Бекітемін: Уразалиева Н.И.
Пән мұғалімі: Ізмағанбетова Ә.Ш.
Пәні: Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы.
Күні: 13.05.2016 жыл.
Сыныбы: 10 «ә».
Сабақтың тақырыбы: «§28.Дүние жүзілік мұхит проблемасы»
Сілтеме: География 10-сынып Алматы «Мектеп» 2010 ж
Сабақтың мақсаты: Дүние жүзілік мұхит проблемасын туралы мәлімет алады.
Күтілетін нәтиже:
Дүниежүзілік мұхит қандай бөліктерден тұратындығын,сыни тұрғыдн ойлана отырып анықтайды
Мұхит суының қасиеттерін диалогка түсу арқылыталдайды
Сабақ түрі: Аралас сабақ.
Сабақ әдісі: Түсіндірмелі,сұрақ-жауап.
Көрнекіліктер: Оқулық,карта,атлас,кескін карта.
Сабақ барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі:
-Оқушылармен амандасу;
-Түгендеу;
-Оқушылар назарын сабаққа аудару;
-Сынып тазалығын тексеру.
І.Үй тапсырмасын сұрау.
1. Ғаламдық азық-түлік бағдарламасы жүйесіне қандай факторлар әсер етеді?
2.Дамушы елдегі азық-түлік проблемасын таңдау себебі неге байланысты?
3.Дүние жүзі халқын азық-түлікпен қамтамасыз етудің қандай жолдары бар?
4. Қазақстан Республикасында халықты азық-түлікпен қамтамасыз етудің қазіргі жайы қандай?
ІІІ.Жаңа сабақ.
«§28.Дүние жүзілік мұхит проблемасы»
Дүниежүзілік мұхит проблемалары қазіргі таңда ең елеулі проблемалардың бірі. Жер шарындағы тіршілік үшін Дүниежүзілік мұхиттың алатын орны ерекше. Мұхит сулары атмосфераны оттекпен байытады, адамдарды күнарлы да пайдалы азык-түлікпен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар Дүниежүзілік мұхиттың арзан да тиімді көлік жолы дүние жүзі елдері арасындағы халықаралық карым-қатынасында да маңызды орын алып келді. Құрлықтағы кейбір минералды ресурстардың азаюы өндіріс ауқымы тез үлғайып жаткан жағдайда мүхит суларынан кен өндірудің, өсіресе мұнай мен газ өндірудің жедел дамуына себешні болып отыр. Дүниежүзілік азық-түлік проблемасының туындауы мүхит суларының биологиялық ресурс ретіңдегі қолданылу аясын да күннен-күнге кеңейтуде. Ғылым мен техника жетістіктері мұхит суынан тек мұнай мен газ ғана емес, темір-марганец конкрецияларын; сутек изотопы — дейтерийді айырып алу; орасан зор толысу энергиясын алатын электр станцияларын салу; теңіз суын түщыландыру істерінде жаңа жобалар ашуда.
Ресейде Ак теңіздегі Мезень қойнауында қуаты 10—15 млн. кВт-тық, Ақ теңіздің өзінде қуаты 14 млн кВт-тық; Охот теңізінде өте ірі, куаты 30—100 млн кВт-тық Пенжин; Франциядағы Котантен түбегінің Ла-Манш жағалауында қуаты 50 млн кВт-тық; Ұлыбританияда — Бристоль шығанағындағы Северн өзенінің сағасында; сондай-ақ Үндістанда — Араб теңізінің Кач шығанағында өте қуатты толысу электр станцияларын салу мүмкіндіктері қарастырылуда. АҚШ-та Гольфстримнің орасан зор энергиясын пайдалану жобасы жасалған. Ол үшін судың терең қабатында диаметрі 80 метрлік турбиналар орнату көзделген. Мұндай қатарластыра салынған турбиналар тізбегі арқылы 100 млн кВт электр қуатын алуға мүмкіндік бар.
Ғаламдық азық-түлік проблемасының шиеленісуі Дүниежүзілік мұхиттың биологиялық қорларына деген сұранысты күшейтті. Мұхит өнімдері қазірше адамзаттың азық-түлік «қорының» 2%-ын ғана (жануар текті нәруыздың 15%-ын) толтырады. Әрине күннен-күнге балық пен теңіз өнімдерін өндіру артып келеді, бірақ мұхиттардың биологиялық байлығы сарқылатын ресурстар қатарына жататындығы сендерге аян. Ғалымдардың пайымдауынша қалыптасқан тепе-теңдіктің бұзылуына қауіп төндірмей-ақ жылына 150—200 млн т-ға дейінгі мөлшерде бұл қорларды алудың мүмкіншілігі бар. Теңіз марикультурасын дамыту да кеңінен жолға қойылуда.
