БҚО,Зеленов ауданы,Асан ауылы Асан жалпы орта білім беретің мектеп
Физика және информатика пәні мұғалімі: Жангирова Балсулу Изтелеуовна
Пәні: Физика Сыныбы: 10
Сабақтың тақырыбы:Молекулалық физика тарауын қайталау.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылардың молекулалық физика тарауым бойынша білімдерін пысықтап, формуланы дұрыс қолданып есеп шығара білуге үйрету.
Дамытушылық: Формулаларды қолдана отырып есеп шығара білуге үйрету, ойлау қабілеттерін дамыту, белсенділіктерін арттыру, ұзақ есте сақтауын қадағалау.
Тәрбиелік: Оқушылардың еңбек ету қабілетін жетілдіру, пәнаралық байланысты арттыра отырып теориялық білімін практика жүзінде қолдана білуге , өз бетінше іздене білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: қорытындылау, дәстүрлі емес
Сабақтың әдіс-тәсілі:сұрақ жауап, практикалық
Қолданылған технология: деңгейлеп саралап оқыту технологиясы
Көрнекілік: дербес компьютер, үлестірмелік карталар
Күтілетін нәтиже
1. Оқушылардың тарау бойынша алған білімдерін тинақтау
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі
(Слайд №1) Оқушыларға мақал мәтелдерді талдап, мағынасын ашуға беріледі,
«Темірді қызғанда соқ» мақалында қандай физикалық құбылыс туралы айтылады?
(Қатты дененің балқуы).
«Көсеу ұзын болса қол күймес» қандай физикалық құбылыс жасырылған?
(Жылу өткізгіштік).
Тоңған тонын мақтайды» неліктен? (Тон жылуды нашар өткізеді).
Корея халқының мақалында былай делінген: «Тұзы бар қапты байлаған жіпте тұзды, қандай физикалық құбылыс туралы сөз болып тұр? (Диффузия).
«Жақсы кісінің ашуы шай орамал кепкенше» мақалындағы физикалық құбылысты түсіндір. (Кебу).
Қайнайды отта тұрып құйған суы,
Көтерілді жоғары судың буы
Ойланып есептейік,кәне енді,
Кетті екен қайнатуға қанша жылу? (Q=r*m)
Жоғалмайды ешқашан
Түрлендірсең егер де.
Басқа күйге ауысса,
Жұмыс істейді сондада. (Энергия)
Болат қайнауда шынығады,
Батыр майданда шынығады (балқу)
Бір кісі жаққан отқа мың кісі жылынады (Жылу өткізгіштігі)
Қатты қаңтар болмай теңізде су қатпайды. (Қату температурасы)
Нан піскенше күлше куйеді
Қазан отпен, адам әрекетпен қызады
Қол жұмылмай, жылынбайды
І тур. Шай қайнату үдерісі
Мұғалімнің іс- әрекеті, оқушымен дилаг құра отырып құбылыстарға талдау жасалады.
Шайнек қосады, бірақ аузын ашып қояды.
Бетін жабу керек, сонда шапшаң қайнайды.
Сіз осыған сенесіз бе?
Осы шайнек қайнатқанда неге аузын жабамыз?
Жылуды сақтаймыз, су жылытқыш берген жылу алмасу процесі жүреді.
Қақпағын ашады, түбінде көпіршік көрінеді, мына көпіршік қайдан пайда болады?
Ал мен дыбыс естіп отырмын. Қайдағы дыбыс түсініксіз.
Қызықты сұрақтарға кім жауап береді?
Көпіршектер суда және шайнек бетінде жабысқан ішкі бетіндегі ауадан пайда болады. Қызғанда ауа ұлғаяды және көпіршіктер өседі.
Мен білем шайнектен неге дыбыс шығады.Көпіршіктерде ауадан басқа су буы бар. Жоғары бетіне келіп, көпіршіктер өседі де жарылады.Судың суық бетінде салқындайды, көпіршіктер көлемі азаяды. Көпіршіктер көлемінің өсуі мен азаюы ауысып тұрады, содан дыбыс пайда болады.Су толық ысығанда көпіршіктер бәрі көлемі азайғанда дыбыс естілмейді, бірақ қайнау пайда болады.
Осы қайнау ма?
Жоқ.
Менде сұрақ пайда болады? Бу температурасы қайнаған су температурасынан көп пе? Себебі буға күйген, суға күйгеннен қауіпті ғой деп білемін.
Жоқбуменсутемпературасытең, бірақатмосферақысымынабайланыстығой.
Суқайнағанкездетоккөзінеқосылыптұрсада, температурасытөментүседідейді. Осыған сенбеймін.
Термометрдіқайнапжатқансуғасалып, Шынарға 30 ссайынкөрсетуінсұрайды.Температурасы 1-2 т.с.сградусқатөмендедеі.
Шәйнек қайнады, суырайық.
Шай суып кетеді ғой.
1-шіденбұлқайнағансу. 2-шіденнегесуыйды? Кім жауап береді?
Жылубөлігішәйнеккеберіліп, алоданқоршағанортағатаралады. Бетіндімолекулаларданэнергиябөледі. Осыэнергиясұйықтанбөлініпшықса, сусуйды.
Қызық, егершәйнеккешикіемесқайнағансуқұйыпқайнатсақшапшаңқайнармаекен?
Жүргізуші: Қайнағансужылдамқайнайдығой, себебіолбірқайнағанғой.
Тілегенмырза: Шикісушапшаңқайнаукерексияқты, бірақнегебілмеймін.
Ризванмырза: Шикісушапшаңқайнайды, себебіқайнағанадабөлінетінбосауабар. Қайнаған суда бос ауа көпіршігі аз және ұсақ болады.
Қызықтысұрақтарғакөңілбөлдік,алендішайішейік.
