№29 негізгі жалпы білім беретін мектеп.
Тақырыбы:
ОРМАНДЫ ДАЛА ЖӘНЕ ДАЛА ЗОНАЛАРЫ
(infourok.ru сайтына жарияланды)
География пәнінің мұғалімі
Туралиева Гафура Досбулатқызы
Орал қаласы, 2016жыл.
Сабақтың тақырыбы: ОРМАНДЫ ДАЛА ЖӘНЕ ДАЛА ЗОНАЛАРЫ
Сынып 8 СЫНЫП
Мақсаты: а) Қазақстанның орманды дала және дала зоналары тақырыбы
бойынша оқушыларға осы екі зонаның жер бедері мен климаты
табиғат зоналарының қалыптасуына қалай әсер ететінін түсіндіру.
Табиғат компоненттерінің өзара байланысы табиғат зоналарының
дамуына қалай ықпал ететіні жөнінде мағлұмат беру;
б) Оқушылардың жаңа технологиямен жұмыс жасау дағдыларын
одан әрі қалыптастыру, өз бетінше жұмыс жасай білуге
дағдыландыру;
в) Орманды дала және дала зоналарының табиғатын ұқыптылықпен
сақтап, тиімді пайдалану жолындағы көзқарастарын қалыптастыру;
Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгеру,Өзін-өзі оқыту сабағы
Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, салыстыру, жинақтау, анықтау,топпен жұмыс.
Көрнекілігі:Қазақстанның физикалық картасы, атлас, электронды оқулық, зоналар бойынша кеппешөптер, өсімдік және жануарлар әлемі (суретті энциклопедиялар), буклеттер
Пәнаралық байланыс: биология,әдебиет, өлкетану, жаратылыстану
Күтілетін нәтиже: Оқушылардың орманды дала және дала зоналарының айыра алуы, картадан табиғат зоналарының шекарасын нақты анықтай білуі
Не арқылы: салыстыру, карта бойынша анықтау, сәйкестендіру, жинақтау
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі Оқушылармен амандасу, оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру, назарларын сабаққа аудару.
Сабақтың ұраны:
“Айтсаң – ұмытамын, көрсетсең есімде қалады,
ал өзіме жасатсаң – түсінемін” (Слайд №1 )
ІІ.Үй тапсырмасынтексеру (өткен тақырыптан алған білімдеріне сүйеніп сұрақтарға жауап беріндер: (слайд №2)
1) Сұрақ-жауап
1.Жердегі ең ірі табиғат кешені (Географиялық қабық)
2.Географиялық қабықтағы ірі табиғат кешендері ( мұхиттар мен материктер)
3.Географиялық қабықтың ырғақтылық заңдылығы (Күн мен түннің ауысуы).
4.Табиғат кешені дегеніміз не? (бір-бірімен өзара байланысты табиғат компоненттерінің біртұтас жүйесі)
5.Табиғат компоненттері дегеніміз не? (латынша компонент-құраушы,географиялық кабықтың құрамдас бөліктері:тау жыныстары,ауа,су,топырақ,өсімдік,жануарлар дүрниесі)
6.Табиғат зонасы деген не? (температура жағдайы,ылғалдылығы,топырағы,өсімдіктер мен жануарлары бір бірімен байланысқан ірі табиғат кешені.)
7.Орман зонасы дегеніміз не? (табиғи күйінде ағаш өсімдігі негізгі орын алатын табиғат зонасы)
8.Дала зонасы дегеніміз не?(шөп басқан,ормансыз,батпақсыз,жазық жер)
9.Орманды дала зоналары деп нені айтады?(орман мен дала алқаптары алмасып келетін табиғат зоналары.Қоңыржай және субтропиктік белдеуде таралған.)
10. Топырақ дегеніміз не? ( Жердің бетіндегі құнарлы қабаты)
11. Қазақстанда қандай табиғат зоналары бар? ( орманды дала, дала, шөлейт, шөл)
12. Адам әрекеті нәтижесінде өзгеріске ұшыраған табиғат кешендері не деп аталады? (антропогендік)
ІІІ.Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Сабақ интербелсенді тақтада жазылған эпиграфтан басталады
« Жұмбағы мол жаратылыс – табиғат...»
