Пән мұғалімі: Айгерим Каримова
Мектеп: Қызылорда облысы Жаңақорған ауданы Түгіскен ауылы №256 орта мектеп
Сыныбы: 7-сынып
Сабақтың тақырыбы: Тартылыс құбылысы. Ауырлық күші
Мақсаты мен міндеттері:
Білімділік: Оқушыларға тартылыс құбылысы, бүкіләлемдік тартылыс заңы туралы түсінік беру.
Дамытушылық: Өз бетінше жұмыс жасау, қорытынды жасау, талдау, салыстыру қабілеттерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: ұжыммен жұмыс жасауға, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу, еңбек адамдарына деген сый-құрмет, оқушылардың ғылыми көзқарастарын дамыту.
Көрнекіліктері: компьютер, интерактивті тақта, кішкене доп немесе теннис шары, машина.
Сабақ түрі: аралас
Әдіс-тәсілдер: түсіндіру, көрнекілік арқылы баяндау, сұрақ-жауап
Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі
ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау сұрақтары:
Жылдамдық дегеніміз не?
Жылдамдықтың өлшем бірлігі.
Неліктен жылдамдық векторлық шама деп аталады?
Жылдамдық ненің әсерінен өзгере алады?
Денелердің өзара әсерлесуін сипаттайтын шама
Масса дегеніміз не?
Инерция құбылысы дегеніміз не?
Массаның өлшем бірлігі
ІІІ. Актуализация
Қандай кезде дене тыныштық күйін сақтайды?
Машина мен шар әсерлескенде нені байқадыңыз?
Неліктен шар жерге құлады?
ІV. Жаңа сабақ
Шар тартылыс күшінің әсерінен жерге құлады
Тартылыс заңын ашқан 23 жастағы Ньютон еді.
[pic]
Мен өзімнің әлемге қандай болып көрінетінімді білмеймін, бірақ мен өз-өзімді үлкен теңіз жағасында түрлі тастар жинап ойнап жүрген жас балаша сезінемін. Себебі менің алдымда көптеген сырлары ашылмаған, құпияға толы үлкен әлем жатыр.
Әлемдегі денелердің бір-біріне тартылуы бүкіл әлемдік тартылыс деп аталады.
[pic] [pic] [pic]
И.Ньютон бүкіл әлемдік тартылыс заңын тұжырымдады.
Денелердің Жерге тартылу күшін ауырлық күші деп атайды.
[pic]
Ға – ауырлық күші. Бірлігі [Н]
[pic]
g тұрақтының мәні тұрған орынның географиялық ендігіне байланысты.
Солтүстік полюсте g=9,832 Н/кг
Экваторда g=9,780 Н/кг
450 географиялық ендікте g=9,806 Н/кг
g тұрақтының мәні дененің Жер бетінен көтерілу биіктігіне байланысты.
Теңіз деңгейінде g=9,8066 Н/кг
Хан тәңірі шыңында g=9,78Н/кг.
[pic]
Денеге әрекет ететін ауырлық күші мен дене массасының пропрционалдығы дене массасын динамометрмен өлшеуге мүмкіндік береді. Оларды безмендер деп атайды.
Денелер тек қана Жерге емес аспан денелеріне де тартылады. Әр түрлі планеталарда массалары бірдей денеге әрекет ететін ауырлық күші де әр түрлі болады.
Мысалы:
[pic]
Масса дененің негізгі сипаттамасы және дененің қай орында болатынына тәуелсіз болғандықтан, әр түрлі аспан денелері үшін тұрақты g-ның мәні де түрліше болады.
Жердегі - [pic]
Меркурийде - [pic]
Шолпандағы - [pic]
Марстағы - [pic]
Юпитерде - [pic]
Сатурнда - [pic]
Уранда - [pic]
Нептунда - [pic]
Плутонда - [pic]
Айда - [pic]
V. Физкультминутка
Тартылыс құбылысын ашқан И.Ньютон
Масса – дененің әселесуін сипаттайтын шама
Жылдамдықтың өлшем бірлігі – м/с
Орын ауыстыру – дененің бастапқы орны мен соңғы орнын қосатын бағытсыз кесінді
1кг =1000г
Жылдамдық – орын ауыстырудың уақытқа қатынасына тең шама
VІ. Есептер шығару. Топпен жұмыс
Автобус 2 сағат ішінде 120 км жол жүреді. Автобустың жылдамдығы қандай? Ол 3 сағатта бірқалыпты қозғала отырып, қандай ара қашықтықты жүріп өтеді?
Автобус 4 сағат ішінде 200 км жол жүреді. Автобустың жылдамдығы қандай? Ол 7 сағатта бірқалыпты қозғала отырып, қандай ара қашықтықты жүріп өтеді?
Массасы 3кг шойын кесектің ауырлық күшін табыңар.
4. 120 Н ауырлық күші бар бір шелек судың массасын анықтаңдар.
VІІ. Сабақты бекіту
Сен білесің бе?
Логикалық сұрақтар
VІІІ. Бағалау
ІX. Үйге тапсырма:
