Сабақтың тақырыбы: Органикалық қосылыстар кластары арасындағы генетикалық байланыс.
Сабақтың мақсаты: Б.Оқушылардың органикалық химия курсын есіне түсіру, генетикалық байланысты шығару.
Д. Дүниетанымын, ойлау қабілетін, химиялық тілді дамыту.
Т. Органикалық химияның тіршіліктегі маңызы туралы.
Көрнекілігі: Таблицалар, деңгейлік тапсырма, тест сұрақтары (сауалнама).
Әдісі: Сұрақ-жауап, баяндау.
Түрі: қайталау сабағы, дәстүрлі.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру.
1. II.1) Кім жылдам? (миға шабуыл).
Сұрақтарға тез-тез жауап беріледі, әр оқушының жауабын бақылаушы бақылау тақташасына белгілеп отырады.
1. Батпақты жерлерде, тас көмір шахталарында кездесетін газ? (метан).
2. Молекуласында екі қос байланысы бар көмірсутектер (диен көмірсутектері).
3. Бензолдың құрылымдық формуласын ұсынған ғалым (А.Кекуле, 1865ж).
4. Молекулалық құрамы бірдей, бірақ химиялық қасиеттері әр түрлі болатын заттар (изомерлер).
5. Аминқышқылдары бір-бірімен әрекеттескенде түзілетін байланыс (пептидтік байланыс).
6. Сахарозаның гидролиздену өнімдері (глюкоза мен фруктоза).
7. Нуклеин қышқылдарының құрамындағы пентозалар (рибоза, дезоксирибоза).
8. Табиғи полимерлер қатарына жататын көмірсулар (крахмал мен целлюлоза).
9. Денесінде қышқыл бар жәндік (құмырсқа).
10. Улы көпатомды спирт (этиленгликоль).
11. Хирургиялық аспаптарды дезинфекациялауда қолданылатын зат (фенол).
12. Формальдегидтің 40%-тік ерітіндісі (формалин).
13. Сірке қышқылынан жасалатын дәрі (аспирин).
14. Глицериннен алынатын қопарылғыш зат (нитроглицерин).
15. Сүтті шырынынан ең алғаш рет каучуг алынған ағаштың аты (гевея ағашы, отаны – Бразилия).
2.2) 1. Органикалық химия пәні нені зерттейді?
2. Генетикалық байланыс дегеніміз не?
3. 10 қаныққан көмірсутекті ата.
4. Қаныққан көмірсутектердің өзіне тән қасиеттері.
5. Құрамында оттегі бар органикалық қосылыстарды ата.
6. Спирттер дегеніміз не?
7. Альдегидтер дегеніміз не?
8. Карбон қышқылдары дегеніміз не?
9. Күрделі эфирлер қалай түзіледі?
10. Майлар дегеніміз не?
11. Құрамында азоты бар органикалық қосылыстарды ата.
12. Аминдер дегеніміз не?
13. Ақуыздар дегеніміз не?
14. Полимерлер дегеніміз не?
3. Сұрақтарға жауап берілгеннен кейін, үш оқушы генетикалық байланысқа есептер шығарады:
[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] O O O
а [pic] [pic] [pic] ) C2H6→C2H4→C2H5Cl→C2H5OH→CH3C → CH3C → CH3C
H OH O-C2H5
[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] O O O O
б [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] ) CH4→C2H2→CH3C → CH3C → CH2C → CH2C →
H OH Cl OH NH2 OH
[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] O H O
→ [pic] NH2-CH2-C-N-CH2-C
[pic] CH3 OH
[pic] [pic] [pic] [pic] O O
в [pic] [pic] ) CH4→CH3OH→H - C → H - C → HCOONa
H OH
4. Семантикалық картамен жұмыс. Екі оқушы шығады.
5. Деңгейлік тапсырма беріледі.
Тапсырма жиналғаннан кейін, сабақ қорытындыланып, баға айтылады.
Үйге: Венн диаграммасын құру.