Жапонияда теңіз фермалары мен плантацияпарын ұлғайту бағдарламасы жаппай жүзеге асырылуда. Бұл бағдарлама бойынша жағалық суларда есірілген балық пен теңіз өнімдерін жылына 8—9 млн т-ға дейін аулап, халық сұранысының тең жартысына жуығын өтеуде. АҚШ пен Үндістанда және Филиппин жағалауларындағы теңіз фермаларында асшаян мен таңқышаяндарды, қос жақтаулы былқылдақденелілер —мидияларды; ал Францияда қос жақтаулы былқылдақденелілер көптеп өсіріледі. Тропиктік белдеулерде орналасқан елдерде кит және дельфин фермаларын құру үшін маржан аралдарын пайдалану жоспарланып отыр.
ІV.Бекіту.
1.Дүние жүзілік мұхиттың кешенді проблема ретіндегі маңызы?
2.Дүние жүзілік мұхиттың мұнай-газ байлықтарын игеру бағытында қандай жұмыстар жүргізілуде?
3.Дүние жүзілік мұхиттың биологиялық ресурстарын игеру мәселесіне сипаттама бер.
4.Дүние жүзілік мұхиттың ластану жайы неліктен?
V.Үйге тапсырма.
1. 28.Дүние жүзілік мұхит проблемасы оқу және мазмұндау.
2.Тақырып соңындағы сұрақтар мен тапсырмаларға әзірленіп келіңдер.
VI.Бағалау,қорытындылау.
А)Сабаққа белсене араласқан оқушыларды бағалау.
Б)Сабақ аяқталды.
В)Сау болыңыздар!
ырмалар
Үй тапсырмасын тексеру:
1-тапсырма.
Тест тапсырмасын орындау
1. Дүниежүзілік мұхиттардың біртұтастығын және Жердің шар тәрізді екендігін дәлелдеген саяахатшы ?
А. Х. Колумб В. Ф. Магеллан С. А. Никитин Д. М. Лазарев Е. Ш. Уалиханов
2. Жер бетіндегі тұшы сулар қандай құбылысқа байланысты сарқылмайды :
А/ дүниежүзілік су айналымы В/ үгілу С/ мұхит ағысы Д/ толысу, қайту Е/ жер сілкіну
3. Судың беткі қабатында тіршілік ететін организмдер :
А/ Планктон, нектон В/ планктон С/ бентос Д/ нектон Е/ ірі молюскалар
4Қазақстандағы қар-мұздық суларымен қоректенетін өзендер
А/ Сырдария, Ертіс, Қаратал В/ Сырдария, Жайық, Шу С/Есіл, Іле, Сарысу Д/ Іле. Жем, Шу
5/ Жердің су қабығы :
А/ Атмосфера В/ географиялық қабық С/ гидросфера Д/ биосфера Е/ литосфера.
6.Гидросфера және оның құрамдас бөліктерін зерттейтін ғылым.
А/Сейсмология В/Геология В/Гидрология С/ Тектоника
7.Су қалыпты жағдайда канша күйде болады
А/2 В/5 С/3 Д/1
2-тапсырма.
Үй тапсырмасы бойынша өзара сұрақ жауап
3-тапсырма. «Ең, ең, ең ...» сәйкестендіру тапсырмасы, Интербелсенді тақтага шыгып дұрыс жауабын жазады
3. «Мұхит ерекшелігі мен ағыстары» әр топ өз тақырыбына сәйкес плакатпен қорғау.
4. «Сандар нені білдіреді».
4-топқа сандар жүйесі беріледі. Сандардың нені білдіретінін табу керек.
Сандар
Дұрыс жауабы
361 млн
Д/ж мұхит ауданы
14,8 млн
Солтүстік мұзды мұхит ауданы
11022 м
Мариана шұңғымасы
8742 м
Атлант мұх-ң терең жері
178,6 млн
Тынық мұхитының ауданы
7729 м
Үнді мұхитының терең бөлігі
76,2 млн
Үнді мұхитының ауданы
5527 м
Солтүстік мұзды мұхит терең жері
91,7 млн
Атлант мұхитының ауданы
Сыныпты топтастыру; Мұхиттың бірнеше болікке бөлінген кесіндісін құрау арқылы 4-топқа бөлу /3-минут/
Сыныптың психологиялық ахуалын көтеру:
Оқушылар тақтадағы тақпақты дауыстап оқиды. (слайд№2)
Күн жарығын алақанға саламын,
Жүрегіме басып ұстай қаламын.
