Электромагниттік өрісті кешенді бағдарламамен зерттеу

«Екібастұз қаласы әкімдігі білім бөлімінің Комсомол жалпы орта білім беретін мектеп»коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Секция:физика

Жұмыстың тақырыбы: Электромагниттік өрісті кешенді

бағдарламамен зерттеу

Оқушының аты-жөні:Әлмырза Тұрар,

9 –сынып

Екібастұз қаласы ,2016жыл

Мазмұны.

Жетекшінің пікірі:............................................................................................3

Кеңесшінің сын-пікірі.....................................................................................4

Аннотация ................................................................................................ 5-9

I. Кіріспе ………………...............….................................................….….10

1.1 Электромагниттік өрістің жалпы сипаттамасы..........................…...11-13

1.2 Электромагниттік сәулелену көздері.

Радиожиілік және аса жоғарғы жиілік.....………………..…......….14-15

1.3 Ұялы байланыс.........................……...…..................................................16

1.3.1 Ұялы телефонның кері әсері...............................................................17-18

II. Электромагниттік өрісті зерттеу тәсілдері

2.1. Тұрақты магниттің өрісін зерттеу..……………………….....……19-21

2.2. Ток сымының айналасындағы электромагниттік өріс индукиясын өлшеу ..22

2.3. Магниттік индукция векторының әртүрлі көздерден өлшеу..........23-24

2.4. Әр түрлі тау жыныстарының үлгілеріндегі магнит өрісінің индукциясын өлшеу..............................................................................................................25-27

2.5. Электромагнит өрісінің өсімдіктердің өсуі және дамуына әсерін зерттеу..28-29

2.6. Адам магнит өрісінің индукциясын өлшеу.........................................30-31

2.7 Электромагнитті құрастыру сынау және оның қолданылуы.................32

III. Қорытынды……………..…………………………………......................33

Қолданылған әдебиеттер....……..…………………...........……………….34

Ғылыми зерттеу күнделігі................................................................................35

Комсомол жалпы орта білім беретін мектебінің

9 сынып оқушысы

Әлмырза Тұрардың

«Электромагниттік өрісті кешенді бағдарламамен зерттеу»

ғылыми жобасына

ПІКІР

Бұл жоба физика курсының маңызды тақырыптарының бірі.

Физика курсында қарастырылатын магнит өрісін әр түрлі әдістерін пайдалана отырып зерттеу негізделіп отыр.

Ұсынылған жобаның басты мақсаты электромагниттік өрісті цифрлық құрал-жабдықтарды пайдалана отырып,кешенді зерттеу,электромагниттік өрістің пайдасы мен зиянын анықтау.

Электромагниттік өрісті әр түрлі тәсілдерінен басқа, ертедегі есептеулерімен байланыстыра отырып ,Электромагниттік өрісті өзіндік тәсілдері мен оқушылар тілінде қолданылу ерекшеліктерін көрсетіп өтті.

Автор ұсынылып отырған материалдарға жан-жақты талдау жасап, терең зерттеген. Пайдаланылаған әдебиеттер тізімін көрсете отырып, көп іздену жұмыстары жүргізілгені көрінеді. Мен бұл жұмысқа жоғары баға беремін.

Ғылыми жетекші: Б.М.Тулеубаева

Аннотация

Бұл жұмыста магнит өрісін пайдалана отырып, сандық зертханалар жабдықтарымен зерттеу жүргізеді. Эксперименттік бөлігінде, магнит өрісінің индукциясы неден тәуелді және әр түрлі тау жыныстарының үлгілерініңің магнит өрісінің индукциясын өлшеп,анықтайды. Сонымен қатар, магнит өрісінің өсімдіктердің өсуі және дамуына әсерін дәлелдейді.

Жұмыстың мақсаты: электромагниттік өрісті цифрлық құрал-жабдықтарды пайдалана отырып,кешенді зерттеу,электромагниттік өрістің пайдасы мен зиянын анықтау.

Мақсатқа жету үшін мынадай міндеттер қойылды:

- осы мәселе бойынша ақпарат көздерді зерделеу

- магнит өрісін тудыратын көздерін анықтап және олардың магниттік индукцияларын эксперименттік өлшеу

- магнит өрісінің электромагнит орам санына тәуелділігін эксперименттік зерттеу

- магнит өрісінің өсімдіктерге әсерін анықтау

- Адамның магнит өрісі бола ма деген сұраққа жауап іздеу

-электромагниттік өрістің адам ағзасына зиянын анықтау

Зерттеу нысанасы магнит өрісі болып табылады; объектісі – магнит өрісінің күштік сипаттамасы.

Зерттеу нысанасы магнит өрісі болып табылады; объектісі – магнит өрісінің күштік сипаттамасы.

Жұмысты орындау барысында келесі зерттеу әдістері қолданылды: эксперимент, талдау, салыстыру және жинақтау.

Магнит индукциясын өлшеу жүргізу кезінде мынадай жабдықтар пайдаланылды: УИОД; LabQuestApp; магниттік өріс датчигі; температура датчигі; тұрақты жиекті магнит; (ВСШ -6) қорек элементі; үлкен темір шеге; (мыс) ұзындығы 0,8 м сым; скотч; таразы; тау жыныстары үлгілері; тәжірибелі тұқым үлгілері.

Жүргізілген зерттеудің практикалық маңыздылығы мынада: бұл материалды физика сабақтарында, факультатив, сыныптан тыс іс-шараларда пайдалануға болады.

Нәтижелер мен қорытындылар

Магнит өрісі бар және магнит өрісін индукциясын арнайы құрал-жабдықтар бола тұра өлшеуге болады.

Өз жұмысымызды орындау барысында магнит өрісі туралы әртүрлі ақпарат көздерінен көптеген жаңа мәліметтермен таныстық .

Эксперименттер нәтижесінде, сандық зертханадағы жабдықтарды пайдалана отырып , біз келесі тұжырымдарға келдік:

1. Есептеуішті оңтүстік полюсте жинау кезінде магнит өрісінің ең үлкен оң мәндері көрсетілді. Есептеуішті солтүстік полюсте жинау кезінде магнит өрісінің ең үлкен теріс мәндері көрсетілді.

2. Электромагниттік өрістің индукциясының мәні арақашықтығы алшақтай түссе жоғалады.

3. ток өткізгіштердің айналасында магнит өрісі үздіксіз жүріп отырады.

4. Магнит өрісі бар және әртүрлі электр қондырғылар айналасында пайда болады

5. Әр түрлі тау жыныстарының үлгілерінің магнит өрісінің индукцияларын өлшеп, нәтижелері көрсеткендей, ең жоғары магниттік қасиеттерге ие: магнитті темір руда= 0,2702 мТл ; болат (темір) – =0,05761 мТл; магнетит – =0,05431 мТл.

