Е). электрон массасына тең. 3. Ядродағы протондар саны А) массалық санға тең В). бейтарап атом қабықшасындағы электрондар санына тең С) А-Z Д) А+Z Е) ядродағы нейтрондар санына тең. 4. Төменде келтірілген заттардың ішінде ядролық реакторларда ядролық отын ретінде пайдаланылатыны 1- уран, 2 – графит, 3 – кадмий, 4 – ауыр су, 5 – бор, 6 – плутоний А) 1 және 3 В) 1 және 6, С) 1 және 5, Д) тек 1 Е) 1 және 2. 5. Атом ядросында нуклондардың (протондар мен нейтрондар) әсерлесуінде басым болатын күштер: А) магниттік В) электромагниттік С) гравитациялық Д) электрлік Е) ядролық. 6. Ядролар мен бөлшектердің реакцияға түскенге дейінгі және реакциядан кейінгі тыныштық энергияларының айырымы А) ядролық реакция деп аталады. В) ядролық реакцияның энергетикалық шығуы деп аталады. С) нейтрондағы ядролық реакциялар деп аталады. Д) ядролық реакцияның энергетикалық кіруі деп аталады. Е) жарық энергиясы деп аталады.
7. Радиактивтік құбылысын ашқан ғалым? А).Беккерель В)Кюрилер С)Резерфорд Д) Томсон Е) Ньютон 8. Сутегінің 31 Н изотобының ядросында қанша Z протон мен қанша N нейтрон бар?
A) Z= 1, N= 3. B) Z= 3, N=1.
C) Z= 1 N= 1.
D). Z= 1, N= 2.
E) Z= 2, N= 1.
9. α, β, γ- сәуле шығаруының қайсысы магниттік және электрлік өрістерде көбірек ауытқиды?
A) α- сәуле шығару
B) β- сәуле шығару
C) γ- сәуле шығару
D)Үшеуі де бірдей ауытқиды.
E)Үшеуі де ауытқымайды.
10. Жеке нуклондардан жаңа ядро пайда болған жағдайда байқалатын массалар ақауын қанағаттандыратын шарт: А) ∆М > 0 В) ∆М = 0 С) ∆М = Zmp + Nmn Д) ∆М = Mя Е) ∆М < 0 4 – нұсқа
1.Изотоптар атом ядросының құрамында А)Нейтрондар саны протондар санына тең В) нейтрондар саны протондар санынан әлдеқайда көп С) нейтрондар саны тең, протондар саны өзгеше Д) нейтрондар саны протондар санынан әлдеқайда аз Е) протондар саны тең, нейтрондар саны өзгеше. 2. Уранның изотобындағы нейтрондар саны А) 146 В) 238 С) 259 Д) 328 Е) 92. 3. Тізбекті ядролық реакция бірқалыпты жүру үшін нейтрондардың көбею коэффициентінің шамасы А) k=1,04 B) k=1,03 C) k=1,02 Д) k =1 Е) k=1,01. 4. Ядроның байланыс энергиясы дегеніміз А) ядроның аз мөлшерін жеке нейтрондарға ыдырату үшін қажет энергия В) ядродағы протондар мен нейтрондар санының қосындысы С) ядроны тұгелімен жеке нуклондарға ыдырату үшін қажет энергия Д) ядродағы нейтрондарды ыдырату үшін қажет энергия Е)ядродағы протондарды ыдырату үшін қажет энергия.
5. α, β, γ - сәуле шығаруының қайсысында өтімділік қабілеті аз?
A) α- сәуле шығару B) β- сәуле шығару
C) γ- сәуле шығару
D) Барлығы бірдей
E)үшеуінде де мұндай қабілеттілік жоқ.
6. - бөлшегінің массасы неге тең?
А) m = 6,67*10-27кг
В) m = 9.1* 10-31кг
С) m = 1.37*10-27кг D) m = 26.8*10-27кг
Е) m = 36,4-27кг.
7. Төмендегі ядролық реакцияның екінші затын (өнімін) табыңыз.
37Li + 11Н = 24Не+?
А) n
В) р
С) е
D)
Е) 24Не. 8.Атомдық ядросында 8 протон мен 9 нейтрон бар нейтраль атомның электрондық қабықшасында неше электрон бар?
A) 2
B) 7 C) 8
D)14
E)4 9. Атом массасының атом ядросының массасына қатынасы қаншаға тең?
A)4000.
B)2000.
C)1.
D)1/2000.
E)1/1000. 10. Төменде келтірілген ядролық сәуле шығаруларды тіркейтін прибордың қайсысында зарядталған жылдам бөлшектің өтуі газда электр тогы импульсін тудырады?
A) Сцинтилляциялық санағыш. B) Көпіршікті камера. C) Вильсон камерасы.
D)Қалың қабатты фото эмульсия.
E) Гейгер санағышы.
Жауап парағы:
4. Семантикалық карта:
Еб= ΔM*c2
| 