Алдыменшайсалыпқайнатукерек, дәмішайқайнауынабайланыстығой.
Әр адам стаканға шай құяды.
Стакан жұқа болып сынып кетпес үшін темірдің жылу өткізгішті көп сондықтан ішіне темір қасық салсақ жақсы болады деп ойлаймын.
Осы сақтық стакан сынбас үшін жарай ма?
Иә, бірақдегенменшайдыжайқұюкерек. Ішкі беттері қызып деформация болмайды.
«Бәрі шайды араластырады».
:Бізшекермолекулаларыменшаймолекулаларынбір-бірінешапшаңараластырыпжәнепроцестітездетіпотырмыз.
Шайды үреді.
Мен шайды шайтабаққа құямын.
Неге?
Бумолекулаларыныңбуланужылдамдылығынкөбейтуүшінғой.
Тағы физика? Ал шай болса сондай тәтті.
Күнделікті өмірде көріп жүрген шай қайнату сиқырын терең түсіндік деп ойлаймын.
ІІтур. Шай үшу үдерісі
Оқушылардың есеп шығару дағдысын қалыптастыру, бағалау мақсатында үдеріс туралы есеп мысалдарын шығарады.
1. Судан 100 Джжылуалған, массасы 50гкүміс қасықтың температурасы қанша
градусқаартады?с=250Дж/кг0С.
2. Кеседегімассасы 200гшайдың бастапқытемппературасы 900 С. Шайбөлметемпературасына 200С- қадейінсуыса, қоршағанортаға қандайжылумөлшерінбереді? с=4200 Дж/ кг0С
3. 1000 Стаалынғанмассасы 0,5 кгсудыбуғаайналдыру үшін қандайжылумөлшерінберукерек?L=23.103 Дж/ кг
4. Ыдыстың ішіндетемпературасы 00 С ғы 10 кгсумен 5 кгмұз қоспасыбар. Осы қоспаны 1000 С- ғадейін қыздыру үшін қаншажылумөлшері қажет? с=4200 Дж/ кг0С, λ=3,4.105 Дж/ кг.
ІІІ. Шай жинау үдерісі
Білімдерін қорытындылап жинақтау мақсатында тест тапсырмалары беріледі.
Заттың агрегаттық күйлерінің өзгеруі. Тест А-1
1.Төмендегі екі жағдайдың қайсысында мұзға көп жылу беріледі:
А) мұзды балқыту кезінде;
Б) мұзды t -5ºC –тан t =0 ºC –қа дейін қыздыру кезінде.
Мұздың меншікті жылу сыйымдылығы с=2,1 , меншікті балқу жылуы 340 .
а) А жағдайында; б) Б жағдайында; в) екі жағдайда да бірдей жылу мөлшері жұмсалады;
г) есептің шарттары бойынша жылу мөлшерлерін салыстыру мүмкін емес;
д) дұрыс жауап жоқ.
2.Болат шардың ішкі энергиясы артады, егер ...
а) шарды 2м биіктікке көтеріп қойса;
б) шарды 2ºC-қа қыздырса;
в) шардың жылдамдығын 2м/с-ке арттырса;
г) 2см-ге созылатын серіппеге іліп қойса;
д) дененің ішкі энергиясы тұрақты шама.
3.Қалайы тұрақты температурада балқиды.Балқу кезінде оған берілетін энергия ... түрленеді.
а) оның бөлшектерінің қозғалыс энергиясына;
б) қалайы кесегінің кинетикалық энергиясына;
в) оның бөлшектерінің өзара әрекеттесу энергиясына;
г) қалайы кесегінің потенциальды энергиясына;
4. Температурасы -20ºC, массасы 2кг мұзды 1,26 МДж жылу бере отырып, қыздырды.Қыздырғаннан кейінгі мұздың температурасы...
а) 12 ºC; б) 0 ºC; в) 37 ºC; г) 59 ºC; д) 75ºC.
5.Массасы 1кг мыстың балқу кезінде ішкі энергиясы қаншаға артады?
а) 0,38 кДж; б) 210 кДж; в) 352 кДж; г) 175 кДж; д) 0.
6. 100ºС температурадағы массалары бірдей мөлшердегі су мен су буының ішкі энергиялары U бірдей бола ма?
а) = ; б) > ; в) < ; г) нақты жауап беру мүмкін емес.
7.Сұйықтың булануы неге тәуелді?
а) тек сұйықтың тегіне;
б) тек сұйық бетіндегі желге;
в) тек сұйық бетінің ауданына;
г) тек сұйықтың температурасына;
д) а-г жауаптарда көрсетілген барлық жағдайларға.
8. Мұздың температурасы 0ºC.Мұзға қойылған алюминий куб толығымен мұзға батып кету үшін, алюминий кубты алдын-ала қандай температураға дейін қыздыру қажет?
а) 84 ºC; б) 255 ºC; в) 123 ºC; г) 212 ºC; д) 167ºC.
9. Бөлмедегі ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 100%. Құрғақ термометр және ылғал термометр көрсетулері үшін қандай теңбе-теңдік орындалады?
а) = ; б) < ; в) > ;
г) нақты жауап беру мүмкін емес;
д) бөлменің температурасына тәуелді болуы мүмкін.
10.Массасы m денеге қандай да бір жылу мөлшерін бергенде оның агрегаттық күйі өзгерген жоқ. Осы жағдайда денеге берілген жылу мөлшерін қандай формуламен есептейді?
а) Q=q·m; б) Q= ·m; в) Q= cm( ); г) Q=L·m; д) Q=0.
Заттың агрегаттық күйлерінің өзгеруі.
Үйге тасырма Молекулалық физика тарауына « Өмірдегі жылу» тақырыбында эссе жазу.
Бағалау. Қорытындылау.