Ізгі әрі нәзік, жарық, мейірімді,
Болып кетер сонда дереу жан-жағым.
1-тапсырма (5- минут) ( слайд №3)
Мақсаты: Тест сұрақтары арқылы өткен тақырыпты еске түсіру.
Интербелсенді тақтаға тест жауаптары жазылған, дәптерге белгілейді, және қатар отырған оқушылар тексереді.
Тест тапсырмасын орындау.
1. Дүниежүзілік мұхиттардың біртұтастығын және Жердің шар тәрізді екендігін дәлелдеген саяахатшы ?
А. Х. Колумб В. Ф. Магеллан С. А. Никитин Д. М. Лазарев Е. Ш. Уалиханов
2. Жер бетіндегі тұшы сулар қандай құбылысқа байланысты сарқылмайды :
А/ дүниежүзілік су айналымы В/ үгілу С/ мұхит ағысы Д/ толысу, қайту Е/ жер сілкіну
3. Судың беткі қабатында тіршілік ететін организмдер :
А/ Планктон, нектон В/ планктон С/ бентос Д/ нектон Е/ ірі молюскалар
4Қазақстандағы қар-мұздық суларымен қоректенетін өзендер
А/ Сырдария, Ертіс, Қаратал В/ Сырдария, Жайық, Шу С/Есіл, Іле, Сарысу Д/ Іле. Жем, Шу
5/ Жердің су қабығы :
А/ Атмосфера В/ географиялық қабық С/ гидросфера Д/ биосфера Е/ литосфера.
6.Гидросфера және оның құрамдас бөліктерін зерттейтін ғылым.
А/Сейсмология В/Геология В/Гидрология С/ Тектоника
7.Су қалыпты жағдайда канша күйде болады
А/2 В/5 С/3 Д/1
2-тапсырма (5 минут) Үй тапсырмасы бойынша өзара топтық сұрақ жауап ұйымдастыру
3-тапсырма./5-минут/ «Ең, ең, ең ...» сәйкестендіру тапсырмасы, Интербелсенді тақтага шыгып дұрыс жауабын жазады, базалық білімдерін тексеру
№
Ең, ең, ең ...
Жауаптары
Ең суық мұхит
Солтүстік Мұзды мұхит
Ең таяз мұхит
Солтүстік Мұзды мұхит
Ең жылы мұхит
Үнді мұхиты
Ең терең мұхит
Тынық мұхиты
Ең үлкен мұхит
Тынық мұхиты
Ең кіші мұхит
Солтүстік Мұзды мұхит
Ең енді мұхит
Тынық мұхиты
Тек солтүстік жарты шарда жатқан мұхит
Солтүстік Мұзды мұхит
Ең тұзды мұхит
Үнді
Ең тұздылығы аз мұхит
Солтүстік Мұзды мұхит
Ауданы жөнінен 2-орын алатын мұхит
Атлант мұхиты
3-тапсырма (8- минут) Жаңа материалмен танысу
Тақырыбы: Дүниежүзілік мұхит
4-тапсырма. (слайд № 7) (10- минут) Постермен жұмыс жасау, оны қорғау барысында көшбасшы, дарынды баларды анықтау, дұрыс сөйлей білу машықтарын қалыптастыру
5-тапсырма. Логикалық есеп (5 минут)
. «Сандар нені білдіреді».
4-топқа сандар жүйесі беріледі. Сандардың нені білдіретінін табу керек.Тапсырма аясында оқушылар диалогка түсе
Сандар
Дұрыс жауабы
361 млн
Д/ж мұхит ауданы
14,8 млн
Солтүстік мұзды мұхит ауданы
11022 м
Мариана шұңғымасы
8742 м
Атлант мұх-ң терең жері
178,6 млн
Тынық мұхитының ауданы
7729 м
Үнді мұхитының терең бөлігі
76,2 млн
Үнді мұхитының ауданы
5527 м
Солтүстік мұзды мұхит терең жері
91,7 млн
Атлант мұхитының ауданы
Үйге тапсырма
§ 12 оқу, мазмұндау
Кері байланыс
Оқушылар өздерінің нені білгенін, нені үйренгенін сабақтан алған әсерін стикерлерге жазып арнайы плакатқа іледі. (3 минут)
(слайд № 11)/3-минут/
Бағалау
Өздерін өзі бағалау.Критерий бойынша бағалау
Пайдаланған әдебиеттер
· www.ustaz.kzсайты.