6. Тұқым өсуіне электромагниттік өріс әсер етеді.

7. Адам айналасында магнит өрісі бар.

8. Орам саны магнит өрісінің өршуіне жағдай туғызады,сонымен электромагнит көтеріп тұрған жүктің массасы артады.

Аннотация

Проводя исследование магнитного поля, используя оборудование цифровой лаборатории. В экспериментальной части выясняют, от чего зависит индукция магнитного поля, проводят измерение индукции магнитного поля различных образцов горных пород. Кроме этого, авторы доказывают влияние магнитного поля на рост и развитие растений.

Цель работы: используя, цифровое оборудование, исследовать магнитное поле.

Для достижения цели поставлены следующие задачи:

-изучить источники информации по данному вопросу;

-выявить источники магнитного поля и экспериментально измерить магнитную индукцию различных источников магнитного поля.

-экспериментально исследовать зависимость магнитного поля электромагнита от числа витков обмотки.

-выяснить влияние магнитного поля на растения.

-выяснить существует ли магнитное поле человека.

Предметом исследования является магнитное поле; объектом - силовая характеристика магнитного поля.

В ходе выполнения работы использовались следующие методы исследовательской работы: эксперимент, анализ, сравнение и обобщение полученной информации.

При проведении измерений индукции магнитного поля использовали следующее оборудование: УИОД; ПО LabQuestApp; датчик магнитного поля; датчик температуры; постоянный полосовой магнит; элемент питания (ВСШ -6); большой железный гвоздь; провод монтажный (медный) длиной 0,8 м; изоляционная лента (или скотч); весы; образцы горных пород; опытные образцы семян.

Практическая значимость проведенного исследования состоит в том, что материал можно использовать на уроках физики, факультативах, внеклассных мероприятиях.

Результаты и выводы

Магнитное поле существует и индукцию магнитного поля можно измерить, имея специальное оборудование.

При выполнении своей работы мы изучили различные источники информации, из которых, узнали много нового о магнитном поле.

В результате проведенных экспериментов, используя оборудование цифровой лаборатории, мы пришли к следующим выводам:

Наибольшие положительные значения индукции магнитного поля получены при сборе показаний счетчика около южных полюсов. Наибольшие отрицательные значения индукции магнитного поля получены при сборе показаний счетчика около северных полюсов.
Значение магнитной индукции с расстоянием убывает.
Магнитное поле существует вокруг проводника с током.
Магнитное поле существует и создается вокруг любых электрических приборов.
Измерив индукцию магнитного поля различных образцов горных пород, результаты показали, что наибольшими магнитными свойствами обладают: магнитный железняк – В= 0,2702 мТл ; сталь малоуглеродистая (железо) – В=0,05761 мТл; магнетит – В=0,05431мТл.
Электромагнитное поле оказывает влияние на рост семян.
Вокруг человека существует магнитное поле.
Число витков увеличивает магнитное поле, а следовательно будет и увеличиваться масса груза, которую поднимает электромагнит.

Abstract

The authors conduct the study of the magnetic field, using the equipment in the digital lab. In the experimental part figure out what determines the magnetic field, conduct measurement of the magnetic field of various rock samples. In addition, the authors prove the influence of magnetic field on the growth and development of plants.

Objective: using, digital equipment, explore a magnetic field.
To achieve the objective the following tasks:
to study the sources of information on the issue;
to identify the sources of the magnetic field and experimentally measure the magnetic induction of the various sources of the magnetic field.
-to investigate experimentally the dependence of the magnetic field of the electromagnet to the number of turns of the winding.
-to determine the effect of magnetic field on plants.
to find out whether there is a magnetic field.
The subject of research is the magnetic field; object - power characteristics of the magnetic field.
In the course of work were used following methods of research: experiment, analysis, comparison and synthesis of the information received.
If measurements of the magnetic field used the following equipment: WIOD; LabQuestApp; magnetic field sensor; temperature sensor; a permanent bar magnet; battery (vssh -6); large iron nail; wire mounting (copper) length 0,8 m; insulation tape (or Scotch tape); scales; rock samples; the test samples of the seeds.
The practical significance of the conducted research is that the material can be used in physics lessons, electives, extra-curricular activities.

Кіріспе

2-3 мың жыл б. э. дейін адамдар магнит өрісінің бар екенін білген , ал магниттік құбылыстардың адам игілігіне іс жүзінде пайдалану компастың пайда болуымен басталды. Біздің айналамызда, қоршаған ортада көптеген "магниттер" бар. Электробритваларда , динамиктерде, магнитофондарда, сағат, банкаларда сақтайтын шеге және т. б.көптеген аспаптарды болады.

Әр түрлі өнеркәсіп пен энергетиканың дамуына байланысты заманауи жағдайлардағы ғылыми-техникалық прогрессте электромагниттік сәулелену өзінің экологиялық және өнеркәсіптік маңыздылығы бойынша басқа қоршаған ортадағы факторларлар арасында алдыңғы қатарлардың бірінде тұр. Жалпы электромагниттік фон табиғи сәулелену көздерінен құралады: Жердің, атмосфераның электрлік және магниттік өрістерінен, күннің және галактиканың радиосәулеленуінен және жасанды (антропогенді) сәулелену көздерден: телевизия және радиостанция, электр беру желілері, электр тұрмыс техникалары және баскалар. Табиғи электромагниттік фонның деңгейі кей жағдайда антропогендік көздердің шығаратын электромагниттік сәулелердің деңгейінен бірнеше есе төмен болады. Ғарыштық, жер төңірегіндегі және биосфералық кеңістіктегі электромагниттік сәуленің жердегі өмір процесін жалғастыру үшін санаулы ғана мәні болады және оны биологиялық мөлшер (биологическая значимость) деп те атайды.

Біз өзіміз де магнит бола аламыз: біздің бойымыздағы биотоктер, айналамыздағы магнит күш сызықтарының өрнек қаларлық туындауына ықпал етеді. Біз өмір сүріп отырған Жер планетасы, алып көк магнит. Магнит өрісі айналымыздағы бәріне әсер етеді. Тақырыптың өзектілігі айқын.

1.1 Электромагниттік өрістің жалпы сипаттамасы

Электромагниттік өріс деп отырғанымыз - бұл зарядталған бөлшектердің өзара әрекеттесуі арқылы жүзеге асатын, материяның ерекше формасы. Өзара байланысқан айнымалы электр өрісі және магнит өрісін көрсетеді. Электр Е және магнит Н өрістерінің өзара байланысы, ол біреуінің қандайда бір өзгерісі келесі өрісті тудырады: жылдам қозғалыстағы зарядтардан туған айнымалы электр өрісі, өз кезегінде іргелес кеңістікте жатқан айнымалы электр өрісін қоздыратын, көршілес кеңістіктегі айнымалы магнит өрісін туғызады тағы сол сияқты. Осылайша, электромагнит өрісі кеңістіктегі бір нүктеден екінші нүктеге электромагниттік толқын түрінде жайылады. Электромагнит өрісі вакуумде электр өрісі Е және магнит индукцмясы В кернеулігімен сипатталады. Электромагнит өрісі ортада екі қосымша мәнмен сипатталады: магнит өрісі Н кернеулігімен және электр индукциясымен D. Электромагнит өрісі компоненттерінің зарядтармен және токтармен байланысын Максвелл теңдеуінен көруге болады.

