Сынып: 7 «Ә»
Сабақтың тақырыбы: Қысым. Қысымның қатты денелер, сұйықтар және газдар арқылы берілуі.
Сабақтың мақсаты:
1. Оқушыларға күштің әрекет тіреу ауданына тәуелді болатыны, қысым, қысымның бірліктері туралы түсінік беру.
2. Мысалдар келтіре отырып, оқушы ойын дамыту, ғылыми ой қорытындыларын жасауға жетелеу.
3.Еңбекке баулу, жауапкершілігін арттыру, ғылыми дүниетанымын қалыптастыру.
Сабақтың түрі: жаңа сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, баяндау.
Көрнекілік құралдар: слайд, карточка.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
а) Оқушылардың құрал-жабдықтарын алғызу.
ә) Көңілдерін сабаққа аудару.
б) Оқушыларды психологиялық дайындау.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
1. Масса дегеніміз не? (Масса – денелердің инерттілігінің өлшемі.)
2. Заттың тығыздығы дегеніміз не? (Заттың тығыздығы – сол заттың көлем бірлігіндегі массасына тең физикалвқ шама.)
3. Күш деген не? (Күш – денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын шама.)
4, физиалық шамаларды өлшем бірліктермен сәйкестендіріндер:
m жылдамдық (Н)
t температура ()
v қатандық (м/с)
S көлем (м)
k күш (Н/м)
V жол (°С)
III. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік.
1.Қысым деп нені айтады? (Қысым – белгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шама.)
2.Қысымды қалай анықтайды? ()
3.Қысымның бірліктері. ()
ІV. Жаңа тақырыпты меңгеру.
Қысым ( [link] газдың піспекке, т.б.) әсер еткенде пайда болатын қалыпты [pic] [pic] күштің (дене бетіне перпендикуляр) қарқындылығын сипаттайтын физикалық шама.
Біз күнделікті тұрмыста пышақ, қайшы, ине сияқты алуан түрлі құралдарды пайдаланамыз. Алайда олардың әрекеті осы күш түскен беттің ауданына тәуелді болатынын біле бермейміз. Мысалы, мынадай тәжірибені қарастырайық. Жіңішке төрт аяғы бар кішкене үстелді төңкеріп, ыдыстағы құмның үчтіне қояды да, оны массасы 5 кг гір таспен бастырады. Бұл жағдайда үстел құмға батпайды.
Ал үстелдің бетін жоғары қаратып, үстіне сондай гір тас қойғанда, оның аяғы құмға батып кетеді.
Сол сияқты адамның қармен жүруі қиын, өйткені ол қадам басқан сайын қарға омбылайды. Ал аяғына шаңғы байлаған адам қар үстімен жеңіл жүре алады. Мұның себебі не? Шаңғымен де, шаңғысыз да адам қарды өзінің салмағына тең бірдей күшпен басады. Бірақ ол күштің бұл екі жағдайдағы әрекеті бірдей емес. Өйткені шаңғы бетінің ауданы адамның табанының ауданынан жиырма еседей үлкен.
[pic] [pic] [pic]
Белгілі бір бетке түсетін күш әрекетінің нәтижесін сипаттайтын шаманы қысым деп атайды. Қысым түсетін күштің модуліне ғана емес, осы күш перпендикуляр бағытта әрекет ететін беттің ауданына да тәуелді болады. Дәлірек айтсақ: қысым бетке перпендикуляр бағытта әрекет ететін күштің осы беттің ауданына қатынасымен анықталады:
немесе ,
немесе
.
Қатты денелердің, сұйықтардың және газдардың барлық қасиеттері олардың құрылысына байланысты болады. Сондықтан біз ең әуелі оларды құрайтын молекулалардың қалай орналасқанын, қалай қозғалатынын және бірімен-бірі қалай әрекеттесетінін, қатты денелердің, сұйықтар мен газдардың негізгі қасиеттерін еске түсірейік.
Қатты денені құрайтын молекулалардың белгілі бір ретпен орналасады және олардың қандай да бір нүктенің төңірегінде тербеліп қана қозғалады, әрі молекулалардың осы нүктеден алыс ұзап кете алмайды.
Сұйықтар мен газдарда қысымның берілуі басқаша болады. Сұйықтар мен газдар қысымды, қатты дене сияқты бір бағытта ғана емес, жан-жаққа бірдей таратады.
V. Жаңа сабақты бекіту.
1.Қысым деп нені айтады?
2.Қысымды қалай анықтайды?
3.Қысымның бірліктері,формуласы.
Есептер шығару:
15-жаттығу.
100 см2 ауданға 50 Н күш әрекет етеді. Қысымды анықтаңдар.
Бурілгені: ХБЖ Формула Шешуі:
S=100 р= р5000Н/
F
Р-?
0,2 ауданға 8кПа қысым әсер етеді. Осы ауданға қанша күш беріледі?
Берілгені: ХБЖ Формула. Шешуі:
S=0.2 р=
p=8кПа = 8000Па F S* р F=0.2*8000Па= 1600Н
F-?
Қар үстінде тұрған шаңғышының салмағы 780 Н. Оның әр шаңғысының ұзындығы 1,95 м, ал ені 6 см. Шаңғышының қар бетіне түсіретін қысымын табыңдар
Берілгені: ХБЖ Формула. Шешуі:
Р р= p
a р=
b
р-?
VI. Оқушыларды бағалау.
VII. Үй тапсырмасын орындауға нұсқау беру. Үйге: §33, 34. 15-жаттығу.3