· География 10-сынып Алматы «Мектеп» 2010 ж
5-тақырып,§ 12
Дүниежүзілік мұхит проблемалары қазіргі таңда ең елеулі проблемалардың бірі. Жер шарындағы тіршілік үшін Дүниежүзілік мұхиттың алатын орны ерекше. Мұхит сулары атмосфераны оттекпен байытады, адамдарды күнарлы да пайдалы азык-түлікпен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар Дүниежүзілік мұхиттың арзан да тиімді көлік жолы дүние жүзі елдері арасындағы халықаралық карым-қатынасында да маңызды орын алып келді. Құрлықтағы кейбір минералды ресурстардың азаюы өндіріс ауқымы тез үлғайып жаткан жағдайда мүхит суларынан кен өндірудің, өсіресе мұнай мен газ өндірудің жедел дамуына себешні болып отыр. Дүниежүзілік азық-түлік проблемасының туындауы мүхит суларының биологиялық ресурс ретіңдегі қолданылу аясын да күннен-күнге кеңейтуде. Ғылым мен техника жетістіктері мұхит суынан тек мұнай мен газ ғана емес, темір-марганец конкрецияларын; сутек изотопы — дейтерийді айырып алу; орасан зор толысу энергиясын алатын электр станцияларын салу; теңіз суын түщыландыру істерінде жаңа жобалар ашуда.
Ресейде Ак теңіздегі Мезень қойнауында қуаты 10—15 млн. кВт-тық, Ақ теңіздің өзінде қуаты 14 млн кВт-тық; Охот теңізінде өте ірі, куаты 30—100 млн кВт-тық Пенжин; Франциядағы Котантен түбегінің Ла-Манш жағалауында қуаты 50 млн кВт-тық; Ұлыбританияда — Бристоль шығанағындағы Северн өзенінің сағасында; сондай-ақ Үндістанда — Араб теңізінің Кач шығанағында өте қуатты толысу электр станцияларын салу мүмкіндіктері қарастырылуда. АҚШ-та Гольфстримнің орасан зор энергиясын пайдалану жобасы жасалған. Ол үшін судың терең қабатында диаметрі 80 метрлік турбиналар орнату көзделген. Мұндай қатарластыра салынған турбиналар тізбегі арқылы 100 млн кВт электр қуатын алуға мүмкіндік бар.
Ғаламдық азық-түлік проблемасының шиеленісуі Дүниежүзілік мұхиттың биологиялық қорларына деген сұранысты күшейтті. Мұхит өнімдері қазірше адамзаттың азық-түлік «қорының» 2%-ын ғана (жануар текті нәруыздың 15%-ын) толтырады. Әрине күннен-күнге балық пен теңіз өнімдерін өндіру артып келеді, бірақ мұхиттардың биологиялық байлығы сарқылатын ресурстар қатарына жататындығы сендерге аян. Ғалымдардың пайымдауынша қалыптасқан тепе-теңдіктің бұзылуына қауіп төндірмей-ақ жылына 150—200 млн т-ға дейінгі мөлшерде бұл қорларды алудың мүмкіншілігі бар. Теңіз марикультурасын дамыту да кеңінен жолға қойылуда.
Жапонияда теңіз фермалары мен плантацияпарын ұлғайту бағдарламасы жаппай жүзеге асырылуда. Бұл бағдарлама бойынша жағалық суларда есірілген балық пен теңіз өнімдерін жылына 8—9 млн т-ға дейін аулап, халық сұранысының тең жартысына жуығын өтеуде. АҚШ пен Үндістанда және Филиппин жағалауларындағы теңіз фермаларында асшаян мен таңқышаяндарды, қос жақтаулы былқылдақденелілер —мидияларды; ал Францияда қос жақтаулы былқылдақденелілер көптеп өсіріледі. Тропиктік белдеулерде орналасқан елдерде кит және дельфин фермаларын құру үшін маржан аралдарын пайдалану жоспарланып отыр.