Электромагниттік толқындар ортаға байланысты кеңістікте ақырғы

жылдамдықпен таралынатын электромагниттік тербелісті көрсетеді.

[pic]

1.1 Сурет - Электромагниттік толқындар

Электромагниттік толқындардың бар екенін ағылшын физигі

М.Фарадей 1832 ж. айтқан болатын. Ал басқа ағылшын ғалымы Дж.

Максвелл, 1865 жылы электромагниттік толқын кеңістікте шектелмей, шығу

көзінен жан-жаққа жайылатындығын теория жүзінде көрсетті. Максвеллдің

теориясы радиотолқын, оптикалық сәулелену, рентген сәулелері, гамма-

сәулелердің сипаттауына жол ашты. Бұл барлық сәулелену түрлері бір-

бірімен табиғаты ұқсас, өздеріне тән әр түрлі толқын ұзындығы бар λ

электромагниттік толқындар екені анықталды. Бұлардың әрқайсысы кесте

бойынша өзінің анықталған орындары бар (2-сурет).

[pic]

1.2 Сурет - Электромагниттік толқынның шәкілі (шкала)

Электромагниттік толқынның әр түрлі диапазондағы толқын ұзындығы

басқа заттармен әр түрлі әсерлесетінін көрсетеді. Ең ұзынынан инфроқызыл

сәулеге дейінгі барлық электромагниттік толқындардың сәулелену процесін

және жұтылуын классикалық электродинамиканың өзара қатынасымен

көрсетуг болады. Электромагниттік толқындар радиобайланыста,

радиолокацияда, телевидениеде, медицинада, биологияда, физикада,

астрономия және басқа да ғылым мен техникада кеңінен қолданылады.

Радиожиіліктер және тым жоғары жиіліктер 1 Гц-тен 300 ГГц-ке дейінгі

жиілік диапазонында электромагниттік сәулелену спектрінің құрамдас бөлігі болып табылады. Электромагниттік сәулеленудің негізгі параметрлері толқын ұзындығының кері тәуелділігіне байланысты (толқындардың ауада таралуы үшін), жиілік (f) және толқын ұзындығы (λ) болып табылады:

f = с/ λ (1.1)

мұндағы: с-жарық жылдамдығы.

Электромагниттік сәулеленудің тербеліс жиілігі Герцпен (Гц) өлшенеді: 1 килогерц(кГц)= Гц, 1 мегагерц (МГц)= Гц, 1 гигагерц (ГГц)= Гц.

Электр өрісіннің магнит өрісінен өзгешелігі – ол қозғалатын да, қозғалмайтын да электр зарядтарына әсер етеді. Э. ө-нің бар екендігін оның қозғалмайтын зарядқа әсер ететін күші бойынша байқауға болады. Электр өрісінің кернеулігі – Э. ө-нің сандық сипаттамасы болып табылады. Электр өрісінің кернеулігі – электр өрісінің зарядталған бөлшектер мен денелерге күштік әсерін сипаттайтын векторлық шама (Е). Ол электр өрісінің белгілі бір нүктесіне қойылған нүктелік зарядқа әсер ететін өріс күшінің (F0) сол зарядтың шамасына (q0) қатынасына тең:

E0=F0/q0 (1.2)

Бұл жерде зерттелетін өріске әкелінген зарядтың шамасы (q0) сол өрістің жасайтын зарядтардың шамасы мен олардың кеңістікте тарала орналасуын өзгертпейтіндей, мейлінше аз деп қарастырылады. Электр өрісінің кернеулігінің бірліктердің халықаралық жүйесіндегі өлшеу бірлігі: в/м. Магнит өрісі — қозғалыстағы электр зарядтары мен магниттік моменті бар денелерге (олардың қозғалыстағы күйіне тәуелсіз) әсер ететін күштік өріс. Магнит өрісі магниттік индукция векторымен (В) сипатталады. В-ның мәні магнит моменті бар қозғалыстағы электр зарядына және денелерге өрістің берілген нүктесінде әсер етуші күшті анықтайды. “Магнит өрісі” терминін 1845 ж. ағылшын физигі М. Фарадей енгізген. Ол элетр өзара әсер сияқты магнит өзара әсер де бірыңғай материялық өріс арқылы беріледі деп санаған. Электр-магниттік өрістің классикалық теориясын Дж.Максвелл жасаған (1873), ал кванттық теориясы 20 ғасырдың 20-жылдары жасалды (Өрістің кванттық теориясы). Макроскоп. Магнит өрісінің көздері — магниттелген денелер, тогы бар өткізгіштер және қозғалыстағы зарядталған денелер. Бұл көздердің табиғаты бір: Магнит өрісі зарядталған микробөлшектердің (электрон, протон, ион), сондай-ақ, микробөлшектердің меншікті (спиндік) магнит моменті болуының нәтижесінде пайда болады (Магнетизм). Айнымалы магнит өрісі электр өрісінің, ал электр өрісі магнит өрісінің уақыт бойынша өзгерісі нәтижесінде пайда болады. Электр және магнит өрістері, олардың бір-бірімен өзара әсерлері Максвелл теңдеуімен толық сипатталады. Магнит өрісініңкернеулік (Н) мен магнит индукциясы(В) — өрістің күштік сипаттамасы. Кернеулік векторы өріс пайда болған орта қасиетіне тәуелсіз шама болса, индукция векторы қарастырылатын денедегі қорытқы өрісті сипаттайды. Сондай-ақ, индукция векторы магнит өрісінде қозғалған зарядқа әсер ететін күшті, магнит моменті бар денеге магнит өрісінің тигізетін әсерін, өріс тарапынан байқалатын басқа да әсерлерді анықтайды.