(халық даналығы)
1.Қызығушылығын ояту. (Слайд №3)
Ой қозғау негізінде «орман» сөзіне топтастыру жүргізіледі.
зона
ағаш ОРМАН дала
өсімдік
«Орманды дала және дала зонасы» деген тақырыпты шығарып, бүгінгі сабақтын барысы мен мақсатын хабарлау. Қазақстанның физикалық картасынан орманды дала зонасынын аумағын көрсету. Интербелсенді тақтадан орманды дала зонасы қатысты слайдтар шығару.
2.Мағынаны ажырату
Бүгінгі сабақта оқушылар топпен жұмыс істейді. Жаңа тақырыпты өту мақсатында сыныптағы оқушыларды IІ топқа бөлу. Оқушыларды топтарға бөлу әдісі (төрке бөлінген суреттер арқылы). Оқулықтағы мәтінді оқып шығуға уақыт беріледі.
Жаңа сабақты меңгеру алгоритмі
Жоспары
1. Географиялық орны
2. Климаты
3.Өзендері,көлдері
3. Топырағы
4. Өсімдігі
5. Жануары
6. Шаруашылыққа пайдаланылуы,Қорықтары
І-топ Орманды дала зонасы
ІІ-топ Дала зонасы
Әр топ өзінің тапсырмаларын түсіндіреді (тақтада толтырады). Тақырып мазмұны тақтадан көрсетіліп, оқушылар мәліметтерді дәптерге жазып отырады.
І-топ Орманды дала
(Қазақстан территориясының 0,4%-ын алып жатыр) Жалпы жер көлемі 1 млн га. Қазақстанның солтүстігінде орналасқан. Батыс Сібір жазығы мен Жалпы Сырт қыратының азғана бөлігін қамтиды.
Жазғы шілде +180-+200 қаңтардың орташа температурасы -170-190 кейде -510-530. Жауын- 300-350 мм мөлшерінде
Орманның сұр топырағы, қара топырақ (қалыңдығы 75 см). Солтүстікте 9% шірінді, оңтүстікте 6% шірінді.
Бетеге, боз, бидайық, арпабас, қайың, қоңырбас, құлпынай, қарағай, қияқ, ебелек, жоңышқа, қояншөптер. 10 млн га ауданды алып жатқан ормандарында қайың, емен, жөке, қандыағаш, көктерек және қарағайлар бар. Дуброва, Мамлют қорықшасындағы ормандар қорғауға алынған.
Саршұнақ, сұртышқандар, егеуқұйрық, қосаяқтар, тышқандар, түлкі, елік, қасқыр, сусар, бұлан, тоқылдақ, көкек, күйкентай, қараторғай. Ормандарында тиін, құр, сұңқар. Көлдерінде тырна, үйрек, қаз, шағала, ондатр.
ІІ-топДала зонасы
(республиканың жер көлемінің 29%-ын алып жатыр). Жалпы жер көлемі 77 млн. га. Зонаға Батыс Сібір жазығының оңтүстік шеті, Торғай үстіртінің солтүстігі, Мұғалжар тауы түгелдей дерлік, Жалпы Сырт сілемдері, Каспий маңы ойпатының солтүстік жартысы, Орал етегі, Жем үстірті, Сарыарқаның солтүстігі мен орталық аудандары жатады.
Климаты континентті. Шілдеде +180+230 кейде +200+240, қаңтарда -160-тан -180-қа дейін. Жауын-шашын – 300мм. (220-310мм)
Қара және қызыл қоңыр; қою қызғылт кейде сортаң топырақты жерлер кездеседі. Топырағында 6 шірінді бар. Бұл зонаның басқалардан ерекшелігі, 28 млн га жер 1954-59ж. Тың және тыңайған жерлерді игеру мақсатында жыртылған.
Боз, бетеге, атқонақ, еркекшөп, жайшөп, жусан; Емдік қасиетті итмұрын, меңдуана, жанаргүл, бидайық, қияқ, құрақ, шайшөп, дәрілік валериандар. Наурызым және Қорғалжын қорығы бар.