[pic] Бейорганикалық заттар Органикалық заттар
[pic]
Семантикалық карта №1
1 2
3
4
5
6
CH4 – метан
C2H4 - этилен
C2H5OH – этил спирті
C6H6 - бензол
[pic] O
C [pic] [pic] H3-C - сірке альдегиді
H
[pic] O
C [pic] [pic] H3-C - сірке қышқылы
H
+
+
+
+
-
-
+
+
-
+
-
+
-
-
+
-
-
+
-
-
-
-
+
-
-
-
+
-
-
+
Семантикалық карта №2
1 2
3
4
5
6
C2H6 – метан
C2H2 - этилен
CH2OH-CH2OH этиленгликоль
C6H5ОН - фенол
NH2-CH2-COOH аминсірке қышқылы
(C6H10О5)n крахмал
+
+
-
-
-
-
-
+
+
-
+
-
-
-
+
+
+
-
-
-
-
+
+
-
+
+
-
+
+
-
Деңгейлік тапсырмалар
І - нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай) C2H5
[pic] O |
a [pic] [pic] ) CH3 – CH2 – CH – C б) CH3 – CH2 – C – CH – CH3
| H | |
CH3 C2H5 OH
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] O O O
[pic] [pic] C2H2→CH3 – C → CH3 – C → CH2Cl – C
[pic] H OH OH
3. Берілген сірке альдегидін күміс оксидімен тотықсыздандыру нәтижесінде 2,7г күміс түзілді. Неше грамм альдегид тотықсызданды? (5 ұпай)
ІІ - нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай)
[pic] O
a [pic] [pic] ) CH3 – CH2 – CH – CH – C б) CH3 – CH2 – CH – CH – CH2OH
| | H | |
CH3 CH3 CH3 CH3
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] O O
[pic] [pic] CH4→CH3OH→H - C → H - C →HCOONa
H OH
3. 0,55г сірке альдегидін 0,49г Cu(OH)2- мен тотықсыздандырғанда нәтижесінде алынған сірке қышқылының массасын есепте. (5 ұпай)
ІІІ - нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай)
[pic] O
[pic] [pic] а) CH3 – CH – CH – CH – CH2 б) CH3 – CH2 – CH – CH – C
| | | | | H
CH3 CH3 ОН CH3 CH3
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] O O
[pic] [pic] CH4 → CH3Br → CH3OH → H – C → H – C
H OH
3. Құрамында C-54,55%, H-9,09%, O-36,36% заттың сутегі бойынша тығыздығы 22-ге тең. Осы заттың молекулалық және құрылымдық формуласын тап.(5 ұпай)
ІV - нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай)
CH3
[pic] | O
a [pic] [pic] ) CH3 – C – C б) CH3 – CH – CH – CH – CH2OH
| OH | | |
CH3 C3H7 C2H5 CH3
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] O O
[pic] [pic] C2H6 → C2H5Br → C2H5OH → CH3 – C → CH3 – C
H OH
3. 110г фенол натрий гидроксидімен әрекеттескенде 116г натрий феноляты алынды. Натрий фенолятының осы мөлшері теориялық мүмкіндіктің қанша пайызы екенін анықта.(5 ұпай)
V-нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай) CH3
[pic] O |
a [pic] [pic] ) CH3 – CH – CH – C б) CH3 – CH – C – CH2OH
| | H | |
C2H5 C2H5 CH3 CH3
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] O O O
[pic] [pic] [pic] C2H6 → C2H5Cl → C2H5OH → CH3 – C → CH3 – C → CH3C
H OH O-C2H5
3. Массасы 100г сірке қышқылы мен 69г этил спирті әрекеттескенде түзілетін сірке қышқылының этил эфирінің массасы қандай ?(5 ұпай)
VI - нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай)
[pic] [pic] O О
a [pic] [pic] [pic] [pic] ) CH3 – CH – CH – C б) CH3 – CH2 – CН – СН – C
[pic] | | H | | Н
C2H5 C2H5 CH3 CH3
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] O O
[pic] [pic] CО→CH3OH→H - C → H - C →HCOONa
H OH
3. 17,6г ацетальдегид пен күміс оксидінің артық мөлшері әрекеттескенде қанша күміс бөлінетінін есепте.(5 ұпай)
VII - нұсқа
1. Төмендегі қосылыстарды жүйелеу номенклатурасы бойынша ата: (3 ұпай) OH OH C2H5
[pic] | | | О
a [pic] [pic] ) CH3 – CH2 – CH – C – CH2 б) CH3 – CH – C – С
[pic] | | | | Н
CH3 CH3 C2H5 C2H5
2. Мына өзгерістерді қалай жүзеге асыруға болады? (4 ұпай)
[pic] [pic] [pic] [pic] O O
C [pic] [pic] 2H5ОH → CH3 – C → CH3 – C →CH3COONa
H OH
3. Егер іс жүзінде шығымы 90% десек, 44,8л ацетиленнен қанша сірке альдегидін алуға болады?(5 ұпай)