1.2 Электромагниттік сәулелену көздері. Радиожиілік және аса жоғарғы жиілік

Радиожиілік және аса жоғарғы жиілікті электромагниттік сәулелерді шығару көздері болып адам қажеттілігіне жасалған, әр түрлі сферадағы құрылғылар мен бұйымдар болып табылады. Осы негізгі құрылғылардың көбінде электромагниттік сәулеленудің физикалық қасиеттері қолданылады: кеңістікте жайылу және сыну, материалдарды қыздыру, заттармен өзара әрекеттесу және т.с.с., сонымен қатар электромагниттік сәулелерді кеңістікке

таратуға арналмаған, басқа да өзгеше жұмыстарды жасауға арналған, бірақ зиянды электромагниттік сәулелерді шығаратын құрылғылар да кездеседі. Радиожиілікті және аса жоғарғы жиілікті электромагниттік сәулелердің қасиеті болып байланыс саласындағы 2 шекараны кеңістікте жайылу және сыну арқылы байланыстыру болып табылады (радио және телестанция, ретрансляторлар, радио және ұялы телефондар) және радиолокациялар (әр түрлі міндет атқаратын радтолокациенды жиынтықтар, навигациялық құрылғылар). Радиожиілік және аса жоғарғы жиілікті электромагниттік сәулелелендірудің мүмкіншілігін әр түрлі техникада материалдарды өңдеуде қолдану үшін әр түрлі материалдарды қыздыру, жартылай өткізгіштерді қыздыру үшін, синтетикалық материалдарды дәнекерлеуге, азық-түлік дайындауда (қысқа толқынды пеш), медицинада (физиотерапевттік қондырғылар) кеңінен қолданады.

Қысқа толқынды пеш (немесе аса жоғары жиілікті пеш) микротолқынды немесе аса жоғары жиілікті сәулелену деп те аталатын электромагниттік сәулеленуді тамақты қыздыру үшін қолданады. Қысқа толқынды пештің жұмыс жасау жиілігі 2,45 ГГц-ті құрайды. Дәл осы жиіліктен көп адамдар қолқады. Бірақ заманауи қысқа толқынды пештерде электромагниттік сәулелерді жұмыс аумағынан сыртқа шығармайтындай етіп жасаған. Сонда да бұл электромагниттік сәулелерді пештен сыртқа шықпайды деп сеніммен айта алмаймыз. Әр түрлі жағдайларда электромагниттік сәулелердің бөлігі сыртқа шығады, әсіресе есігінің астыңғы оң жақ бөлігінен қарқынды шығатыны зерттелген.

Электромагниттік сәулелерді кеңістікте тудыра алатын техникалық құрылғылар электромагниттік сәулелерді тікелей шығару көздері болып саналады. Бұлар радиоаппараттарда антендік жүйелер, генераторлы лампалар, фидерлік тракттермен дұрыс жалғанбаған жерлер, генераторлық шкафтардың экрандалған аумақтары, электронды-визуальды құрылғылардағы ақпарат көрсету экрандары; материалдарды термоөңдеу қондырғыларында- жұмыс индукторлары және конденсаторлар, келістіруші (согласующие) трансформаторлар, конденсатордың батареялары, фидерлік желілерде экрандалған орындар.

Радиолокационды станциялар ережеге сай айна тәрізді антеннамен құрылған және «оптикалық оське» бағытталған, сәуле түріндегі тарбағытталған сәулелену диаграммасы болады. Радиолокационды жүйе 500 МГц-тен 15 ГГц-ке дейінгі жиілікте жұмыс жасайды, бірақ бөлек жүйелер 100 ГГц жиілікке дейін жұмыс жасай алады. Олардан шыққан электромагнитті сигнал басқа электромагнитті сигнал шығару көздерінен ерекше. Антенаның кеңістікте периодты түрде орын ауыстыруына байланысты кеңістіктегі үзілісті сәулеленуге әкеліп соғады. Сәулеленудің уақытша үзілістілігі радиолакатордың сәулеленуге циклдық жұмысына негізделген.

Хабар таратқыш радиоорталықтар өзіне арнайы тағайындалған аймақта орналастырылады және өте үлкен аумақты (1000 га-ға дейін) алып жатыуы

мүмкін. Ол өз құрылысына сәйкес, радио-хабар таратқыш тұратын орын және бірнеше ондаған антенді-фидерлік жүйе орналастырылатын антенді алаңдары бар бір немесе бірнеше нысаннан тұрады. Хабар таратқыш радиоорталықтар тудыратын электромагниттік сәулеленудің жағымсыз әректі байқалатын аймақты шартты түрде 2-ге бөліп қарастыруға болады:

- Аймақтың бірінші бөлімі- радиохабар таратушы мен антенді-фидерлі жүйе қызметін қамтамасыз ететін барлық қызмет орналастырылған хабар тарату радиоорталық аймағы. Бұл қорғалған аймақ, оған тек қана таратқыштармен, коммутаторлармен және антенді-фидерлі жүйелермен байланысты жұмыс жасайтын профессионалды адамдар ғана жіберіледі.

- Аймақтың екінші бөлімі- хабар тарату радиоорталығымен іргелес жатқан аймақ, бұл жақта барлығына рұқсат етілген және мұнда тұрғын үй салып адамдар орналасуға болады, бірақ бұл аймаққа орналасқан халыққа сәулелену қаупі төнеді.

Хабар тарату радиоорталықтар орналасқан аймақта, ал кейде аймақтың сыртында да жоғары дәрежелі электромагниттік толқынның төмен, орташа және жоғары жиілікері байқалады. Хабар тарату радиоорталықтары аймақтарында электромагнитті жағдайы жөнінде анализ бойынша өзіндік интенсивтілігі және әрбір радиоорталықтағы электромагниттік сәулеленудің таралуына байланысты оның өте қиын жағдайда екенін көрсетуде. Осыған байланысты әрбір хабар тарату радиоорталықтарына жеке-жеке зерттеулер жүргізіледі.

Халық қоныстанған жерде электромагниттік сәулелену көзі болып қазіргі жағдайда қоршаған ортаға аса жоғарғы және ультражоғары диапазондағы ультрақысқа толқындар сәулелендіретін радиотехникалық тарату орталықтары саналады. Адамды және қоршаған ортаны үлкен дәрежеде сәулелендіретін орта болып антен тірегіші 180 м-ден аспайтын радиотехникалық тарату орталығы орналасқан аймақ болып саналатынын көптеген салыстырмалы анализдерден көруге болады.

1.3 Ұялы байланыс

Ұялы байланыстың ең басты элементі болып ұялы телефондар арасында радиобайланысты орнатып тұратын базалық станциялар саналады. Базалық станциялар мен мобильдік радиотелефондар ультражоғарғы жиілік диапазонында электромагниттік сәулелендіру көзі болып табылады. Әлемдік стандартқа сәйкес қазіргі кездегі ұялы радиобайланыс жүйесіндегі кейбір техникалық сипаттама 1.2 - кестеде көрсетілген.