Саршұнақ, қосаяқ, алақоржын, қасқыр, борсық, суыр, қарсақ, ақбөкен. Безгелдек, тырна, бозторғай, бүркіт, батпақ құстары, қаз, шағала, үйрек, аққұтан, қызыл үйрек, сары ала қаз, аққу, торғай. 16 кг салмақ беретін дуадақ құсы бар.
ІV. Бекіту тапсырмалары:
Сан және әріптерді пайдаланып, әр табиғат зонасына тән белгілерін көрсету.
0-550 с.е. аралығында орналасқан. Қазақстан жеріне тек оңтүстік шеті сүйірленіп кіреді.
Батыс Сібір жазығы мен Жалпы Сырт қыратының азғана бөлігін алып жатыр.
Топырағы қара және қызыл қоңыр типіне жатады.
Бұл зонада Дуброва, Мамлют қорықшалары орналасқан.
Тың және тыңайған жерлерді игеру жылдарында зонаның 28 млн га жері жыртылған.
Шөптесін өсімдіктерден боз, бетеге, атқонақ, еркекшөп, қаңбақ өседі.
Зонада құстардан дуадақ бар. Кейбіреуінің салмағы 16 кг-ға жетеді.
А – орманды дала зонасы
Ә - дала зонасы
А –
Ә -
2) Орманды дала және дала зоналарын салыстырыңыз.
3) Тест жұмысы.
1. Қазақстанның дала зонасының кеміргіш жануарлары:
А) Саршұнақ
В) Қарсақ
С) Қасқыр
Д) Борсық
Е) Қоян
2. Қазақстанның Солтүстігінде таралған орманды дала топырағы:
А) Құмлы-сазды топырақ
В) Қара топырақ
С) Құм топырақ
Д) Күлгін топырақ
Е) Ферралит топырақ
3. Қазақстанның дала зонасының көлемі. (%)
А) 26%
В) 27%
С) 23%
Д) 25%
Е) 29%
4. Орманды дала зонасында Қазақстнның ... бөлігі орналасқан.
А) Батыс шекарасында
В) Солтүстік-батыс
С) Оңтүстік
Д) Солтүстік
Е) Оңтүстік-шығыс
5. Қызыл қоңыр топырақ аймағы:
А) Таулы аймақ
В) Дала
С) Шөл
Д) Орман
Е) Орманды дала
6. Дала зонасы топырағында өсетін өсімдіктер.
А) Қайың, ақтерек, сәбізшөп, тошала
В) Жантақ, сексеуіл, қоңырбас, көкнәр
С) Қайың, тошала, жантақ, изен
Д) Изен, ебелек, көкбек, жатаған
Е) Боз, бетеге, бидайық, арпабас
7. Қазақстанның орманды дала зонасында өсетін өсімдіктер.
А) Жолжелкен, жауқазын, қызғалдақ
В) Қараот, ебелек, түйеқарын
С) Мия, құм акациясы, адыраспан
Д) Жусан, изен, теріскен, көкпек
Е) Арпабас, бидайық, жабайы құлпынай
8. Қазақстанның дала зонасының жылдық жауын-шашын мөлшері (мм)
А) 300-450
В) 220-310
С) 100-250
Д) 100-370
Е) 150-310
САНДАР СӨЙЛЕЙДІ
1) 0,4%
2) 77 млн. га
3) -51С-53С.
4) 500 млн. жыл
5) 16 кг
6) 300-350 мм
7) 1 млн. га
8) 6000 түрі
9) 28 млнга
10) 75 см
11) 9%
12) 2200 км
V.Қорытынды: Қазақстан жолы 2050 Бір мақсаті ,бір мүдде,бір болашақ Елбасының Қазақстан халқына жолдауынан деректер,дала зонасындағы жануарлар мен өсімдіктерді қорғау керектігі жайында экологиясына түсініктер беріледі.
VІ. Бағалау : Оқушылардың жауап беру деңгейіне қарай бағалау.
VІІ. Үй тапсырмасы
1).§ 38 Орманды дала және дала зоналары
2). Кескін картаға орманды дала және дала зоналарын түсіру.
3). Орманды дала және дала зоналарындағы Қызыл кітапқа енген өсімдіктер мен жануарлар дүниесінің тізімін жасау.
4) Дәрілік өсімдіктер туралы кесте толтыру
