9-сынып химия
Сабақтың тақырыбы: Органикалық химия - көміртек қосылыстардың химиясы. Органикалық қосылыстардың құрылысы теориясы.
Сабақтың мақсаты: Органикалық қосылыстарда атомдардың бір- бірімен байланысу ретін білу және оның өзара әсерін түсіну, органикалық заттардың құрылыс теориясын меңгеру
Табыс критерийлері:
-көміртектің органикалық қосылыстардағы валенттілігін білу
-изомерияның заңдылықтарын білу және қолдану
Оқу нәтижесі: Оқушылар органикалық қосылыстарда атомдардың бір - бірімен байланысу ретін біледі және оның химиялық қасиетке әсерін түсінеді, органикалық заттардың құрылыс теориясын біледі
Белсенді оқытуда қолданылатын әдіс – тәсілдер:
ойлар душы, зигзаг әдісі, сұрақ – жауап, эссе, күрделі және ұсақ сұрақтар әдісі, ассоциация (деңгейлік тапсырмалар)
Көрнекіліктер: Д.И. Менделеев кестесі, сабақтың презинтациясы, суреттер, плакаттар, стикерлер, маркер
Ұйымдастыру, ынтымақтастық атмосферасын құру
Молекулалар және атомдар ойыны
3 мин Молекулалар және атомдар ойынының шартын түсіндіру
Пирит, мрамор, су, оттек, темір, аммиак молеклаларына бірігуді ұйымдастыру Аталған заттардың формулаларын естеріне түсіріп, молеклалардағы атом санына қарай бірігу керек Ынтымақтастық атмосферасы қалыптасады
Оқушылар топқа бөлінеді
Миға шабуыл
Ойлар душы
3 мин Бейорганикалық қосылыстар курсынан өткен тақырыптарды жаңа өтілетін сабақпен байланыстыру мақсатында ашық сұрақтар мен жаттығулар орындатамын
1.Көміртегі Менделеев кестесінде қай жерде орналасқан?
2.Атом құрылысын салаңыз?
3.Валенттілігін атом құрылысына қарай тұжырымдаңыз? Сұрақтарға жауап беру Оқушылардың өткен тақырыптар бойынша білімдері еске түсіріліп, білімді қолдану дағдысы қалыптасады
Жаңа сабақтың мақсатын ашу: Заттардың құрылысын зерттеудегі органикалық химияның даму тарихын төмендегідей кезеңдерге бөлуге болады.
а) органикалық заттардың құрылыс теориясына дейінгі кезең.(ХІХ ғ. 30-40 ж. аралығы)
ә) заттардың химиялық құрылыс теориясы және стереохимия туралы теорияның дәірі (ХІХ ғ. 40-60 ж аралығы)
б) заттардың құрылысы туралы электрондық және кванттық механиалық көзқарастардың қалыптасқан кезеңі (ХІХ ғ. 60ж. Бастап бүгінгі күнге дейін.)
1860 ж дейін зат құрылымын түсіндіретін теория болмады.Бұл кезде химияның дамуына ағылшын ғалымы К.Э. Франкландтың жұмыстары өз әсерін тигізді. Ол атомистика идеяларына сүйене отырып, 1853 ж «валенттілік » түсінігін енгізді. Және неміс ғалымы А.Кекуле органикалық қосылыстардағы көміртектің 4 валенттілігін және көміртек атомдарының өзара тізбек құрып байланыса алатындығын дәлелдеді. Шотланд химигі А.Купер химиялық қосылыстардың құрылысын қазір қолданып жүрген сызықтар арқылы кескндеу жүйесін ұсынды.
А.М. Бутлеров осындай алдыңғы қатарлы жетістіктерді өз теориясында дұрыс пайдалана білді. 1861 ж А.М. Бутлеров органикалық қослыстардың құрылыс теориясына «молекулалық құрылым» туралы жаңа мағұлмат енгізуді ұсынып, химилық құрылыс теориясын дамытты.
1861 ж Қазан университетінің профессоры Александр Михаилович бутлеров органикалық химияның қарыштап дамуына жол ашқан жаңа теорияның негізін қалады. Химиялық құрылыс теориясының ережелерін төмендегідей тұжырымдады.
1. Молекулада атомдар ретсіз орналаспайды, олар өздерінің валенттілігіне сәйкес өзара бірімен-бірі белгілі тәртіппен байланысады.
Н
І Метан молекуласындағы атомдар қандай
Н – С – Н ретпен орналасқанын валенттіліктерді
І сызықшамен белгілей отырып көрсетеміз.
Н
2.Заттардың қасиеттері молекула құрамына қандай элементтің атомдары және қанша мөлшерде кіргеніне ғана байланысты емес, сол сияқты молекуладағы атомдардың байланысу ретіне тәуелді болады.
3.Молекула құрамындағы атомдар мен атом топтары бір-бірінің химиялық қасиеттеріне өзара әсер етеді.
4.Заттың молекула құрылысынв байланысты қасиеттерін болжауға немесе керісінше қасиеттеріне байланысты молекула құрылысын анықтауға болады.
Молекуладағы атомдардың байланысу реті көрсетілген химиялық формула құрылымдық немесе құрылыс формуласы деп атайды.
Құрылыс териясының одан әрі қарай дамуы мына төмендегі бағыттармен сипатталады.
а) молекуладағы атомдар кеңістікте орналасуы;
ә) атомдардың құрылысы ;
б) химиялық байланыстардың электрондық табиғаты.
IV. Сабақты бекіту:
Есептер жинағы есептер беру
Химиялық диктант.Қаныққан көмірсутектер.
1._________________мен_________________
тұратын органикалық заттар көмірсутектер деп аталады. 2.Алкандардың жалпы формуласы _________.3.Метан молекуласына _____ гиб-ридтену тән.4. Метан молекуласының моделі ____________тәріздес. 5. Метанды лаборато-рияда____________алуға болады. 6.Алкандарға____________, _____________,______________реакциялары тән. 7.Құрамы
бірдей, бірақ_______________әр түлі заттар ______________ деп аталады. 8.Трихлорме-танды________________деп те атайды
V. Қорытындылау: заттардың қасиеттері олардың құрылымына тәуелді болады. Хим. құр.теор. ашылуы орг.-қ химияның қарқындап дамуына ықпалын тигізді. Орг.хим. саласы- стереохимия ғылымы п.б. оның пайда VI.Бағалау
Пәнге белсене қатысып сұрақтарға тиісті жауап бергені үшін, үй тапсырмасын дәптерге жазбаша орындап және сыныпта айтқаны үшін бағалап сынып журналына, оқушы күнделігіне қою.
VІІ.Үйге тапсырма беру:болуына заттың кеңістіктегі құрылымын
Органикалық заттардың химиялық құрылыс теориясы