1.2 Кесте – Ұялы радиобайланыс жүйесі стандартының қысқаша техникалық сипаттамасы

NMT‐450

аналогты

463 – 467,5 МГц

453 – 457,5 МГц

100 Вт

1,0 Вт

1,0 – 40 км

AMPS

аналогты

869 – 894 МГц

824 – 849 МГц

100 Вт

0,6 Вт

2,0 – 20 км

D‐AMPS (IS‐136)

сандық

869 – 894 МГц

824 – 849 МГц

50 Вт

0,2 Вт

0,5 – 20 км

CDMA

сандық

869 – 894 МГц

824 – 849 МГц

100 Вт

0,6 Вт

2,0 – 40 км

GSM‐900

сандық

925 – 965 МГц

890 – 915 МГц

40 Вт

0,25 Вт

0,5 – 35 км

GSM‐1800 (DCS)

сандық

1805 – 1880 МГц

1710 – 1785 МГц

20 Вт

0,125 Вт

0,5 – 35 км

1.3.1 Ұялы телефонның кері әсері

Электромагниттік өрістер барлық тіршілік көздеріне, cоның ішінде

адам организміне өте үлкен зардап тигізеді. Биологиялық және медициналық

зерттеу нәтижелері көрсеткендей электромагниттік өрістердің адамның нерв

жүйесіне, ішкі мүшелеріне, физиологиялық дамуына тигізетін теріс

зардаптары анықталған. Сонымен қатар, кейінгі кезде шетел мамандарымен

бірігіп өткізілген зерттеулер нәтижелеріне сүйенетін болсақ,

электромагниттік өрістердің әсерінен жүздеген ауру түрлерінің жаппай

таралуы анықталып, қалаларда өзіне қол жұмсау фактілері көптеп тіркеле

бастады. Себебі, электромагниттік өрістер адамның ми құрылысына өте

қатты әсер ете отырып, дұрыс ойлау, есте сақтау қасиеттерін бірден бұзады.

Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында телекоммуникацияның дамуына

байланысты, элекетромагниттік өрістер де өсе түсуде. 1990 жылмен

салыстырғанда елімізде, оның ішінде қалаларда, электромагниттік өрістердің таралуы ондаған есе өсе түскен, ірі қалаларда оның мөлшері қалыпты нормадан 1000 есе артқан.

Мысалы, электромагниттік өріс толқынының үзіліссіз аз мөлшерінің өзі ағзаның орталық жүйке жүйесіне, қорғаныш статусына, көзге кері әсер етеді, көру, есте сақтау қабілетін төмендетумен қатар, жыныстық органдардың және эмбрионның дамып жетілуі мен қызметіне де теріс ықпалын тигізеді. Ана құрсағындағы эмбрионның электромагниттік өріс толқындарына сезімталдығы ана ағзасына қарағанда анағұрлым жоғары екендігі, сондықтан жүкті әйелдердің электромагниттік өріс аумағында ұзақ болуы нәрестені туа біткен кеселдерге ұрындыратыны ғылыми тұрғыда дәлелденген.

Әрине, бүгінде аталған заттарсыз, қондырғы, құралдарсыз жұмыс істеу, істі бітіру мүмкін емес. Дегенмен, оларды сақтық шараларын қолдана отырып пайдаланған абзал.

Біріншіден, аталған қондырғыларды тұйықтау жүйесіне міндетті түрде енгізу қажет. Екіншіден, компьютерлер мен ойын автоматтарының және тағы да басқа құралдардың орналастыру талабы мен пайдалану уақыты сақталынуы тиіс. (Күндік тиісті уақыты – 5 сағат). Пайдалану барысында үлкендер әрбір сағат сайын, балалар әр 30 минут сайын үзіліс жасауы, мұнымен қоса жұмыс орнындағы электромагниттік өріс деңгейінің көрсеткішін бақылау барысында зертханалық өлшеулер жүргізіп тұруы қажет. Қазір екінің бірінің қолында ұялы телефон. Жас та, кәрі де бір-бірімен телефонды құлаққа тосып, күндіз-түні сөйлесумен болады. Бұрын ұялы телефон дегенді тек қана қалталы азаматтардың қолынан көретін болсақ, осы күні кішкентай балалардың да қолынан түспейтін ойыншыққа айналған. Оны айтасыз, алыстағы ауылдарыңыздың өзінде «соткасыз» үй жоқ. Ал енді екінің бірінің қолында, жамбасында, қалтасында, сөмкесінде, кеудесінде жүрген осы «сотка» дегеніңіз адамға қаншалықты зиянды? Америкалық мамандар ашқан жаңалыққа бұл күнде ешкім таңғалмайтын болды. Осыдан екі жыл бұрын «екіқабат әйелдер мен жас балалардың ұялы телефонды пайдалануы олардың денсаулығына орасан зиянын тигізеді» деп иондық емес сәулелерден қорғану жөніндегі Ресей ұлттық комитеті де дабыл қаққан болатын. «Сотка» балалардың денсаулығына кері әсер етеді екен. Есте сақтау қабілеті нашарлайды. Танымдық қабілеті төмендейді. Бойды сүлесоқтық пен бойкүйездік билейді. Балалардың көбісі ашушаң, шаршауық, жүйкесі тез құриды. Ал ұялы телефонмен ұзақ сөйлесетін балалардың жүйкесі жұқарып, депрессиялық синдромға ұрынуы жиілейтін көрінеді. Адамдар пойызда, лифт ішінде телефонмен сөйлесіп жатады. Ең зияны да осы екен. Ұялы телефонның антеннасы мұндай жағдайда жоғары деңгейде радиация шығарады. Бұл айналып келгенде адамның дене бөліктерін қыздырып, денсаулығына кері әсер беретін көрінеді. Әсіресе ,жастар күндіз-түні «соткаға» жабысып, қолдарынан бір тастамайды. Түнімен музыка тыңдайды, бір-біріне хабар жібереді. Әйтеуір тыным жоқ. Зарядтайтын қондырғы жарты метр жерде болса, онда жоғары кернеулі электр сымының астында ұйықтағанмен бірдей екен. Тіпті мұның соңы мида қатерлі ісіктің пайда болуына әкеледі. Ғалымдар сұмдық сорақы жайттарды да анықтап отыр. Ұялы телефонмен ұзақ сөйлессеңіз, ол адам миын бір градусқа дейін қыздырады екен.

2.1. Тұрақты магниттің өрісін зерттеу
Мақсаты: Тұрақты магниттің магнит өрісін зерттеу
Міндеттері:
шамамен магниттің түрлі нүктелеріндегі магнит өрісінің индукциясын өлшеу;
магнит өрісі индукциясын өлшеу және графигін салу

Әр түрлі қашықтықта . магниттік өрістер индукциясын зерттеу
Құрал-жабдықтар:
-тұрақты магниттер әр түрлі нысандары;
-датчик магниттік өріс;
-сызғыш.
Сипаттама.
Біріншіміндетті шешу үшін,жолақты магнитті алып датчикпен магнит өрісінің индукциясын өлшедік.Магнит өрісі индукциясының таңбасы теріс көрсеткішті көрсетті,яғни солтүстік полюске қарай бағытталғанын көрсетті.
Нәтижелері:

Қорытынды: магнит индукциясы көрсеткіштерін жинау кезіндегі есептеуіштің оңтүстік полюстерінде шамамен оң маңызы бар есептеулер алынды . Ең үлкен теріс мәні магнит индукциясы алынды жинау кезіндегі есептеуіштің көрсеткіштерін шамамен солтүстік полюстері көрсетті . Магнит индукциясының нөлдік мәні сәйкес центрінде келеді.

Екінш і міндеті шешу кезінде магнит полюстерінің магнит өрісінің арақашықтығының ұлғаюына қарай индукциясын өлшенді.

Сипаттамасы жұмыс: үстелде сызғышты орнатып, жиекті магниттті нөлдік бөлуге орналастырдық. қашықтық өзгерте отырып, (біркелкі магнит сызғыштың бойымен жылжытып отырдық) магнит индукциясы өлшеу.

Өлшеу нәтижелері индукциясы магнит өрісінің 1-магнитпен (орташа мәні кезінде үш өлшемде) алшақ магнит 1-кестеде көрсетілген.

1-кесте

Нәтижелері бойынша салдық кестесі қарай магнит индукциясы қашықтыққа.

Өлшеу нәтижелері магнит индукциясы басқа магнитпен кезінде равномерном ұлғайту қашықтықты, алынған автоматты түрде ұсынылды-сур.1. Егжей-тегжейлі нәтижелері 1-қосымшасында көрсетілген.

1-сурет. Кестесі байланысты магнит индукциясы.

[pic]

Қорытынды: магниттік индукция мәні арақашықтығы көбейген сайын кеміп отырады

Үшінші міндетті шешу үшін, біз таңдаған тұрақты магниттер доғатәріздес магнит және сақина тәріздес магнит.

Цифрлық құрал-жабдықты көмегімен, доғатәріздес магнит және сақина тәріздес тұрақты магниттердің магнит индукциясын өлшеу

Нәтижелері ұсынылған суретте 2 және 3. Күтілгендей, үлкен маңызы бар магнит полюстерінің магнит индукциясы алынды.

[pic]

2-сурет. Кестесі доғатәріздес магнит үшін магнит индукциясы.

[pic]

3- сурет. Сақина тәріздес магнит үшін магнит индукциясы

2.2. Ток сымының айналасындағы электромагниттік өріс индукиясын өлшеу

Міндеттері: Ток сымының айналасындағы электромагниттік өріс индукиясын анықтау және өлшеу

Шешу үшін, біз, тізбек, тұратын ток көзі, реостаттың, кілт жинадық. Пайдаланып датчик магниттік өрістің өлшенген индукцию айналасында өткізгіш қосылған тізбек ток көзінен және көз жеткіздік айналасында өткізгіштің тогы бар магнит өрісі.

Болмаған жағдайда электр тогының тізбектері, мәні, магнит индукциясы сияқты 0,0132 мТл - 4-сурет.

[pic]

Сурет 4. Физика кабинетіндегі электромагниттік өріс

[pic]

сурет 5. Ток сымының айналасындағы электромагниттік өріс

Қорытынды: Кестесі көрсеткендей, магнит өрісі өткізгіштің айналасында өзгереді, демек, магнит өрісі бар.

2.3. Магниттік индукция векторының әртүрлі көздерден өлшеу

Үй және физика кабинетіндегі әр түрлі электротехникалық құрылғылардың магнит өрісінің индукцияларын өлшедік.

Өлшеу нәтижелері 2-кестеде көрсетілген

2-кесте

№ р/с

Электромагниттік өріс көздері

В, мТл (орташасы)

Компьютердің жүйелік блогі

0,070

Монитор

0,029

Дисковод

0,342

Ұялы телефон

0,118

Микротолқынды пеш

0,182

Үтік

0,198

Интерактивті тақта

0,030

Физика кабинетіндегі ток көзі

0,338

[pic]

Сурет 6.Өлшеу лер жүргізген кездегі физика кабинетінің магнит өрісінің индукциясы 0,004 мТл

[pic]

Сурет 7 .Компьтердің желілік блоктың айналасындағы магнит өрісінің индукциясы 0,07 мТл

Екі ұялы телефон, біз өлшеу индукция магнит өрісінің дейін сигналын қабылдау және қабылдау кезінде сигнал (8-Сурет). Қалай көруге болады кестесінен, қабылдау кезінде индукциясы магнит өрісінің күшті өзгереді. Демек, адамға магнит өрісі әсер етеді. Мекемелер бойынша, ұзақ телефондарды пайдалануда түрлі аурулар әкеледі.

[pic]

8-сурет. Ұялы телефонның магнит өрісінің индукциясы.

Қорытынды: Магнит өрісі бар және кез келген электр аспаптар айналасында құрылады. Зерттеу нәтижелері электротехникалық құрылғылар көрсеткендей, барлық маңызы бар магниттік индукция нормаларға сәйкес. Ғалымдар электромагниттік өрістің әсерін болдырмау үшін бір мезгілде бірнеше тұрмыстық аспаптарды қоспау керек екендігін және электр сымдарының жарамдылығын қадағалауға ұсынады.

2.4. Әр түрлі тау жыныстарының үлгілеріндегі магнит өрісінің индукциясын өлшеу

Міндеті: Тау жыныстарының үлгілерінің айналасындағы магнит өрісінің индукциясын өлшеу.

Оқу әдебиеттерін біз тұрақты магниттерді әдетте темірден, болаттан, шойыннан және басқа да қорытпалар темір (күшті магниттер), сондай-ақ никель, кобальт (әлсіз магниттер)дайындайтынын анықтадық. Бұл магниттер табиғи (табиғи), темір кенінен (магнит железняка) және жасанды алынған темірді оның магнит өрісі енгізу кезінде болады.

Эксперимент барысында біз өлшенген магнит өрісінің индукциясының әртүрлі үлгілері (сур.9-15):

[pic]

қоңыр темір руда = 0,004047 мТл (сур.9)

Сурет 10

[pic]

железный шпат – В= 0,007118 мТл (сур.10)

Сурет 11

[pic]

Қызыл темір –В=0,004924мТл (сур 11)

Сурет 12

[pic]

магнетит – В=0,05431мТл (сур.12)

Сурет 13

[pic]

магнитный железняк – В= 0,2702 мТл (сур. 13

Сурет 14

[pic]

нефелин – В=0,006183 мТл (сур.14)

Сурет 15

[pic]

Болат (темір) – В=0,05761 мТл (сур.15)

Қорытынды: түрлі тау жыныстарының үлгілерінің магнит өрісінің индукциясы нәтижелері көрсеткендей, ең жоғары магниттік қасиеттерге ие: магнитті темір руда= 0,2702 мТл ; болат малоуглеродистая (темір) – =0,05761 мТл; магнетит – =0,05431 мТл ; қалған үлгілердің магниттік қасиеттері көрсетілген әлсіз.

2.5. Электромагнит өрісінің өсімдіктердің өсуі және дамуына әсерін зерттеу

Әр түрлі ақпарат көздерінен анықтағандай ,ботаниктер, магнитті өрістердің өсімдіктер қабілеттілігін анықтады.

Күшті магнит өрісі өсімдіктер өсуіне әсер ететіндігі көрсетіледі.

Біз бұл фактті эксперименттік тексеруді көздедік. Бұл үшін эксперимент өткіздік.

Гипотеза: өсімдіктердің өсуі және дамуына магнит өрісі әсер етпейді.

Құрал-жабдықтар:УИОД; LabQuestApp; датчик магниттік өріс; температура датчиктері; РН датчигі; люксметр - аспап үшін жарықтандыру;

екі тостаған, 10- сұлы тұқымы.

Сипаттама эксперимент:

Екі тостағанға 10 дана сұлы тұқымы отырғыздық. Бір тостағанды микротолқынды пеш есік алдына қойып, басқасын терезе алдына қойдық. Эксперимент жүргізу барысында, біз үнемі қадағалап, үлгілері болған бірдей жағдайда, үнемі (күніне 3 рет) шығарып ауаның температурасын өлшеуді, температура, ортаның қышқылдығы, су, жарықтандыру болды бірдей, өйткені қысқа толқынды пеш орнатылған терезе. Микротолқынды пеш ішінде күн біздің отбасымыз орта есеппен 45-50 минут, сондықтан кестеде көрсетілген магнит индукциясы орташа мәні.

Өлшеу нәтижелері 3-кестеде берілген.

3-кесте

1 үлгі

(микротолқынды пештің қасында)

2үлгі

(әйнек үстінде)

Ауа температурасы (а 0С

Субстрат температурасы,0С

РН

Магнит индукция векторры , мТл

Ауа температурасы (а 0С

Субстрат температурасы,0С

РН

Магнит индукция векторры , мТл

0,15

0,030

0,17

0,028

0,22

0,032

0,19

0,0187

0,201

0,031

0,09

0,032

0,14

0,025

қорытынды: (орташасы)

23,4

20,7

0,17

20,7

0,028

Кезінде өзге де тең жағдайларда үш күннен кейін, бірінші 10 дана тұқым микротолқынды пештің қасында орналасқан тостағаннан көрдік; терезедегі тек 7 тұқым өсті. Апта бойы біз тұқымның өсуінің өзгерісін бақыладық.

Микротолқынды пештің қасында орналасқан тұқымның өсуіу прогрессивті екені көрсетілді. Терезедегі 8 -10 тұқым айырмашылық ұзындығын сабақтары қурап, 4,0-4,5 см

Тұқымның дамуы 4-кестеде келтірілген:

Микротолқынды пештің жанында орналасқан тұқымның өсуі:

3 күннен кейін

[pic]

3 күннен кейін

[pic]

2 апта

[pic]

2 апта

[pic]

Қорытынды: Электромагниттік өріс тұқымның өсуіне әсер етеді. Микротолқынды пештің қасында орналасқан тұқымның астам прогрессивті өсуі байқалды. Бізді қызықтырған осы нәтижелер мен болашаққа жоспарлап отырмыз өсуі мен дамуын бақылауға, мәдени өсімдіктер. Үлгілер ретінде қияр тұқымын таңдау өткізуді жоспарлап отырмыз.

2.6. Адам магнит өрісінің индукциясын өлшеу

Ақпаратты зерттей магнит өрісінің әсері түрлі фактілер, біз білдік, бұл өткен ғасырдың ортасында әйгілі жапон ғалымы К. Накагава, жаңа ауру, ол, әсіресе қазіргі уақытта, жиі кездеседі. Ол адам магнит өрісінің жетіспеушілік синдромы деп атады.

Біздің Жерді әрқашан магнит өрісі қоршап тұрады, ол өмір үшін қажет. Жер жүзіндегі барлық тірі жанның сол күн, ауа, су және азық-түлік. Эволюция процесінде табиғаты пайдаланды магнит өрісі Жердің қамтамасыз ету үшін тетіктерін тіршілік жасушаларының, атап айтқанда, зат алмасу.

Адам денесінде бар, өз магнит өрісі салдарынан туындайтын, қан ағу түтіктері. Сау ағзада және қалыпты жағдайлары бар толық сәйкестігін және өзара іс-қимыл сыртқы және ішкі магниттік өрістер. Бізді қызықтырды бұл мәселені біз өлшеулер В - магниттік индукция. Өлшеу нәтижелері 5-кестеде келтірілген және суреттерде 16-19.

Таблица 5

[pic]

Сурет 16. Кукишев Даниярдың тұру кезіндегі электромагниттік өрістің индукциясы

[pic]

Сурет 17. Кукишев Даниярдың жату кезіндегі электромагниттік өрістің индукциясы

[pic]

Сурет 18. Бахытқызы Динаның тұру кезіндегі электромагниттік өрістің индукциясы

[pic]

Сурет 19. Бахытқызы Динаның жату кезіндегі электромагниттік өрістің индукциясы

Тіпті әлсіз магнит өрісінің адам ға теріс әсер тигізуі мүмкін. Соңғы 50-100 жыл ішінде өркениет қарқынды дамуы салдарынан адамның өмірі түбегейлі өзгерді. Көп қабатты үйлер тұрғызылып, адам Жерден алшақтады. Жер бетінде пайда болған үлкен саны металл машиналар, құрылымдар, құрылыстар, магнит өрісін өзіне тартады, оны адамдар мен жануарлардан айырады. Сондай-ақ, магнит өрісін көптеген электр желілері, телерадиокоммуникации, ұялы байланыстар бұзады. Қазіргі заманғы ғимараттар конструкциясы соншалық, Жердің адам өмірінен табиғи магнит өрісінен айырады.

Адам өмір сүру үшін ең қолайлы жағдайлары, бұл – ауылда, теңіз жағасында, табиғатта, өйткені онда әсері "жасанды" құрылған электромагниттік өріс аз.

Қорытынды: бізбен алынған өлшеу нәтижелері адамның айналасында магнит өрісінің болуын көрсетеді

2.7 Электромагнитті құрастыру сынау және оның қолданылуы

Тәжірибе мақсаты: қарапайым электромагнит дайындау және эксперименттік зерттеу тәуелділігі магнит өрісінің электромагнит санының орам орамасының.

Жұмысты орындау: жинадық қарапайым электромагнит – темір шеге, сыммен оралған, оның ұштары қуат көзіне жалғанады, және эксперименттік зерттеледі әсері санының ораммен электромагнит оның күші (магнит өрісі электромагнит).

[pic]

Өлшеу нәтижелері 6-кестеде келтірілген.

6 кесте

Қорытынды: Тәжірибе нәтижелерінен орам санының өсуіне байланысты магнит өрісі күшейе түседі .

Сондай-ақ біз, көтереді бізбен дайындалған электромагнитке көптеген қыстырманы ілген кезде әртүрлі мөлшерде көтеретінін анықтадық. 7-кестенің көрініп тұр жүктің массасы көбейіп, саны бар ораммен.

7-кесте

Қорытынды: эксперимент нәтижесі біз құрған қарапайым электромагнит «зерттелді» деп санауға болады. Біз экспериментте дәлелдедік орам саны артқан сайын магниттік өрісі арттырады, ал жүктің салмағы өссе, оны магнит көтереді.

Қазіргі уақытта, біз анықтағанымыздай түрлі ақпарат көздерінен құру проблемасы күшті, сверхсильных және одан да күшті магнит өрістерінің бірі болды негізгі қазіргі заманғы физика мен техникасы. Термоядролық синтез, магнитодинамическое генерациялау электр энергиясын, жеделдету зарядталған бөлшектердің синхротронах, суға батқан кемелерді көтеруге - бұл барлық талап етілетін саласын орасан зор, невиданные бұрын мөлшерлері бойынша магниттер.

Қорытынды

Ең қызығы, біздің қоршаған ортамызда көптеген магниттер бар екенінде. Пәтерлерде ондаған магниттерді кездестіруге болады: электробритваларда, динамиктерде, магнитофондарда, сағатпен, банктерде шеге және т. б. біз Өзіміз де магниттер: биотоки, ағымдағы бізде, туындауына ықпал етеді айналамыздағы қаларлық өрнек магнит күш сызықтарының. Жер, біз өмір сүріп, алып көк магнит. Күн, сары плазмалық шар, - магнит одан да орасан зор. Галактика және аймағында да болатыны анықталды, әрең байқалатын телескопами, непостижимые көлемі бойынша магниттер.

Жұмыстың мақсаты: цифрлық құрал-жабдықтарды пайдалана отырып, элетромагниттік өрісті зерттеу.

Магнит өрісі бар және магнит өрісін индукциясын арнайы құрал-жабдықтар бола тұра өлшеуге болады.

2. Электромагниттік өрістің индукциясының мәні арақашықтығы алшақтай түссе жоғалады.

3. Ток өткізгіштердің айналасында магнит өрісі үздіксіз жүріп отырады.

4. Магнит өрісі бар және әртүрлі электр қондырғылар айналасында пайда болады

6. Тұқым өсуіне электромагниттік өріс әсер етеді.

7. Адам айналасында магнит өрісі бар.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Пурышева Н.С., Важеевская Н.Е. Физика. 9 кл.-М.: Дрофа, 2008.

2. Ландсберг Г.С. Электричество и магнетизм. II Том – М: изд «Наука», 1971.

3. Левитан Е.П. Астрономия.11 кл.- М.: Просвещение,2002.

4. http://class-fizika.narod.ru/8_m4.htm

5. Гильберт У. О магните, магнитных телах и большом магните Земля. – М.: 6. Изд-во АН СССР: 1956. – 256 с.

7. ПКГ «Развитие образовательных систем». Физика с VERNIER..- М.: 2012.

8. ПКГ «Развитие образовательных систем». Естествознание с VERNIER..- М.: 2012.

9. Сулеев Д.К., Тусупова А.А., Батыркулов Н. Электромагнитное поле на рабочих местах – вредный фактор производства. // Труды десятой Международной научно-технической конференции «Новое в безопасности жизнедеятельности (охрана труда, экология, защита человека в ЧС, экономические, правовые аспекты БЖД, логистика)» – Алматы: КазНТУ, 2008. – С. 16-17.

10. Утепов Е.Б., Тусупова А.А., Мединский А.И. Исаханова А.Б. Воздействие электромагнитного поля компьютера. // Труды десятой Международной научно-технической конференции «Новое в безопасности жизнедеятельности (охрана труда, экология, защита человека в ЧС, экономические, правовые аспекты БЖД, логистика)» – Алматы: КазНТУ, 2008. – С.19-21.

11. Сулеев Д.К., Тусупова А.А. Исследование электромагнитных полей антропогенного происхождения на живые организмы, экосистемы и человека в целом. // «Вестник» ТарГУ имени М.Х. Дулати, Тараз – 2009, №3. – С. 39-43.

12. Буховцев Б.Б., Мякишев Г.Я. Физика-11 — М.: Просвещение, 2010. —399 с.

13. Григорьев В.И., Мякишев Г.Я. Занимательная физика. — М.: Дрофа, 1996. — 205 с.

14. Леонович А.А. Я познаю мир. — М.: АСТ, 1999. — 478 с.

ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУ КҮНДЕЛІГІ

Зерттеу тақырыбы: «Электромагниттік өрісті кешенді

бағдарламамен зерттеу»

Оқушының аты-жөні: Әлмырза Тұрар

Мектеп, сынып: «Екібастұз қаласы әкімдігінің білім бөлімінің Комсомол жалпы орта білім беретін мектеп» КММ,

9 сынып

қыркүйек

2014жыл

Жобаның мақсаты мен тақырыбын анықтау.

Жобаның мән-мағынасымен танысу

Дайындық

қазан

Жоспарлау

Жұмыс жоспарының міндеттерінің құрылымын жасау

қараша- желтоқсан

Ақпарат көздерін анықтау

Материалдар жинақтау

қаңтар-ақпан

2015 жыл

Аралық міндеттерді шешу

Еңбекпен жұмыс, сауалнамалар, байқаулар

наурыз-мамыр

Зерттеу

Ақпарат жинау. Қорыту

маусым-тамыз

Аралық міндеттерді шешу

Еңбекпен жұмыс

қыркүйек-қазан

Шешімдері мен түйіндемелері

Қорытынды

қараша

Аралық міндеттерді шешу

Оқушылар шығармалары, сауалнама

желтоқсан

Шешімдері мен түйіндемелері

Қорытынды

қаңтар-ақпан 2016 жыл

Өздігінен білім жетілдіру

Өздік жұмыс

наурыз-сәуір

Бағалау

Ұжымдық талқылау

Мектепішілік ғылыми жұмыстарды қорғау сайысы

мамыр- тамыз

Өздігінен білім жетілдіру

Өздік жұмыс

қыркүйек-қазан

Қалалық ғылыми жұмыстарды қорғау сайысына дайындық

Презентация

қараша

Қалалық ғылыми жұмыстарды қорғау сайысы

Жобаны қорғау